อันตราย! ข้าเป็นสัตว์มีพิษ
โดยผู้สื่อข่าว ตื่นเถิด! ในออสเตรเลีย
ผู้ย้ายถิ่นและผู้มาเยือนออสเตรเลียได้รับการบอกกล่าวเนือง ๆ ว่างูพิษและแมงมุมมีพิษอาศัยอยู่เกือบทั่วทุกแห่งในดินแดนอันกว้างใหญ่นี้. กระนั้น จากแมงมุมชนิดต่าง ๆ เท่าที่รู้จัก พบได้ในประเทศนี้ประมาณ 1,700 ชนิดเท่านั้น. ที่จริง มีเพียงไม่กี่ชนิดถูกจัดอยู่ในจำพวก “อันตราย! ข้าเป็นสัตว์มีพิษ” แต่ส่วนมากไม่เป็นอันตราย.
ส่วนงู ประมาณกันว่ามีราว ๆ 2,500 ชนิดอาศัยอยู่กับเราบนดาวเคราะห์โลก. ในออสเตรเลียพบว่ามีประมาณ 140 ชนิด และมีเพียงประมาณ 20 ชนิดเป็นงูมีพิษ. มีโอกาสจริง ๆ ไหมที่จะเจอสัตว์มีพิษเหล่านี้สักตัวหนึ่ง?
มีอยู่ตามเมืองใหญ่ไหม?
งูพิษและแมงมุมมีพิษส่วนใหญ่อาศัยอยู่ตามแถบชนบท หรือตามป่าที่ยังไม่มีการบุกเบิก. อย่างไรก็ดี คนที่อยู่ในเมืองตามชายฝั่งบางแห่งต้องระมัดระวังพอสมควร โดยเฉพาะแมงมุม. ยกตัวอย่าง ตามชื่อที่ระบุ แมงมุมซิดนีย์ชักใยรูปกรวยอาศัยอยู่ในหรือใกล้ ๆ นครซิดนีย์ เมืองใหญ่ที่สุดของออสเตรเลีย. เนื่องจากแมงมุมชนิดนี้มีเขี้ยวสีดำยื่นออกมา มันจึงอาจเป็นดาราเจ้าบทบาทที่ทำให้ใคร ๆ ฝันร้ายได้.
จะดูออกได้ว่าตัวไหนเป็นแมงมุมชักใยรูปกรวยตัวผู้ก็โดยดูจากเดือยที่โผล่ออกมาจากขาที่สองของมัน และตัวนี้อันตราย—พิษของมันรุนแรงกว่าตัวเมียถึงห้าเท่า. ชื่อทางการภาษาลาตินสำหรับแมงมุมชนิดนี้คือAtrax robustus. หนังสือ แมงมุมที่ชักใยรูปกรวย (ภาษาอังกฤษ) ปี 1980 กล่าวดังนี้: “ในช่วงเจ็ดสิบปีหลังนี้ เท่าที่ทราบมีประมาณ 19 คนถึงแก่ชีวิตเนื่องจากถูกแมงมุมชักใยรูปกรวยกัด.” ในปี 1980 มีการผลิตเซรุ่มแก้พิษแมงมุมชักใยรูปกรวยได้ผลเป็นครั้งแรก.
แมงมุมอีกชนิดหนึ่งอันพึงระแวดระวังคือแมงมุมหลังแดง ซึ่งมีชื่อตามลายสีแสดที่พาดอยู่ใต้ท้องดำเป็นมัน. บางครั้งแต้มนั้นเป็นสีชมพูหรือสีเทาอ่อนด้วยซ้ำ. แมงมุมหลังแดงตัวเมียนี้แหละเป็นอันตราย. เซรุ่มแก้พิษที่อาจทำให้ถึงตายมีใช้เมื่อปี 1956. แมงมุมหลังแดงพบเห็นทั่วไปในออสเตรเลีย และจัดอยู่ในประเภทเดียวกับแมงมุมแม่ม่ายดำซึ่งเป็นที่รู้จักกันดี.
ระวัง! งู!
เราอาจพบเห็นงูตามสนามหญ้าหรือตามพุ่มไม้ในบริเวณบ้านแถบชานเมือง โดยเฉพาะตอนกลางคืน. งูที่เป็นอันตรายมีไม่กี่ชนิด เช่น งูไทเกอร์, งูเดท แอดเดอร์, และงูไทปัน. งูไทเกอร์มีลำตัวยาวประมาณ 1.5 เมตร. เป็นที่สังเกตได้จากลายตัดขวางสีเข้มบนลำตัว. เวลาที่มันโกรธ มันอาจทำเสียงขู่ดังฟ่อ ๆ.
งูเดท แอดเดอร์มีสีหลากหลาย แต่มีติ่งสีนวลตรงปลายหาง ซึ่งมันจะกระตุกเป็นพัก ๆ เพื่อล่อเหยื่อ. มักพบเห็นงูชนิดนี้นอนขดตัวในลักษณะรูปเกือกม้าในบริเวณที่เป็นดินทราย. งูเดท แอดเดอร์มีลำตัวหนา ความยาวราว ๆ 60 เซนติเมตร.
ส่วนงูไทปัน อาจยาวถึงสามเมตร! ลำตัวเป็นสีน้ำตาลส่วนบริเวณจมูกมีสีอ่อนกว่า. ต่อมพิษของมันใหญ่ และบางพันธุ์มีเขี้ยวยาวเกือบครึ่งนิ้ว. ม้าตัวหนึ่งตายภายในห้านาทีหลังจากถูกงูไทปันกัด!
ถ้าถูกงูกัดล่ะ?
เซรุ่มแก้พิษงูและพิษแมงมุมหาได้ทั่วไป และศูนย์ข้อมูลเกี่ยวกับพิษสัตว์พร้อมจะให้คำแนะนำตลอดยี่สิบสี่ชั่วโมงทั่วประเทศออสเตรเลีย. วิธีปฏิบัติต่อคนถูกงูกัดได้มีการเปลี่ยนแปลงให้ดีขึ้น. ความคิดที่ว่าต้องเปิดแผลทันทีและใช้ปากดูดพิษออกนั้น หลายคนเห็นว่าไม่เพียงเป็นวิธีที่ล้าสมัย แต่เป็นอันตรายด้วยซ้ำ. ตอนนี้คำแนะนำจากผู้มีหน้าที่ให้การรักษาพยาบาลก็คือ ให้คนเจ็บอยู่นิ่ง ๆ และสงบ แล้วใช้ผ้ารัดห้ามเลือดเหนือแผลกันพิษเข้าสู่หัวใจ. จากนั้นควรพับผ้าพันแผลให้หนาพอกดทับตรงปากแผล แล้วใช้ไม้ดามแขนหรือขาที่ถูกกัดไม่ให้ขยับเขยื้อน. หลังจากนั้นผู้ป่วยควรไปหาแพทย์หรือนำผู้ป่วยส่งโรงพยาบาลโดยเร็วที่สุด.
แมงมุมชักใยรูปกรวยหรือแมงมุมหลังแดงไม่ค่อยพบเห็นในบ้าน. แมงมุมหลังแดงซุ่มอยู่ตามมุมโรงรถหรือเพิง หรือในที่เงียบสงัด ไม่มีอะไรรบกวน เช่น รถยนต์เก่า ๆ, กองขยะ, หรือส้วมนอกบ้าน. ควรระมัดระวังไม่เผลอให้สัตว์จำพวกนี้ติดตัวเข้ามาในบ้านได้.
โอกาสเสี่ยงมากแค่ไหน?
ชาวออสเตรเลียส่วนใหญ่ไม่เคยเห็นตัวแมงมุมหลังแดงหรืองูเดท แอดเดอร์ และโดยส่วนตัวแล้วพวกเขาไม่เคยรู้จักคนใดที่ถูกสัตว์มีพิษกัด. ความจริงคือ โอกาสที่จะถูกแมงมุมหรืองูพิษกัดแทบไม่มี หากได้มีการระมัดระวังพอสมควร. สัตว์มีพิษส่วนมากจะหลีกออกจากทางที่คุณเดินผ่าน และอาจจะทำร้ายเฉพาะเมื่อถูกรบกวนหรือจนมุมเท่านั้น.
แต่อย่างไรก็ตาม นับว่าเป็นแนวทางแห่งสติปัญญาที่จะใช้ความระมัดระวัง. นักวิทยาศาสตร์ชาวออสเตรเลียคนหนึ่งซึ่งเป็นผู้เชี่ยวชาญด้านสัตว์มีพิษรู้สึกสนุกกับการ “ใส่ถุงมือทำสวน, สวมรองเท้าบูตตกปลา, และท่องเที่ยวด้วยความไม่ประมาท.” ทำไมต้องเป็นรองเท้าบูต? อาจเป็นเพราะว่ามีปลาหมึกยักษ์และแมงกะพรุนมีพิษชนิดต่าง ๆ อีกทั้งปลามีพิษที่เรียกว่าสโตนฟิช.
บางทีเราอาจจะเล่าเรื่องสัตว์จำพวกนี้ให้คุณฟังในคราวหน้า.
[รูปภาพหน้า 24]
แมงมุมหลังแดงตัวเมีย
[ที่มาของภาพ]
Top: By courtesy of Australian International Public Relations
[รูปภาพหน้า 24]
งูเดท แอดเดอร์ทางเหนือของออสเตรเลีย
[ที่มาของภาพ]
By courtesy of Ross Bennett, Canberra, Australia
[รูปภาพหน้า 25]
แมงมุมชักใยรูปกรวย
[ที่มาของภาพ]
By courtesy of Australian International Public Relations
[รูปภาพหน้า 25]
งูไทปัน
[ที่มาของภาพ]
By Courtesy of J. C. Wombey, Canberra, Australia