สำรวจน้ำตกที่ยิ่งใหญ่ตระการตา
โดยผู้เขียนตื่นเถิด! ในแซมเบีย
เมื่อถึงปี 1855 เดวิด ลิฟวิงสโตน มิชชันนารีและนักสำรวจชาวสกอตแลนด์ ก็ได้ใช้เวลาหลายปีมาแล้วในการเดินทางสำรวจทั่วแอฟริกา ทวีปซึ่งในสมัยนั้นยังไม่ค่อยเป็นที่รู้จักของผู้คนส่วนอื่นในโลก. ขณะที่เขามุ่งหน้าไปทางทิศตะวันออกตามแม่น้ำซัมเบซีสายใหญ่ ชนเผ่าในท้องถิ่นนั้นเล่าให้เขาฟังด้วยความเกรงขามเรื่องน้ำตกขนาดมหึมาที่อยู่ข้างหน้า. เนื่องจากน้ำตกนี้ส่งเสียงดังสนั่นพร้อมกับมีละอองน้ำมากมาย พวกชนเผ่าจึงเรียกมันว่า โมซี-โออา-ทุนยา หมายความว่า “ควันที่ส่งเสียงกึกก้อง.”
ลิฟวิงสโตนตั้งใจจะเข้าไปใกล้ ๆ เพื่อดูน้ำตกแห่งนี้ ซึ่งปัจจุบันเรียกว่าน้ำตกวิกตอเรีย. เขาเขียนพรรณนาครั้งแรกที่ได้เห็นว่า “ข้าพเจ้าค่อย ๆ คลานไปที่ขอบผาด้วยความรู้สึกครั่นคร้าม แล้วจ้องลงไปในหุบกว้างซึ่งตัดขวางแม่น้ำซัมเบซีสายใหญ่ตั้งแต่ฝั่งหนึ่งจนถึงอีกฝั่งหนึ่ง และได้เห็นสายน้ำกว้างหนึ่งพันหลาพุ่งตกลงไปหนึ่งร้อยฟุต แล้วสอบแคบเข้าสู่ช่องขนาดสิบห้าถึงยี่สิบหลาอย่างฉับพลัน.”
ปัจจุบันถือกันว่าในฤดูน้ำหลาก น้ำตกวิกตอเรียซึ่งอยู่บนพรมแดนระหว่างแซมเบียกับซิมบับเวเป็นผืนน้ำตกที่ใหญ่ที่สุดในโลก! ในช่วงนั้นกระแสน้ำเชี่ยวกรากปริมาณ 545,000,000 ลิตรต่อนาทีจะพุ่งตกลงมาจากระดับความสูง 108 เมตรสู่หุบเหวขนาดใหญ่. ปริมาณน้ำทั้งหมดในแม่น้ำซัมเบซีจะไหลเชี่ยวผ่านโกรกธารที่คดเคี้ยวซึ่งกว้างไม่ถึง 65 เมตร. ลักษณะเฉพาะทางธรณีวิทยาของที่นี่ทำให้น้ำตกวิกตอเรียเป็นภาพที่ยิ่งใหญ่ตระการตาโดยแท้.
ภูมิทัศน์รอบ ๆ น้ำตกแห่งนี้ก็งดงามน่าประทับใจยิ่งเช่นกัน. บริเวณนี้ได้รับการประกาศเป็นอุทยานแห่งชาติ และเป็นถิ่นที่อยู่ของต้นไม้และพืชพรรณนานาชนิด รวมทั้งสัตว์ที่น่าทึ่งต่าง ๆ เช่น ฮิปโป, ช้าง, ยีราฟ, วิลเดอบีสต์, ม้าลาย, และแม้แต่สิงโต. นกที่สวยงาม อย่างเช่น นกอินทรีและเหยี่ยวทาอีทาที่หายาก ก็ทำรังตามผาหินอันสูงชัน.
ตามที่ลิฟวิงสโตนกล่าวไว้ “ไม่มีใครสามารถจินตนาการถึงความงดงามของทิวทัศน์ที่นี่ได้จากการเทียบกับสิ่งใดก็ตามในอังกฤษ. ไม่เคยมีชาวยุโรปคนใดได้เห็นที่แห่งนี้มาก่อน; แต่ทูตสวรรค์ที่บินผ่านคงต้องเคยเพ่งพิศภาพที่งดงามเช่นนี้.” ปัจจุบัน เป็นเวลาเกือบ 150 ปีหลังจากที่ลิฟวิงสโตนได้เห็นสถานที่แห่งนี้เป็นครั้งแรก และตั้งชื่อว่าน้ำตกวิกตอเรียตามพระนามของสมเด็จพระราชินีนาถวิกตอเรียแห่งอังกฤษ แต่ละปีมีผู้คนนับแสนจากทั่วโลกเดินทางมาชมความงดงามตระการตาของน้ำตกแห่งนี้ด้วยตัวเอง.
น้ำตกวิกตอเรียสมควรที่จะได้รับชื่อเสียงฐานะเป็นหนึ่งในสิ่งมหัศจรรย์ของโลกธรรมชาติอย่างแท้จริง. แต่น้ำตกหลายแห่งที่มีชื่อเสียงน้อยกว่าซึ่งอยู่ตามแม่น้ำใหญ่สายต่าง ๆ ของแซมเบียก็งดงามน่าประทับใจเช่นกัน. เชิญตามเราไปเยือนน้ำตกเหล่านี้บางแห่ง.
น้ำตกอึงกอนเย
ในวันที่ร้อนจัดวันหนึ่งของเดือนพฤศจิกายน ประมาณสองปีก่อนจะเห็นน้ำตกวิกตอเรียเป็นครั้งแรก ลิฟวิงสโตนเดินทางมาถึงน้ำตกอึงกอนเย ซึ่งรู้จักกันในอีกชื่อหนึ่งว่าน้ำตกซีโอมา. เขาเขียนว่า “เกาะต่าง ๆ ที่อยู่เหนือน้ำตกถูกปกคลุมไปด้วยต้นไม้ใบไม้ซึ่งงดงามไม่ด้อยไปกว่าที่อื่น ๆ เลย. เมื่อมองจากชะโงกผาเหนือน้ำตก ภาพทิวทัศน์ที่นั่นสวยที่สุดเท่าที่ข้าพเจ้าเคยเห็น.” ผู้มาเยี่ยมชมน้ำตกอึงกอนเยในปัจจุบันต่างก็เห็นด้วยเต็มที่กับคำพรรณนาของลิฟวิงสโตน.
ลิฟวิงสโตนบรรยายว่า “ในระยะหลายไมล์เบื้องล่างน้ำตก แม่น้ำนี้ถูกบีบให้ไหลไปในช่องแคบ ๆ ซึ่งกว้างไม่เกินหนึ่งร้อยหลา. สายน้ำไหลปั่นป่วนและชวนให้คิดถึงน้ำปริมาณมหาศาลซึ่งม้วนตัวพลุ่งพล่าน จนแม้แต่นักว่ายน้ำที่เก่งที่สุดก็คงจะว่ายลอยตัวอยู่ที่ผิวน้ำได้ยาก.”
น้ำตกลูมังเว
น้ำตกอื่น ๆ อีกหลายแห่งในแซมเบียอยู่ในที่ห่างไกลและยังคงสภาพธรรมชาติดั้งเดิมอยู่. น้ำตกเหล่านั้นมีขนาดต่าง ๆ กัน. น้ำตกลูมังเวดูคล้ายกับน้ำตกวิกตอเรียขนาดย่อม. แต่น้ำตกแห่งนี้ไม่ได้มีขนาดเล็ก ๆ เลย. น้ำตกที่นั่นช่วงหนึ่งทิ้งตัวลงมาราว ๆ 30 เมตรและมีความกว้างกว่า 100 เมตร. ไอหมอกจากน้ำตกนี้ยังช่วยหล่อเลี้ยงป่าดิบขนาดย่อม ๆ ด้วยซ้ำ.
น้ำตกคาลัมโบ
น้ำตกคาลัมโบซึ่งเป็นน้ำตกที่สูงที่สุดในแซมเบียไหลตกลงมาจากที่ราบสูงสู่หุบเขาทรุดเกรตริฟต์แวลลีย์ของแอฟริกา. น้ำตกนี้ทิ้งตัวดิ่งลงมาตามผาหินชันกว่า 200 เมตร ซึ่งในฤดูแล้ง บริเวณนั้นเป็นที่ฟักไข่ของนกตะกรุมมาราบูใหญ่ที่หายาก.
หนังสืออนุสรณ์สถานแห่งชาติของแซมเบีย (ภาษาอังกฤษ) กล่าวว่า “ด้วยเหตุนี้ น้ำตกคาลัมโบจึงเป็นน้ำตกที่ต่อเนื่องกันที่สูงที่สุดเป็นอันดับสองในแอฟริกา [รองจากน้ำตกตูเกลาในแอฟริกาใต้] และเป็นน้ำตกที่สูงที่สุดอันดับสิบสองของโลก ซึ่งสูงกว่าน้ำตกวิกตอเรียกว่าสองเท่า.”
แม้ว่าน้ำตกแห่งนี้จะเข้าถึงได้ยาก แต่ ซี. เอ. ควาร์มบี นักเขียนในท้องถิ่นพรรณนาน้ำตกคาลัมโบว่าเป็น “ภาพที่ไม่อาจลืมเลือนภาพหนึ่งในแอฟริกา.” เขาคาดการณ์ว่า “คงอีกนานกว่าที่น้ำตกแห่งนี้จะอยู่ในเส้นทางประจำของนักท่องเที่ยว. . . . มีเพียงไม่กี่คนเท่านั้นที่มีสิทธิพิเศษได้ไปเยือนน้ำตกคาลัมโบ.”
จริงทีเดียว น้ำตกและสถานที่ที่งดงามตามธรรมชาติหลายแห่งของแซมเบียอยู่ในที่ห่างไกลและเข้าถึงลำบาก. หนังสืออนุสรณ์สถานแห่งชาติของแซมเบีย กล่าวว่า บางแห่ง “จะเข้าถึงได้ด้วยรถแลนด์โรเวอร์เท่านั้นในภูมิประเทศที่ยากลำบาก ส่วนบางแห่งก็เข้าถึงได้ด้วยการเดินเท้าเท่านั้น.” แน่นอน นี่เป็นส่วนหนึ่งที่ทำให้สถานที่เหล่านี้มีความพิเศษ. อย่างไรก็ตาม มีการเชิญชวนนักท่องเที่ยวให้มาเยือน. คาโกซี มัวมูโลเว นักธรณีวิทยาอนุรักษ์จากคณะกรรมาธิการอนุรักษ์มรดกของชาติแห่งแซมเบีย อธิบายว่าเป้าประสงค์ของพวกเขาคือ ที่จะทำให้ผู้คนสามารถชมสถานที่อันสวยงามเหล่านี้ได้พร้อมกับปกป้องรักษาความงามตามธรรมชาติไว้.
ทรัพยากรที่มีค่ามากที่สุดของแซมเบีย
นักเขียน ริชาร์ด วอน เขียนในหนังสือของเขาชื่อแซมเบีย ดังนี้: “แซมเบียยังคงเป็นประเทศที่มีความงดงามตามธรรมชาติมากมาย และหลายแห่งยังไม่เป็นที่รู้จักในหมู่นักท่องเที่ยวรวมทั้งชาวแซมเบียเองด้วย. . . . ประเทศนี้ยังมีทะเลสาบ, แม่น้ำ, ป่าไม้และภูเขาซึ่งมีความหลากหลายอย่างน่าทึ่ง.” แต่ทรัพยากรที่มีค่ามากที่สุดของประเทศนี้คือสิ่งอื่น.
วอนกล่าวว่า “ผู้คนในดินแดนนี้มีชื่อเสียงว่าเป็นคนใจดี, รื่นเริง, และไม่ย่อท้อ.” ดังที่เดวิด บริสโตว์ นักเขียนอีกคนหนึ่งพรรณนาไว้ “แก่นแท้ของแซมเบียคือผู้คนในประเทศนี้ ซึ่งมีความอบอุ่นดุจดังแสงอาทิตย์แห่งแอฟริกา.” ถ้าสักวันหนึ่งคุณได้มาเยือนดินแดนอันงดงามแห่งนี้ เราก็มั่นใจว่าคุณจะเห็นด้วยกับคำกล่าวนี้.
[แผนที่หน้า 18]
(รายละเอียดดูจากวารสาร)
แทนซาเนีย
สาธารณรัฐประชาธิปไตยคองโก
แองโกลา
แซมเบีย
น้ำตกคาลัมโบ
น้ำตกลูมังเว
ลูซากา
น้ำตกอึงกอนเย
น้ำตกวิกตอเรีย
ซิมบับเว
โมซัมบิก
มหาสมุทรอินเดีย
[รูปภาพ]
น้ำตกลูมังเว—เหมือนกับน้ำตกวิกตอเรียขนาดย่อม
น้ำตกคาลัมโบ—สูงกว่าน้ำตกวิกตอเรียถึงสองเท่า
น้ำตกอึงกอนเย—“เวลาส่วนใหญ่คุณจะไม่พบเห็นคนอื่นเลย”
[ที่มาของภาพ]
Lumangwe and Ngonye Falls: Marek Patzer/www.zambiatourism.com; map: Mountain High Maps® Copyright © 1997 Digital Wisdom, Inc.
[ภาพหน้า 16, 17]
น้ำตกวิกตอเรีย—“ควันที่ส่งเสียงกึกก้อง”
[ที่มาของภาพ]
Marek Patzer/www.zambiatourism.com