กาบองที่พักพิงของสัตว์ป่า
โดยผู้เขียนตื่นเถิด! ในกาบอง
ขอให้คุณนึกภาพชายหาดเขตร้อนที่มีช้างหากินอยู่ตามหาดทราย, มีฮิปโปว่ายน้ำเล่น, และมีวาฬกับโลมารวมฝูงกันอยู่ใกล้ชายฝั่ง. ในชายฝั่งของทวีปแอฟริกา มีชายหาดยาว 100 กิโลเมตรที่ภาพเหล่านี้ยังคงเห็นได้ทั่วไป.
เพื่อภาพเหล่านี้จะมีให้เห็นได้อีกในวันข้างหน้า พื้นที่ชายฝั่งที่โดดเด่นยิ่งนี้คงต้องได้รับการอนุรักษ์. น่าดีใจ มีการเอาใจใส่ความสำคัญของการอนุรักษ์นี้ในวันที่ 4 กันยายน 2002 เมื่อประธานาธิบดีแห่งกาบองประกาศว่าพื้นที่ 10 เปอร์เซ็นต์ของกาบอง รวมทั้งชายฝั่งอันยาวเหยียดที่ยังไม่ได้รับความเสียหาย จะถูกจัดให้เป็นอุทยานแห่งชาติ.
เขตธรรมชาติเหล่านี้ซึ่งมีพื้นที่ราว ๆ 30,000 ตารางกิโลเมตร หรือพอ ๆ กับขนาดของประเทศเบลเยียม มีความมหัศจรรย์ทางธรรมชาติมากมาย. ประธานาธิบดีโอมาร์ บองโก ออนดิมบา กล่าวว่า “กาบองมีศักยภาพที่จะเป็นแหล่งรวมทางธรรมชาติ และดึงดูดผู้มาเยือนจากทุกสารทิศซึ่งปรารถนาจะเห็นความมหัศจรรย์ทางธรรมชาติแห่งสุดท้ายที่หลงเหลืออยู่ในโลก.”
อะไรทำให้เขตอนุรักษ์เหล่านี้มีความสำคัญมาก? พื้นที่ราว ๆ 85 เปอร์เซ็นต์ของกาบองยังคงเป็นป่า และอาจมีถึง 20 เปอร์เซ็นต์ของพรรณพืชที่นี่ซึ่งไม่อาจหาพบได้จากที่อื่นใดในโลก. ยิ่งกว่านั้น ป่าแถบศูนย์สูตรของที่นี่เป็นที่พักพิงสำหรับกอริลลาที่ราบลุ่ม, ชิมแปนซี, ช้างป่า, และสัตว์ที่เสี่ยงต่อการสูญพันธุ์อื่น ๆ อีกหลายชนิด. อุทยานแห่งชาติซึ่งก่อตั้งไม่นานมานี้จะทำให้กาบองกลายเป็นประเทศที่โดดเด่นในการพิทักษ์ความหลากหลายทางชีวภาพของทวีปแอฟริกา.
โลอังโก—ชายหาดที่ไม่มีใดเหมือน
อุทยานแห่งชาติโลอังโกอาจเป็นสถานที่อนุรักษ์สัตว์ป่าที่โดดเด่นที่สุดแห่งหนึ่งในแอฟริกา. อุทยานนี้ครอบคลุมชายหาดอันยาวเหยียดที่ใสสะอาดซึ่งอยู่ใกล้กับทะเลสาบน้ำจืดชายฝั่งและป่าดงดิบแถบศูนย์สูตร. แต่ที่ทำให้ชายหาดของโลอังโกโดดเด่นไม่เหมือนใครเลยก็คือสัตว์ชนิดต่าง ๆ ที่เดินไปมาบนหาดทรายนี้ เช่น ฮิปโป, ช้างป่า, ควายป่า, เสือดาว, และกอริลลา.
ทำไมชายหาดแห่งนี้จึงดึงดูดสัตว์ป่า? เนื่องจากมีทุ่งหญ้าขึ้นอยู่บนหาดทรายสีขาวของโลอังโกซึ่งฮิปโปและควายป่าสามารถมากินได้. ปาล์มโรนีเยร์ ซึ่งขึ้นอยู่ตามแนวชายหาด เกิดผลมากมายที่ล่อใจช้างป่าราวกับขนมหวานล่อใจเด็ก ๆ. แต่สิ่งที่สำคัญที่สุดคือความห่างไกลผู้คน. รอยเท้าบนทรายที่นี่มีแต่รอยเท้าของสัตว์.
เนื่องจากไม่มีมนุษย์เข้ามาในบริเวณนี้ เต่ามะเฟืองที่ใกล้จะสูญพันธุ์จึงเลือกชายหาดอันโดดเดี่ยวแห่งนี้เป็นที่วางไข่ของมัน. นกจาบคาสีกุหลาบมีรสนิยมการทำรังคล้าย ๆ กัน และมันขุดหลุมทำรังบนทรายเป็นกลุ่มใหญ่เพียงไม่กี่เมตรเหนือรอยน้ำขึ้นเต็มที่. ในฤดูร้อน วาฬหลังค่อมมากกว่าหนึ่งพันตัวมาชุมนุมกันเพื่อผสมพันธุ์นอกชายฝั่งของโลอังโกซึ่งห่างไกลจากมนุษย์.
ทะเลสาบน้ำจืดใกล้ชายฝั่งขนาดใหญ่สองแห่งแยกชายหาดโลอังโกจากป่าดงดิบแถบศูนย์สูตร และเป็นที่อาศัยอันยอดเยี่ยมของจระเข้กับฮิปโป. ปลามีอยู่มากมายในทะเลสาบเหล่านี้ โดยมีป่าชายเลนขึ้นอยู่รอบทะเลสาบ. เหยี่ยวและนกอินทรีกินปลาแอฟริกาบินอยู่ทั่วบริเวณทะเลสาบ ขณะที่นกกระเต็นสีสดใสหลายชนิดหาปลากินในบริเวณน้ำตื้น. ช้างที่ชอบน้ำมีความสุขกับการว่ายน้ำข้ามทะเลสาบเพื่อไปที่ชายหาดและสวาปามผลไม้โปรดของมัน.
ภายในป่าแถบศูนย์สูตร ฝูงลิงห้อยโหนไปตามกิ่งของเรือนยอดไม้ ส่วนผีเสื้อที่มีสีสันสดใสบินอยู่ตามลานโล่งที่แสงแดดส่องถึง. ค้างคาวผลไม้เกาะอยู่ตามต้นไม้ต้นโปรดในตอนกลางวัน แล้วตอนกลางคืนก็ออกไปทำงานสำคัญในการแพร่เมล็ดพันธุ์พืชไปทั่วป่า. ที่ชายป่า นกกินปลีสีแวววาวดูดน้ำหวานจากดอกไม้บนต้นไม้และพุ่มไม้ต่าง ๆ. เป็นที่เข้าใจได้ โลอังโกได้รับการพรรณนาอย่างเหมาะสมว่าเป็น “ที่ซึ่งคุณจะพบกับบรรยากาศแบบแอฟริกาแถบศูนย์สูตร.”
โลเป—หนึ่งในที่มั่นสุดท้ายของกอริลลา
อุทยานแห่งชาติโลเปครอบคลุมพื้นที่ป่าดิบชื้นอันบริสุทธิ์ผืนใหญ่รวมทั้งทุ่งหญ้าสะวันนาและป่าขนาบน้ำทางตอนเหนือของอุทยาน. ที่นี่เหมาะมากสำหรับผู้รักธรรมชาติซึ่งต้องการมาดูกอริลลา, ชิมแปนซี, หรือลิงแมนดริลล์ในธรรมชาติ. มีกอริลลาประมาณ 3,000 ถึง 5,000 ตัวท่องไปตามพื้นที่อนุรักษ์ขนาด 5,000 ตารางกิโลเมตร.
โอกุสแตง อดีตเจ้าหน้าที่อุทยานแห่งชาติ จำได้ว่าเคยพบกับกอริลลาอย่างใกล้ชิดครั้งหนึ่งในปี 2002. เขาเล่าว่า “ขณะเดินอยู่ในป่า ผมบังเอิญพบกับกอริลลาครอบครัวหนึ่งที่ประกอบด้วยกอริลลาสี่ตัว. เจ้าตัวผู้ตัวนั้นใหญ่มากและมีขนสีเงินที่หลัง มีอายุประมาณ 35 ปี ยืนตระหง่านเหนือตัวผม. มันคงหนักมากกว่าผมอย่างน้อยสามเท่า. ผมทำตามขั้นตอนที่มีการแนะนำ โดยนั่งลงทันที ก้มหัวลง และมองที่พื้นเพื่อแสดงการยอมอยู่ใต้อำนาจ. กอริลลาเข้ามานั่งข้างตัวผมและเอามือวางบนไหล่ผม. จากนั้นมันเอามือผมไปจับ เปิดมือออกและพิจารณาดูฝ่ามือของผม. เมื่อพอใจแล้วว่าผมไม่เป็นอันตรายต่อครอบครัวของมัน มันก็ค่อย ๆ เยื้องย่างเข้าไปในป่า. ในวันที่ผมไม่มีวันลืมนั้น ผมได้ค้นพบว่า การได้พบกับสัตว์ในที่อาศัยตามธรรมชาติของมันน่าดึงดูดใจ. แม้ว่าคนฆ่ากอริลลาเพื่อเป็นอาหารป่าหรือเพราะเข้าใจผิดคิดว่ามันเป็นอันตราย แต่ที่จริงพวกมันเป็นสัตว์รักสงบที่เราควรช่วยกันปกป้อง.”
ในโลเป แมนดริลล์ ซึ่งเป็นลิงบาบูนขนาดใหญ่ รวมกันเป็นฝูงใหญ่มากซึ่งบางครั้งมีลิงมากกว่าหนึ่งพันตัว. ที่นี่เป็นที่ชุมนุมสัตว์จำพวกลิงที่มีจำนวนมากที่สุดในโลก และมีเสียงอึกทึกมากด้วย. นักท่องเที่ยวจากแคเมอรูนเล่าประสบการณ์ของตนที่ได้พบฝูงลิงฝูงใหญ่ครั้งหนึ่ง.
“มัคคุเทศก์ของเราตรวจจับได้ว่าฝูงแมนดริลล์กำลังมา โดยรู้ได้จากปลอกคอวิทยุที่ลิงบางตัวใส่อยู่. เราไปดักหน้าฝูงลิงนั้น แล้วรีบอำพรางที่ที่เราอยู่และรอให้มันมา. เป็นเวลา 20 นาทีที่เรานั่งฟังเสียงดนตรีแห่งป่าซึ่งดังมาจากนกและแมลงต่าง ๆ. ทันใดนั้นความสงบก็ถูกทำลายเมื่อฝูงแมนดริลล์เข้ามาใกล้. เสียงกิ่งไม้หักและเสียงกู่ร้องทำให้ผมรู้สึกเหมือนกับว่าพายุขนาดใหญ่กำลังใกล้เข้ามา. แต่เมื่อผมเห็น [ลิงที่เดินนำหน้า] มันก็ดูเหมือนกองหน้าของกองทัพมากกว่า. ตัวผู้ขนาดใหญ่เดินนำหน้าอย่างกระฉับกระเฉงบนพื้นป่า ส่วนตัวเมียและลิงรุ่นเยาว์ก็โหนไปตามกิ่งไม้. ทันใดนั้น ตัวผู้ขนาดใหญ่ตัวหนึ่งก็หยุดเดินและมองไปรอบ ๆ ตัวด้วยความสงสัย. แมนดริลล์หนุ่มตัวหนึ่งซึ่งโหนตัวอยู่บนกิ่งไม้มองเห็นเราและส่งเสียงเตือน. ลิงทั้งฝูงเร่งความเร็วและเสียงก็ดังยิ่งขึ้นขณะที่พวกมันร้องด้วยความโมโห. ภายในเวลาไม่นาน พวกมันก็จากไป. มัคคุเทศก์ของผมประมาณว่ามีแมนดริลล์ราว ๆ 400 ตัวผ่านเราไป.”
ชิมแปนซีส่งเสียงดังพอ ๆ กับแมนดริลล์และพบเห็นได้ยากกว่า เพราะพวกมันเดินไปตามป่าด้วยความกระฉับกระเฉงเพื่อหาอาหารตลอดเวลา. ในอีกด้านหนึ่ง นักท่องเที่ยวพบเห็นลิงพุตตีโนสซึ่งบางครั้งอยู่ตามทุ่งหญ้าสะวันนาริมชายป่า. ผู้อาศัยในป่าโลเปที่ชอบเก็บเนื้อเก็บตัวมากที่สุดเห็นจะเป็นลิงซันเทลซึ่งเป็นลิงประจำถิ่นที่นี่และเพิ่งถูกค้นพบเมื่อ 20 ปีที่แล้วนี้เอง.
นกขนาดใหญ่สีสดใสในป่า เช่น นกตูราโกและนกเงือก ประกาศถิ่นที่อยู่ของมันด้วยเสียงร้องอันแหบห้าว. มีการนับนกได้ประมาณ 400 ชนิดภายในอุทยาน ซึ่งทำให้ที่นี่เป็นสถานที่ยอดนิยมสำหรับนักดูนก.
ความหลากหลายทางชีวภาพที่ยอดเยี่ยม
โลอังโกกับโลเปเป็นเพียงอุทยานแห่งชาติสองแห่งใน 13 แห่งของกาบอง. อุทยานแห่งอื่น ๆ อนุรักษ์ป่าชายเลน, คุ้มครองพันธุ์พืชแปลก ๆ, และปกป้องพื้นที่ของนกอพยพ. ลี ไวต์ แห่งสมาคมอนุรักษ์สัตว์ป่า กล่าวว่า “กาบองได้กันพื้นที่ซึ่งมีระบบนิเวศที่ยอดเยี่ยมที่สุดในประเทศนี้. ไม่ใช่เรื่องของขนาดพื้นที่ที่ใหญ่โตเท่านั้น แต่คุณภาพของพื้นที่ซึ่งมีการอนุรักษ์ไว้ต่างหากที่สำคัญ. เมื่อปี 2002 ภายในชั่วข้ามคืน กาบองได้สร้างระบบอุทยานแห่งชาติอันยอดเยี่ยมซึ่งครอบคลุมพื้นที่ที่มีความหลากหลายทางชีวภาพทั้งหมดของประเทศ.”
แน่นอน ยังมีปัญหาหลายอย่างหลงเหลืออยู่ ดังที่ประธานาธิบดีบองโก ออนดิมบา ยอมรับอย่างตรงไปตรงมา. เขากล่าวว่า “เรากำลังพูดถึงปฏิบัติการระดับโลก ซึ่งไม่ต้องสงสัยว่าเกี่ยวข้องกับการเสียสละทั้งในระยะสั้นและระยะยาว เพื่อช่วยให้เราบรรลุเป้าหมายอันยิ่งใหญ่ที่จะรักษาความมหัศจรรย์แห่งธรรมชาติเหล่านี้ไว้ให้อนุชนรุ่นหลังต่อ ๆ ไป.”
[แผนที่หน้า 17]
(รายละเอียดดูจากวารสาร)
แอฟริกา
กาบอง
อุทยานแห่งชาติ 13 แห่งของกาบอง
อุทยานแห่งชาติโลเป
อุทยานแห่งชาติโลอังโก
[ภาพหน้า 16, 17]
วาฬหลังค่อมและภาพถ่ายทางอากาศของโลอังโก
[ที่มาของภาพ]
Whale: Wildlife Conservation Society
[ภาพหน้า 16, 17]
แมนดริลล์ (ซ้าย) และกอริลลา (ขวา)
[ที่มาของภาพหน้า 15]
Robert J. Ross