จากเปลือกไม้สู่จุกขวด—เรื่องของไม้ก๊อก
คุณนึกภาพออกไหมว่าเปลือกไม้ชนิดใดมีส่วนสำคัญในการผลิตเครื่องยนต์ ลูกคริกเก็ต ลูกเบสบอล และแชมเปญ หรือเปลือกไม้ชนิดใดที่ชาวประมงและผู้หญิงสูงศักดิ์นำไปใช้หลายพันปีแล้ว และยังถูกนำไปใช้ในอวกาศด้วย? ที่น่าทึ่งยิ่งขึ้นไปอีกก็คือ เราใช้เปลือกไม้ชนิดพิเศษนี้โดยไม่ต้องโค่นต้นไม้ด้วยซ้ำ!
ไม้ก๊อก (cork) เป็นเปลือกไม้ชั้นนอกของต้นโอ๊กชนิดหนึ่ง. แต่นี่ไม่ใช่เปลือกไม้ธรรมดาทั่วไป. มันเบา ทนไฟ และยืดหยุ่น.
ปีแล้วปีเล่า ต้นโอ๊กชนิดนี้สร้างเปลือกไม้ที่ยืดหยุ่น. ถ้าไม่ถูกลอกออกไป เปลือกไม้นี้อาจมีความหนาถึง 25 เซนติเมตร ซึ่งจะช่วยป้องกันต้นไม้จากความร้อน ความเย็น และไฟป่า. ถ้ามีคนลอกเปลือกไม้นี้ออกไป ต้นโอ๊กจะค่อย ๆ สร้างเปลือกขึ้นมาใหม่ภายในเวลาประมาณสิบปี.
โปรตุเกสผลิตไม้ก๊อกได้ประมาณ 55 เปอร์เซ็นต์ของผลผลิตทั่วโลก. สเปนผลิตได้ประมาณ 30 เปอร์เซ็นต์ ส่วนประเทศอื่น ๆ (มีแอลจีเรีย ฝรั่งเศส อิตาลี โมร็อกโก และตูนิเซีย เป็นต้น) ผลิตส่วนที่เหลืออีก 15 เปอร์เซ็นต์.a
สารพัดประโยชน์
ชาวโรมันและชาวกรีกค้นพบว่าไม้ก๊อกนำไปทำเป็นทุ่นสำหรับตาข่ายจับปลาได้ดีมาก และนำไปทำเป็นพื้นรองเท้าที่ใส่สบาย. ดูเหมือนว่า พวกเขายังใช้จุกไม้ก๊อกทำฝาสำหรับภาชนะใส่น้ำด้วย. เนื่องจากยืดหยุ่นได้แม้มีอุณหภูมิสูง ไม้ก๊อกจึงเหมาะมากที่จะทำเป็นปะเก็นเครื่องยนต์. นอกจากนั้น ไม้ก๊อกยังเป็นสิ่งที่ขาดไม่ได้สำหรับแผงกันความร้อนที่ใช้ในยานอวกาศบางลำ.
เนื่องจากหลายคนคิดว่าไม้ก๊อกดูสวยและใช้เป็นฉนวนได้ พวกเขาจึงนิยมใช้แผ่นไม้ก๊อกแต่งผนังและพื้นบ้าน. ผู้ผลิตสินค้ากีฬายังพบว่าไม้ก๊อกเหมาะที่สุดที่จะนำมาใช้ทำเป็นแกนของลูกเบสบอลหรือคันเบ็ดตกปลา. แน่นอน ไม้ก๊อกอาจเป็นที่รู้จักมากที่สุดเนื่องจากถูกนำมาใช้เป็นจุกขวดไวน์และแชมเปญ.—ดูกรอบ ‘จุกขวดที่ดีที่สุด’
เป็นมิตรกับสิ่งแวดล้อม
ป่าโอ๊กที่ได้รับการดูแลอย่างดีเป็นข้อพิสูจน์ว่ามนุษย์สามารถใช้ชีวิตประสานกับธรรมชาติได้ด้วยการเก็บผลผลิตโดยไม่ทำลายธรรมชาติ. ต้นโอ๊กที่ยืนต้นมานานหลายปีช่วยเพิ่มความงามให้กับทิวทัศน์แถบชนบท ให้ร่มเงาและอาหารแก่ฝูงปศุสัตว์ซึ่งเล็มหญ้าอยู่ใต้กิ่งก้านสาขาของมัน และบรรเทาความร้อนระอุในฤดูร้อน.
นกที่เสี่ยงต่อการสูญพันธุ์หลายชนิด เช่น นกอินทรีจักรพรรดิ แร้งดำ และนกกระสาดำต้องอาศัยต้นโอ๊กใหญ่เพื่อทำรังที่เหมาะสม. แมวป่าลิงซ์ไอบีเรียที่ใกล้สูญพันธุ์ก็มีถิ่นอาศัยสุดท้ายอยู่ในป่าโอ๊ก. ไม่นานมานี้ กองทุนสัตว์ป่าโลกกล่าวว่าความอยู่รอดของแมวป่าลิงซ์ขึ้นอยู่กับความเจริญรุ่งเรืองของอุตสาหกรรมไม้ก๊อกในสเปนและโปรตุเกส.
ดังนั้น ครั้งต่อไปที่คุณเปิดจุกไม้ก๊อกจากขวดไวน์ ให้หยุดพิจารณาสักเล็กน้อย. คุณกำลังถือวัตถุจากธรรมชาติชนิดหนึ่งซึ่งย่อยสลายได้และไม่มีวันหมด. และการใช้ไม้ก๊อกยังช่วยปกป้องสิ่งแวดล้อมได้ด้วยซ้ำ. ต้นโอ๊กที่ใช้ทำไม้ก๊อกช่างเป็นต้นไม้ที่มีประโยชน์จริง ๆ!
[เชิงอรรถ]
a มีต้นโอ๊กที่ใช้ทำไม้ก๊อกในภูมิภาคอื่น ๆ ของโลกด้วย แต่ส่วนใหญ่การผลิตไม้ก๊อกเพื่อการค้ามาจากแถบเมดิเตอร์เรเนียน ที่ซึ่งต้นโอ๊กขึ้นตามธรรมชาติ.
[กรอบ/ภาพหน้า 20]
“จุกขวดที่ดีที่สุด”
มีเกล เอเลนา ผู้อำนวยการสถาบันไม้ก๊อก ไม้และถ่าน ซึ่งตั้งอยู่ที่เอกซ์เตรมาดูรา ประเทศสเปน อธิบายข้อมูลเพิ่มเติมเกี่ยวกับการใช้จุกไม้ก๊อก.
จุกไม้ก๊อกใช้ได้ดีขนาดไหน?
ผมเคยเห็นการเปิดจุกไม้ก๊อกจากไวน์ขวดหนึ่งอายุมากกว่าหนึ่งร้อยปี และไวน์ข้างในยังคงสภาพดีอยู่! ไม้ก๊อกนำมาทำเป็นจุกขวดได้ดีที่สุด.
ต้นโอ๊กควรอายุเท่าไรก่อนจะลอกเปลือกไปใช้ทำจุกขวดได้?
เพื่อผลิตจุกขวดคุณภาพดี ต้นโอ๊กควรอายุอย่างน้อย 50 ปี แม้ว่าอาจลอกเปลือกครั้งแรกได้เมื่ออายุ 25 ปี. แน่นอน น้อยคนที่พร้อมจะลงทุนในผลผลิตที่ต้องใช้เวลาถึง 50 ปีกว่าจะทำเงินให้. ที่จริง ผมยังคิดไม่ออกเลยว่ามีอุตสาหกรรมใดที่ต้องรอนานขนาดนี้กว่าจะได้กำไร.
ต้นโอ๊กที่ใช้ทำไม้ก๊อกยืนต้นอยู่ได้นานเท่าไร?
ต้นโอ๊กที่ใช้ทำไม้ก๊อกมีอายุอยู่ได้ราว ๆ 200 ปี และบางชนิดมีอายุอยู่ได้นานกว่านั้นมาก. มีการลอกเปลือกไม้ก๊อกทุก ๆ เก้าปี.
มีการทำอะไรเพื่อรักษาการผลิตไม้ก๊อก?
สหภาพยุโรปและรัฐบาลท้องถิ่นของเราให้เงินสนับสนุนเพื่อกระตุ้นการปลูกต้นโอ๊กที่ใช้ทำไม้ก๊อก. ดังนั้น ในช่วงไม่กี่ปีมานี้ เราได้ปลูกป่าโอ๊กใหม่หลายเอเคอร์และปรับปรุงป่าโอ๊กที่เดิมมีอยู่แล้ว.
มีพัฒนาการใหม่ ๆ อะไรบ้างในเรื่องการผลิตไม้ก๊อก?
ในช่วงยี่สิบปีหลังนี้ เราได้ค้นคว้าวิจัยอย่างมากเพื่อจะรู้ได้ว่าเมล็ดโอ๊กชนิดใดดีที่สุด. และเราทำงานอย่างใกล้ชิดกับประเทศอื่น ๆ ที่ผลิตไม้ก๊อกเพื่อพัฒนาผลิตภัณฑ์. เราคิดค้นเลื่อยเล็ก ๆ ที่ช่วยให้ลอกเปลือกไม้ได้สะดวกขึ้น ซึ่งแต่เดิมผู้คนเคยใช้ขวานทำงานนี้กันมาหลายร้อยปี.
[ภาพหน้า 19]
หลังจากการลอกเปลือกแต่ละครั้ง เปลือกไม้โอ๊กจะงอกขึ้นใหม่
[ภาพหน้า 19]
คนงานที่เชี่ยวชาญลอกเปลือกไม้ออกอย่างระมัดระวัง
[ภาพหน้า 19]
แผ่นเปลือกไม้ถูกวางซ้อนกัน พร้อมสำหรับขั้นตอนต่อไป
[ภาพหน้า 19]
ปัจจุบันนี้ การผลิตจุกไม้ก๊อกคุณภาพสูงยังคงทำด้วยมือ
[ภาพหน้า 19]
เศษไม้ถูกรวบรวมและทำเป็นแผ่นไม้ก๊อกอัดและผลิตภัณฑ์อื่น ๆ