Oktoba

Ashighe agen ka i taver we u ungwan kwagha? Yange i taver Tor Davidi u ungwan kwagh ashighe agen. Nahan a er msen hen Aôndo, a kaa ér: “Wasem m kegh a kegh iyol u ungwan imo you.” (Ps. 51:12, NWT) Yehova yange doo Davidi ishima. Nahan kpa, ashighe agen i taver Davidi u ungwan imo na. Man se kpa kape ka i lu je la. Sha ci u nyi? Hiihii yô, se cii i mar se a ieren i hemban ato. Sha uhar yô, Satan ka a meen se ér se hendan a Yehova, er un nahan. (2 Kor. 11:3) Sha utar yô, se mba ken tar u ior kpishi ve lu a ieren i hendan kwagh a mbahemenev vev kua Aôndo yô, “ka jijingi u a lu eren tom ken ônov mba hemban ato je la.” (Ef. 2:2) Gba u se nôngon kwagh kpoghuloo ser se hendan a isharen i eren kwaghbo la tseegh ga, kpa se hendan a igbenda i Diabolo kua tar na ne u meen se ér se hemba ato la. Sha nahan yô, gba u se hendan a mbamyen asev man Diabolo kua tar ne kpoghuloo, sha er se ungwan imo i Yehova, kua mba a ne ve tahav la yô. w23.10 6 ¶1

Ka nyi se fatyô u henen ken ivande i Yesu er sha u geman mngerem hingir wain laa? Se hen kwagh sha kwagh u hiden a iyol ijime. Yesu yange ta ihyagh sha ivande i er la ga. Jighilii yô, Yesu yange una er kwagh kpa mayange a ta ihyagh a mi ga. Kpa yange a hide a iyol ijime shi a gema icivir man iwuese la cii a na Ter na; yange er nahan kwa kimbir kimbir. (Yoh. 5:19, 30; 8:28) Aluer se mba dondon ikyav i Yesu la, sha u nengen ayol ase ser se mba kwagh ga yô, mayange se kaa ihyagh a kwagh u se er ga. A lu nyi je se er ken mcivir u Yehova kpa, aluer se mba tan ihyagh yô, i de lu sha kwagh wase iyol yase ga, kpa i lu sha kwagh u Aôndo wase u se zough a ian icivirigh i eren un tom la. (Yer. 9:23, 24) Se na un nen icivir i i lu i na yô. Sha ci u luun er ka Yehova a lu wasen se ga yô, ka nyi je ma se fetyô u eren sha wono? (1 Kor. 1:26-31) Aluer se mba mbahiden a iyol ijime yô, a gba u se ngohol icivir sha akaa a dedoo a se er mbagenev ve lu wuese la ga. Er se fe ser Yehova nengen akaa a se eren cii shi a gba un kwagh je, i kuma se. (Nenge Mateu 6:2-4; Heb. 13:16) Sha kpôô yô, ka sea dondon ikyav i Yesu sha u tesen ser se mba mbahiden a iyol ijime yô, i doo Yehova a vese.—1 Pet. 5:6. w23.04 4 ¶9; 5 ¶11-12

Yange Aôndo kaa a apostoli Paulu ér a taver Mbakristu ishima ér, ve keren mtsera u mbagenev kpaa. Se dondo kwaghwan la ken mbamkombo asev nena? Gba u se umbur ser, mbagenev kpa sar ve u nan ikyar ken mbamkombo er se nahan. Shi hen sha kwagh ne sha gbenda ne kpaa. Aluer u ngu lamen vea azende ou nahan, u lam je u na ve ian i ôron kwagh kpishi gaa? Ei, u er nahan ga! Sha ci u u soo wer ve kpa ve lam. Kape ken mbamkombo asev kpa i lu je la; ka se soo ser mbagenev kpa ma ve lam. Jighilii yô, gbenda môm ken igbenda i hemban doon, i se fatyô u taver anmgbianev asev mba nomso man mba kasev asema yô, ka sha u nan ve ian ser, ve pase jighjigh ve u nan. (1 Kor. 10:24) Nahan doo u se ôron kwagh tiônôô, sha er se na mbagenev ian ve kpa vea wa zwa yô. Aluer u ngu nan ikyar i tiônôô kpa, de lamen sha atôakaa kpishi ga. Aluer u lam sha hanma kwagh u a lu ken ikyumhiange yô, mbagenev vea kera zua a ian i wan zwa ga. w23.04 22-23 ¶11-13

Shighe u mlu wase a gem yô, gba u se umbur er i gbe hange hange u se za hemen u wasen mbagenev, hemban je yô sha u eren tom wase u pasen kwagh la yô. Gba u se geman igbenda i se pasen kwagh la. Sha ci u ka sea due kwaghpasen yô, se tagher a ior mba ve due sha ajiir kposo kposo, aeren a ityôô ve kpa a kaha, shi ve lu a mbamnenge kposo kposo sha kwagh u Aôndo yô. Apostoli Paulu yange geman igbenda na i pasen kwagh, nahan se fatyô u henen kwagh ken ikyav na la. Yesu yange tsua Paulu ver un ér a lu “apostoli u i tindi hen akuraior yô.” (Rom. 11:13) Nahan Paulu fatyô u pasen ior kposo kposo kwagh, er Mbayuda man Mbagrika, man mbafan takeda man mba ken agar man mbatomov mba gomoti kua ator nahan. Paulu yange ‘er hanma kwagh u fatyô cii sha u wasen hanma injaor cii,’ sha er una pase ambaaior ne cii kwagh a kôr ve ken ishima yô. (1 Kor. 9:19-22) Yange a nenge aeren a ityôô a ior mba a pasen ve kwagh la, kua mlu ve, man mnenge ve sha kwagh u Aôndo, maa a pase kwagh sha gbenda u a kôr ve ken ishima yô. Se kpa aluer se mba geman a gbenda u se pasen kwagh la sha er hanma or cii se pase kwagh a zua sha mlu u nan yô, kwaghpasen wase una hemba wasen ior. w23.07 23 ¶11-12

Or ka nana lu ishima legh legh yô, kwagh la a tese ér nan ngu a agee, nan gba a gba kera ga. Ka i gba u or a lu a agee a wan ishima, ve shighe u nan tagher a zayol kpa, nahan fatyô u wan ishima ye. Ishima i legh legh ka ieren igen ken aeren a a lu avegher a “ityamegh ki jijingi” la. (Gal. 5:22, 23) Ishember i ken zwa Grika i i gem ér “ishima i legh legh” la, yange a ter i ashighe agen yô, i ôron i lu kwagh u nyinya i ken toho, i i ve a i ken ya, i va kôôm i yô. Hen ase er a kôôm nyinya i ken toho ve ia hingir teghelee yô. Ia hingir teghelee, kpa ia gema a lu a agee her kpishi. Er se lu uumace shi se yen yô, se er nan ve se lu ishima legh legh, kpa se gema se lu a agee a ase a wan ishima la here? Se fatyô u eren kwagh ne sha tahav asev ga. A gba u se er msen hen Aôndo se sôn un a na jijingi na a wase se u lun a ieren i doon ne. Ior mba kpishi mba ve hen u lun ishima legh legh yô. Anmgbianev asev mba nomso man mba kasev kpishi ka ve tese ér mba ishima legh legh zum u ior ve soo u nyiman kwagh a ve yô, man kwagh la ka a na ior ve soo Mbashiada mba Yehova.—2 Tim. 2:24, 25. w23.09 14 ¶3

Apostoli Yohane yange nenge a mpase ugen u kpiligh un iyol. Yange nenge a mbatamen 24 sha, ve lu civir Yehova. Ve lu wuese Aôndo kaan ér, a kuma u ngohol “iengem man icivir man tahav.” (Mpa. 4:10, 11) Mbatyomov mbajighjigh kpa mba a atôakyaa kpishi a wuese Yehova. Mba sha vea na, shi ve fa un tsembelee. Mba nengen a aeren a na ken akaa a a eren la. Ka vea nenge gbenda u Yehova a eren kwagh la yô, kwagh la a mgbegha ve u wuese un. (Yobu 38:4-7) Se kpa doo u se wuese Yehova shighe u se lu eren msen yô. Se fatyô u ôron un kwagh u a doo se sha kwagh na, man er i hii ve se ne un icivir yô. Shighe u u lu ôron Bibilo kua shighe u u lu henen i cii, nôngo u nengen a aeren a Yehova a a hembe doon we la. (Yobu 37:23; Rom. 11:33) Maa ôr Yehova mnenge wou sha kwagh u aeren shon. Shi se fatyô u wuese Yehova sha akaa a a eren sha ci wase, kua sha ci u anmgbianev asev mba nomso man mba kasev sha tar cii la.—1 Sam. 2:1, 2. w23.05 3-4 ¶6-7

Ken inyom i 1919 la, Zegebabilon kera lu a tahav sha ior mba Aôndo ga. Ken inyom la, “wanakiriki u jighjigh man u fan kwagh” hii tom na, sha er mba lun a ishima i mimi vea fatyô u hiin zende ve sha “Icighangbenda” ne yô. (Mat. 24:45-47; Yes. 35:8) Tom u sôron gbenda u ken jijingi u mbagenev er sha ayange a tsuaa la yange u wase ior mba ve hii u zenden sha gbenda shon la seer fan akaa agen kpishi sha kwagh u Yehova kua awashima na. (Anz. 4:18) Shi lu u vea fatyô u eren kwagh u Yehova a soo la ken uma ve. Yehova veren ishima ér ior nav ve gema kwa môm vindi vindi ga. Kpa ka a tôô shighe a wase ior nav u sôron anza a ve kure kure. Shighe u se cii se va fatyô u eren hanma kwagh vough er Aôndo a soo la, a saan se iyol kpen kpen! Hanma gbenda cii ka i gba u a sôron u hanma shighe sha er ua lu her dedoo yô. Hii ken inyom i 1919 la je, mba sôron “Icighangbenda” ne her, sha er mbagenev kpishi kpa vea fatyô u duen ken Zegebabilon kera yô. w23.05 17 ¶15; 19 ¶16

Mbahemenev mba Shin Itine iyol ve ka ve tsaase anmgbianev mba ve lu ken ukômatii mba wasen Mbahemenev mba Shin Itine tom la. Hegen ne je kpa, anmgbianev mba nomso mba ve wasen ve tom la, mba nengen sha ityom igen kpishi ken nongo u Yehova. I wa ve ago iyol tsembelee a va zan hemen a tom u nengen sha iyôngo i Kristu la. Zum u a va yem a mba i shighe ve mkurem mba masetyô hen shighe u zegecan una zurum u been la, ior mba Yehova mba vea lu shin tar la vea za hemen u civir un sha mimi. Sha iwasen i hemen u Yesu Kristu yô, kwagh môm una bende a mcivir u mimi ga. Se fa er hen shighe la, mzough u akuraior u Bibilo i yila ér Gogi u Magogi la una ta num sha ior mba Aôndo yô. (Esek. 38:18-20) Kpa num la ua yange ior mba Yehova u civir un ga. Yehova una yima ve keng! Ken mpase ugen u Yehova tese apostoli Yohane yô, yange nenge a “zegeikpelaior” i i lu iyôngo i Kristu igen la. Yange i kaa a Yohane ér “zegeikpelaior” ne, ka mba ve “due ken zegecan” yô. (Mpa. 7:9, 14) Sha nahan yô, se fa ser Yehova una yima ve keng a bunde ga! w24.02 5-6 ¶13-14

Ka nyi se er ve a na se icighan jijingi? Se fatyô u sônon Aôndo icighan jijingi, shi henen Mkaanem nam ma a ne i nger la, shi lun ken nongo u jijingi na a hemen u la. Aluer se mba eren nahan yô, kwagh la una wase se u lun a “ityamegh ki jijingi.” (Gal. 5:22, 23) Ka mba ve ze hemen u henen kwagh shi eren kwagh sha gbenda u wang la tseegh Aôndo a ne ve icighan jijingi na ye. Aluer se zer henen sha akaa a hôngorough shi eren akaa shon yô, Aôndo una de u nan se icighan jijingi na. (1 Tes. 4:7, 8) Kwagh ugen u se er ve Aôndo una za hemen u nan se icighan jijingi na yô, a gba u se ‘lahan akaaôron a profeti ga.’ (1 Tes. 5:20) Ishember i “akaaôron a profeti” i i ter ken ivur ne la, ngi ôron kwagh u ilyoho i Yehova ka a pase se sha iwasen i jijingi na la. Er ilyoho i sha kwagh u iyange i Yehova, kua ilyoho i wasen se u kaven er i gbe hange hange u se er kwagh torough torough sha shighe wase ne la. De henen wer iyange i Yehova shin Armagedon una va sha shighe u se lu uma ne ga ze. Kpa iyange la i lu se sha ishima, nahan se za hemen u lun a aeren a wang kua ‘aeren a tesen ser se mba mbacivir Aôndo.’—2 Pet. 3:11, 12. w23.06 12 ¶13-14

Shighe u foto u ijimbagh a va dugh sha anar u Orkristu, er hanseeti shin kômputa nahan ibuv yô, gba u Orkristu nana er nena? A gba u se tôô ashe a ase kera fese je. Aluer se umbur ser ijende i se ye a Yehova hemba se hanma kwagh yô, kwagh la una wase se u tôôn ashe kera fese. Jighilii yô, ufoto mba ior ve nengen ér ka mba ijimbagh ga la je kpa, vea fatyô u kenden se a isharen i yaven a or. Gba u se palegh u nengen ve sha ci u nyi? Sha ci u se soo u henen sha ma kwagh u una na se hingir u eren idya ken ishima ga, aluer ka ankwagh u cuku je kpaa. (Mat. 5:28, 29) Anmgbian ugen ken tar u Thailand iti na ér David, a kaa ér: “Ka m pine iyol yam mer: ‘Aluer ka ufoto mba ijimbagh ga je kpa, m zer kenger ve gbem yô, a doo Yehova a moo?’ Ka mea hen nahan yô, kwagh la a wasem u eren kwagh sha kwaghfan.” Aluer se mba cian u eren nyityôkwagh i ia vihi Yehova yô, kwagh la una wase se u eren kwagh sha kwaghfan. Ieren i cian Aôndo la ka “mhii u kwaghfan.” w23.06 23 ¶12-13

“Ayou” a i ôr kwagh u a heen ne, a fatyô u lun atôônanongo ase. Aluer se za hemen u lun vea anmgbianev asev ken mzough sha shighe u zegecan la yô, Yehova una kura se, er a tende zwa nahan. Sha nahan yô, gba u hegen je se nôngo kpoghuloo se waan ishima a anmgbianev asev shi se tesen ser ve doo se ishima sha mimi. Aluer se mba eren nahan yô, se va fatyô u waren! “Iyange i vesen i TER” ia va uumace a mbamtaver kpishi. (Sef. 1:14, 15) Nahan ior mba Yehova kpa vea ya ican. Kpa aluer se wa iyol hegen yô, se va fatyô u wan ishima shi wasen mbagenev kpaa. Se fatyô u wan ishima a nyityô zayol u se va tagher a mi cii. Shighe u anmgbianev asev ve lu yan ican yô, se tese ser mhôônom kôr se a ve sha u wasen ve shi nan ve akaa a kwagh a gbe ve a mi la. Aluer anmgbianev asev doo se ishima hegen yô, vea va doo se ishima ken hemen kpaa. Nahan Yehova una va na se uma u tsôron ken tar u shighe môm kpa se kera umbur uzayol shin uaahe mba se tagher a mi hegen ne ga yô.—Yes. 65:17. w23.07 7 ¶16-17

Mkaanem ma Aôndo ôr kwagh u mbajighjigh ér mba a tahav. Kpa lu hanma shighe ve nengen ér mba a agee ga, kua mba ve hemba lun a tahav ken a ve la je kpaa. Ikyav i tesen yô, ashighe agen Tor Davidi yange a nenge ér un taver ishima je un ‘tile dông er ka uwo nahan.’ Kpa ashighe agen yô, mciem ma gba un iyol je i ‘kondo un iyol gbong.’ (Ps. 30:7) Jijingi u Aôndo yange na Semson lu a agee a iyolough kpishi. Kpa Semson fa ér, a lu sha tahav mbu Aôndo ga yô, ma un ‘hingir teleghor, ma un lu er ior mbagen nahan.’ (Mbaj. 14:5, 6; 16:17) Ka Yehova yange na mbacivir un mbajighjigh mban tahav ve ve lu a agee kpishi nahan ye. Apostoli Paulu yange nenge er un kpa, i gbe u una suur sha tahav mbu Yehova yô. (2 Kor. 12:9, 10) Paulu lu yan ican a iangev. (Gal. 4:13, 14) Un kpa yange i taver un u eren kwagh u vough ashighe agen. (Rom. 7:18, 19) Heela tseegh ga, ashighe agen ishima i nyian un, shi a fa er kwagh a za a na kpaa ga. (2 Kor. 1:8, 9) Nahan kpa, ka shighe u Paulu yange una lu a agee ga la, a gema a lu a tahav ye. Sha ci u nyi? Yehova yange a na Paulu agee a una fatyô u wan ishima a mbamzeyol nav yô. w23.10 12 ¶1-2

Aluer ashighe agen ka i lu se er se gba kwagh ga yô, doo u se umbur ser ka Yehova iyol na yange urugh se va a mi hen a na ye. (Yoh. 6:44) Ka a nenge a aeren a dedoo a se lu a mi, a alaghga se iyol yase se fatyô u nengen a a ga yô. Shi a fa kwagh wase hemba er se fe iyol yase la. (2 Kron. 6:30) Nahan er a kaa a vese ér se gba kwagh yô, doo u se na un jighjigh. (1 Yoh. 3:19, 20) Se mbagenev cii ve se va fa mimi yô, alaghga yange se er akaa a a ne ishima ka i shi nan se ibo yô. (1 Pet. 4:3) Mbagenev mba ve civir Yehova anyom a kar je kpa, ka ve nôngon a mbamyen vev. We kpa, ishima ngi nan we ibo ér Yehova una de u a kwaghbo gaa? Aluer ka nahan yô, fa wer mbacivir Yehova sha mimi mbagenev kpa yange ve tagher a imba zayol ne, nahan ishima i de ze u iyol ga. Ikyav i tesen yô, zum u apostoli Paulu hen sha mbamyen nav yô, lu un er kwagh tser un nahan. (Rom. 7:24) Kpa Paulu vande geman ishima sha asorabo na shi er batisema. Nahan kpa yange nenge iyol na ér, un “hemba gban ijime ken mbaapostoli cii” shi un “hemba” isholibo i eren kpaa.—1 Kor. 15:9; 1 Tim. 1:15. w24.03 27 ¶5-6

Kwagh môm u se fatyô u henen ken akaa a yange due ken ibumekwagh u Tor Yoashi er la yô, ka un ne: Gba u se ya ijende a ior mba Yehova a doo ve ishima shi ve soo u eren kwagh u una na a saan un iyol yô. Azende a ngara nahan aa wase se u eren akaa a dedoo. Gba u se ya ijende a ior mba sha kwav wase tseegh ga, kpa se ya ijende a mbaganden shin mbayev kpaa. Umbur wer Yoashi yange ya ijende a Yehoyada, man Yehoyada lu tamen a na ica je. Hen ase sha kwagh u azende a ou; pine iyol you wer: ‘Azende a am nga eren akaa a wasen mo u seer nan Yehova jighjigh kpa? Nga taver mo ishima u kuran atindi a Aôndo kpa? Nga lamen sha kwagh u Yehova kua akaa a mimi a a doo un ishima kpishi la kpa? Nga we atindi a Aôndo ikyo kpa? Ka mea er kwagh u shami ga nahan, azende a am a ciam ashe ga, kpa a kôôm mo, shin a ôrom kwagh u a hen ér una doom u ungwan laa?’ (Anz. 27:5, 6, 17) Jighilii yô, aluer Yehova doo azende a ou ishima ga yô, doo u vea lu azende a ou ga. Kpa aluer u vande yan ijende a ior mba Yehova a doo ve ishima yô, ijende yen i za a za hemen, sha ci u vea wase u hanma shighe cii!—Anz. 13:20. w23.09 9 ¶6-7

Ishember i alefa la, ka ishangebaacaa i hiihii ken asangaabaacaa a Mbagrika. Ishember i omega la di gema ka ishangebaacaa i masetyô. Er Yehova a kaa ér un ngu “Alefa man Omega” yô, ngu wasen se u kaven ér, ka una hii kwagh yô, un kure un keng. Yehova yange gbe Adam man Ifa kera yô, a kaa a ve ér: “Mar nen kpishi, seer nen ngeen, iv nen tar, gema nen u, u̱ lu sha ikyev yen.” (Gen. 1:28) Hen shighe la, Yehova kaa ér “Alefa,” inja na yô, un hii. Yange pase awashima na wang. Awashima na shon yô, ka un ne: Shighe ngu van u uumace mba lun a myen môm môm ga, mba ungwan imo i Aôndo mba vea due ken tsombor u Adam man Ifa la vea iv tar, shi vea gema u ua hingir paradiso yô. Hen shighe u awashima u Yehova ne una va kure sha mi la, a lu inja er Yehova kaa ér “Omega” nahan. Yehova yange gbe “sha man tar, kua akum a ve cii” been yô, a ôr kwagh u a tese ér awashima na una kure sha mi keng a bunde ga yô. Lu kaan ér una kure awashima na u un lu a mi ve un gbe uumace kua tar la keng a bunde ga. Una va kure awashima na la vindi vindi ken mbee u iyange i sha utaankaruhar la.—Gen. 2:1-3. w23.11 5 ¶13-14

Mough ken Babilon hide Iserael lu zende u kuman iwer inyiin, lu zende u kiriki ga, kpa Yehova tôndo zwa ér una kaa a nyityôkwagh i vea tagher a mi cii. Mbayuda mba yange Yehova doo ve ishima sha mimi yô, fa je ér a lu nyi je ia saa ve kpa, aluer ve hide yô, a hemba wasen ve. Iveren i hemban cii i lu u vea zua a mi yô, lu u civir Yehova. Yehova lu a tempel môm ken Babilon ga. Shi atse a nanden nagh kpa lu ken tar la ijiir i môm i môm ape Mbaiserael vea naan iniav er tindi u Mose tese la ga. Shi upristi kpa lu mba nan iniav sha ci ve ga. Shi kwagh ugen yô, ior kpishi ken gar la lu mba civir mbaaôndo mba aiev, mba yange ve waan atindi a Yehova ikyo ga yô, man ve ngee hemba mbacivir Yehova yem ica je. Nahan Mbayuda udubu imôngo mba Yehova doo ve ishima la lu veren ashe keghen shighe u vea hide vea yem ken tar ve vea za hide a hii u civir Yehova sha mimi la. w23.05 14-15 ¶3-4

Gba u icighan jijingi u Aôndo una wase se sha er se za hemen u eren kwagh “er ônov mba iwanger nahan” yô. Sha ci u nyi? Sha ci u ka zange u lun wang ken tar u u iv a idya ker kpishi ne ga. (1 Tes. 4:3-5, 7, 8) Icighan jijingi una wase se u palegh mhen u taregh ne kua mhen u kpeegh u ior ve lu a mi sha akaa, ve ve nengen a er Yehova nahan ga la. Shi icighan jijingi una wase se u lun a “hanma ieren i dedoo man i perapera.” (Ef. 5:9) Gbenda môm u se fatyô u zuan a icighan jijingi yô, ka u sônon ser Yehova a na se un. Yesu yange kaa ér Yehova una na “mba ve sônon un icighan jijingi la cii” icighan jijingi na. (Luka 11:13) Shi ka sea wuese Yehova ken mbamkombo asev yô, se zua a icighan jijingi. (Ef. 5:19, 20) Akaa a dedoo a icighan jijingi a wasen se u eren la ka a na se lu a aeren a doon Aôndo. w24.03 23-24 ¶13-15

U soo u seer lun a ishimawana? Yô sôn Yehova. Ishimawan ka vegher u ityamegh ki jijingi. (Gal. 5:22, 23) Nahan se fatyô u eren msen hen Yehova sônon un ser a na jijingi na a wase se u umen ityamegh nagh. Shighe u se tagher a kwagh u una na a taver se u wan ishima yô, se eren msen hen Yehova se “sônon” un icighan jijingi na ser a wase se se wa ishima. (Luka 11:13) Shi se fatyô u sônon Yehova ser a wase se u nengen zayol wase la er un kpa a nenge la. Se eren msen se been kera yô, a gba u se nôngo sha afatyô wase cii se waan ishima hanma iyange. Aluer se mba eren msen hanma shighe, shi nôngon sha afatyô wase cii ser se wa ishima yô, ishimawan ia ya tor ken a vese, shin ia hingir ieren yase. Kwagh ugen u una wase se yô ka u henen sha aeren a ior mba Bibilo i er kwagh ve la zulee. Bibilo ôr kwagh u mbagenev kpishi mba yange ve tese ér mba ior mba wan ishima yô. Aluer se mba henen sha akaa ve a Bibilo i ôr la yô, se fatyô u fan igbenda i se tese ishimawan yô. w23.08 22-23 ¶10-11

Yesu yange pase Apostoli Peteru wang ér Yehova una sue un. Shighe u i nder Yesu shin ku kera la, Yesu shi wase Peteru vea mbaapostoli mbagenev ve kôr ishu sha ivande. (Yoh. 21:4-6) Ka keng ivande ne yange ia wase Peteru u fan ér mimi je, a lu Yehova ican ga u nan un akaa a kwagh a gbe un a mi la. Adooga apostoli ne umbur kwagh u Yesu ôr ér Yehova una na mba ve ze hemen u “keren Tartor u Aôndo hiihii” la akaa a kwagh a gbe ve a mi la. (Mat. 6:33) Akaa ne cii na yô, tom u pasen kwagh la hingir kwagh u hiihii ken uma u Peteru, kera lu tom na u kôron ishu la ga. Yange pase kwagh a mciem shio sha iyange i Pentekosti u ken inyom i 33 la, nahan wase ior udubu imôngo ve ngohol loho u dedoo. (Aer. 2:14, 37-41) Kwagh ne eren kera yô, Peteru shi wase Mbasamaria kua ior mba ken akuraior lumun u henen kwagh u Kristu shi dondon un. (Aer. 8:14-17; 10:44-48) Sha kpôô yô, Yehova yange er tom a Peteru sha gbenda u kpilighyol kpishi, sha u van a hanma injaor cii ken tiônnongo. w23.09 20 ¶1; 23 ¶11

Mbababilon yange mba timin gar u Yerusalem anyom nga karen ka kuman er anyom ahar nahan yô, mnyam cier Nebukadinesar tor u Babilon sha kwagh u eev mbu vesen, man ishima za un iyol sha kwagh u mnyam mara kpishi. Nahan sue je ta uwegh inya ér, aluer mbafankwagh nav cii, kua Daniel kpaa, fatyô u ôron un mnyam mara shi pasen inja i ma ga yô, una wua ve cica cii. (Dan. 2:3-5) Yange gba u Daniel una er kwagh sha ikyaa ne fele, gayô ior kpishi vea kpe. Tsô Daniel “nyôr, sôn tor ér, a̱ ver un shighe, un una pase tor inja i ma.” (Dan. 2:16) Kwagh ne tese ér Daniel yange lu a ishimataver kua jighjigh u nan. I ôr ken Bibilo ijiir i môm ér Daniel vande pasen mnyam cii man shighe ne ga. Yange kaa a azende na ér “ve̱ sôn Aôndo u Sha, A̱ zungwe ve mhôônom sha kwaghmyer ne.” (Dan. 2:18) Yehova yange ungwa mbamsen vev. Nahan sha iwasen Na yô, Daniel pase Nebukadinesar inja i mnyam mara. Maa i kera wua Daniel kua azende na la ga. w23.08 2 ¶4

Hen sha igbenda i ishimawan ia wase u yô. Ka sea waan ishima yô, i hemba saan se iyol, shi ishima i kera nyian se kpishi ga. Sha nahan yô, ishimawan ka i wase se u lun gbang gbang sha iyol kua ken ishima kpaa. Ka sea waan ishima a mbagenev yô, se hemba lun vea ve doo doo. Shi kwagh ne ka a na mzough a hemba lun ken tiônnongo. Aluer or er kwagh a vese dang kpa se wa ishima a nan yô, kwagh shon una kera hingir zege kwagh ga. (Ps. 37:8; Anz. 14:29) Kpa kwagh u hemban cii yô, se mba dondon ikyav i Ter wase u sha la, shi se hemba lun kôôsôô vea na cii. Sha kpôô yô, ishimawan ka ieren i dedoo, shi ka sea lu a ishimawan yô, kwagh la a wase se kpishi! Alaghga ashighe agen a taver se u wan ishima, kpa sha iwasen i Yehova yô, se fatyô u nôngon lun a ieren ne, shi tesen i hanma shighe cii. Heela tseegh ga, er se lu wan ishima keghen shighe u tar u he ua va la, se fatyô u lun a vangertiôr ser ‘ashe a TER nga sha mba ve cie Un, mba ve ver ishima ve keghen erdoo Na yô.’ (Ps. 33:18) Yô, se cii se haa nen ishimawan iyol, shi se za nen hemen u wan ishima. w23.08 22 ¶7; 25 ¶16-17

Yakobu kaa ér, or nana senge ér nan ngu a jighjigh u nan, kpa nana gema a er kwagh u a tese ér nan ngu a jighjigh ga yô. (Yak. 2:1-5, 9) Yakobu shi ôr kwagh u or u nan nenge ‘anmgbian u nomso shin u kwase nan lu a ikyondo shin kwaghyan ga,’ kpa nan er kwagh u wasen nan ga yô. Aluer imbaor la nan senge ér nan na jighjigh kpa, aeren a nan tese ér nan na jighjigh ga. Sha nahan yô, jighjigh u nan ne la, ngu a iwasen ga. (Yak. 2:14-16) Yakobu yange ôr kwagh u Rahabi ér a tese sha aeren a na ér un ngu a jighjigh u nan. (Yak. 2:25, 26) Rahabi yange ungwa kwagh u Yehova shi fa er lu suen Mbaiserael yô. (Yos. 2:9-11) Rahabi shi tese sha aeren a na ér un na Yehova jighjigh, sha ci u yange yer mbamkerev mba ken Iserael mba uhar, mba i lu keren ve a ku la, nahan ve war. Kwagh ne na yô, Yehova yila Rahabi, u lu ken ikyurior igen, shi lu a mbamyen ne ér ngu kwase u perapera, vough er Aberaham kpa Yehova nenge un ér ngu orperapera nahan. Kwagh u Rahabi ne wase se u fan er i gbe u se tesen jighjigh u nan wase sha aeren yô. w23.12 5 ¶12-13

Er se lu Mbakristu yô, se soo ser se kav akaa a or ka nan hii fan ken Bibilo la tseegh ga. Kpa se soo ser se fa “mbamhen mba Aôndo mba ve cimin la je kpaa.” Man se fatyô u eren kwagh ne sha iwasen i icighan jijingi. (1 Kor. 2:9, 10) U fatyô u timen ken Bibilo vighe vighe, a awashima u seer kporom ikyua a Yehova. Ikyav i tesen yô, u fatyô u seer timen nengen er Yehova yange tese mbacivir un mba sha ayange a tsuaa mbara dooshima na yô, man er kwagh la a tese ér we kpa u doo un ishima yô. U fatyô u tôvon sha gbenda u Yehova yange soo ér ikyurior i Iserael i civir un la, man er kwagh la a zough sha gbenda u a soo ér se civir un nyian yô. Gayô u fatyô u timen vighe vighe sha akaaôron a profeti a yange kure sha Yesu, shighe u lu eren tom na u pasen kwagh shin tar la. Aluer u ngu timen sha atôakaa ne a Takerada u Tôvon sha Kwagh ú Mbashiada mba Yehova la yô, a saan we iyol kpishi. Aluer u ngu timen ken Bibilo zan shimi nahan yô, kwagh la una seer taver jighjigh u nan wou, shi “mfe u fan Aôndo kpaa, ú zua a mi.”—Anz. 2:4, 5. w23.10 18-19 ¶3-5

Ishember i “tsung” i Apostoli Peteru a ter ken ivur ne la, inja na jighilii yô ér, “naleghaa.” Vegher u sha uhar u ivur la pase kwagh u aluer anmgbianev asev doo se ishima tsung ve se er yô. Anmgbianev asev ka vea doo se ishima tsung yô, dooshima la a wase se u cirin asorabo a ve. Tôô ase wer, inki kôr sha tebur ajiir kpishi, nahan a fatyô u tôôn bamber ikyondo samber un sha tebur la sha er una cir ijiir i inki a haa la i môm shin ahar tseegh ga, kpa una cir ajiir kpishi yô. Kape aluer anmgbianev asev mba nomso man mba kasev doo se ishima tsung ve, se fatyô u cirin shin den ve isholibo i môm shin asorabo ahar tseegh tsô ga, kpa se de ve “asorabo kpishi” je la. Gba u anmgbianev asev mba nomso man mba kasev vea doo se ishima tsung sha gbenda u se fatyô u den ve kwaghbo hanma shighe cii yô, kua shighe u i taver kpishi u eren nahan je kpaa. (Kol. 3:13) Aluer se mba den anmgbianev asev kwaghbo yô, se mba tesen ser se doo ayol a ase tsung, shi se soo u eren ishima i Yehova. w23.11 10-12 ¶13-15

Tor Yoshia yange hii u sôron tempel shighe u lu anyom 26 la. Yange mba gbe eren tom la yô, i za zua a “ruamabera u atindiakaa a TER heregh u i na un sha ikyev i Mose la.” Mba er ruamabera la tor ongo yô maa, fese je gba eren akaa sha u dondon kwagh u i nger ker la. (2 Kron. 34:14, 19-21) Adooga hanma iyange ka u nôngo u ôr Bibilo. Nahan ka i doo u u ôron i kpa? Ka u umbur avur a aa fatyô u wasen we la kpa? Shighe u Yoshia lu anyom 39 la, a er ibumekwagh ugen u va un a ku yô. Yange suur sha iyol na, kera ker kwaghwan u Yehova ga. (2 Kron. 35:20-25) Kwagh u se hen ken kwagh ne yô, ka un ne; Sea tsa nan nan shin sea hen Bibilo ica ia gba nan nan kpa, gba u se za hemen u keren ser se fa kwagh u se er ve a lu sha ishima i Yehova yô. Se er kwagh ne sha u eren msen hen a na shi henen Mkaanem nam hanma shighe, kua sha u dondon kwaghwan u Mbakristu mba ve vie yô. Aluer se mba eren nahan yô, se palegh u eren akaabo a vesen, nahan a hemba saan se iyol.—Yak. 1:25. w23.09 12 ¶15-16

Bibilo ôr kwagh ter kasev mba injaav kpishi mba yange Yehova doo ve ishima shi ve civir un yô. Yange ve tese ér mba “eren kwagh akuma akuma,” shi mba “eren akaa cii sha mimi.” (1 Tim. 3:11) Dugh ve kera kpa, anmgbianev mba kasev vea fatyô u zuan a kasev mbagenev ken tiônnongo mba Yehova a doo ve ishima tsung, mba vea fatyô u henen akaa kpishi hen a ve yô. Agumaukase, ne fa anmgbianev mba kasev mba ve ver ikyav i dedoo i ne fatyô u dondon yôô? Ver ishima nengen aeren a ve a doon tsung a ve lu a mi la. Maa hen sha igbenda i we kpa, u fatyô u dondon aeren a ve shon yô. Gba u se cii se lu mbahiden a iyol ijime ve se fatyô u dondon ikyav i Yesu la ye. Aluer anmgbian u kwase nan ngu hiden a iyol ijime yô, kwagh la una wase nan u lun kôôsôô a Yehova, shi lun ken mzough vea mbagenev kpaa. Ikyav i tesen yô, kwase u Yehova a doo nan ishima yô, ka nan dondo kwaghwan u Yehova sha kwagh u or u nan lu ityough ki tiônnongo, man or u nan lu ityough hen tsombor la. (1 Kor. 11:3) Gba u se dondo kwaghwan u Yehova ne ken tiônnongo kua hen tsombor kpaa. w23.12 18-19 ¶3-5

Yehova soo ér nom nana tesen kwase u nan dooshima shi nana naan kwase u nan akaa a iyolough a kwagh a gbe nan a mi la, shi nana lu kwase u nan ijende i mimi, shi nana wasen kwase u nan u lun vea Yehova kôôsôô. Aluer u ngu henen kwagh sha inja shi u ngu eren kwagh a kasev sha icivir man sha gbenda u a na u jighjigh yô, kwagh la una wase u u lun nom u injaa. U va eren kwase yô, alaghga u mar, nahan u hingir ter. Ka nyi akaa nahan u fatyô u henen hen Yehova ve u lu ter u fan kwagha? (Ef. 6:4) Yehova yange ôr a Wan na Yesu ken igbar ér a doo un ishima shi doo un a na. (Mat. 3:17) U va hingir ter yô, we kpa ôron a ônov ou hanma shighe wer ve doo u ishima. Hanma shighe u ve er kwagh u dedoo yô, wuese ve sha kwagh shon. Uter mba ve dondon ikyav i Yehova yô ka ve wase mbayev vev mba nomso man mba kasev ve hingir nomso kua kasev mba dondon ikyav i Yesu. Hegen je, u fatyô u wan iyol i va eren tom ne sha u nengen sha mba hen tsombor wou kua mba ken tiônnongo doo doo. Shi hen u kaan a ve wer ve doo u ishima shi mba u a inja kpishi.—Yoh. 15:9. w23.12 28-29 ¶17-18

Er se civir Yehova sha mimi nahan kpa, se mba tagher a mbamtaver shi se mba gbe angev vough er ior mbagenev nahan. Shi alaghga mba ve kôr ior mba Aôndo ihyom vea lu hendan a vese shi tôvon se a ican, nahan a gba u se wa ishima. Yehova yangen mbamzeyol mban u tan sha a vese ga, kpa a gema a tôndo zwa ér una wase se. (Yes. 41:10) Sha iwasen na yô, se za hemen u lun saan saan, shi tsuan akaa sha inja, shi se za hemen u civir un sha mimi aluer mbamzeyol mba se tagher a mi la vea vihi kpishi je kpaa. Yehova tôndo zwa ér una na se kwagh u Bibilo i yer ér “bem u Aôndo” la. (Fil. 4:6, 7) Bem ne ka ishimasurun i ka se zua a mi zum u se ye ijende a na kôôsôô yô. Bem ne ‘hemba hanma mkav’ cii, a doo je hemba kwagh u se hen la. Ikyav i tesen yô, i lu nahan u er msen hen Yehova a ishima i môm maa u nenge wer ishima gba u shimi vee? Yange ishima gba u shimi sha ci u Yehova na u “bem u Aôndo” la. w24.01 20 ¶2; 21 ¶4

Mba Yehova a doo ve ishima ka ve soo ér vea wuese iti na a ishima ve cii. Tor Davidi yange fa ér u wuese iti i Yehova la, ka kwagh môm a u wuese Yehova. Ka sea ungwa iti i Yehova la yô, se henen sha or u a lu yô, shi se hen sha aeren a na a doon tsung kua akaa a kpilighyol a a er la kpaa. Davidi yange soo ér una tsegha iti i Ter na shi una wuese i. Yange soo ér hanma ‘kwagh u a lu ken na cii’ a wuese iti i Yehova. Inja na yô, yange soo ér una wuese Yehova a ishima na cii. Mbalevi kpa yange ve hemen sha u wuese iti i Yehova. Yange ve hide a iyol ijime ve kaa ér mkaanem vem ma a fatyô u wuese icighanti u Yehova la er ma i wuese un la ga. (Neh. 9:5) Mkaanem ma yange ve ôr a iyol hiden a mi ijime sha u wuese Yehova la yange ma a na a saan Yehova iyol je ka u henen a hen ga. w24.02 9 ¶6

Aluer u fatyô u eren kwagh u u we ishima u eren la ga sha ci u kwagh shon hemba u agee kpa, Yehova una nenge ér kwagh hemba u ga. (2 Kor. 8:12) Shighe u u tagher a mtaver yô, hen kwagh ker. Umbur akaa a u vande eren sha ci u Yehova la. Bibilo kaa ér “Aôndo ban a perapera ga, nahan una hungur a tom wen [ga].” (Heb. 6:10) We kpa akaa a u vande eren la a de hungur we ga. Hen sha ma kwagh u u vande eren yô. Alaghga u fatyô u yan ijende a Yehova, shin ôron mbagenev kwagh na, shin u er batisema. Er yange u za hemen zan zan u er akaa a u tsua u eren sha ci u Yehova la nahan, kwagh u u tsough u eren hegen ne kpa, kape u za hemen u nôngon zan zan u kar eren un je la. Sha iwasen i Yehova yô, u fatyô u eren kwagh u u we ishima u eren sha ci na la. Hanma shighe yô, nôngo u nengen er Yehova a lu wasen we la. U er nahan yô, a saan we iyol u nôngon eren kwagh u u we ishima u eren sha ci na la. (2 Kor. 4:7) Aluer u yina ishima ga yô, u zua a averen kpishi je a neer we a neer.—Gal. 6:9. w23.05 31 ¶16-18

Yehova ka a ker igbenda i tesen ior nav ér ve doo un ishima shi un lumun ve. Bibilo ôr kwagh u ajiir ahar a yange kaa a Yesu ér ngu Wan na u ishima ishima shi doo un a na yô. (Mat. 3:17; 17:5) We kpa, u soo wer Yehova a kaa a we ér doo un a wee? Yehova teman sha aôndo lamen a vese shin inya ga, kpa ka a lam a vese ken Mkaanem nam. Zum u se er mkaanem ma Yesu ken ityakeda i Ivangeli la yô, ka se “ungwa” er Yehova a lu kaan ér doo un a vese yô. Yesu bee Ter na je tôô ave sha. Nahan zum u se ôr mkaanem ma Yesu yange ôr a mbahenen nav mbajighjigh mba ve yina la, u tesen ér doo un a ve yô, se fatyô u tôôn ser Yehova ngu lamen a vese. (Yoh. 15:9, 15) Aluer se mba tagher a ameen kpa kwagh la tese ér Yehova kera lumun se ga ze. Kpa kwagh la ka a na se ian i tesen er Yehova a doo se ishima shi se suur sha a na yô.—Yak. 1:12. w24.03 28 ¶10-11