Bibliya ni Bedell​—Isang Maliit na Hakbang Para Mas Maunawaan ang Bibliya

NANG magpunta ang klerigong Ingles na si William Bedell sa Ireland noong 1627, pinag-isip siya ng sitwasyon doon. Ang Ireland, na pangunahin nang bansang Katoliko, ay pinamamahalaan ng Protestanteng Britanya. Naisalin na ng mga Protestanteng Repormador ang Bibliya sa lokal na mga wika sa buong Europa. Subalit mukhang walang interesadong magsalin nito sa wikang Irish.

Naniniwala si Bedell na ang mga taga-Ireland ay “hindi dapat isaisantabi dahil lang sa hindi sila marunong ng Ingles.” Kaya sinubukan niyang isalin ang Bibliya sa wikang Irish. Pero mahigpit siyang sinalansang, lalo na ng mga Protestante. Bakit?

TINUTULAN ANG PAGGAMIT NG WIKANG IRISH

Pinangatawanan ni Bedell na pag-aralan mismo ang wikang Irish. Nang maging administrador siya ng Trinity College sa Dublin at sa kalaunan ay naging obispo ng Kilmore, hinimok niya ang mga estudyante na magsalita ng Irish. Sa katunayan, nang itatag ni Queen Elizabeth I ng England ang Trinity College, layunin niyang magkaroon ng mga ministro na makapagtuturo sa kaniyang mga sakop ng mensahe ng Bibliya sa kanilang katutubong wika. Sinikap ni Bedell na matupad iyon.

Sa diyosesis ng Kilmore, karamihan ng tao ay nagsasalita ng Irish. Kaya iginiit ni Bedell ang pagkakaroon ng mga ministrong makapagsasalita ng Irish. Nanawagan siya sa maimpluwensiyang mga tao roon kaayon ng pananalita ni apostol Pablo sa 1 Corinto 14:19, na nagsasabi: “Sa isang kongregasyon ay mas nanaisin kong magsalita ng limang salita mula sa aking pag-iisip, upang maturuan ko rin ang iba nang bibigan, kaysa sampung libong salita sa isang wika,” na hindi nauunawaan.

Subalit ginawa ng maimpluwensiyang mga taong ito ang lahat ng kanilang magagawa para pigilan siya. Ayon sa mga istoryador, iginiit ng ilan na ang pagsasalita ng Irish ay “mapanganib sa Estado” at sinabi naman ng iba na “laban [ito] sa kapakanan ng Pamahalaan.” Iniisip ng ilan na makabubuti sa England kung pananatilihing walang alam ang mga taga-Ireland. Sa katunayan, nagkaroon ng mga batas na humihiling sa mga taga-Ireland na kalimutan ang kanilang sariling wika at mga kaugalian at mag-aral ng Ingles at sundin ang mga kaugalian nito.

ANG BIBLIYANG PROYEKTO NI BEDELL

Hindi nakahadlang kay Bedell ang gayong mapaniil na mga pananaw. Noong mga unang taon ng dekada ng 1630, sinimulan niyang isalin sa wikang Irish ang kalalathala lang noon na Bibliyang Ingles (ang King James Version ng 1611). Gusto niyang gumawa ng Bibliya na mauunawaan ng maraming tao hangga’t maaari. Naniniwala siyang hindi masasaliksik ng mahihirap na tao ang Kasulatan para malaman ang daan patungo sa buhay na walang hanggan kung hindi nila mababasa ang Bibliya.​—Juan 17:3.

Hindi lang si Bedell ang nakaisip nito. Mga 30 taon bago nito, nakita ng isa pang obispo, si William Daniel, na mahirap para sa sinuman na matutuhan ang itinuturo ng Bibliya kung ito ay, gaya ng sabi niya, “nakakubli sa wikang di-maintindihan.” Naisalin na ni Daniel ang Kristiyanong Griegong Kasulatan sa wikang Irish. Isinalin naman ni Bedell ang Hebreong Kasulatan. Kasama sa Bibliya ni Bedell ang isinalin niya at ang isinalin ni William Daniel. Gaya ng nangyari, ang Bibliya ni Bedell​—ang unang kumpletong Bibliya sa wikang Irish​—ang nag-iisang salin ng Bibliya sa Irish sa sumunod na 300 taon.

Si Bedell, isang kuwalipikadong iskolar sa wikang Hebreo, ay nagpatulong sa pagsasalin sa dalawang lalaking ang katutubong wika ay Irish. Maingat na sinuri at nirebisa ni Bedell ang bawat talata, kasama ang isa o dalawa sa kaniyang pinagkakatiwalaang katulong. Ginamit nilang reperensiya ang saling Italyano ng teologong Swiso na si Giovanni Diodati, pati na ang Griegong Septuagint at ang isang mahalagang sinaunang manuskrito ng Bibliyang Hebreo.

Sinunod ng grupo ang paraan ng pagsasalin ng mga tagapagsalin ng King James Version (marami sa kanila ay kakilala mismo ni Bedell) at kasali rito ang paggamit ng personal na pangalan ng Diyos sa maraming teksto sa kanilang Bibliya. Halimbawa, sa Exodo 6:3, ginamit nila ang pangalan ng Diyos na “Iehovah.” Ang orihinal na manuskrito ni Bedell ay iniingatan sa Marsh’s Library, Dublin, Ireland.​—Tingnan ang kahon na “Si Bedell​—Inalala at Kinilala.”

NAILATHALA RIN SA WAKAS

Natapos ni Bedell ang proyekto niya noong mga 1640. Pero hindi niya ito agad mailathala. Bakit? Dahil sinasalansang pa rin siya. Minaliit si Bedell ng mga tutol sa kaniya, sa layuning siraan ang akda niya. Taglay ang masamang hangarin, ipinaaresto at ipinabilanggo pa nga nila siya. Para bang hindi pa sapat iyon, naipit din si Bedell sa madugo at malupit na paghihimagsik laban sa mga Ingles, na sumiklab noong 1641. Pinrotektahan ng mga taga-Ireland si Bedell nang panahong iyon kahit na siya ay Ingles dahil alam nilang talagang nagmamalasakit siya sa kanila. Pero nang bandang huli, ibinilanggo siya ng mga rebeldeng sundalo. Napakahirap ng kalagayan niya roon, na naging dahilan ng kaniyang maagang kamatayan noong 1642. Hindi niya kailanman nakitang nailathala ang kaniyang akda.

Halos maglaho ang lahat ng akda ni Bedell nang halughugin at sirain ang tahanan niya. Mabuti na lang at nailigtas ng isang matalik na kaibigan ang lahat ng isinalin niyang dokumento. Nang maglaon, napasakamay ito ni Narcissus Marsh, na naging arsobispo ng Armagh at ng Church of Ireland. Nakatanggap siya ng pinansiyal na tulong mula sa siyentipikong si Robert Boyle at buong-tapang na inilathala ang Bibliya ni Bedell noong 1685.

MALIIT PERO MAHALAGANG HAKBANG

Hindi kinilala ang Bibliya ni Bedell sa buong daigdig. Gayunman, isa itong maliit pero mahalagang hakbang para mas maunawaan ang Bibliya, lalo na ng mga taong nagsasalita ng Irish​—hindi lamang sa Ireland kundi sa Scotland din at sa marami pang lugar. Maaari na nila ngayong sapatan ang kanilang espirituwal na pangangailangan habang binabasa nila ang Salita ng Diyos sa kanilang sariling wika.​—Mateo 5:3, 6.

Tinutulungan pa rin ng Bibliya ni Bedell ang mga umiibig sa katotohanan na sapatan ang kanilang espirituwal na pangangailangan hanggang sa ngayon. Sinabi ng isang nagsasalita ng Irish, na natutuhan kamakailan kung ano ang itinuturo ng Bibliya: “Kapag binabasa namin ang Bibliya ni Bedell, naririnig namin ang Bibliya sa aming sariling wika. Napakahalaga nito para matutuhan ko at ng aking pamilya ang kamangha-manghang katotohanan sa Kasulatan.”