Tshapita y’Enanɛi
‘Lɔshana l’Elui w’Ɛdiɛngɛ’
1. Lande na kadjaso yimba lo yoho ya lânde l’elimu waki ɛdiɛngɛ?
ANTO efula mbɔlaka lam’okawɔ watɛkɛta dikambo di’ɛdiɛngɛ. Koko ɔsɔ kema dikambo dia tɔ̂la. Oyadi anto mbetawɔka dikambo sɔ kana bu, ɛdiɛngɛ wekɔ ndo vɔ nyangaka dia monga la shɛngiya le oseka onto tshɛ. Atɛmɔdi wa Jehowa hawohandwe oma lo dikambo sɔ. Mɛtɛ, ɛdiɛngɛ ndeka mbâsɔma. Ɔpɔstɔlɔ Paulo ekɔ lo tewola lo dikambo sɔ ate: “Ne dia shu hatolo ta la emunyi la dikila, keli tambolo la waulelu la akambu wa wulu, la embuledi wa la kete wa udjima one, la elui w’edienge wa lu ahuli wa l’ulungu.” (Efeso 6:12) Lo nshi yaso nyɛ mambotoleka monga lo tɔsɛngiya t’ɛdiɛngɛ oleki nshi kina tshɛ nɛ dia Satana akakashema oma l’olongo ndo nde ekɔ la kɛlɛ k’efula dikambo nde mbeyaka di’etena ka tshitshɛ keto mambotshikalɛ.—Enyelo 12:12.
2. Ngande wakokaso mbidja otshumba lo ta dialɔso l’elui w’ɛdiɛngɛ woleki anto wolo na?
2 Onde sho kokaka mbidja otshumba lo ta dialɔso l’elui w’ɛdiɛngɛ woleki anto wolo? Eelo, koko paka lo ndjaɛkɛ tshɛ le Jehowa. Sho pombaka mbohokamɛka ndo kitanyiyaka Ɔtɛkɛta ande. Naka sho sala ngasɔ, kete sho kokaka ndjakokɛ oma l’ekakatanu wa lo demba, wa l’asolo ndo wa lo yimba wakomɛ wanɛ walɔmbwama oma le Satana.—Jakoba 4:7.
Emboledi w’Andja Ɔnɛ Wele l’Ahole wa l’Olongo
3. Waa na walɔshama oma le Satana la wolo tshɛ, ndo woho akɔna?
3 Jehowa tɔkɔndɔlɛka awui weta l’andja ɔnɛ oko awaɛnande oma lɛnɛ odjashinde l’olongo. Nde akɛnya ɔpɔstɔlɔ Joani ɛnɛlɔ kele lɔkɔ Satana mbɔsamaka oko “ului a wuki wa tilili.” Nde aki suke, dia ndanya Diolelo dia Mɛsiya diaki Nzambi yema tshitshɛ l’ɔkɔngɔ wa diɔ mbotɔ l’olongo l’ɔnɔnyi 1914, otondonga nde aki l’akoka. Oko wakinde kotondoya dikambo sɔ, Satana akatatɛ ndɔsha atomami wa Diolelo sɔ wa lanɛ la nkɛtɛ la wolo tshɛ. (Enyelo 12:3, 4, 13, 17) Ngande walɔsha Satana ta sɔ? Ele lo kamba l’anto wele atomami ande hita.
4. Onto akɔna asha mandji y’ana w’anto nkudu, ndo ngande weyaso dikambo sɔ?
4 Oma lâsɔ, wakɛnya Joani nyama kaki l’ɛtɛ esambele ndo la seke dikumi, nyama kakɔ kaki la wolo “wa mbulela wauhu tshe ndu antu tshe ndu eteketa tshe ndu wedja tshe.” Nyama kɛsɔ kekɔ didjidji di’atshunda wa pɔlitikɛ wa l’andja w’otondo. Wakewoya Joani ɔnɛ “ului ako a wuki [Satana Diabolo] [“akasha nyama kakɔ,” NW] wulu awo, la kiti kawo ka diulelu, la diulelu [dia woke].” (Enyelo 13:1, 2, 7) Eelo, Satana mbasha mandji y’ana w’anto nkudu ndo lowandji. Ɔnkɔnɛ, oko wakadifunde ɔpɔstɔlɔ Paulo, “embuledi wa la kete” wekɔ mɛtɛ “elui w’edienge wa lu ahuli wa l’ulungu,” walɔmbɔla mandji y’ana w’anto. Onto tshɛ lalanga tɛmɔla Jehowa pombaka mbeya dikambo sɔ dimɛna.—Luka 4:5, 6.
5. Mandji ya pɔlitikɛ yekɔ lo tshumanyema kakianɛ otsha lo dikambo diakɔna?
5 Kânga mbele mandji ya pɔlitikɛ efula funaka dia yɔ tɛmɔlaka Nzambi, ndoko wodja ɔtɔi wetawɔ ɛlɔmbwɛlɔ kaki Jehowa kana ka Nkumekanga kakandasɔnɛ, Yeso Kristo. Yɔ tshɛ ndɔshaka la wolo paka dia kokɛkokɛ lowandji lawɔ hita. Ɛlɔ kɛnɛ, oko wadiɛnya ɔkɔndɔ wa l’Enyelo, ‘ɛtɛkɛta w’oma le ɛdiɛngɛ’ wekɔ lo tshumanya mandji ya l’andja ɔnɛ otsha lo ‘ta dia lushi la woke la Nzambi Kanga-Nkudu-Tshɛ’ lo Aramangɛdɔna.—Enyelo 16:13, 14, 16; 19:17-19.
6. Bonde kahombaso sɛna wolo di’aha sho ndjosukɛ dikongɛ nɛ diaki Satana na?
6 Lɔsɛnɔ laso sɛngiyamaka lushi tshɛ oma l’ewanu wendana l’awui wa pɔlitikɛ, w’anto, wa falanga, ndo w’ɛtɛmwɛlɔ wɛnya anto pâ. Lo ewanu ɛsɔ, mbala efula anto tetaka lo wedi ɔmɔtshi, oyadi l’ɛtɛkɛta kana lo yoho kina dia mamema wodja, dioho, olui w’ɔtɛkɛta kana olui ɔmɔtshi w’anto wele vɔ wekɔ l’atei awɔ. Kânga etena kele anto hawoyatambiyisha mbala kakɔ ɔtɔi l’owanu ɔmɔtshi, mbala efula vɔ sukɛka wedi ɔmɔtshi kana okina. Koko, oyadi woho w’onto kana w’olui akɔna wasukɛwɔ, onto akɔna asukɛwɔ mɛtɛ mɛtɛ na? Bible totɛka hwe ɔnɛ: “Wa la kete tshe weko lu wulu wa kanga kolo.” (1 Joani 5:19) Ko lâsɔ, woho akɔna wakoka onto mbewɔ di’aha nde kesama kâmɛ l’anto akina na? Ele paka lo sukɛ Diolelo diaki Nzambi l’otema ande tshɛ ndo lo namaka lomangemange lande la ntondo k’ewanu wa l’andja ɔnɛ.—Joani 17:15, 16.
Ditshelo dia Lokeso dia Kanga Kɔlɔ
7. Ngande wɛnama mayɛlɛ waki Satana lo woho wakambande l’ɔtɛmwɛlɔ wa kashi?
7 Lo tena tshɛ dia l’ɔkɔndɔ w’anto, Satana akakambe l’ɛhɛnyɔhɛnyɔ w’oma l’ɛtɛkɛta kana wa lo demba dia mbɛkɔla anto oma l’ɔtɛmwɛlɔ wa mɛtɛ. Nde akakambe nto la tolonga ta woshamu efula, mbut’ate ditshelo dia mayɛlɛ ndo dia lokeso. La mayɛlɛ tshɛ, nde ekɔ lo tshika anto efula lo wodjima oma l’ekimanyielo k’ɔtɛmwɛlɔ wa kashi, lo mbaɛnya diele oko wekɔ lo kambɛ Nzambi. Oko wewɔ bu l’ewo ka mɛtɛ kaki Nzambi ndo ngandji k’oshika k’akambo wa mɛtɛ, vɔ kokaka kotwama esadi eto l’awui wa l’ɛtɛmwɛlɔ waheyama ɔtɛ l’ekolo ndo wahahanya asolo w’anto kana monga la diambo etena kɛnawɔ etsha wa mamba. (2 Tesalonika 2:9, 10) Koko, wambotewola dia kânga l’atei wa wanɛ wele l’ɔtɛmwɛlɔ wa mɛtɛ, “amotshi . . . wayukela djimu dia lukesu, ndu wetshelu w’edienge.” (1 Timote 4:1) Ngande wakoka dikambo sɔ salema na?
8. Ngande wakoka Satana tɔnganya otsha l’ɔtɛmwɛlɔ wa kashi oyadi kânga takatɛmɔlaka Jehowa ntondo?
8 Diabolo tɔnganyaka oma lo wɛɔdu aso. Onde teke la wɔma w’onto? Naka ɔsɔku mbediɔ, kete ewotɔ kana asukanyi aso mbeyaka totshutshuya dia ndjatambiya lo ditshelo dioye oma l’ɔtɛmwɛlɔ wa kashi. Onde tekɔ la lotamanya? Naka eelo, kete sho koka momala etena katoshawɔ dako kana katona anto akina dia mbetawɔ tokanyi taso. (Tukedi 15:10; 29:25; 1 Timote 6:3, 4) Lo dihole dia tshikitanya kanyi yaso dia ndjiɔtɔnganyiya l’ɛnyɛlɔ ka Kristo, sho koka ndjohokɛ lotui l’awui wa wanɛ ‘wangɛnyangɛnya atui aso’ lo mbuta ɔnɛ naka sho mbadiaka tsho Bible ndo mongaka la lɔkɛwɔ la dimɛna, kete lâsɔ ambokoka. (2 Timote 4:3) Oyadi taya ɛlɔ kɛnɛ l’ɔtɛmwɛlɔ okina kana tekɔ paka l’ɔtɛmwɛlɔ wâkiso ntondo, aha dui sɔ mbele ohomba le Satana, koko kɛnɛ kele ohomba le nde ele aha nde tɛna tatɛmɔla Jehowa lo yoho yalɔmbande l’Ɔtɛkɛta ande ndo l’ɔlɔngɔswamelo ande.
9. Ngande wakamba Satana l’awui wa dieyanelo la mayɛlɛ tshɛ dia kotsha eyango ande?
9 Satana tshutshuyaka anto nto la mayɛlɛ tshɛ dia vɔ shidiya lo toho ta kɔlɔ mposa yokongaka l’anto. Nde salaka dikambo sɔ lo kɛnɛ kendana la nsaki ya dieyanelo. Lo tona ɛlɛmbɛ wa lo Bible wendana la lɔkɛwɔ, efula k’as’andja ɔnɛ mbɔsaka dieyanelo dia lam’asa anto wahatatshukana oko dui diele kema kɔlɔ kana oko yoho mɔtshi ya vɔ mɛnya ɔnɛ vɔ waya epalanga. Ko kayotota dikambo di’anto wambotshukana na? Efula salaka loseka. Ndo oyadi ndoko loseka lambosalema l’atei wa diwala, atshukanyi efula nyangaka dia ndjaka diwala kana kakitɔna woho wa vɔ tshukana l’onto okina. Djonga ya lokeso yakamba la Satana yekɔ l’oyango wa tshutshuya anto dia vɔ ndjangɛnyangɛnya kakianɛ, lo mbadiha washo aha tsho l’etombelo wakoka dikambo sɔ ndjonga lawɔ edja l’edja le wɔ kana le anto akina koko ndo djekoleko lo diɔtɔnganelo diele lam’asawɔ la Jehowa nde l’Ɔnande.—1 Koreto 6:9, 10; Ngalatiya 6:7, 8.
10. Oma l’ekimanyielo ka dihomɔ diakɔna diahemba Satana totshutshuya otsha l’awui wa mindo ndo wa ngala?
10 Nsaki kekina kokongaka l’anto ele kɛnɛ ka ndjakimɔ yema lo tɔkɛnyɔ. Naka tɔkɛnyɔ takɔ kema kɔlɔ, kete tɔ koka monga la wahɔ lo demba, lo yimba, ndo l’asolo. Ko ngande watotosalaka etena kakamba Satana la mayɛlɛ tshɛ la waaso wetshaso lo tɔkɛnyɔ dia pemba mbekola tokanyi taso oma lo tokanyi taki Nzambi na? Ɛnyɛlɔ, sho mbeyaka dia Jehowa petshaka awui wa mindo wa dieyanelo ndo awui wa ngala. Etena kɛnyawɔ awui wa woho ɔsɔ lo televiziɔ kana lo filmɛ, onde sho todjasɛka ki dia menda akambo asɔ ndo mbaetawɔ oka? Tohɔ nto dia lam’atasukana elanyelo kaki Satana mbatandaleke ndo konya awui asɔ kɔlɔ k’efula, nɛ di’“antu wa kolo la akanga a lukesu wayuhama lu akambu awo wa kolo; vo wayukesana, ku wayukesama.” (2 Timote 3:13) Ɔnkɔnɛ, sho pombaka ndjalamaka tena tshɛ lo tolonga taki Satana.—Etatelu 6:13.
11. Lo weho akɔna wakoka kânga onto leya mɛtɛ lo dikambo di’ɔtɛmwɛlɔ w’ɛdiɛngɛ ndjotala lo djonga naka nde hendji ɔlɔlɔ?
11 Sho mbeyaka nto dia wanɛ wayakimɔ lo woho tshɛ w’ɔtɛmwɛlɔ wa dikishi, ɛnyɛlɔ wanɛ wata akambo wahataye, akanga w’alɔka, kana wanɛ wahemba sawola la wanɛ wakavu wekɔ w’ɔnɔnyi lo washo wa Jehowa. (Euhwelu k’Elembe 18:10-12) Naka tayohɔka dikambo sɔ, kete hatotonga la kanyi ya tshɔ le waa wetshi ndo hatokoke nongola onto la ngasɔ dia nde ndjosala ditshelo di’ɛdiɛngɛ lâkaso. Ko naka wɛnya anto asɔ lo televiziɔ kana l’Internet, onde sho tayohokamɛ awui awɔ? Kânga mbahatetawɔ pondjo dia sakemɛ oma le wetshi wa diwolo, onde tena dimɔtshi sho tɔlɔtshaka ɔnaso l’ashashi kɔdi lo lonya kana lo lokende la kanyi y’ɔnɛ yɔ yayowokokɛ oma lo mpokoso lo yoho mɔtshi? Oko weyaso dia Bible halange onto lasenga anto akina, onde sho koka mbetawɔ dia ondashanyi wa djɔ ya masɛndɛ mbahemɛ yimba yaso?—Ngalatiya 5:19-21.
12. (a) Ngande watotshutshuya mishiki dia tokonya lo kanyiya awui weyaso ɔnɛ wekɔ kɔlɔ? (b) Ngande wakoka ɔlɔtɔ w’onto, yoho yande ya nɔngɔsɔla divo kana ya tɛkɛta mɛnya ɔnɛ nde kɔmiyaka anto wele Jehowa hangɛnangɛna yoho yawɔ ya lɔsɛnɔ na? (c) Kakɔna kahombaso sala di’aha sho ndjotala lo tolonga taki Satana ta lokeso?
12 Bible mbutaka dia monanyi ndo awui wa mindo (nsaki ya kɔlɔ) hayohombe kânga tanema l’atei aso. (Efeso 5:3-5) Ko ayotosala naka awui wa ngasɔ wamembama lo mishiki wele la kembo y’amɛna, ndo l’okimu walomialomia asolo ndo washa ɔngɛnɔngɛnɔ na? Onde tayotatɛ memba nkembo shɔ yatshutshuya dieyanelo dia l’andja wa diwala, ɔnwɛlɔ wa dinɔnɔ dia wolo dia ndjangɛnyangɛnya ndo ditshelo dikina dia kɔlɔ? Kana oko weyaso ɔnɛ hatohombe mbokoya yoho ya lɔsɛnɔ l’anto wayasha l’awui wa ngasɔ, onde sho nyangaka dia ndjâfɔnya la wɔ lo mbokoya yoho yawɔ ya ndɔta, ya minya kana nɔngɔsɔla divo, kana yoho yawɔ ya tɛkɛta? Satana ekɔ lo kamba la tolonga ta mayɛlɛ efula woho wa tshutshuya anto dia vɔ ndjela tokanyi tande ta kɔlɔ! (2 Koreto 4:3, 4) Di’aha sho ndjotala lo tolonga tande ta lokeso tɔsɔ, sho la dia mbewɔ dia ndjatambiya tshavu l’awui wa l’andja ɔnɛ. Sho la dia mbohɔka wanɛ wele “embuledi wa la kete wa udjima one” ndo tetemala ndɔshana la shɛngiya yawɔ.—1 Petero 5:8.
Tambɔlɔngɔswama dia Mbidja Otshumba
13. Kânga mbeso bu kokele, ngande wakokaso sho tshɛ mbidja andja ɔnɛ walɔmbɔma oma le Satana otshumba na?
13 La ntondo ka nyɔi kande, Yeso akatɛ apɔstɔlɔ ande ate: ‘Nyoyale la dihonga! Dimi lambodja andja ɔnɛ otshumba.’ (Joani 16:33) Vɔ lawɔ wakakoke mbidja otshumba. Ɛnɔnyi oko 60 l’ɔkɔngɔ wa lâsɔ, ɔpɔstɔlɔ Joani akayofundaka ate: “Untu akona atulekaka akambu wa la kete wulu, aha one letawo ati: Jesu eko On’a [Nzambi]?” (1 Joani 5:5) Sho mɛnyaka mbetawɔ ka ngasɔ lam’akitanyiyaso ɛlɛmbɛ wa Yeso ndo wayaɛkɛso l’Ɔtɛkɛta wa Nzambi oko wakasale Yeso. Dui diakɔna diatɔlɔmbawɔ nto na? Vɔ tɔlɔmbaka nto dia tshikalaka ma ma l’etshumanelo kele nde mbele Owandji atɔ. Naka tambosala pɛkato, kete sho la dia ndjatshumuya l’otema ɔtɔi ndo nyanga edimanyielo ka Nzambi oma l’olambo wa Yeso. Yoho shɔ mbakokaso mbidja otshumba ndo sho lawɔ kânga mbeso bu kokele.—Osambu 130:3, 4.
14. Adia Efeso 6:13-18, ndo kamba la wembola ndo l’avɛsa woshilami l’odingɔ ɔnɛ dia mbeya ɛlɔlɔ waya oma l’etenyi tshɛ k’ɔlɔtɔ wa lo nyuma ɔsɔ.
14 Dia mbidja otshumba, sho pombaka ndɔta “eloto tshe wa ta wa [Nzambi],” aha la mbohɛ kânga ɔtɔi. Lam’alangɛ, fola Bible kayɛ lo Efeso 6:13-18 kele adia kɛnɛ katatɔ lo dikambo di’ɛlɔtɔ wa ta ɛsɔ. Oma lâsɔ, lo kadimola lo wembola wa l’ɛse ɛnɛ, sɛdingola nganɛ wakokayɛ kondja wahɔ oma l’ekokelo kasha ehomɔ l’ehomɔ ka l’ɛlɔtɔ wa ta ɛsɔ.
“Nyolote mete lu kindi yanyu”
Kânga mbeyaso akambo wa mɛtɛ, ngande watokokɛ wekelo wa mbala la mbala, okanelo wa yimba l’akambo wa mɛtɛ wa lo Bible ndo wɔtwɛlɔ wa lo nsanganya na? (1 Koreto 10:12, 13; 2 Koreto 13:5; Filipi 4:8, 9)
“Nyolote engawo k’akambu w’ololo”
Akɔna asha ɛnyɛlɔ k’akambo w’ɔlɔlɔ asɔ? (Enyelo 15:3)
Sha ɛnyɛlɔ kɛnya ɔnɛ onto lahayele ɛlɛmbɛ wa Jehowa wosembwe ekɔ lo wâle wa pomɔ mpokoso lo nyuma. (Euhwelu k’Elembe 7:3, 4; 1 Samuele 15:22, 23)
“Nyudji [elato w]a lokumu l’ololo l’ekulu anyu”
Naka ekolo aso wayongaka mbala efula lo mboka dia tewoya anto awui wendana la tɛdikɔ tambɔsa Nzambi dia mbidja ki, ngande wakoka dui sɔ monga ekokelo le so? (Osambu 73:2, 3; Romo 10:15; 1 Timote 5:13)
“Engawo ka mbetawo”
Naka tekɔ la mbetawɔ ka nge, ngande wayotosala la ntondo ka welo wadja anto dia mbidja tâmu l’etema aso kana tokiya wɔma na? (2 Khumi ya Dikanga 6:15-17; 2 Timote 1:12)
“Lufule la panda”
Ngande watokimanyiya elongamelo ka panda di’aha sho ndjakiyanya otamanya lo dikambo dia diangɔ dia l’emunyi na? (1 Timote 6:7-10, 19)
“Yombo ya nyuma”
Lo ɛngɔ kakɔna kahombaso ndjaɛkɛka nshi tshɛ lam’alɔshanaso l’akuwa walɔshana la lonyuma laso kana l’anto akina? (Osambu 119:98; Tukedi 3:5, 6; Mateu 4:3, 4)
Kakɔna kele ohomba nto dia mbidja otshumba lo ta dia lo nyuma? Polo lo yɛdikɔ yakɔna yahombaso kambaka l’ehomɔ kɛsɔ? Lo wahɔ waki na? (Efeso 6:18, 19)
15. Ngande wakokaso mbɔsa yɛdikɔ ya wolo dia ndɔ ta dia lo nyuma?
15 Oko weso alembe wa Kristo, tekɔ l’atei w’olui a woke w’alembe walɔ ta dia lo nyuma. Naka sho tetemala la monga la shɛnɔdi ya wolo ndo kambaka l’ɛlɔtɔ tshɛ wa ta watosha Nzambi lo yoho ya dimɛna, kete sho hatotodiakema lo ta sɔ. Koko, tayoyala ekimanyielo kakeketsha anyaso ekambi waki Nzambi. Tayonga suke dia mbɔsa yɛdikɔ ya wolo, lo mbewoya lokumu l’ɔlɔlɔ la Diolelo dia Mɛsiya diaki Nzambi ndo lowandji la l’olongo lalɔshama oma le Satana la wolo tshɛ.
Ovuswelo
• Lande na kele atɛmɔdi waki Jehowa hawoyatambiya kânga yema l’akambo wa l’andja ɔnɛ?
• Naa tolonga tɔmɔtshi ta lokeso takamba la Satana dia ndanya lonyuma l’Akristo?
• Ngande watokokɛ ɛlɔtɔ wa ta wa lo nyuma watosha Nzambi lo ta diaso dia lo nyuma?
[Esato wa lo lɛkɛ 76]
Wedja wekɔ lo tshumanyema otsha l’Aramangɛdɔna