BIBLIƆTƐKƐ WA LO ƐTƐRNƐTƐ wa Watchtower
Watchtower
BIBLIƆTƐKƐ WA LO ƐTƐRNƐTƐ
Ɔtɛtɛla
  • BIBLE
  • EKANDA
  • NSANGANYA
  • es18 lk. 98-108
  • Ngɔndɔ ka dikumi

Ndooko vidɛo yele lo kɛnɛ kɔsɔnyiyɛ.

Otokimwe, munga kakongi etena kakayatelesharjɛki vidɛo.

  • Ngɔndɔ ka dikumi
  • Tɔsɛdingolake Afundelo lushi la lushi—2018
  • Ɛtɛ w'awui wahɔnyi
  • Lushi l’ɔtɔi, Ngɔndɔ ka dikumi 1
  • Lushi la hende, Ngɔndɔ ka dikumi 2
  • Lushi la sato, Ngɔndɔ ka dikumi 3
  • Lushi la nɛi, Ngɔndɔ ka dikumi 4
  • Lushi la tanu, Ngɔndɔ ka dikumi 5
  • Lushi la samalo, Ngɔndɔ ka dikumi 6
  • Lushi la lomingu, Ngɔndɔ ka dikumi 7
  • Lushi l’ɔtɔi, Ngɔndɔ ka dikumi 8
  • Lushi la hende, Ngɔndɔ ka dikumi 9
  • Lushi la sato, Ngɔndɔ ka dikumi 10
  • Lushi la nɛi, Ngɔndɔ ka dikumi 11
  • Lushi la tanu, Ngɔndɔ ka dikumi 12
  • Lushi la samalo, Ngɔndɔ ka dikumi 13
  • Lushi la lomingu, Ngɔndɔ ka dikumi 14
  • Lushi l’ɔtɔi, Ngɔndɔ ka dikumi 15
  • Lushi la hende, Ngɔndɔ ka dikumi 16
  • Lushi la sato, Ngɔndɔ ka dikumi 17
  • Lushi la nɛi, Ngɔndɔ ka dikumi 18
  • Lushi la tanu, Ngɔndɔ ka dikumi 19
  • Lushi la samalo, Ngɔndɔ ka dikumi 20
  • Lushi la lomingu, Ngɔndɔ ka dikumi 21
  • Lushi l’ɔtɔi, Ngɔndɔ ka dikumi 22
  • Lushi la hende, Ngɔndɔ ka dikumi 23
  • Lushi la sato, Ngɔndɔ ka dikumi 24
  • Lushi la nɛi, Ngɔndɔ ka dikumi 25
  • Lushi la tanu, Ngɔndɔ ka dikumi 26
  • Lushi la samalo, Ngɔndɔ ka dikumi 27
  • Lushi la lomingu, Ngɔndɔ ka dikumi 28
  • Lushi l’ɔtɔi, Ngɔndɔ ka dikumi 29
  • Lushi la hende, Ngɔndɔ ka dikumi 30
  • Lushi la sato, Ngɔndɔ ka dikumi 31
Tɔsɛdingolake Afundelo lushi la lushi—2018
es18 lk. 98-108

Ngɔndɔ ka dikumi

Lushi l’ɔtɔi, Ngɔndɔ ka dikumi 1

Nde kotshaka nsaki ka wanɛ wawoka wɔma; nde mbokaka delo diawɔ dialɔmbawɔ ekimanyielo ndo nde mbatshaka.​—Os. 145:19.

Jehowa ekɔ “Nzambi kasha ekikelo ndo esambelo.” (Rɔmɔ 15:5) Nde mbele tshɔi y’onto yaleka nshihodia akambo aso, nsaki yaso, ndo ekakatanu aso. Ɔnkɔnɛ, nde mbeyaka dimɛna kɛnɛ keso la tɔ ohomba dia mbikikɛ. Ko ngande wayokadimola Nzambi alɔmbɛlɔ aso wɔlɔmbaso dia nde tosha wolo wa mbikikɛ? Etena kalɔmbaso Jehowa dia tokimanyiya dia sho mbikikɛ, nde tolakaka dia nde “ayotatɛ mboka.” (1 Kɔr. 10:13) Ngande wasalande dui sɔ? Lo tena dimɔtshi, nde mbeyaka minya ohemba. Koko lo tena efula, nde ayotosha wolo dia sho “monga l’akoka wa mbikikɛ tshɛ lo tshɛ la solo dia lotutsha ndo l’ɔngɛnɔngɛnɔ.” (Kɔl. 1:11) Ndo lam’ele nde mbeyaka dimɛna efula demba diaso, tokanyi taso ndo lam’okome nsaki yaso, Jehowa hatetawɔ pondjo dia dikambo dimɔtshi nkoma okakatanu wa wolo wahatakoke ntshikala la kɔlamelo. w16.04 2:5, 6

Lushi la hende, Ngɔndɔ ka dikumi 2

Ɔnkɔnɛ, nyosha Kayisa diangɔ dia Kayisa ndo nyosha Nzambi diangɔ dia Nzambi.​—Mat. 22:21.

Bible tetshaka dia sho nkitanyiya mandji y’ana w’anto, koko tɔ totɛka nto dia mbala tshɛ sho pombaka nkitanyiya Nzambi. (Ets. 5:29; Tito 3:1) Ngande wakoka dui sɔ salema? Yeso akalembetshiya tɔndɔ dimɔ diatokimanyiya dia mbeya onto akɔna ahombaso nkitanyiya. Nde akate tɔndɔ sɔ lo tshena pe lo ɛtɛkɛta wele lo divɛsa di’ɛlɔ. Sho mbishaka “Kayisa diangɔ dia Kayisa” etena kakitanyiyaso ɛlɛmbɛ wa wodja, kasalɛso ewandji wa wodja akambo la dilɛmiɛlɔ ndo kafutaso elambo. (Rɔmɔ 13:7) Koko, naka emboledi wambototɛ dia nsala dikambo dimɔ diele Nzambi halange sho disala, sho tonaka nsala dui sɔ, koko tena tshɛ la dilɛmiɛlɔ. Sho namaka lomangemange laso l’akambo asɔ. (Isa. 2:4) Ntatɛ lam’aketawɔ Jehowa dia mandji y’ana w’anto mbolɛ, sho hatɔlɔshana la yɔ. Ndo nto hatɔtɔ lo akambo wakɛnɛmɔla ngandji ka wodja. (Rɔmɔ 13:1, 2) Sho hatohombe ntshikitanya mandji kana nsɛngiya ase pɔlitikɛ ndo sho hatɔvɔtɛ kana nkoma ase pɔlitikɛ. w16.04 4:1, 2

Lushi la sato, Ngɔndɔ ka dikumi 3

Nde ayale le yɛ oko ose wodja.​—Mat. 18:17.

Akambo efula wele lam’asa Akristo ahende koka ndo pombaka kandɔma paka lam’asawɔ. Koko, Yeso akate ate akambo amɔ mbeyaka nɔmbama ekimanyielo k’oma le etshumanelo. (Mat. 18:15-17) Kakɔna kayosalema naka ɔnɛ losadi munga ambotona mpokamɛ ɔnango, ɔmɛnyi ɔmɔtshi ndo etshumanelo? Nde la dia mbɔsama “oko ose wodja kana oko ofutshanyi w’elambo.” Ɛlɔ kɛnɛ, dui sɔ nembetshiyaka ɔnɛ onto akɔ la dia mbitshanyema. Woke woke wa na sɔ mɛnyaka dia “pɛkato” kɛsɔ bu tsho owanu wa tshitshɛ. Ɔsɔ ekɔ 1) pɛkato kakoka mendana l’anto koko tɔ kekɔ nto 2) pɛkato ka woke kakoka onto mbitshanyema naka ndjatshumoya bu. Pɛkato shɔ koka monga lokeso l’efula kana ndanya lokumu l’onto la lɔtɛngɔ. Wanya asato wakɛnya Yeso wɔkɔndwami lo Mateo 18:15-17, wayokambema olimu paka naka awui akɔ wekɔ. w16.05 1:14

Lushi la nɛi, Ngɔndɔ ka dikumi 4

Nyotetemale nyanga dia nshihodia kɛnɛ kele lolango la Jehowa.​—Ɛf. 5:17.

Bible hatosha ɛlɛmbɛ lo kɛnɛ kendana la dikambo tshɛ dia lo lɔsɛnɔ. Ɛnyɛlɔ, sho hatotane atɔndɔ wa shikaa wa lo Bible wendana la kɛnɛ kahombaso ndɔta. Dui sɔ kɛnɛmɔlaka woho wele lomba la Jehowa. Kaanga mbele tosambo tendana la ɛlɔtɔ tatetemalaka ntshikitana ndo anto wotodingi l’andja ɔnɛ ndɔtaka toho t’ahɔndɔ totshikitanyi, Bible hetaka loowe pondjo. Ndo nto, tɔ bu l’ɛlɛmbɛ efula wendana l’elimu kana tɔkɛnyɔ tahombaso nsɔna kana kɛnɛ kahombaso nsala shikaa dia ntshikala la yoonge ya dimɛna. Etena kele Bible hatotɛ l’eshikikelo tshɛ kɛnɛ kahombaso nsala, ngande wakokaso mbɔsa tɛdikɔ t’amɛna? Lo dihole dia sho salaka paka kɛnɛ kalangaso, sho la dia nkana yimba la yambalo tshɛ lo dikambo diaso ndo mbɔsa yɛdikɔ yayɔngɛnyangɛnya Jehowa. Oma laasɔ, sho koka monga l’eshikikelo ɔnɛ nde ayotokimanyiya dia sho nkondja etombelo w’amɛna.​—Os. 37:5. w16.05 3:2, 6

Lushi la tanu, Ngɔndɔ ka dikumi 5

Nyu nyakawetawɔ aha oko ɔtɛkɛta w’anto, koko oko wewɔ mɛtɛ, oko ɔtɛkɛta wa Nzambi.​—1 Tɛs. 2:13.

Mbala efula, sho tshɛ nangaka etenyi kɛmɔ ka Bible. Anto amɔ nangaka Evanjiliɔ nɛ dia vɔ mɛnyaka lonto la Jehowa la dimɛna lo tshimbo ya Yeso. (Jni. 14:9) Anto akina nangaka abuku wa prɔfɛsiya ɛnyɛlɔ oko dibuku di’Ɛnyɛlɔ, diatɛnya “akambo wahomba salema keema edja.” (Ɛny. 1:1) Amɔ kondjaka esambelo etena kadiawɔ dibuku di’Osambo ndo akina ngɛnangɛnaka mbadia alako w’ekeketshelo wele lo dibuku dia Tokedi. Mbokɛmaka hwe dia Bible ekɔ dibuku di’anto tshɛ. Lam’ele sho nangaka Bible, sho nangaka nto ekanda aso nɛ dia awui wa lɔkɔ ntomba oma lo Ɔtɛkɛta wa Nzambi. Abuku tshɛ, tobukubuku, periodikɛ, ndo ekanda ekina walembetshiya Bible walongolaso wekɔ mbo ya ndɛ ya lo nyuma y’oma le Jehowa. Yɔ tokimanyiyaka dia sho tshikalaka suke suke la nde ndo ntetemala monga la mbetawɔ ka nge.​—Tito 2:2. w16.05 5:1-3

Lushi la samalo, Ngɔndɔ ka dikumi 6

Olowa wa nyuma wekɔ ngandji, ɔngɛnɔngɛnɔ, wɔladi, solo dia lotutsha, ɔlɔlɔ w’otema, ɔlɔlɔ, mbetawɔ, memakana ndo ndjakimɛ. Ndooko ɔlɛmbɛ walɔshana la akambo asɔ.​—Ngal. 5:22, 23.

Nyuma k’ekila koka tokenga lo toho efula. Ɛnyɛlɔ, tɔ koka tokimanyiya dia mbeka dia sho mbokoya lonto laki Yeso ndo nkɛnɛmɔla waonga wotshikitanyi w’olowa wa nyuma. Dionga dimɔ di’olowa wa nyuma ele ngandji. Sho mbokaka Nzambi ngandji ndo nangaka mbokitanyiya ndo kengama oma le nde nɛ dia sho mbeyaka dia ɛlɛmbɛ ande wekɔ dia wahɔ aso. Laadiko dia laasɔ, nyuma k’ekila koka tosha wolo wa mbewɔ kengama oma le andja ɔnɛ wa kɔlɔ. (Ɛf. 2:2) Etena kaki ɔpɔstɔlɔ Pɔɔlɔ ɔlɔngɔlɔngɔ, nde akasɛngiyama oma l’otako w’ewandji w’ɔtɛmwɛlɔ w’ase Juda. Koko nyuma k’ekila kakokimanyiya dia nde nsala etshikitanu. Nde akayofunda l’ɔkɔngɔ ate: “Lo akambo tshɛ, dimi lekɔ la wolo oma le ɔnɛ lambisha lokalo.” (Flpɛ. 4:13) Sho lawɔ pombaka nɔmba nyuma k’ekila, teya dia Jehowa ayokadimola alɔmbɛlɔ aso wa l’otema ɔtɔi.​—Os.10:17. w16.06 1:12

Lushi la lomingu, Ngɔndɔ ka dikumi 7

Jehowa Nzambi kaso, wɛ kasungana nongola lotombo, kɛnɛmɔ. —Ɛny. 4:11.

Jehowa ndamɛ oto mbele Nzambi kaso. Sho mbomamemaka la tshondo etena kɔtɛmɔlaso paka ndamɛ. Hatokoke ntɛmɔla tozambizambi tokina kana monga la tokanyi ta kɔlɔ kana etsha wa kɔlɔ lo woho watɛmɔlaso Jehowa. Nde bu tsho Nzambi kɛmɔ kele laadiko wa tozambizambi tokina kana jambizambi yele la wolo w’efula ndeka tokina. Nde mbele Nzambi ka mɛtɛ. Sho la dia tɛmɔlaka paka Jehowa oto. Jehowa la dia monga lo dihole dia ntondo lo lɔsɛnɔ laso. Naka sho nangaka mbomamema la tshondo yaso, kete sho la dia monga la shɛnɔdi diaha diangɔ dikina mbɔsa dihole diande. Diangɔ diakɔna sɔ? Lo Ɛlɛmbɛ Dikumi, Jehowa akate dia wodja ande hawohombe ntɛmɔla tozambizambi tokina. Takawahombe ndjasha lo yoho tshɛ y’ɔtɛmwɛlɔ wa dikishi. (Eoh. 5:6-10) Ɛlɔ kɛnɛ, ekɔ weho w’ɛtɛmwɛlɔ efula wa dikishi ndo ɛmɔ l’atei awɔ koka monga wolo mbashihodia. Koko Jehowa hatshikitanya atɔndɔ ande. Nde ekɔ paka “ndamɛ Jehowa.”​—Makɔ 12:29. w16.06 3:10, 12

Lushi l’ɔtɔi, Ngɔndɔ ka dikumi 8

Naka nyu dimanyiya anto kɔlɔ yawɔ, kete Shɛnyu lele l’olongo ayonyodimanyiya ndo nyu.​—Mat. 6:14.

Etena kakambola Petero Yeso dia kana sho koka dimanyiya “polo mbala esambele,” Yeso akokadimola ate: “Lambokotɛ nte: Aha polo mbala esambele, koko polo mbala akumi esambele la esambele.” Yeso akatetsha dia sho pombaka mongaka nshi tshɛ suke dia dimanyiya anto akina. (Mat. 6:15; 18:21, 22) Lam’ele onto tshɛ ekɔ la wandja, ndo wɛ lawɔ mbeyaka mindjɛ anto akina. Diakɔ diele, naka wɛ amboshihodia dia wɛ ambosalɛ onto ɔmɔ kɔlɔ, kete yela dako diasha Bible. Lɔmbande edimanyielo ndo nsala la wolo dia mbidja la nde wɔladi. (Mat. 5:23, 24) Sho mongaka l’ɔngɛnɔngɛnɔ etena katodimanyiya anto akina. Ɔnkɔnɛ, sho lawɔ la dia nsala woho akɔ waamɛ le anto akina. (1 Kɔr. 13:5; Kɔl. 3:13) Naka sho dimanyiya anto akina, kete Jehowa ayotodimanyiya ndo sho la wɔ. Ɔnkɔnɛ, etena katosalɛ anto akina akambo wa kɔlɔ, nyɛsɔ tonge la kɛtshi otsha le wɔ oko wele Shɛso Jehowa la kɛtshi oya le so.​—Os. 103:12-14. w16.06 4:15, 17

Lushi la hende, Ngɔndɔ ka dikumi 9

Dimi haloke lokumu l’ɔlɔlɔ nsɔnyi. Lo mɛtɛ, lɔ lekɔ wolo wa Nzambi washa onto tshɛ lele la mbetawɔ panda.​—Rɔmɔ 1:16.

L’etena kɛnɛ k’ekomelo, ekambi wa Jehowa wekɔ l’ɔkɛndɛ wa nsambisha ‘lokumu l’ɔlɔlɔ la Diolelo lo nkɛtɛ k’otondo oko ɔmɛnyi le anto wa lo wedja tshɛ.’ (Mat. 24:14) Lokumu l’ɔlɔlɔ la Diolelo lekɔ nto “lokumu l’ɔlɔlɔ lendana la ɔlɔlɔ waheyama mbɛdika waki Nzambi.” Ɛtshɔkɔ tshɛ wayotokondja oma lo Diolelo diaki Nzambi wayonga etombelo w’oma lo ɔlɔlɔ waheyama mbɛdika waki Jehowa. (Ets. 20:24; Ɛf. 1:3) Pɔɔlɔ akɛnya lowando l’ɔtɛ w’ɔlɔlɔ waheyama mbɛdika wa Jehowa lo nsambisha l’ohetoheto. Onde tekɔ lo mbokoya ɛnyɛlɔ ka Pɔɔlɔ? (Rɔmɔ 1:14, 15) Tekɔ lo nkondja wahɔ oma lo ɔlɔlɔ waheyama mbɛdika wa Jehowa lo toho efula kaanga mbeso atshi wa pɛkato. Lam’ele tambokondja wahɔ efula, tekɔ la ɔkɛndɛ wa mbetsha anto akina woho wɛnya Jehowa ngandji kande ndo woho wakokawɔ nkondja wahɔ oma lɔkɔ. w16.07 4:4, 5

Lushi la sato, Ngɔndɔ ka dikumi 10

Nyoyalɔngɔsɔlɛ, nɛ dia Ɔna onto ayoya lo wonya wahanyafɔnya.​—Luka 12:40.

Yema tshitshɛ la ntondo ka Yeso mvɔ, nde akohola ambeki ande dui sɔ mbala shato y’etondo. (Jni. 12:31; 14:30; 16:11) Diabolo ekɔ lo nkamba l’ɔtɛmwɛlɔ wa kashi dia nkesa anto. Diakɔ diele, anto efula ɛlɔ kɛnɛ hawodje yimba lo prɔfɛsiya ya lo Bible yɛnya hwe dia ekomelo k’andja ɔnɛ kamboleka sukana. (Zɛf. 1:14) Mbokɛmaka hwe dia, Satana “ambetɛ wanɛ wele bu ambetawudi totshungu.” (2 Kɔr. 4:3-6) Etombelo wambonga la dui sɔ ele, etena kasalaso la wolo dia mbutɛ anto ɔnɛ ekomelo k’andja ɔnɛ kaya suke ndo ɔnɛ Kristo ekɔ lo mbolɛ nshi nyɛ, efula ka l’atei awɔ hawolange mpokamɛ. Vɔ mbutaka mbala efula ɔnɛ: “Wasɔ hamende.” Kaanga mbele anto efula hawoyasha lo prɔfɛsiya ya lo Bible, hatohombe mbetawɔ dia dionga diawɔ tɔkɔmɔla. Sho mbeyaka lande na kele ekɔ ohomba sho sungukalaka. w16.07 2:11, 12

Lushi la nɛi, Ngɔndɔ ka dikumi 11

Pami tshɛ l’atei anyu pombaka nanga wadɛnde oko wayalangande, . . . wadi lo wedi ande pombaka monga la dilɛmiɛlɔ di’efula otsha le omɛnde.​—Ɛf. 5:33.

Etena kɛna otshuki wadɛnde l’olangala lushi la fɛtɛ kawɔ ka diwala, vɔ akɔ ahende mongaka l’ɔngɛnɔngɛnɔ w’efula. Jehowa, Otungi wa diwala nangaka dia wadi l’omi tshɛ monga l’ɔngɛnɔngɛnɔ ndo ntondoya diwala, diakɔ diakandasha alako wa lomba lo Bible, Ɔtɛkɛta ande. (Tok. 18:22) Kaanga mbediɔ ngasɔ, Bible totɛka ɔnɛ anto wele keema kokele wambotshukana wayonga l’ekakatanu kana “la asui lo alemba awɔ.” (1 Kɔr. 7:28) Ngande wakoka atshukanyi nkitshakitsha ekakatanu ɛsɔ? Ndo ngande wakoka Akristo ntondoya diwala? Bible mbutaka dia ngandji ekɔ dionga dimɔ di’ohomba efula. Koko, ekɔ weho wa ngandji wotshikitanyi wahomba atshukanyi nkɛnɛmɔla lo diwala. Ɛnyɛlɔ, vɔ pombaka nkɛnɛmɔla ngandji k’efula ndo ngandji ka lam’asa pami la womoto (Grɛkɛ, phi·liʹa). Ndo naka vɔ wambota ana, kete ekɔ ohomba vɔ nkɛnɛmɔla ngandji ka lam’asa ase nkumbo (stor·geʹ). Koko, ngandji kohikami lo atɔndɔ (a·gaʹpe) mbakimanyiya mɛtɛ dia ntondoya diwala. w16.08 2:1, 2

Lushi la tanu, Ngɔndɔ ka dikumi 12

Oyalamake ndo odjake yimba lo wetshelo ayɛ.​—1 Tim. 4:16.

Pɔɔlɔ akatɛ Timɔte dia ntetemala ndowanya yoho yakandalembetshiyaka Afundelo. Pɔɔlɔ akate ate: “Oyalamake ndo odjake yimba lo wetshelo ayɛ.” Laasɔ ko Timɔte ambotatɛka nsambisha l’edja k’ɛnɔnyi efula. Timɔte akeyaka dia anto ndo awui tshikitanaka. Nde akalangaka dia anto ntetemala mbohokamɛ, diakɔ diakandahombe ntetemala ndjalowanya ndo ntshikitanya yoho yakandawaetshaka. Ɛlɔ kɛnɛ, etena kasambishaso sho la dia nsala woho akɔ waamɛ. Lo ahole amɔ, etena katatasambisha lo luudu la luudu, hatotane anto efula la ngelo. Lo ahole akina, anto koka monga la ngelo, koko sho bu l’akoka wa mbɔtɔ lo nkombo yawɔ, mbala mɔ nɛ dia sho bu l’akoka wa nkoma lo mvudu yadjasɛwɔ. Naka ngasɔ mbediɔ lo ɛtshi kayɛ ka nkɛtɛ, shi wɛ koka mpemba yoho kina yakokayɛ ntana anto? Anangɛso la akadiyɛso efula ngɛnangɛnaka esambishelo ka lo sɛkɛ. Ɛnyɛlɔ, vɔ tshɔka lo ahole wemala kawolo, ahole wemala mituka, lo bingu ndo lo ahole walongawɔ nyama dia ntana anto wa nsambisha. w16.08 3:14-16

Lushi la samalo, Ngɔndɔ ka dikumi 13

Nyokeketsha anya wambɔkɔmɔ la adwe wambɔlɛmba.​—Hɛb. 12:12.

Jehowa akatosha nkumbo k’onto l’ɔnango ka l’andja w’otondo ka anangɛso l’akadiyɛso wayakiyanya dikambo diaso ndo wakoka tokeketsha. (Hɛb. 12:12, 13) Akristo efula wa lo ntambe ka ntondo wakalongolaka ekimanyielo ka ngasɔ oma le anangɛwɔ l’akadiyɛwɔ. Ngasɔ mbasalemadiɔ ndo ɛlɔ kɛnɛ. Kakɔna kahombaso nsala? Tokanyiya woho wakakeketsha Arɔna nde la Hura anya wa Mɔsɛ lo mbasukɛ etena kakawalɔka ta l’ase Amalɛka. (Eto. 17:8-13) Sho koka nyanga toho ta sukɛ ndo nkimanyiya anto akina. Anangɛso la akadiyɛso amɔ wekɔ lo diɛnɛ la lotshundu, ekakatanu wendana la yoonge, ɛhɛnyɔhɛnyɔ w’oma le ase nkumbo yawɔ, opoko kana ovushelo wa lakiwɔ ɔmɔ la ngandji. Sho koka nto nkeketsha ɛlɔngɔlɔngɔ l’esekaseka wasɛngiyama mbala efula dia nsala awui wa kɔlɔ kana dia ntondoya l’andja ɔnɛ. (1 Tɛs. 3:1-3; 5:11, 14) Yanga toho ta mɛnya dia wɛ ndjashaka mɛtɛ le anto akina etena keyɛ lo Mbalasa ka Diolelo, l’olimu w’esambishelo, kalɛnyu kaamɛ kana etena kasawolanyu lo telefɔnɛ. w16.09 1:13, 14

Lushi la lomingu, Ngɔndɔ ka dikumi 14

Nyosale akambo tshɛ dia lotombo la Nzambi.​—1 Kɔr. 10:31.

Tekɔ la dibasa le Nzambi kaso k’ekila, le anangɛso la akadiyɛso w’Akristo ndo le anto wa l’ɛtshi kaso ka nkɛtɛ dia ndɔta lo yoho yasha Jehowa ndo losango lasambishaso kɛnɛmɔ. (Rɔmɔ 13:8-10) Ɔlɔtɔ aso wekɔ ohomba djekoleko etena katshɔso lo nsanganya yaso y’Akristo kana etena keso l’esambishelo. Sho la dia ndɔtaka lo yoho yasungana la anto watɛmɔla Nzambi. (1 Tim. 2:10) Lo mɛtɛ, ahɔndɔ amɔ wasungana ndɔta lo dihole dimɔ koka monga ko hawosungana lo dihole dikina. Diakɔ diele oyadi dihole diakɔna diadjasɛso, lam’ele tekɔ Ɛmɛnyi wa Jehowa, sho la dia mbewɔ dia nyangiya anto akina oma lo yoho yaso ya ndɔta. Etena katshɔso lo nsanganya ya weke, ahɔndɔ aso la dia monga wasungana ndo wa la wɛdimo. Hatohombe mbokoya toho t’ɛlɔtɔ ta tshambandeko tambokokanɛ l’andja ɔnɛ. Naka sho ndɔta dimɛna kete tayonga l’ofunu dia ndjaeyanya oko Ɛmɛnyi wa Jehowa ndo tayonga suke dia nsambisha etena tshɛ. w16.09 3:7, 8

Lushi l’ɔtɔi, Ngɔndɔ ka dikumi 15

Luudu tshɛ tokamaka oma le onto ɔmɔtshi, koko Otungi wa diangɔ tshɛ ele Nzambi.​—Hɛb. 3:4.

Pɔɔlɔ akakambe la ekanelo ka yimba ka wɔdu ndo ka dimɛna efula. Wɛ koka nkamba la ekanelo ka yimba kakɔ kaamɛ naka onto ɔmɔ ekɔ lo mbidja taamu lo dikambo dia Bible. Yanga dia mbeya kɛnɛ ketawɔnde ndo awui akɔna wayashande lɔkɔ. (Tok. 18:13) Naka nde nangaka awui wa siansɛ, kete shande bɛnyɛlɔ di’oma lo Bible dia mɛnya ɔnɛ kɛnɛ katatɔ lo dikambo di’awui wa siansɛ mongaka mbala tshɛ mɛtɛ. Naka nde nangaka ɛkɔndɔ, wɛ koka nshila dui dimɔ diɔkɔndwami lo ɛkɔndɔ wa l’abuku ndo mbɛnya woho wakate Bible lo dikambo diakɔ ɛnɔnyi efula la ntondo ka diɔ salema. Anto akina koka kohokamɛ naka wɛ mbaɛnya dui dimɔ dia lo Bible diakoka ndowanya nsɛnɔ yawɔ, ɛnyɛlɔ alako wele lo Dako dia lo dikona. Tatohɛke dia sho hatolange mbidjana l’anto taamu. Sho nangaka dia vɔ ngɛnangɛna nsawola la so ndo mbeka akambo wendana la Bible. Diakɔ diele, okande ambola la dilɛmiɛlɔ tshɛ ndo oma laasɔ hokamɛnde la yambalo tshɛ. Etena kalembetshiyayɛ kɛnɛ ketawɔyɛ, onga la loshilambo djekoleko naka wɛ ekɔ lo nsawola la onto lokole. Naka wɛ nɛmiya anto akina, ondo vɔ wayokɔlɛmiya ndo wɛ. w16.09 4:14-16

Lushi la hende, Ngɔndɔ ka dikumi 16

Nyolongɔnake.​—Rɔmɔ 15:7.

Dia nkimanyiya anto akina dia ndjaoka ɔnɛ wambolongɔma l’etshumanelo, yambola l’otema ɔtɔi ɔnɛ: ‘Naka lambotshɔ lo wodja okina, ngande wayomokombola vɔ salɛmi akambo?’ (Mat. 7:12) Onga la solo dia lotutsha otsha le wanɛ wasala la wolo dia ndjaekesanyiya la wodja w’oyoyo. L’etatelo, mbeyaka monga ko hatoshihodia tshɛ lo tshɛ yoho yawɔ ya nkana yimba kana ya nsala akambo. Koko lo dihole dia nongamɛ dia vɔ nkanyiya ndo nsala akambo oko anto wele la mbekelo yaso, shi ayonga ɔlɔlɔ sho mbaetawɔ paka woho wewɔ? Naka sho mbɔsa etena ka mbeka awui wendana la wodja ndo mbekelo y’angɛndangɛnda, kete hatonga dui dia wolo dia sho mbaeya. Etena kasalaso ɔtɛmwɛlɔ wa lo nkumbo, sho koka nsala eyangelo ɛmɔ lo dikambo dia mbekelo ya wanɛ waya oma l’ahole akina oya l’etshumanelo kana lo ɛtshi kaso ka nkɛtɛ. Yoho kina ya ndeka mbɔtɔnɛ l’anto w’oma l’ahole akina ele mbaelɛ lakaso dia ndjɔlɛ yangɔ. Jehowa “akadiholɛ ase wedja lokuke dia vɔ monga la mbetawɔ,” diakɔ diele sho la dia mbookoya ndo ndjihola luudu laso dikambo di’angɛndangɛnda wanɛ “wotɔ la so lo mbetawɔ.”​—Ets. 14:27; Ngal. 6:10; Jɔbɔ 31:32. w16.10 1:15, 16

Lushi la sato, Ngɔndɔ ka dikumi 17

Nyokane yimba dimɛna dikambo dia ɔnɛ lakakikɛ ɛtɛkɛta wa kɔlɔ wa ngasɔ oma le atshi wa pɛkato.​—Hɛb. 12:3.

Yeso Kristo akakikɛ ohemba wakaleke tshɛ wolo ndo nde akatshikala la kɔlamelo le Jehowa. Pɔɔlɔ akate ate: “L’ɔtɛ w’ɔngɛnɔngɛnɔ wakakitshama la ntondo kande, nde akakikɛ otamba w’asui, akɔnyɔla nsɔnyi ndo akatodjasɛ lo lonya l’omi la kiti ka lowandji ka Nzambi.” (Hɛb. 12:2) Oma laasɔ, Pɔɔlɔ akakeketsha Akristo ɔnɛ: “Nyokane yimba dimɛna dikambo dia” ɛnyɛlɔ ka Yeso. L’ɛnyɛlɔ ka Yeso, Akristo efula wa lo ntambe ka ntondo wakavu nɛ dia vɔ waki la kɔlamelo le Jehowa. Ɔmɔtshi l’atei awɔ aki Atipa. (Ɛny. 2:13) Otshikitanyi l’ekambi ekina wa Nzambi waki la ntondo kawɔ wakakongɛka l’asolo walomɔlomɔ dia nkondja lɔsɛnɔ la pondjo la nkɛtɛ, Akristo asɔ wakalongola difuto diawɔ. (Hɛb. 11:35) Etena kɛmɔ l’ɔkɔngɔ wa Yeso monga Nkumekanga lo 1914, Akristo w’akitami wakavu wakolɔma dia tonga la lɔsɛnɔ lahavu l’olongo ndo vɔ wayolɛ anto kaamɛ la nde.—Ɛny. 20:4. w16.10 3:12

Lushi la nɛi, Ngɔndɔ ka dikumi 18

Nyotetemale keketshana lam’asanyu lushi tshɛ.​—Hɛb. 3:13.

Ambutshi amɔ hawandola anawɔ nɛ dia ambutshi awɔ kombakeketshaka. Epalanga vɔ la wɔ wekɔ l’ohomba wa keketshama, koko mbala efula dui sɔ hadiosalema. Ɛnyɛlɔ, anto efula nyangaka ɔnɛ hawowaandola kaanga yema l’ɔtɛ wa kɛnɛ kasalawɔ l’olimu. Sho koka nkeketsha anto akina lo mbawaandola l’ɔtɛ wa dui dimɔ dia dimɛna diambowosala. Sho koka nto nkeketsha anto akina lo mbatɛ dia vɔ wekɔ la waonga w’amɛna ndo lo mbasamba etena kewɔ l’okiyanu kana kambowɔkɔmɔ. (1 Tɛs. 5:14, nɔtɛ) Lam’ele mbala efula sho mongaka kaamɛ l’anangɛso la akadiyɛso, tekɔ la waaso efula wa mbuta dui dimɔ diakeketsha. (Ond. 4:9, 10) Ɔnkɔnɛ, yambola wate: ‘Onde dimi salaka di’anto akina mbeya lande na kawaɔsami la nɛmɔ ndo kawaokami ngandji? Ohokanyiya kɛnɛ kata Bible kɛnɛ: “Dui diotami lo etena kahombama diekɔ dimɛna efula!”​—Tok. 15:23. w16.11 1:3-5

Lushi la tanu, Ngɔndɔ ka dikumi 19

Ande dimɛna ndo ande ɔlɔ dia onto la ɔnango mbidjasɛ kaamɛ lee!​—Os. 133:1.

Nzambi akate lo dikambo di’ekambi ande ate: “Dimi layowakitsha kaamɛ, oko ɛkɔkɔ lo lokoto.” (Mika 2:12) Jehowa akate nto dia ekambi ande wakahombe mbeya akambo wa mɛtɛ oma l’Afundelo ndo wakahombe mbokambɛ kaamɛ. Nde akate ate: “Dimi layotshikitanya ɔtɛkɛta w’anto dia vɔ monga ɔtɛkɛta wa pudipudi [w’akambo wa mɛtɛ wa l’Afundelo], dia vɔ tshɛ mbelɛ lokombo la Jehowa, dia mbokambɛ dihɛka lo dihɛka [kana “mbɔtɛmɔla lo kaamɛ” nɔtɛ].” (Zɛf. 3:9) Ande lowando lele la so dia ntɛmɔla Jehowa kaamɛ lee! Mbokɛmaka hwe dia etena kakayelaka Akristo wa lo ntambe ka ntondo ɛlɔmbwɛlɔ k’oma lo dibuku dia Nzambi, tshumanelo diawɔ diaki pudipudi, lo wɔladi ndo kaamɛ. (1 Kɔr. 1:10; Ɛf. 4:11-13; 1 Pe. 3:8) Etombelo waki la dui sɔ ele, anangɛso l’akadiyɛso asɔ waki l’akoka wa nsambisha lokumu l’ɔlɔlɔ. Ndo ɛlɔ kɛnɛ, ekambi wa Jehowa wekɔ kaamɛ ndo kongɛma, ndo vɔ wekɔ lo nsambisha lokumu l’ɔlɔlɔ lo nkɛtɛ k’otondo. w16.11 2:16, 18

Lushi la samalo, Ngɔndɔ ka dikumi 20

Nyu nyekɔ . . . “ɛlɔmbɛdi wakamba oko nkumi ya dikanga, wodja w’ekila, anto waki Nzambi wa laande, dia nyu mbewoya l’ahole tshɛ waonga w’amɛna efula” wa Ɔnɛ lakanyelɛ oma lo wodjima.​—1 Pe. 2:9.

Lo ɛnɔnyi nkama mɔtshi wa l’ɔkɔngɔ wa Kristo, anto efula wakakokaka mbadia Bible oyadi lo Grɛkɛ kana lo Latino. Vɔ wakakokaka mbɛdika wetshelo wa l’Ɔtɛkɛta wa Nzambi la wetshelo wa l’ɔtɛmwɛlɔ. Etena kakeyaka anto amɔ dia wetshelo wa l’ɔtɛmwɛlɔ waki kashi, vɔ wakatonaka wetshelo akɔ. Koko, aki waale dia mbutɛ anto akina tokanyi tawɔ ndo vɔ wakakokaka kaanga ndjakema lo nsala dui sɔ. Oko wakatetaka nshi, anto yema tshitshɛ tsho mbakatɛkɛtaka Grɛkɛ kana Latino. Ndo ewandji w’ɔtɛmwɛlɔ kombetawɔ di’Ɔtɛkɛta wa Nzambi kadimɔma l’ɛtɛkɛta wakatɛkɛtaka anto efula. Onto tshɛ laki kombetawɔka kɛnɛ kaketshaka ɔtɛmwɛlɔ akalongolaka dilanya dia wolo. Akristo w’akitami wa kɔlamelo wakasanganaka lo tolui ta totshitshɛ lo woshɛshɛ ndo amɔ komonga l’akoka wa nsangana. Oko waki ase Juda lo lɔhɔmbɔ la Babilɔna, mbaki Akristo w’akitami “ɛlɔmbɛdi wakamba oko nkumi ya dikanga” kokoka ntɛmɔla lo yoho yokongɛmi. Babilɔna ka Woke kaki la sso wolo le anto! w16.11 4:8, 10, 11

Lushi la lomingu, Ngɔndɔ ka dikumi 21

Anto wa kɔlɔ hawotokita Diolelo dia Nzambi.​—1 Kɔr. 6:9.

Aha la taamu, sho la dia mbewɔ nsala pɛkato ya weke yakasalaka anto amɔtshi waki la Kɔrɛtɔ. Hatokoke ntetemala nsala akambo asɔ ko l’etena kakɔ kaamɛ nongamɛ dia Nzambi tɛnya ɔlɔlɔ ande waheyama mbɛdika ndo todimanyiya. Ko kayotota lo dikambo dia pɛkato yakoka anto amɔ mbɔsa dia yɔ bu weke efula? Onde tambɔsa yɛdikɔ ya nsala kɛnɛ tshɛ kakokaso nsala dia nkitanyiya Jehowa l’oseka dikambo tshɛ? (Rɔmɔ 6:14,17) Ohokanyiya yema lo dikambo di’ɔpɔstɔlɔ Pɔɔlɔ. Nde akafunde ate: “Dimi lekɔ onto la lo demba lakasondjama lo pɛkato. Nɛ dia dimi haashihodia kɛnɛ kasalami. Dikambo dimi halosale kɛnɛ kakombolami, koko dimi salaka kɛnɛ kahetshami.” (Rɔmɔ 7:14, 15) Kaanga mbele laasɔ ko Pɔɔlɔ hayosala akambo woshilami lo 1 Kɔrɛtɔ 6:9-11, nde aketawɔ dia nde aki paka otshi wa pɛkato. Nde akalangaka ngɛnyangɛnya Jehowa, diakɔ diele nde akalɔshaka diaha nsala awui wa kɔlɔ. Nyɛsɔ tokoya ɛnyɛlɔ kande ndo tosale la wolo dia nkitanyiya Jehowa. w16.12 1:15, 16

Lushi l’ɔtɔi, Ngɔndɔ ka dikumi 22

Kitsha wotsho ayɛ le Jehowa, ko nde ayokosukɛ.​—Os. 55:22.

Etena keyɛ l’ekiyanu, Shɔ lele l’olongo nangaka dia wɛ mbɔkɛnɛmɔlɛ nsaki yayɛ y’oma k’ɛse otema. L’ɔkɔngɔ wa wɛ nsala kɛnɛ tshɛ kakokayɛ nsala dia ntondoya okakatanu ɔmɔ, nɔmba Jehowa l’otema ɔtɔi ayoleka kokimanyiya lo dihole dia ndeka ndjakiyanya. (Os. 94:18, 19) Oko wɛnyamidiɔ lo Filipɛ 4:6, 7, Jehowa koka nkadimola alɔmbɛlɔ aso w’oma k’ɛse otema ndo wa l’etete. Lo ngande? Nde koka tokimanyiya dia monga la ki ndo mbewɔ tokanyi la nsaki ya kɔlɔ. Lo dihole dia monga l’ekiyanu ndo wɔma, Nzambi tokimanyiyaka dia monga la wɔladi wa l’etei k’otema wahatakokaki monga la wɔ. Anangɛso l’akadiyɛso efula wekɔ la ki kɛsɔ. Ndo wɛ la wɔ koka monga la tɔ. “Wɔladi w’oma le Nzambi” koka kokimanyiya dia ntondoya oseka okakatanu tshɛ! Wɛ koka ndjaɛkɛ tshɛ lo tshɛ lo daka dia Jehowa nɛ: “Toyakiyanyake, nɛ dia dimi kele Nzambi kayɛ. Dimi layokokeketsha, eelo, dimi layokokimanyiya.”​—Isa. 41:10. w16.12 3:3, 4

Lushi la hende, Ngɔndɔ ka dikumi 23

Oma lo mbetawɔ, Mɔsɛ lam’akandole, nde akatone mbelamɛ ɔna aki ɔna Farawɔ la womoto.​—Hɛb. 11:24.

Mɔsɛ akatone ɛngɔnyi wa l’Edjibito ko akasɔnɛ “dia pɛnyahɛnyama l’ekambi waki Nzambi lo dihole dia monga l’ɔngɛnɔngɛnɔ wa pɛkato wa tshanda mɔtshi tsho.” (Hɛb. 11:25, 26) Nyɛsɔ tokoya mbetawɔ k’anto wa lo nshi y’edjedja, ɛnyɛlɔ Mɔsɛ lo ngɛnangɛna woshasha aso wa lotshungɔ la nsɔna ndo tokambe la wɔ dia nsala lolango la Nzambi. Koka mɛnama oko ekɔ dui dia wɔdu di’onto okina tɔsɛ tɛdikɔ, koko hatotɔngɛnangɛna la ɔtshɔkɔ ɔmɔ woleki woke wa monga la lotshungɔ la nsɔna. Ɔtshɔkɔ akɔna ɔsɔ? Bible mbolembetshiyaka lo Eohwelo k’Ɛlɛmbɛ 30:19, 20. Lo divɛsa 19, sho mɛnaka dia Nzambi akasha ase Isariyɛlɛ ɔsɔnwɛlɔ. Lo divɛsa 20, sho mɛnaka dia Jehowa akawasha diɛsɛ dia mɛnya dia vɔ wakawokaka ngandji k’efula. Sho la wɔ kokaka nsɔna dia ntɛmɔla Jehowa. Ndo nto, tekɔ la diɛsɛ dia laande dia nkamba la woshasha aso wa lotshungɔ la nsɔna dia ntombola Jehowa ndo mɛnya dia sho mbookaka ngandji k’efula! w17.01 2:10, 11

Lushi la sato, Ngɔndɔ ka dikumi 24

Yaɛkɛ le Jehowa ndo sala kɛnɛ kele ɔlɔlɔ . . . ndo sala akambo la kɔlamelo.​—Os. 37:3.

Jehowa nongamɛka dia sho nkamba dimɛna l’akoka wakandatosha. Lande na? Nɛ dia nde tolangaka ndo nde mbeyaka dia sho mongaka l’ɔngɛnɔngɛnɔ etena kakambaso la weshasha ɛsɔ. Jehowa nangaka dia sho nkamba la akoka aso, koko nde mbeyaka dia tekɔ l’elelo. Ɛnyɛlɔ, hatokoke minya eongelo kele bu kokele, pɛkato ndo nyɔi. (1 Ku. 8:46) Ndo nto, hatokoke mbahemɛ anto akina, nɛ dia onto tshɛ ekɔ la lotshungo la nsala ɛsɔnwɛlɔ ande hita. Ndo oyadi ewo ndo diewo dia ngande diele la so, hatɛdimaki la Jehowa pondjo. (Isa. 55:9) Tena tshɛ sho la dia mbetawɔ dia Jehowa tɔlɔmbɔla, monga l’eshikikelo dia nde ayotosukɛ ndo tosalɛ kɛnɛ kahatakoke shoamɛ nsala. Koko, Jehowa nangaka nto dia sho nkana yimba lo kɛnɛ kakokaso nsala dia nkandola ekakatanu ndo nkimanyiya anto akina. Sho la dia “[ndj]aɛkɛ le Jehowa ndo sala kɛnɛ kele ɔlɔlɔ.” Sho la dia “sala akambo la kɔlamelo.” w17.01 1:2-4

Lushi la nɛi, Ngɔndɔ ka dikumi 25

Tehɔ kaamɛ la mi, dimi layotokoshaka mbo ya ndɛ la Jɛrusalɛma.​—2 Sa. 19:33.

Barazilai konanga. Lande na? Etena kaki Barazilai l’ɛnɔnyi 80, Davidɛ akawelɛ dia todjasɛ lo sɛkɛ dia nkumekanga. Kaanga mbele ɔsɔ aki dui dia nɛmɔ efula, Barazilai akate ɔnɛ ayoleka dimɛna vɔ mbisha pami kakawelɛka Kimihamɛ ɔkɛndɛ ɔsɔ, ɔnɛ laki ondo ɔnande. (2 Sa. 19:31-37) Lande na kaki Barazilai kombetawɔ ɔkɛndɛ ɔsɔ? Onde aki dia mbewɔ ɔkɛndɛ kana monga la lɔsɛnɔ la wɔdu? Ndooko, aki nɛ dia Barazilai akeyaka elelo ande. Nde akeye dia akambo waki la nde wakatshikitana ndo nde aketawɔ elelo ande. (Ngal. 6:4, 5) L’ɛnyɛlɔ ka Barazilai, sho la dia mbeya elelo aso. Lo dihole dia ndjasha tshɛ lo kɛnɛ kalangaso kana ndjaɛdika l’anto akina, sho ndjashaka tshɛ dia mbisha Jehowa kɛnɛ koleki ɔlɔlɔ le so. Dui sɔ ndeka monga la ɔkɛndɛ wa laande kana mbeyama efula le anto ohomba. (Ngal. 5:26) Naka sho mbeyaka elelo aso, kete tayokamba kaamɛ l’anangɛso dia ntombola Jehowa ndo nkimanyiya anto akina.​—1 Kɔr. 10:31. w17.01 4:5, 6

Lushi la tanu, Ngɔndɔ ka dikumi 26

Nzambi akende diangɔ tshɛ diakandasale, ko nde akɛnyi dia diɔ diekɔ amɛna efula.​—Eta. 1:31.

Jehowa ekɔ Otungi wa diambo efula. Ɛngɔ tshɛ kakandatonge kekɔ dimɛna efula. (Jɛr. 10:12) La yambalo tshɛ, Jehowa akadjɛ etongami kande tshɛ elelo. Nde akadje ɛlɛmbɛ wendana l’etongelo ndo nde akadje ɛlɛmbɛ wendana la lɔkɛwɔ. (Os. 19:7-9) Ɛngɔ tshɛ ka l’andja ɔnɛ kekɔ la dihole diatɔ ndo l’olimu atɔ. Ɛnyɛlɔ, wolo w’okotwelo salaka dia tshitshi la dungu monga suke la nkɛtɛ, vɔ nɔmbɔlaka ndjale ya weke, ololelo ndo okitekitelo w’ashi. Otondonga wolo w’okotwelo bu, tshike lɔsɛnɔ bu la nkɛtɛ. Elelo wakadje Jehowa lo etongelo kimanyiyaka diaha ofukutanu monga l’andja ɔnɛ. Dui sɔ mɛnyaka dia nde ekɔ la sangwelo dimɔ lo dikambo dia nkɛtɛ ndo di’anto. Etena keso lo esambishelo, sho kokaka nkimanyiya anto akina dia mbeya Otungi w’andja wa diambo ɔnɛ.​—Ɛny. 4:11. w17.02 1:4, 5

Lushi la samalo, Ngɔndɔ ka dikumi 27

Nzambi . . . mbakatome Mɔsɛ dia nde mbalɔmbɔla ndo mbatshungola lo tshimbo ya ondjelo.​—Ets. 7:35.

L’ɔkɔngɔ wa nshi ya Mɔsɛ, Bible mbutaka dia “owandji w’alembe waki Jehowa,” ondjelo ɔmɔ akakimanyiya Jashua dia mbidja otshumba lo ta diakandalɔ l’ase Kanana. (Jas. 5:13-15; 6:2, 21) L’ɔkɔngɔ diko, etena kakalɔmbɔlaka nkumekanga Hɛzɛkiya ekambi wa Nzambi, olui wa woke w’asɔlayi w’ase Asuriya wakanɛ dia ndanya Jɛrusalɛma. L’otsho ɔtɔi “ondjelo wa Jehowa akatombe, ko akadiake apami nunu lokama l’akumi enanɛi la tanu (185 000).” (2 Ku. 19:35) Andjelo wekɔ kokele. Koko, apami wakawakimanyiya komonga kokele. Ɛnyɛlɔ, lo diaaso dimɔtshi Mɔsɛ kotombola Jehowa. (Emb. 20:12) Jashua komimbola Nzambi kɛnɛ kakandahombe nsala etena kakalange ase Ngibiyɔna mbidja la nde sheke. (Jas. 9:14, 15) L’etena kɛmɔ Hɛzɛkiya akayonga l’otako. (2 Ɛk. 32:25, 26) Kaanga mbele apami asɔ komonga kokele, ase Isariyɛlɛ wakalɔmbamaka dia ndjela ɛlɔmbwɛlɔ kawɔ. Ase Isariyɛlɛ wakakoke mɛna dia Jehowa akakambaka l’andjelo dia nsukɛ apami asɔ. Mbokɛmaka hwe dia Jehowa mbakalɔmbɔlaka ekambi ande. w17.02 3:7-9

Lushi la lomingu, Ngɔndɔ ka dikumi 28

Ɔnɛ lodjashi lo kiti ka lowandji ndo Ɔna Ɔkɔkɔ watshɔkwame ndo kɛnɛmɔ la lotombo la wolo wayalake le wɔ pondjo pondjo.​—Ɛny. 5:13.

Mbisha onto kɛnɛmɔ kɛdikɛdi ndjasha le nde lo yoho ya laande ndo mbɔlɛmiya. Mbala efula sho mbishaka kɛnɛmɔ le wanɛ wambotosalɛ dui dimɔ diasungana mbasha kɛnɛmɔ kana le wanɛ wele la ɔkɛndɛ kana wele la dihole di’ohomba. Laasɔ, toyambole ɔnɛ: Waa na wahombaso mbisha kɛnɛmɔ ndo lande na? Ɛnyɛlɔ 5:13 mbutaka ɔnɛ: “Ɔnɛ lodjashi lo kiti ka lowandji” ndo “Ɔna Ɔkɔkɔ” sunganaka nongola kɛnɛmɔ. Lo Ɛnyɛlɔ tshapita 4, ditongami dia l’olongo toshaka ɔkɔkɔ ɔmɔ wɛnya lande na kahomba Jehowa, “Ɔnɛ lasɛna pondjo pondjo,” nongola kɛnɛmɔ. Vɔ mbutaka ɔnɛ: “Wɛ Jehowa Nzambi kaso, wɛ kasungana nongola lotombo, kɛnɛmɔ ndo wolo, nɛ dia wɛ kakatonge diangɔ tshɛ, ndo oma lo lolango layɛ mbakadionge ndo mbakadiatongama.”​—Ɛny. 4:9-11. w17.03 1:1, 2

Lushi l’ɔtɔi, Ngɔndɔ ka dikumi 29

Onto tshɛ layaɛkɛ lo otema ande hita ekɔ enginya.​—Tok. 28:26.

Ɛlɔ kɛnɛ, anto efula ndjelaka etema awɔ etena kɔsawɔ tɛdikɔ. Koko dui sɔ koka monga waale. Bible tɔhɛmɔlaka diaha sho mbɔsa tɛdikɔ lo ndjela otema aso wele bu kokele kana nsaki yaso. Bible kekɔ la bɛnyɛlɔ efula diɛnya etombelo wa kɔlɔ waya lo ndjaɛkɛ lo otema aso wele keema kokele. Hatokoke ndjaɛkɛ l’otema aso nɛ dia “otema ndeka diangɔ dikina tshɛ lokeso ndo vɔ wekɔ kɔlɔ efula.” (Jɛr. 3:17; 13:10; 17:9; 1 Ku. 11:9) Ko akoka ntomba naka sho ndjela otema aso ndo ntshika nsaki yaso mbahemɛ ekanelo ndo etsha aso? Ɛnyɛlɔ, ekɔ wolo di’onto lele la nkɛlɛ mbɔsa yɛdikɔ ya dimɛna. (Tok. 14:17; 29:22) Ekɔ nto wolo di’onto lambɔkɔmɔ mbɔsa yɛdikɔ ya lomba. (Wal. 32:6-12; Tok. 24:10) Etena kɔsaso tɛdikɔ ta weke, hatokoke mbetawɔ dia nsaki yaso mbahemɛ kɛnɛ kasalaso. w17.03 2:12, 13

Lushi la hende, Ngɔndɔ ka dikumi 30

[Lak]akɛndakɛnda la ntondo kayɛ la kɔlamelo ndo la otema ɔtɔi.​—2 Ku. 20:3.

Sho tshɛ keema kokele ndo salaka munga. Diɛsɛ ko Jehowa akakimɔ oshinga w’etshungwelo ndo ekɔ suke dia todimanyiya. Ɔnkɔnɛ naka sho ndjakitshakitsha ndo ndjatshumoya, kete sho koka mbɔlɔmba edimanyielo. Sho koka monga l’eshikikelo dia Jehowa hatotosalɛ akambo “lo ndjela pɛkato yaso.” (Os. 103:10) Koko, sho la dia ‘mbokambɛ olimu l’otema ɔtɔi.’ (1 Ɛk. 28:9) Onto lakambɛ Nzambi “l’otema ɔtɔi” mbokaka Jehowa ngandji k’efula ndo nangaka mbɔtɛmɔlaka pondjo pondjo. Lo Bible, tshɛkɛta “otema” mendanaka mbala efula la lonto laso la l’etei. Dui sɔ mendanaka ndo la woho wakanyiyaso, kɛnɛ kalangaso, kɛnɛ kayotokombola nsala la lɔsɛnɔ laso ndo lande na kasalaso awui wasalaso. Kaanga mbeso keema kokele, sho koka ntɛmɔla Jehowa l’otema ɔtɔi. Sho mbokambɛka nɛ dia sho nangaka mɛtɛ nsala dui sɔ, aha l’ɔtɛ w’ɔnɛ sho pombaka disala kana l’ɔtɛ wediɔ tsho mbekelo kɛmɔ.​—2 Ɛk. 19:9. w17.03 3:1, 3

Lushi la sato, Ngɔndɔ ka dikumi 31

[Jehowa] mbidjaka yimba le kanga okitshakitsha, koko kanga otako nde mbeeyaka paka oma lo tshalola.​—Os. 138:6.

Etena katokomɛ akambo amɔ w’amɛna kana katotombola anto akina, kakɔna kayotosala? Yoho yasalaso akambo koka mɛnya kɛnɛ kele l’otema aso. Ɛnyɛlɔ, ɔnangɛso ɔmɔ koka nsala la wolo dia nɔngɔsɔla sawo dimɔ ndo disha la ntondo ka leemba l’anto. Anto efula wowotombola lo kɛnɛ kakandasadi. Ngande wayondosala la lotombo lɔsɔ? Mbala tshɛ, sho la dia mbohɔ kɛnɛ kakate Yeso ate: “Lam’ayonyosala akambo tshɛ wakawanyotɛ dia nsala, kanyote nyate: ‘Ase olimu w’anyanya mbeso. Takasadi kɛnɛ kakatahombi nsala.’” (Luka 17:10) Tohɔ di’etena kakonge Hɛzɛkiya l’otako, nde komonga la lowando lo woho wakookimanyiya Jehowa. (2 Ɛk. 32:24-27, 31) Sho koka nkana yimba lo kɛnɛ kakatosalɛ Jehowa. Ndo sho koka ntɛkɛta akambo wendana la Jehowa, ɔnɛ lasukɛ ekambi ande la kɔlamelo tshɛ. w17.03 4:12-14

    Ekanda wa l’Ɔtɛtɛla (1983-2025)
    Tomba
    Ɔtɔ
    • Ɔtɛtɛla
    • Kahana l'onto
    • Nango
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Ɛlɛmbɛ w'okambelo
    • Awui wa sheke
    • Paramètres de confidentialité
    • JW.ORG
    • Ɔtɔ
    Kahana l'onto