Ngɔndɔ ka dikumi l’ahende
Lushi la samalo, Ngɔndɔ ka dikumi l’ahende 1
Nyɔlɔshane la nde, nyoyale nge lo mbetawɔ, nyeya dia woho akɔ waamɛ w’asui wasowanyu mbasowa ndo nkumbo k’otondo k’anangɛnyu wa l’andja w’otondo.—1 Pe. 5:9.
Ɔpɔstɔlɔ Petero akafunde ɛtɛkɛta ɛnɛ dia nkeketsha Akristo dia mbikikɛ tena dia wolo diawayɛ oma le Satana. Etelo k’ɔnɛ ‘wanɛ wakakikɛ’ tetshaka woho wa ntshikala la kɔlamelo, toshikikɛka ɔnɛ sho koka ntondoya ndo toholaka ɔnɛ kɔlamelo yaso yayofutama. (Jak. 5:11) Onde wɛ ekɔ lo diɛnɛ la ɛhɛnyɔhɛnyɔ kana ɔlɔshamelo wa wolo? Onde wɛ ekɔ ekumanyi ka l’etshumanelo kana omendji w’otshimbedi wayaoka dia wɛ ambɔkɔmɔ l’ɔtɛ weyɛ l’ɛkɛndɛ efula? Naka ngasɔ mbediɔ, kete ɛnyɛlɔ ka ɔpɔstɔlɔ Pɔɔlɔ koka kokimanyiya. Pɔɔlɔ akadiɛnɛ la ɔlɔshamelo wa wolo ndo nde akayakiyanyaka lushi tshɛ lo dikambo di’anango wa lo tshumanelo. (2 Kɔr. 11:23-29) Koko Pɔɔlɔ kopekɔ ndo ɛnyɛlɔ kande kakakeketsha anto akina. (2 Kɔr. 1:6) Ekikelo kayɛ koka tɔ lawɔ nkeketsha anto akina dia vɔ mbikikɛ. w16.04 2:11, 14
Lushi la lomingu, Ngɔndɔ ka dikumi l’ahende 2
Nyotshu ndo nyetɛ anto wa lo wedja tshɛ ambeki . . . nyowaetshake.—Mat. 28:19, 20.
Yeso akatatshi dia lo nshi y’ekomelo, lokumu l’ɔlɔlɔ la Diolelo layosambishama le anto tshɛ. (Mat. 24:14) Oko weso Ɛmɛnyi wa Jehowa, sho mbeyamaka l’andja w’otondo l’ɔtɛ w’olimu aso w’esambishelo. Anto amɔ nangaka losango lasambishaso, koko akina hawolilange. Koko kaanga anto wahalange losango laso tɔlɛmiyaka l’ɔtɛ w’olimu aso. Atshunda efula w’ɛtɛmwɛlɔ sɛmaka dia vɔ wekɔ lo nsambisha losango la Yeso. Koko esambishelo kawɔ komɛka paka lo asawo washawɔ l’ɔtɛmwɛlɔ, lo televiziɔ, lo Ɛtɛrnɛtɛ kana lo mbutɛ tsho anto akina woho wakaweke awui wendana la Yeso. Amɔ fɔnyaka dia nkimanyiya anto lo ehomba awɔ kana nsala olimu wakimanyiya anto akina oko adɔkɔtɛlɛ, enganga, kana embetsha ekɔ yoho yawɔ y’esambishelo. Ko onde elimu ɛsɔ mbele olimu w’esambishelo wakatatshi Yeso? w16.05 2:1, 2
Lushi l’ɔtɔi, Ngɔndɔ ka dikumi l’ahende 3
Lambɔlɔmba . . . Kayisa!—Ets. 25:11.
Mandji y’ana w’anto yakakome atunyi wa Diolelo dia Nzambi, diele diɔ diakatatɛ mbolɛ lo 1914. Kem’edja, Diolelo sɔ diayanga minya mandji tshɛ y’ana w’anto. (Os. 2:2, 7-9) Nzambi mbetawɔka dia mandji y’ana w’anto monga nɛ dia yɔ koka mbidja yema ya wɔladi ndo mbidja yema akambo l’ɔnɔngɔ. Kɛsɔ tokimanyiyaka dia sho nsambisha lokumu l’ɔlɔlɔ lendana la Diolelo dia Nzambi. (Rɔmɔ 13:3, 4) Nzambi totɛka kaanga dia sho nɔmba lo dikambo dia wanɛ wele la lowandji dia sho mbeya mbɔtɛmɔla lo wɔladi. (1 Tim. 2:1, 2) Etena katosalɛwɔ awui waha la losembwe, sho koka nɔmba wanɛ wele la lowandji lo wodja ekimanyielo. Ngasɔ mbakasale Pɔɔlɔ. Kaanga mbata Bible dia Satana kalɔmbɔla mandji y’ana w’anto, tɔ hate pondjo dia nde nɔmbɔlaka oseka onto tshɛ lele la lowandji lo wodja. (Luka 4:5, 6) Ɔnkɔnɛ, hatohombe mbisha kaanga onto ɔtɔi lokanyi l’ɔnɛ lowandji lɔmɔtshi lekɔ lo nɔmbɔma oma le Diabolo. Bible totɛka dia hatohombe ntɛnga anto akina.—Tito 3:1, 2. w16.04 4:5, 6
Lushi la hende, Ngɔndɔ ka dikumi l’ahende 4
Nyotetemale nyanga dia nshihodia kɛnɛ kele lolango la Jehowa.—Ɛf. 5:17.
Ko ngande wahombaso mbeya kɛnɛ kayɔngɛnyangɛnya Jehowa? Etena kele ndooko ɔlɛmbɛ shikaa lo Bible, sho la dia mbeya kana nshihodia kɛnɛ kalanga Jehowa dia sho nsala lo dui diambotokomɛ. Ngande wakokaso nsala dui sɔ? Sho la dia mbɔɔlɔmba ndo ntshika dia nyuma kande k’ekila tɔlɔmbɔla. Yeso akashihodiaka tena tshɛ kɛnɛ kakalangaka Jehowa dia nde nsala. Ɛnyɛlɔ, mbala hiende yaki olui w’anto la ndjala, Yeso akalɔmbɛ ndo oma laasɔ nde akaalesha lo nsala dihindo dimɔ. (Mat. 14:17-20; 15:34-37) Koko etena kakinde la ndjala l’oswe wa shɛnga ndo kakalange Diabolo dia nde nkadimola ave mapa, Yeso kombetawɔ. (Mat. 4:2-4) Yeso akeyaka She dimɛna efula, ɔnkɔnɛ nde akeyaka dia Jehowa konanga dia nde nkamba la nyuma kande k’ekila dikambo di’ehomba ande hita. Nde aki l’eshikikelo ɔnɛ She ayowɔlɔmbɔla ndo ayowosha diangɔ dia ndɛ etena kayondonga la diɔ ohomba. w16.05 3:7, 8
Lushi la sato, Ngɔndɔ ka dikumi l’ahende 5
Afundelo tshɛ wakasambiyama oma le Nzambi ndo wekɔ ohomba.—2 Tim. 3:16.
Ekɔ mɛtɛ dia tenyi dimɔ dia lo Bible diakafundama dikambo di’onto kana di’olui ɔmɔ w’anto shikaa. Ɔnkɔnɛ, la ntondo ka sho mbadia Bible, sho la dia nɔmba Jehowa dia nde tosha yimba y’ɔlɔlɔ ndo lomba dia sho nshihodia wetshelo walangaso nkondja. (Ɛzr. 7:10; Jak. 1:5) Etena kadiayɛ Bible, emala ndo yaoka ambola wayela anɛ: ‘Kakɔna kambetsha dui nɛ lo kɛnɛ kendana la Jehowa? Ngande wakokami nkamba la wetshelo ɔnɛ lo lɔsɛnɔ lami? Ngande wakokami nkamba lawɔ dia nkimanyiya anto akina?’ Naka sho nkana yimba la ambola anɛ, kete tayokondja wahɔ efula oma lo wadielo aso wa Bible. Nyɛsɔ tende ɛnyɛlɔ kɛmɔ. Bible mɛnyaka akambo amɔ walɔmbama le wanɛ walanga nkoma dikumanyi di’Akristo dia l’etshumanelo. (1 Tim. 3:2-7) Efula ka l’atei aso bu dikumanyi dia l’etshumanelo, laasɔ sho koka mfɔnya di’awui anɛ hawokoke tokimanyiya kaanga yema. Koko listɛ l’akambo walɔmbama lɔsɔ tokimanyiyaka sho tshɛ. w16.05 5:7, 8
Lushi la nɛi, Ngɔndɔ ka dikumi l’ahende 6
Luudu l’Isariyɛlɛ le, eenda! Oko wele diwomba lo anya w’okengi wa mpoke mbenyu lo anya ami.—Jɛr. 18:6.
Etena kakatɔlama ase Juda otsha la Babilɔna, vɔ wakɔtɔ l’osomba ɔmɔ wakalole tɔɔ la dikishi ndo l’anto wakatɛmɔlaka ɛdiɛngɛ. Koko, ase Juda waki la kɔlamelo, ɛnyɛlɔ Danyɛlɛ nde l’angɛnyi ande asato wakatone kengama oma le ase Babilɔna. (Dan. 1:6, 8, 12; 3:16-18) Danyɛlɛ ndo angɛnyi ande waketawɔ dia Jehowa monga Okengi awɔ ndo wakatetemala mbɔtɛmɔla paka ndamɛ oto. Kaanga mbaketsha Danyɛlɛ etenyi koleki woke ka lɔsɛnɔ lande lo dihole dia kɔlɔ, ondjelo wa Nzambi akate dia nde aki ‘onto la nɛmɔ efula.’ (Dan. 10:11, 19) Lo nshi yakafundamaka Bible, okengi akakokaka nkitsha diwomba lo ɛngɔ kɛmɔ dia ditondja ɛngɔ kɛmɔ ka nɛmɔ. Ɛlɔ kɛnɛ, atɛmɔdi wa mɛtɛ mbeyaka dia Jehowa ekɔ Omboledi wa l’andja w’otondo ndo nde ekɔ la lowandji la nkenga wedja. (Jɛr. 18:6) Nzambi ekɔ nto la lowandji la nkenga onto tshɛ la l’atei aso. Koko, Jehowa hatshutshuya kaanga onto ɔtɔi dia nsala etshikitanu. w16.06 2:1, 2
Lushi la tanu, Ngɔndɔ ka dikumi l’ahende 7
Lo lɔsɛnɔ lanyu, tanyongake la ngandji ka falanga.—Hɛb. 13:5.
Satana nangaka dia sho mbetawɔ ɔnɛ sho koka monga l’ɔngɛnɔngɛnɔ lo lɔsɛnɔ paka naka sho kongi la diangɔ efula. Diakɔ diele, nde kambaka l’andja ande ndo “nsaki ka washo” dia mpemba tokonya mbala tshɛ dia nkombola monga la diangɔ efula. (1 Jni. 2:15-17; Eta. 3:6; Tok. 27:20) Mbala efula, sho mɛnaka ndo mbokaka piblisite yahemba tetawoya dia nsomba diangɔ di’eyoyo. Onde wɛ atasombaka ɛngɔ kɛmɔ paka l’ɔtɛ wakayakiɛnyi dimɛna lo makashinyi kana l’ɔtɛ wakayakiɛnyi lo piblisite kɛmɔ? Naka eelo, kete ondo wɛ akayoshihodia l’ɔkɔngɔ dia takiyɛ mɛtɛ l’ohomba atɔ. Etena katetemalaso nsomba diangɔ dieso bu l’ohomba, sho mbetɛka lɔsɛnɔ laso edika. Diangɔ sɔ koka mbekola timba taso diaha sho kambɛ Jehowa. Ɛnyɛlɔ, sho koka ndjonga ko taya bu la wenya efula wa mbeka Bible, nɔngɔsɔla nsanganya ndo ndjiɔtɔka ndo tombaka l’esambishelo mbala la mbala. Tatohɛke dia ɔpɔstɔlɔ Joani akatɔhɛmɔla ɔnɛ: “Andja ɔnɛ la nsaki yawɔ wekɔ lo tete.” w16.07 1:3, 4
Lushi la samalo, Ngɔndɔ ka dikumi l’ahende 8
Ekɔ mɛtɛ dia nzambi yekɔ efula, . . . koko sho mbeyaka dia Nzambi ka mɛtɛ ekɔ 1.—1 Kɔr. 8:5, 6.
Etshumanelo k’Akristo ka lo ntambe ka ntondo kaki l’ase Juda, ase Ngirika, ase Rɔmɔ ndo ase wedja ekina. Vɔ wakaye oma l’ahole wotshikitanyi, mbekelo ndo nango yotshikitanyi. L’ɔtɛ w’akambo asɔ, aki dui dia wolo le amɔ wa l’atei awɔ dia mbetawɔ yoho y’oyoyo y’ɔtɛmwɛlɔ kana ntshika etsha awɔ ɛmɔ w’edjedja. Diakɔ diele, Pɔɔlɔ akahombe mbaohola dia Akristo wekɔ la Nzambi ɔtɔi, mbuta ate Jehowa. Ko kayotota lo dikambo di’etshumanelo k’Akristo ɛlɔ kɛnɛ? Omvutshi Isaya akate dia ‘lo etena k’ekomelo ka nshi’ anto w’oma lo wedja tshɛ wayoya kaamɛ dia ndjɔtɛmɔla Jehowa. Vɔ wayota vate: ‘Nde ayototetsha mboka yande, ndo sho tayɔkɛndakɛnda lo ɛsɛsɛ ande.’ (Isa. 2:2, 3) Ande ɔngɛnɔngɛnɔ wele laso dia mɛna okotshamelo wa prɔfɛsiya kɛsɔ ɛlɔ kɛnɛ lee! Anangɛso l’akadiyɛso ndjaka oma l’ahole wotshikitanyi, tɛkɛtaka ɛtɛkɛta wotshikitanyi ndo wekɔ la mbekelo yotshikitanyi. Koko tekɔ kaamɛ lo woho watɛmɔlaso Jehowa. Diakɔ diele, l’ɔtɛ w’etshikitanu ɛsɔ, sho koka monga l’ekakatanu lo tena dimɔ. w16.06 3:15, 16
Lushi la lomingu, Ngɔndɔ ka dikumi l’ahende 9
Nde akatolola kaamɛ ndo akatodjashiya kaamɛ lo ahole wa l’olongo kaamɛ la Kristo Yeso.—Ɛf. 2:6.
Ekɔ dui dia wolo nkanyiya awui wa diambo wambɔlɔngɔsɔlɛ Jehowa Akristo w’akitami etena kayowolɛ kaamɛ la Kristo l’olongo. (Luka 22:28-30; Flpɛ. 3:20, 21; 1 Jni. 3:2) Vɔ wayonga “Jɛrusalɛma y’Oyoyo,” mbuta ate wadi a Kristo. (Ɛny. 3:12; 17:14; 21:2, 9, 10) Vɔ wayokamba kaamɛ la Yeso dia “ɛkɔnwɛlɔ ka wedja.” Vɔ wayokimanyiya anto dia ntshungɔ oma lo wotsho wa pɛkato la nyɔi ndo wayowakimanyiya dia nkoma kokele. (Ɛny. 22:1, 2, 17) Yoho mɔtshi yoleki woke yayɛnya Jehowa ɔlɔlɔ ande waheyama mbɛdika la nkɛtɛ ele, eolwelo k’anto oma lo “Diombo.” (Jɔbɔ 14:13-15; Jni. 5:28, 29) Apami ndo wamato wakavu la ntondo ka Kristo mvɔ ndo anto akina wa l’atei wa “ɛkɔkɔ ekina” wavɔ la kɔlamelo le Jehowa lo nshi y’ekomelo, wayolwama dia ndjotetemala kambɛ Jehowa.—Jni. 10:16. w16.07 4:13-15
Lushi l’ɔtɔi, Ngɔndɔ ka dikumi l’ahende 10
L’etena ka nganɛ, ko nyekɔ lo ndala ndo nyekɔ lo momuya!—Makɔ 14:41.
Kakɔna kayotokimanyiya dia ‘sɛnaka’ ndo ndjalɔngɔsɔla dikambo dia lushi la Jehowa? Sho la dia monga la nsaki k’efula ka ntetemala nsala kɛnɛ kele ɔlɔlɔ. Koko aha laasɔ ato. Nshi ngana la ntondo ka Yeso mvɔ, nde akatɛ ambeki ande dia vɔ ntetemala nɔmbaka Jehowa dia nkondja ekimanyielo. (Luka 21:36) Dia sungukalaka lo etena k’ekomelo kɛnɛ, sho lawɔ nto pombaka nɔmbaka Jehowa mbala tshɛ. (1 Pe. 4:7) Yeso akate dia ekomelo kayoya “lo wonya wahanyafɔnya.” (Mat. 24:44) Diakɔ diele, sho la dia ndjalɔngɔsɔlaka tena tshɛ. Ɔnɛ keema etena ka sho nsala la wolo dia nsɛna lɔsɛnɔ lata andja waki Satana ɔnɛ lɔ layela ɔngɛnɔngɛnɔ. Ɔsɔ ekɔ tsho dɔ. Koko, lo tshimbo ya Bible, Jehowa nde la Yeso totɛka woho wakokaso sungukalaka. Ɔnkɔnɛ, nyɛsɔ todjake yimba lo prɔfɛsiya ya lo Bible ndo woho watayakotshama. Ndo nyɛsɔ toleke ndjasukanya la Jehowa ndo mbetsha Diolelo diande lo dihole dia ntondo lo nsɛnɔ yaso. Lo nsala ngasɔ mbayotonga suke etena kayoya ekomelo. (Ɛny. 22:20) Nsɛnɔ yaso nemanɛka la dui sɔ. w16.07 2:15-17
Lushi la hende, Ngɔndɔ ka dikumi l’ahende 11
Nyotetemale mbikikanɛ kɔlɔ ndo nyodimanyiyanake l’otema ɔtɔi lam’asanyu.—Kɔl. 3:13.
Diwala kokaka monga nge naka wadi l’omi ndjelaka dako dia lo Bible diata ɔnɛ: “Nyotetemale mbikikanɛ kɔlɔ ndo nyodimanyiyanake l’otema ɔtɔi lam’asanyu.” Lam’ele vɔ keema kokele, elonganyi akɔ tshɛ wayosalaka wandja. Etena kasalema dui sɔ, vɔ koka nkondja wetshelo oma lo wandja awɔ, dimanyiyana ndo nkɛnɛmɔla ngandji kohikami lo atɔndɔ wa lo Bible. Ngandji kɛsɔ kekɔ ‘dimama dia kokele.’ (Kɔl. 3:14) Olonganyi tshɛ koka nkɛnɛmɔla ngandji ka ngasɔ lo monga la solo dia lotutsha, ɔlɔlɔ ndo ntshika dia “[mb]adia akambo wa kɔlɔ wosalɛwɔ.” (1 Kɔr. 13:4, 5) Etena kongawɔ l’ekakatanu, wadi l’omi la dia nsala la wolo dia mbakandola aha la ntshimbatshimba, naka kokaka ntondo ka wonya mbidja. (Ɛf. 4:26, 27) Nɔmbamaka dia monga l’okitshakitsha ndo dihonga dia mbuta ɔnɛ: “Okimwe lo kɔlɔ kokosalemi,” koko nsala dui sɔ, kimanyiyaka dia nkandola ekakatanu ndo dia elonganyi monga kaamɛ. w16.08 2:6
Lushi la sato, Ngɔndɔ ka dikumi l’ahende 12
Dimi layonyosha wetshelo w’ɔlɔlɔ.—Tok. 4:2.
Yeso akakambe olimu efula dia nsambisha akambo wendana la Diolelo. Nde akɔshi etena k’otale nto dia ndowanya ambeki ande. Nde akawaɛnya woho wa mbetsha ndo woho wa nama ekambi wa Nzambi. Ambeki ande wakeke woho wa monga oko alami walama ɛkɔkɔ awɔ. (Mat. 10:5-7) Filipɛ akayashaka efula l’esambishelo, koko nde akalowanya ndo anande wa wamato dia nkamba olimu akɔ. (Ets. 21:8, 9) Ɛlɔ kɛnɛ sho lawɔ la dia ndowanya anto akina. Lande na? Lo tshumanelo dia l’andja w’otondo, eyoyo wahatabatizama wekɔ efula. Eyoyo ɛsɔ wekɔ l’ohomba wa ndowanyema. Sho la dia mbakimanyiya dia nshihodia lande na kele ekɔ ohomba dia vɔ mbadiaka ndo mbekaka Bible vɔamɛ. Ndo nto sho la dia mbalowanya dia vɔ nsambisha lokumu l’ɔlɔlɔ ndo mbetsha. Anangɛso weke kabatizama wekɔ l’ohomba wa ndowanyema l’oyango wa ndjonga ekambi wakimanyiya ndo dikumanyi. Onto tshɛ la l’etshumanelo kokaka nsala akambo efula dia ndowanya eyoyo. w16.08 4:1, 2
Lushi la nɛi, Ngɔndɔ ka dikumi l’ahende 13
Nyokeketsha anya wa wɔdu; ndo nyoshikikadia adwe wayɛkayɛka.—Isa. 35:3.
Etena kakambaso kaamɛ la anangɛso la akadiyɛso, dui sɔ keketshaka kaamɛ kaso. Dui sɔ tokimanyiyaka nto dia monga la lɔngɛnyi la pondjo ndo keketshaka eshikikelo kaso k’ɔnɛ keema edja, Diolelo diaki Nzambi diayanga mbela ɛtshɔkɔ. Etena kakeketshaso anya w’anto akina, sho mbakimanyiyaka dia mbikikɛ ekakatanu ndo ntetemala monga la kanyi y’ɔlɔlɔ lo dikambo di’elongamelo ka lo nshi yayaye. (Isa. 35:4) Laadiko dia laasɔ, etena kakimanyiyaso anto akina, dui sɔ keketshaka anya aso ndo tokimanyiyaka dia mbika washo lo nshi yayaye. Etena kakanyiyaso woho wakakimanyiya ndo wakakokɛ Jehowa ekambi ande wa lo nshi yakete, mbetawɔ ndo wɛkamu aso le nde keketalaka. Ɔnkɔnɛ, etena kongayɛ l’ekakatanu ndo l’ekiyanu, “tetawɔke dia anya ayɛ nɛmba”! (Zɛf. 3:16) Onga l’eshikikelo ɔnɛ naka wɛ nɔmba Jehowa ekimanyielo, lonya lande la wolo layokokeketsha ndo layokokimanyiya dia nkondja ɛtshɔkɔ waya lam’asa onyɔ l’ɔhɛmbɛ wayela Diolelo.—Os. 73:23, 24. w16.09 1:16-18
Lushi la tanu, Ngɔndɔ ka dikumi l’ahende 14
Dikambo tshɛ ndo etsha tshɛ wekɔ la etena kawɔ.—Ond. 3:17.
Etena kalanga ekambi wa Nzambi mbɔsa yɛdikɔ yendana la ɔlɔtɔ, Vɔ mbidjaka yimba l’awui wayela anɛ.Nshi ya tanyi kana ya tshitshi, deko, ekakatanu wa lo lɔsɛnɔ ndo akambo akina koka monga la shɛngiya lo kɛnɛ kalɔtaso. Koko atɔndɔ wa Jehowa wekɔ nshi tshɛ woho akɔ waamɛ. (Mal. 3:6) Lo nshi ya dungu efula mongaka okakatanu efula dia ndɔta ahɔndɔ wa la wɛdimu ndo wakokaso nɛmiyama. Anangɛso la akadiyɛso ngɛnangɛnaka etena kɛnawɔ hatɔlɔtɛ ahɔndɔ wa mwɛ, kana w’ehobo watshika tenyi dia demba dia nsɔnyi l’andja. (Jɔbɔ 31:1) Ndo nto etena keso l’ashi weteta anto kana lo difuku di’ashi, sho la dia ndɔta ahɔndɔ wɔkawɔ ashi w’amɛna. (Tok. 11:2, 20) Kaanga naka anto efula wa l’andja ɔnɛ wekɔ lo ndɔta ahɔndɔ wɔkawɔ ashi wasanga demba, sho la dia nsɔna ahɔndɔ wayotombola Jehowa Nzambi kaso k’ekila. w16.09 3:11, 12
Lushi la samalo, Ngɔndɔ ka dikumi l’ahende 15
Atanyu, eemi?—Mat. 16:15.
Mbala efula Yeso akambolaka ambeki ande kɛnɛ kakawetawɔka. Wɛ koka mbokoya ɛnyɛlɔ kande. Etena kasawolayɛ l’anayɛ kana kasalanyu dui dimɔtshi kaamɛ, mbolawɔ kanyi yawɔ ndo tshikawɔ wakote kɛnɛ kafɔnyawɔ mɛtɛ. Naka anayɛ hawetawɔ mbala kakɔ ɔtɔi dikambo dimɔtshi dietsha Bible, onga la solo dia lotutsha. Kimanyiyawɔ dia vɔ nkondja ekadimwelo lo ambola awɔ. Ɔsa ambola w’ɔnayɛ la nɛmɔ di’efula. Towaɔsake oko vɔ bu ohomba efula ndo totonake dui diawɔ dimɔtshi paka tsho l’ɔtɛ wahadiakɔngɛnyangɛnya.” Kaanga Yeso akokaka ambola etena kakinde ɔlɔngɔlɔngɔ. (Luka 2:46) Sala la wolo dia mbeya anayɛ dimɛna. Tɔfɔnyake ɔnɛ vɔ wekɔ la mbetawɔ le Jehowa paka l’ɔtɛ watshɔwɔ l’esambishelo kana lo nsanganya. Ngande wayaokawɔ mɛtɛ lo dikambo dia Jehowa ndo naa kanyi yawɔ lo dikambo dia Bible? Sala kɛnɛ tshɛ kakokayɛ nsala dia mbeya kana ekɔ dikambo dimɔtshi diawadjɛ wekamu dia ntshikala la kɔlamelo le Jehowa. Sawolaka l’anayɛ lushi tshɛ akambo wendana la nde etena kasalanyu akambo kaamɛ. Lɔmbaka lo dikambo di’anayɛ, oyadi etena keyɛ kaamɛ la wɔ kana keyɛ wɛmɛ. w16.09 5:3-5
Lushi la lomingu, Ngɔndɔ ka dikumi l’ahende 16
Ɔngɛnɔngɛnɔ le wanɛ weya ehomba awɔ wa lo nyuma.—Mat. 5:3.
Nshi nyɛ, nunu di’Ɛmɛnyi wa Jehowa wekɔ lo ndjasha efula dia nkotsha prɔfɛsiya kata dia nsambisha “wedja tshɛ ndo waoho tshɛ ndo ɛtɛkɛta tshɛ ndo weho w’anto tshɛ.” (Ɛny. 14:6) Onde wɛ ekɔ l’atei w’anto weka ɔtɛkɛta okina? Apandjudi amɔtshi wekɔ waa misiɔnɛrɛ kana wekɔ lo nsambisha l’ɛtshi ka nkɛtɛ kekina kele l’ohomba efula w’ekimanyielo. Akina wakatatɛ nsangana l’etshumanelo ka lo ɔtɛkɛta okina lo ngelo yawɔ. Ekambi wa Nzambi tshɛ la dia mbetsha lonyuma lawɔ ndo la nkumbo yawɔ lo dihole dia ntondo. Koko lo tena dimɔtshi, sho koka ndjonga l’akambo efula wa nsala wakoka ndjotongɛ tshondo y’okakatanu dia ntana etena ka nsala wekelo w’onto ndamɛ wa dimɛna. Koko, wanɛ wele lo etshumanelo ka lo ɔtɛkɛta okina wekɔ l’ekakatanu ekina laadiko dia wɛsɔ. Wanɛ wele lo etshumanelo ka lo ɔtɛkɛta okina pombaka mbeka ɔtɛkɛta w’oyoyo, koko vɔ pombaka nto ndjashikikɛ ɔnɛ wekɔ lo mbeka akambo wa lotshimola waki Nzambi mbala la mbala.—1 Kɔr. 2:10. w16.10 2:1-3
Lushi l’ɔtɔi, Ngɔndɔ ka dikumi l’ahende 17
Wanɛ tshɛ wɛmbɛ anto akina tokuwa wayodiakema la tokuwa.—Mat. 26:52.
Ɛlɔ kɛnɛ, anangɛso l’akadiyɛso efula wekɔ lo kambɛ Jehowa l’ɔngɛnɔngɛnɔ kaanga mbalɔshamawɔ efula. Nkama ya l’atei awɔ wakadjama lo nkanu l’Érythrée, Singapour ndo la Corée du Sud l’ɔtɛ wakawatone [m]ɛmbɛ anto akina tokuwa. Ekambi wa Jehowa efula bu lo lokanu kana hawowasalɛ akambo la ngala l’ɛnyɛlɔ k’anangɛso woshidiso. Koko, efula wekɔ lo nsowa l’ɔtɛ wa wola, mpokoso y’oma lo diangɔ diakatongama kana ata wa lo ngelo. Akina wekɔ lo ndjela ɛnyɛlɔ k’Abrahama, Isaka, Jakɔbɔ, Mɔsɛ ndo wakatshike ɛngɔnyi kana wakatone monga la lokumu dia ndeka ndjasha dia kambɛ Jehowa. Kakɔna kakimanyiya anangɛso dia ntetemala kambɛ Jehowa l’ɔngɛnɔngɛnɔ? Ngandji kawokawɔ ndo mbetawɔ ka wolo kele la wɔ l’alaka ande. Vɔ mbeyaka dia Jehowa ayofuta ekambi ande wa kɔlamelo lɔsɛnɔ la pondjo l’andja w’oyoyo, lɛnɛ ahatoyala akambo wele bu losembwe.—Os. 37:5, 7, 9, 29. w16.10 3:15, 16
Lushi la hende, Ngɔndɔ ka dikumi l’ahende 18
Jehowa ekɔ suke la wanɛ wele l’etema wambatɛ; nde shimbɛka wanɛ wambɔkɔmɔ.—Os. 34:18, nɔtɛ.
Etena kakoke omvutshi Jɛrɛmiya wɔma ndo kakandakɔmɔ, Jehowa akawolake dia mbokimanyiya. (Jɛr. 1:6-10) Jehowa akatome ondjelo ɔmɔtshi dia ndjokeketsha omvutshi Danyɛlɛ laki aya osombe. Ondjelo akɔ akelɛ Danyɛlɛ ɔnɛ “onto la nɛmɔ efula.” (Dan. 10:8, 11, 18, 19) Shi wɛ koka nkeketsha ananyɔ l’akadiyɛyɛ woho akɔ waamɛ, mbidja ndo ambatshi mboka la esombe wahayokoka nsala akambo efula woho wakawasalaka? Kaanga mbele Jehowa la Yeso wakasɛnaka kaamɛ l’edja k’ɛnɔnyi efula, Jehowa akeyaka dia nde pombaka ntetemala nkeketsha Ɔnande etena kaki Yeso la nkɛtɛ. Yeso akoke She atɛkɛta oma l’olongo etena kakandatatɛ olimu w’esambishelo ndo ɔnɔnyi w’ekomelo wakinde la nkɛtɛ. Lo waaso ahende asɔ, Jehowa akate ate: “Ɔnɛ ele Ɔnami, lokami ngandji, ɔnɛ lamometawɔ.” (Mat. 3:17; 17:5) Yeso mɛtɛ akakeketshama efula etena kakandoke She ata dia nde mbookaka ngandji ndo aki l’ofunu lo dikambo diande. L’ɔkɔngɔ diko, l’otsho wa la ntondo ka Yeso mvɔ, nde akonge l’ekiyanu efula. Jehowa akokeketsha lo ntoma ondjelo ɔmɔtshi dia ndjookeketsha ndo ndjoosamba.—Luka 22:43. w16.11 1:7, 8
Lushi la sato, Ngɔndɔ ka dikumi l’ahende 19
Tongake suke dia mboka nkɛlɛ.—Ond. 7:9.
Aha mbala tshɛ mbatongaka dui dia wɔdu dia mbahemɛ nsaki yaso. Sho koka mboka kɔlɔ kana nyanga efula naka onto ɔmɔtshi ambotɔtɛnga kana ambotosalɛ akambo aha la losembwe, tena dimɔtshi l’ɔtɛ wa mbekelo, lokoho laso la demba kana ɛnamelo kaso. Ndo sho koka ndeka nyanga naka ɔnangɛso kana kadiyɛso mbambotɔtɛnga kana mbambotosalɛ kɔlɔ. Alako akɔna wele l’Ɔtɛkɛta wa Nzambi wakoka tokimanyiya? Tokanyiya yema ekakatanu efula wayotewɔ naka sho nkitanyiya dako sɔ ndo aha momalaka esadi! (Tok. 16:32) Bible totɛka nto dia dimanyiya anto akina. Diakɔ diele, Yeso akate ɔnɛ naka hatodimanyiya anto akina, kete Jehowa hotodimanyiya. (Mat. 6:14, 15) Onde wɛ ekɔ l’ohomba wa ndeka monga la solo dia lotutsha ndo mbetawɔ dimanyiya anto akina? Naka hataheme nsaki yaso, kete sho koka ntetemala momala ndo kaanga ntatɛ mpetsha onto ɔmɔtshi. Kana sho koka ndjɔsɛngiya anto akina wa l’etshumanelo dia ndjaoka woho akɔ waamɛ.—Lɛw. 19:17, 18. w16.11 3:4-6
Lushi la nɛi, Ngɔndɔ ka dikumi l’ahende 20
Nɛ dia diɔtɔnganelo diakɔna diele lam’asa akambo w’ɛlɔlɔ la akambo wa kɔlɔ? Kana losambi lakɔna lele lam’asa osase la wodjima?—2 Kɔr. 6:14.
Oko wakiwɔ la mposa k’akambo wa mɛtɛ wa lo Bible Charles Taze Russell ndo anto akina yema tshitshɛ wakatatɛ mbeka Bible lo yoho ya lotshimola. Ntondotondo, ɔnangɛso Russell akalange mbeya ɔtɛmwɛlɔ waketshaka akambo wa mɛtɛ. Nde akɛdika la yambalo tshɛ wetshelo w’ɛtɛmwɛlɔ efula wakayataka ɔnɛ wekɔ Akristo ndo w’ɛtɛmwɛlɔ wele bu w’Akristo la kɛnɛ kata Bible. Nde akeye esadi eto dia ndooko kaanga ɔtɛmwɛlɔ ɔtɔi l’atei awɔ wakayelaka Ɔtɛkɛta wa Nzambi tshɛ lo tshɛ. Lo diaaso dimɔtshi, nde akasawola l’ewandji w’ɛtɛmwɛlɔ efula wa lo ngelo kakinde. Ɔnangɛso Russell akalongamɛka dia vɔ wakahombe mbetawɔ akambo wa mɛtɛ wakandashola nde la olui ande oma lo Bible ndo mbetsha akambo akɔ wa mɛtɛ lo tshumanelo diawɔ. Koko, ewandji w’ɛtɛmwɛlɔ kombidja yimba. Ambeki wa Bible wakeye esadi eto dia vɔ hawokoke ntɛmɔla Nzambi kaamɛ la wanɛ waki l’ɔtɛmwɛlɔ wa kashi. w16.11 4:14
Lushi la tanu, Ngɔndɔ ka dikumi l’ahende 21
Nyokimɔ tenyi dianyu dia demba oko ɛhɔmbɔ w’akambo w’ɛlɔlɔ wakonya lo eongelo k’ekila.—Rɔmɔ 6:19.
Sho mbewɔka nsala loseka, wodjwelo wa wanu ndo pɛkato kina ya weke yakasalaka ase Kɔrɛtɔ amɔtshi. (1 Kɔr. 6:9-11) Koko laadiko dia laasɔ, sho nangaka mbewɔ oseka dui tshɛ diakoka nyangiya Jehowa. Ɛnyɛlɔ, hatohombe tsho mbewɔ awui wa mindo wa dieyanelo, koko sho pombaka nto mbewɔ tɔkɛnyɔ ta mindo. Hatotone tsho mbidjɔ wanu, koko sho tonaka nto nnɔ wanu efula polo ndo monga suke la mbidjɔ. Mbeyaka monga ko ekɔ tshondo y’okakatanu dia nshika tanga la ntondo k’ehemba wa ngasɔ, koko dui sɔ kokaka salema. Ekɔ mɛtɛ dia hatokoke mbewɔ oseka pɛkato tshɛ. Koko, etena kalɔshanaso l’oseka pɛkato tshɛ, sho mɛnyaka dia tekɔ mɛtɛ la lowando l’ɔtɛ w’ɔlɔlɔ waheyama mbɛdika wakatɛnya Nzambi la Kristo. Toyadje oyango wa nsala oko Pɔɔlɔ lakate ate: “Tanyetawɔke dia pɛkato ntetemala mbahemɛ alemba anyu wokovɔ oko nkumekanga dia nyu nkitanyiya nsaki yawɔ.”—Rɔmɔ 6:12; 7:18-20. w16.12 1:16, 19-21
Lushi la samalo, Ngɔndɔ ka dikumi l’ahende 22
Olowa wa nyuma wekɔ ngandji, ɔngɛnɔngɛnɔ, wɔladi, solo dia lotutsha, ɔlɔlɔ w’otema, ɔlɔlɔ, mbetawɔ, memakana ndo ndjakimɛ.—Ngal. 5:22, 23.
Yeso akalake dia Shɛso ayotosha nyuma k’ekila naka sho mbɔlɔmbatɔ. (Luka 11:10-13) Nyuma k’ekila ka Nzambi kana wolo ande, tokimanyiyaka dia sho nkɛnɛmɔla waonga w’amɛna wele la Nzambi Kanga-Wolo-Tshɛ. (Kɔl. 3:10) Naka sho nkɛnɛmɔla waonga w’amɛna asɔ, kete diɔtɔnganelo diaso l’anto akina diayolowana ndo tayewɔ akambo wakoka tokonya dia monga l’ekiyanu. Wɛ la dia monga l’okitshakitsha dia ndjaɛkɛ lo “lonya la wolo laki Nzambi” ndo ‘nkitsha ekiyanu ayɛ tshɛ le nde.’ (1 Pe. 5:6, 7) Naka wɛ ekɔ l’okitshakitsha, kete Jehowa ayokosukɛ ndo ayokokokɛka. Naka wɛ nshihodia kɛnɛ kakokayɛ nsala ndo kahayakoke nsala, kete wɛ hatoyaɛkɛ le yɛ wɛmɛ. Wɛ hatoleka monga l’ekiyanu nɛ dia wɛ ayoyaɛkɛ le Nzambi.—Mika 6:8. w16.12 3:7, 12
Lushi la lomingu, Ngɔndɔ ka dikumi l’ahende 23
Nɔa [aki] osambisha w’akambo w’ɛlɔlɔ.—2 Pe. 2:5
La kɔlamelo tshɛ, Nɔa akasambishaka losango la Jehowa l’ɔhɛmwɛlɔ. Olimu ɔsɔ akahombe mbokimanyiya dia ntetemala nkeketsha mbetawɔ kande. Laadiko dia nsambisha, nde akayele ɛlɔmbwɛlɔ ka Jehowa ka nsala waato (Hɛb. 11:7) L’ɛnyɛlɔ ka Nɔa, tekɔ l’akambo efula wa nsala “l’olimu wa Nkumadiɔndjɔ.” (1 Kɔr. 15:58) Ɛnyɛlɔ, sho koka mbisha lonya lo wokelo ndo ɔlɔngɔswɛlɔ wa Mbalasa ya Diolelo ndo Mbalasa ya nsanganya ya weke, ndjakimɔ la lolango dia nkamba lo nsanganya ya weke, lo Bɛtɛlɛ kana lo Biro k’okadimwelo. Kɛnɛ koleki ohomba ele, ndjasha efula l’olimu w’esambishelo, olimu wakeketsha elongamelo kaso kendana la nshi yayaye. Kadiyɛso kɛmɔ kele la kɔlamelo akate ɔnɛ etena katɛnde anto akina ɛtshɔkɔ wayela Diolelo diaki Nzambi, nde shihodiaka ɔnɛ anto bu kaanga l’elongamelo ɔtɔi ndo ɔnɛ vɔ mɛnaka dia ekakatanu awɔ hawoshilaki. Oko wakadite kadiyɛso kɛsɔ, sho tekɔ l’elongamelo ndo tɔ ndekaka monga wolo etena katɛso anto akina akambo wendana la tɔ. Elongamelo kɛsɔ tokimanyiyaka dia ntetemala ndawɔ lowango l’otsha lo lɔsɛnɔ!—1 Kɔr. 9:24. w17.01 1:8, 9
Lushi l’ɔtɔi, Ngɔndɔ ka dikumi l’ahende 24
Onto l’onto ayɛmba wotsho ande hita.—Ngal. 6:5.
Sho pombaka nto nɛmiya lotshungɔ lele l’anto akina la mbɔsa tɛdikɔ tawɔ ta lo lɔsɛnɔ. Lande na? Lam’ele sho tshɛ tekɔ la woshasha wa lotshungɔ la nsɔna, tena tshɛ Akristo ahende hawotokoka mbɔsa tɛdikɔ takɔ taamɛ. Dui sɔ mendanaka ndo la tɛdikɔ tendana la dionga diaso ndo ɔtɛmwɛlɔ. Mbidja ndo mbɔsa tɛdikɔ t’onto ndamɛ tendana l’awui wa wele bu ohomba efula. Jehowa akatosha woshasha wa lotshungɔ la nsɔna ndo lɔ toshaka lotshungɔ la mɛtɛ. (2 Kɔr. 3:17) Tɔshi woshasha ɔsɔ la nɛmɔ nɛ dia vɔ tokimanyiyaka dia mbɔsa tɛdikɔ tɛnya dia sho mbokaka Jehowa ngandji k’efula. Ɔnkɔnɛ, nyɛsɔ totetemale nsala ɛsɔnwɛlɔ wawotombola ndo tɔlɛmiya lotshungɔ lele l’anto akina la nsɔna yoho yakokawɔ nkamba la woshasha w’oshinga wolo ɔsɔ. w17.01 2:15, 17, 18
Lushi la hende, Ngɔndɔ ka dikumi l’ahende 25
Dimi haasale ndooko dikambo la lolango lami hita, koko akambo wakambetsha Papa mbatɛkɛtami.—Jni. 8:28.
Lo dihole dia sho ndjafuna kana nyanga dia mambiya anto akina, sho la dia nsala la wolo dia monga la “ki ndo [l]a yimba ya memakana.” (1 Pe. 3:3, 4; Jɛr. 9:23, 24) Yoho yayaɔsaso yayɛnama oma lo ɛtɛkɛta ndo oma lo etsha aso. Ɛnyɛlɔ, sho koka nkonya anto akina dia mfɔnya ɔnɛ tekɔ onto la laande l’ɔtɛ wa kɛnɛ kasalaso, kɛnɛ keyaso kana anto weyaso. Kana sho koka nsala di’anto mɛna oko tambosala dui dimɔtshi di’ohomba efula shoamɛ, oyadi kaanga anto akina wakatokimanyiya. Tɔshi ɛnyɛlɔ ka Yeso. Nde akakoke mambiya anto l’ɔtɛ wa lomba laki la nde. Koko, mbala efula Yeso akashilaka awui w’oma l’Ɔtɛkɛta wa Nzambi. Nde konanga di’anto mbotombola. Tena tshɛ nde akalangaka dia Jehowa tombwama. w17.01 4:12
Lushi la sato, Ngɔndɔ ka dikumi l’ahende 26
Tɔlɛke elowa w’oma l’osongo w’ewo ka kɛnɛ kele ɔlɔlɔ la kɛnɛ kele kɔlɔ.—Eta. 2:17.
Ɔlɛmbɛ ɔsɔ komonga wolo nshihodia le wɔ. Ndo totondonga dui dia wolo le wɔ dia nkitanyiya, lam’ele vɔ waki la mbo ya ndɛ y’amɛna nkina efula l’ekambɔ. Satana Diabolo akakambe la oloyi dia nkonya Eva dia mpindolɛ Jehowa, She. (Eta. 3:1-5; Ɛny. 12:9) Satana akadje taamu lo woho wele ana waki Nzambi w’anto komonga la lotshungɔ la ndɛ “elowa w’oma l’esongo tshɛ wele lo ekambɔ.” Aki oko nde akataka ɔnɛ: ‘Wɛ ekɔ lo nanga mbuta dia wɛ hakoke nsala kɛnɛ kalangayɛ?’ Oma laasɔ, nde akatɛ Eva ate: “Hanyotovɔ mɛ.” Ɔsɔ aki kashi. Oma laasɔ, nde akasale la wolo dia mbetawoya Eva ɔnɛ komonga ohomba nde mpokamɛ Nzambi. Satana akate ate: “Nzambi mbeyaka ɔnɛ lushi layonyɔlɛ elowa w’oma lɔkɔ, washo anyu wayodihɔ.” Satana akataka dia Jehowa konanga dia vɔ ndɛ olowa ɔsɔ nɛ dia dui sɔ diotowasha yema y’ewo ka laande. L’ekomelo, nde akawalake daka dia kashi lo mbuta ɔnɛ: “Nyayoyala oko Nzambi, ndo nyayeya kɛnɛ kele ɔlɔlɔ la kɛnɛ kele kɔlɔ.” w17.02 1:8, 9
Lushi la nɛi, Ngɔndɔ ka dikumi l’ahende 27
Jehowa Nzambi kanyu ayonyotondjɛ omvutshi wele oko dimi oma l’atei w’anangɛnyu. Nyu pombaka mbohokamɛ.—Eoh. 18:15.
Isaya akate dia Onto ɔsɔ akahombe monga “ɔnɔmbɔdi ndo kɔmanda.” (Isa. 55:4) Ndo Danyɛlɛ akafunde lo dikambo dia Mɛsiya wakahombe monga “Ɔnɔmbɔdi.” (Dan. 9:25) L’ekomelo, Yeso Kristo akayaeyanya oko “Ɔnɔmbɔdi” w’ekambi waki Nzambi. (Mat. 23:10) Ambeki waki Yeso wakawoyele la lolango tshɛ ndo vɔ waketawɔ dia nde mbakasɔnama oma le Jehowa. (Jni. 6:68, 69) Kakɔna kakaashikikɛ dia Yeso Kristo mbaki onto lakahombe Jehowa nkamba la nde dia nɔmbɔla ekambi ande? Etena kakabatizama Yeso, Joani akɛnyi “olongo wambodihɔ ndo nyuma kakaye le nde oko fudu k’enga ko kakayowahema.” (Makɔ 1:10-12) Etena kakakambaka Yeso olimu w’esambishelo la nkɛtɛ, nyuma k’ekila kakawosha wolo wa mbetsha ndo nsala ahindo. (Ets. 10:38) Ladiko dia laasɔ, nyuma k’ekila kakakimanyiya Yeso dia nkɛnɛmɔla waonga wele oko ngandji, ɔngɛnɔngɛnɔ ndo mbetawɔ ka wolo. (Jni. 15:9; Hɛb. 12:2) Ndooko ɔnɔmbɔdi okina waki la tolembetelo tɔsɔ takɛnyaka dia nde ekɔ la nyuma k’ekila kaki Nzambi. Mbokɛmaka hwe dia Jehowa mbakasɔnɛ Yeso dia monga ɔnɔmbɔdi. w17.02 3:15, 16
Lushi la tanu, Ngɔndɔ ka dikumi l’ahende 28
Nyohɔ wanɛ wanyɔlɔmbɔla.—Hɛb. 13:7.
Apɔstɔlɔ wakatatɛ nɔmbɔla etshumanelo k’Akristo lo Pɛntɛkɔsta ka l’ɔnɔnyi 33. Bible mbutaka dia “Petero akemala nde l’apɔstɔlɔ akina 11” ndo waketsha olui a woke w’anto akambo wa mɛtɛ washimbɛ nsɛnɔ. (Ets. 2:14, 15) Anto efula wa l’olui w’anto ɔsɔ wakakome Akristo. L’ɔkɔngɔ wa laasɔ, Akristo w’eyoyo asɔ “wakatetemalaka ndjasha tshɛ lo wetshelo w’apɔstɔlɔ.” (Ets. 2:42) Apɔstɔlɔ waki la ɔkɛndɛ wa nɔmbɔla okambelo wa la falanga ya l’etshumanelo. (Ets. 4:34, 35) Ndo nto, vɔ waketshaka ekambi waki Nzambi ndo wakalɔmbaka lo dikambo diawɔ, wata ɔnɛ: “Sho pombaka ndjasha tshɛ lo dɔmbɛlɔ ndo l’olimu w’ɔtɛkɛta.” (Ets. 6:4) Ndo vɔ wakatome Akristo wambohokɔ akambo dia tosambisha lo bɛtshi dia nkɛtɛ di’eyoyo. (Ets. 8:14, 15) L’ɔkɔngɔ diko, dikumanyi dikina di’akitami wakayokambaka kaamɛ l’apɔstɔlɔ dia nɔmbɔla etshumanelo. Oko olui-walɔmbɔla, vɔ wakashaka ɛlɔmbwɛlɔ lo tshumanelo tshɛ.—Ets. 15:2. w17.02 4:4
Lushi la samalo, Ngɔndɔ ka dikumi l’ahende 29
Nyosha onto tshɛ kɛnɛ kahombande nongola: . . . kɛnɛmɔ le ɔnɛ lahomba nɛmiyama.—Rɔmɔ 13:7.
Anto efula wele keema kokele sɛngiyamaka efula oma lo waonga wa l’andja waki Satana. Anto efula konyaka wamato kana apami efula dikishi diawɔ. Lo dihole dia mbasha kɛnɛmɔ ndo dilɛmiɛlɔ oko walɔmba Jehowa, anto mbishaka anto akina kɛnɛmɔ kamboleka lo mbaɔsa oko tozambizambi. Vɔ mbokoyaka ɔlɔtɔ, lɔkɛwɔ ndo yoho yasala ewandji wa pɔlitikɛ ndo ɛtɛmwɛlɔ akambo, akɛnyi wa tɔkɛnyɔ, anto wa lokumu wa lo filmɛ ndo anto akina weyama efula. Akristo wa mɛtɛ mbeyaka dia ayonga dui dia kɔlɔ mbisha anto kɛnɛmɔ polo lo yoho shɔ. Lo anto tshɛ wambongaka la lɔsɛnɔ, paka Yeso mbakatshike ɛnyɛlɔ ka kokele kahombaso mbokoya. (1 Pe. 2:21) Sho la dia mbohɔka ɔnɛ “anto tshɛ wakasale pɛkato ndo hawokome lo lotombo la Nzambi.” (Rɔmɔ 3:23) Ndooko onto lasungana tɛmɔma. Etena kashaso anto kɛnɛmɔ koleki kɛnɛ kahombaso mbasha, dui sɔ hadiɔngɛnyangɛnya Jehowa. w17.03 1:6-8
Lushi la lomingu, Ngɔndɔ ka dikumi l’ahende 30
Otema waki Asa waki tshɛ lo tshɛ le Jehowa lɔsɛnɔ lande l’otondo.—1 Ku. 15:14.
Ngande wakokaso mbeya dia kana tekɔ lo ndjakimɔ tshɛ lo tshɛ le Jehowa? Sho koka ndjambola ɔnɛ: ‘Onde dimi layokitanyiya Jehowa kaanga etena kele dui sɔ wolo? Onde dimi lamboyashikikɛ tshɛ lo tshɛ dia nama etshumanelo kande pudipudi?’ Ɛnyɛlɔ, kakɔna kayoyosala naka ose nkumbo kayɛ kana ɔngɛnyi ayɛ ɔmɔtshi wa ma ma pombaka mbitshanyema oma l’etshumanelo? Onde wɛ ayɔsa yɛdikɔ yaha monga kaamɛ l’onto ɔsɔ? Kakɔna kayokotshutshuya otema ayɛ dia nsala? L’ɛnyɛlɔ ka Asa, l’etena kɛmɔ sho koka mfɔnya dia anto tshɛ hawokana la so. Ondo asekayɛ wa la kalasa kana embetsha wekɔ lo kɔla l’ɔtɛ weyɛ Ɔmɛnyi wa Jehowa. Kana koka monga ko, asekayɛ wa l’olimu wekɔ lo kɔɔsa oko enginya l’ɔtɛ wahayakambe nshi mɔtshi dia ntshɔ lo nsanganya ya weke kana l’ɔtɛ wahayaleke nkamba wenya wa laadiko. La ntondo k’awui wa ngasɔ, yaɛkɛ le Nzambi oko wakasale Asa. (2 Ɛk. 14:11) Onga la dihonga ndo tetemala nsala kɛnɛ kele ɔlɔlɔ. Ohɔ dia Nzambi akakeketsha Asa, ndo nde ayokokeketsha ndo wɛ. w17.03 3:6-8
Lushi l’ɔtɔi, Ngɔndɔ ka dikumi l’ahende 31
Wanɛ tshɛ wasala akambo la esasesase wayonga wola ndooko onyake.—Tok. 21:5.
Bible mbutaka dia hatohombe nsasɛ dia mbɔsa yɛdikɔ ya woke. Sho la dia mbɔsa etena ka nkana yimba dimɛna lo tokambokambo tshɛ l’oyango wa mbɔsa yɛdikɔ ya lomba. (1 Tɛs. 5:21) La ntondo ka mbɔsa yɛdikɔ ya kɛnɛ kahombande nsala, ɔtɛ wa nkumbo la dia mbɔsa etena ka nsala eyangelo l’Afundelo ndo lo ekanda w’Akristo. Ayonga nto dimɛna mpokamɛ tokanyi t’ase nkumbo akina. Tohɔ dia Nzambi akakeketsha Abrahama dia mpokamɛ wadɛnde. (Eta. 21:9-12) Dikumanyi vɔ lawɔ pombaka mbɔsaka etena ka nsala eyangelo. Etena kɛnya awui w’eyoyo dia vɔ pombaka ntshikitanya yɛdikɔ mɔtshi yakawɔshi ntondo, vɔ hawoke wɔma dia wayoshisha dilɛmiɛlɔ diawasha anto akina. Dikumanyi diele l’ekanelo k’ɔlɔlɔ ndo la wɛdimo pombaka monga suke dia ntshikitanya tokanyi ndo tɛdikɔ tawɔ etena kele dui sɔ ohomba. Ndo ayonga dui dia dimɛna dia sho tshɛ ndjela ɛnyɛlɔ kawɔ. Dui sɔ koka nkimanyiya di’etshumanelo monga lo wɔladi ndo kaamɛ.—Ets. 6:1-4. w17.03 2:16