Ngɔndɔ ka dikumi l’ahende
Lushi la lomingu, Ngɔndɔ ka dikumi l’ahende 1
Nyolongɔnake lam’asanyu aha l’engunungunu.—1 Pe. 4:9.
Mbala efula anto wa lo nshi yakafundamaka Bible wakalongolaka angɛndangɛnda awɔ lo mbaelɛ lawakawɔ dia ndjɔlɛ yangɔ. (Eta. 18:1-8; Emb. 13:15; Luka 24:28-30) Mbelɛ onto dia ndjɔlɛ yangɔ aki djembetelo ya lɔngɛnyi ndo ya wɔladi. Waa na wahombaso ndeka nongola? Anangɛso l’akadiyɛso wa l’etshumanelo kaso. Oko wataleke dikongɛ nɛ ntshɔ otsha lo kɔlɔ, tayoleka monga l’ohomba w’anangɛso l’akadiyɛso ndo monga angɛnyi awɔ wa kɔlamelo. Mbala efula emendji w’etshimbedi mongaka l’ohomba wa mpango ka mbidjasɛ etena kembolawɔ tshumanelo. Ngasɔ mbediɔ ndo lo dikambo dia ambeki wa lo kalasa ya l’okongamelo ndo wanɛ wayakimɔ la lolango lo wokelo. Ko kayotota lo dikambo dia wanɛ wahomba mvudu ya mbidjasɛ l’ɔkɔngɔ wa mpokoso kɛmɔtshi? Vɔ koka monga l’ohomba wa dihole dia mbidjasɛ polo ndo lam’ayokama mvudu yawɔ nto. w18.03 15 od. 6; 16 od. 9
Lushi l’ɔtɔi, Ngɔndɔ ka dikumi l’ahende 2
Onto ɔlɔlɔ mbeyaka nkɔ mbala 7, ko nde ayetɔ nto.—Tok. 24:16.
Kakɔna kayotokimanyiya onto lambɔkɔ dia mbetɔ? Aha la wolo aso hita, koko l’ekimanyielo ka nyuma ka Nzambi. (Flpɛ. 4:13) Olowa wa nyuma wekɔ la ndjakimɛ, kafɔna efula la ndjahokola. Dɔmbɛlɔ, wekelo wa Bible ndo okanelo wa yimba wayotokimanyiya dia ndjahokola. Ko kayotota naka wɛ ekɔ l’okakatanu dia mbeka Bible kana wɛ halange mbeka? Tɔkɔmɔke. Naka wɛ mbetawɔ dia Jehowa kokimanyiya, kete wɛ ayonga la “nsaki k’efula” k’Ɔtɛkɛta ande. (1 Pe. 2:2) Lɔmba Jehowa dia kokimanyiya dia ndjaekiya dia ntshungola etena ka mbeka Bible. Ondo wɛ koka ntatɛ mbeka minitɛ ngana tsho l’etena kɛmɔ. L’edjedja ka wonya, wekelo wayoyonga dui dia wɔdu ndo di’ɔlɔ. Wɛ ayolanga etena ka ki ketshayɛ dia nkana yimba la tokanyi ta Jehowa t’amɛna.—1 Tim. 4:15. w18.03 29 od. 5-6
Lushi la hende, Ngɔndɔ ka dikumi l’ahende 3
Batisimu . . . kekɔ lo nyoshimbɛ.—1 Pe. 3:21.
Ntondo k’ambeki wa Bible batizama, vɔ la dia mbeka akambo wa mɛtɛ wendana la Nzambi, sangwelo diande lo dikambo di’anto ndo nkɛtɛ ndo kɛnɛ kakandasale dia nshimbɛ anto. (1 Tim. 2:3-6) Oma laasɔ vɔ pombaka monga la mbetawɔ, nkitanyiya ɛlɛmbɛ wa Nzambi ndo ntshika dia nsala kɛnɛ kahetshande. (Ets. 3:19) Dui sɔ diekɔ ohomba efula nɛ dia Jehowa hatetawɔ ndjakimɔ k’onto latetemala nsala akambo wahetshande. (1 Kɔr. 6:9, 10) Koko ekɔ awui akina wahombawɔ nsala. Wanɛ walanga ndjakimɔ le Jehowa la dia mbɔtɔka lo nsanganya ya l’etshumanelo, sambishaka lokumu l’ɔlɔlɔ mbala la mbala ndo mbetshaka anto akina. Kɛsɔ mbalɔmbama le onto tshɛ lalanga ndjela Kristo. (Ets. 1:8) Ombeki wa Bible la dia tokotasadi awui asɔ tshɛ. Oma laasɔ mbakokande ndjakimɔ le Jehowa lo dɔmbɛlɔ dia lo woshɛshɛ ko ndjobatizama. w18.03 6 od. 12
Lushi la sato, Ngɔndɔ ka dikumi l’ahende 4
[Mariya] akalamaka akambo asɔ tshɛ dimɛna l’otema.—Luka 2:51.
Lande na kakasɔnɛ Jehowa dia Mariya monga nyango Yeso? Nɛ dia nde aki onto lambotshunda lo nyuma. Nde akɛnya hwe oma lo kɛnɛ kakandate etena kakandatshu dia tenda Zɛkariya la Elizabɛtɛ ewotɔ ande. (Luka 1:46-55) Tayɛna dia Mariya akalangaka Ɔtɛkɛta wa Nzambi ndo akeyaka Afundelo wa lo Hɛbɛru dimɛna. (Eta. 30:13; 1 Sa. 2:1-10; Mal. 3:12) Ndo l’ɔkɔngɔ wa Mariya nde la Yɔsɛfu tshukana, vɔ wakakonge polo etena kakotɔ Yeso dia vɔ ndjeyana. Ɔkɛndɛ wakawasha Nzambi waki ohomba efula le wɔ ndeka nsaki yawɔ. (Mat. 1:25) Ndo nto, la yambalo tshɛ Mariya akendaka dui tshɛ diakasalema etena kakayolaka Yeso ndo nde akahokamɛka awui wakandetshaka. Mbokɛmaka hwe dia nde akayashaka l’alaka wa Nzambi wendana la Mɛsiya. Shi sho koka mbokoya Mariya ndo salaka la wolo lushi tshɛ dia nsala kɛnɛ kalanga Nzambi? w18.02 21 od. 11
Lushi la nɛi, Ngɔndɔ ka dikumi l’ahende 5
[Jɔbɔ] ekɔ kanga losembwe ndo onto lele la olowanyi.—Jɔbɔ 1:8.
Ngande wakokaso mbokoya mbetawɔ ndo okitanyiya wa Jɔbɔ? Oyadi ekakatanu wele la so, totetemale mbetɛ Jehowa onto loleki ohomba lo nsɛnɔ yaso, toyaɛkɛ le nde tshɛ lo tshɛ ndo tookitanyiya la otema aso tshɛ. Lo mɛtɛ, tekɔ la ɛkɔkɔ efula wa nsala dui sɔ ndeka Jɔbɔ. Ohokanyiya dia kɛnɛ keyaso ɛlɔ kɛnɛ, sho mbeyaka awui efula wendana la Satana ndo toho takamba la nde. (2 Kɔr. 2:11) L’ekimanyielo ka Bible, djekoleko lo dibuku dia Jɔbɔ, sho mbeyaka lande na katshika Nzambi asui. L’ekimanyielo ka prɔfɛsiya ka Danyɛlɛ, sho mbeyaka dia Diolelo dia Nzambi ekɔ lowandji la mɛtɛ lalɔmbwama oma le Yeso Kristo. (Dan. 7:13, 14) Ndo sho mbeyaka dia kema edja, Diolelo sɔ diayanga mbolɛ lo nkɛtɛ k’otondo ndo komiya asui tshɛ. Akambo wakahomana la Jɔbɔ tetshaka nto dia monga la kɛtshi etena kasowa anangɛso. L’ɛnyɛlɔ ka Jɔbɔ, vɔ koka ntɛkɛta akambo w’enginya. (Ond. 7:7) Koko lo dihole dia mbakanɛ kɔlɔ, sho pombaka mbaoka kɛtshi. Naka sho nsala dui sɔ, kete tayonga oko Jehowa, Shɛso lele la ngandji ndo kɛtshi.—Os. 103:8. w18.02 6 od. 16; 7 od. 19-20
Lushi la tanu, Ngɔndɔ ka dikumi l’ahende 6
Okitshakitsha ayɛ mbetɛkami woke.—Os. 18:35.
Anto amɔtshi mongaka la ndjadiya l’ɔtɛ wewɔ elangala, weyamawɔ efula, wewɔ l’akoka wa mpoma mishiki, wewɔ la wolo kana wawalanga anto akina. Davidɛ aki la awui asɔ tshɛ, koko nde akatetemala monga l’okitshakitsha lɔsɛnɔ lande l’otondo. Ɛnyɛlɔ, l’ɔkɔngɔ wa Davidɛ ndjaka Ngɔliyatɛ, nkumekanga Saolo akate dia Davidɛ ntshuka ɔnande. Koko Davidɛ akate ate: “Dimi eemi . . katomonga okilo wa nkumekanga?” (1 Sa. 18:18) L’ɛnyɛlɔ ka Davidɛ, ɛlɔ kɛnɛ ekambi wa Jehowa salaka la wolo dia monga l’okitshakitsha. Etema aso munandemaka etena keyaso ɔnɛ Jehowa Ɔnɛ-Laheme-Tshɛ, ekɔ l’okitshakitsha. Sho nangaka nkitanyiya alako anɛ: “Nyɔlɔtɛ kɛtshi k’efula, ɔlɔlɔ w’otema, okitshakitsha, memakana ndo solo dia lotutsha.” (Kɔl. 3:12) Sho mbeyaka nto dia ngandji, “hayasɛmɛ, hayadiya.” (1 Kɔr. 13:4) Naka anto akina mɛna dia tekɔ l’okitshakitsha, kete vɔ la wɔ koka nanga dia mbeya Jehowa. w18.01 28 od. 6-7
Lushi la samalo, Ngɔndɔ ka dikumi l’ahende 7
[Vɔ] wakatetemala tɔsɛngasɛnga la kiɔkɔmɛ tshɛ dia vɔ monga la diɛsɛ dia nkimɔ weshasha wa la lolango.—2 Kɔr. 8:4.
Sho koka nɔmbama dia nkimɔ weshasha dia nsala dui dimɔ shikaa. (Ets. 4:34, 35; 1 Kɔr. 16:2) Koka monga ko etshumanelo kanyu kekɔ lo ndjakongɛ dia nɔngɔsɔla Mbalasa kanyu ka Diolelo kana mbika k’oyoyo. Mbeyaka monga nto ko tekɔ l’akoka wa nkimɔ falanga dikambo dia adepasɛ wasalema lo losanganya la woke. Kana mbeyaka monga ko anangɛso wa lo dihole dikina wekɔ lo diɛnɛ la mpokoso k’oma lo diangɔ diakatongama ndo wekɔ l’ohomba w’ekimanyielo kaso. Weshasha aso sukɛka nto waa misiɔnɛrɛ, ambatshi mboka wa laande, emendji w’etshimbedi, wanɛ wakamba lo mbalasa kalɔmbɔla olimu wa l’andja w’otondo ndo wanɛ wele lo filialɛ ya l’andja w’otondo. Onto tshɛ la l’atei aso kokaka kimɔka ɛngɔ kɛmɔtshi dia nsukɛ olimu wakamba okongamelo wa Jehowa lo nshi y’ekomelo nyɛ. Weshasha efula wakimɔma haweyama onto lakimɔ. Etena kadjaso falanga lo tɔshɛtɛshɛtɛ ta weshasha tele lo Mbalasa ka Diolelo kana kakimɔso weshasha lo tshimbo ya jw.org, hatoyange di’anto akina mbeya lofulo lambotokimɔ. Ko kayotota naka wɛ fɔnyaka dia weshasha ayɛ wamboleka yema tshitshɛ? Kɛnɛ kele mɛtɛ ele, weshasha efula walongola okongamelo ndja oma lo yema tshitshɛ yakimɔ onto l’onto oleki weshasha w’efula wakimɔ anto angana ato. w18.01 19 od. 10-11
Lushi la lomingu, Ngɔndɔ ka dikumi l’ahende 8
Batisimu . . . kekɔ lo nyoshimbɛ.—1 Pe. 3:21.
Batisimu ekɔ dui dialɔmbama le Akristo ndo batisimu kekɔ ohomba efula dia nkondja panda. (Mat. 28:19, 20) Batisimu kayɛ nembetshiyaka dia wɛ akayakimɔ. Wɛ akatshike dɔkɔlɔkɔ dia nanga Jehowa ndo mbetɛ olimu ande dui dioleki ohomba lo lɔsɛnɔ layɛ. Wɛ hanyangaki pondjo l’ɔtɛ wetawɔyɛ dia Jehowa nɔmbɔla lɔsɛnɔ layɛ. Tokame yimba la dui nɛ! Wanɛ waheye Jehowa wekɔ ase andja wa Satana. Diabolo hayakiyanya lo dikambo diawɔ kana lo dikambo diayɛ. Koko, nde ayɔngɛnangɛna naka wɛ nshisha elongamelo kayɛ ka nsɛna pondjo pondjo lo mbeta lo wedi ande ndo mboka Jehowa ɔkɔngɔ. Kana yimba lo woho wakɔtshɔkɔla Jehowa l’ɔtɛ wakaayakimɔ le nde ndo wakayabatizama. Wɛ akakimɔ lɔsɛnɔ layɛ le Jehowa, diakɔ diele wɛ koka mbuta l’eshikikelo ɔnɛ: “Jehowa ekɔ lo wedi ami; dimi hantoka wɔma. Kakɔna kakoka onto salɛmi?” (Os. 118:6) Ndooko dui dioleki mbisha nɛmɔ oko mbeta lo wedi wa Nzambi ndo mbeya dia nde ekɔ l’ofunu lo dikambo diayɛ. w17.12 23-24 od. 1-3
Lushi l’ɔtɔi, Ngɔndɔ ka dikumi l’ahende 9
Totshimbake wɔɔngɔ ko nkadimɔ dia nsala kɔlɔ.—Os. 37:8.
Lo tena dimɔ, sho koka nyanga l’ɔtɛ wa kɛnɛ kɔtɛkɛtshi kana kosadi anto akina, kana anto akina koka tonyangɛ. Dui sɔ koka monga ohemba wa wolo. Koko diɔ toshaka diaaso dia monga la kɔlamelo le Jehowa, lo mbeka dia nkamba kaamɛ l’anangɛso l’akadiyɛso. Jehowa mbalangaka kaanga mbasalawɔ munga ndo kɛsɔ mbahombaso nsala. Jehowa hekɛ lonya diaha ekambi ande pembama. Sho mbeyaka dui sɔ oma lo lɔsɛnɔ la Yɔsɛfu. Etena kaki Yɔsɛfu ɔlɔngɔlɔngɔ, anango wakawoke kandjema ndo wakoosondja oko mfumbe ndo nde akatɔlama l’Edjibito. (Eta. 37:28) Jehowa akɛnaka kɛnɛ tshɛ kaketaka ndo nde akokaka kandji etena kakandɛnaka woho wakawasalɛka ɔngɛnyi ande Yɔsɛfu, okambi ande wa kɔlamelo awui wa kɔlɔ efula. Koko, Jehowa kombekɛ lonya. L’ɔkɔngɔ diko, lam’akawayohindɛ Yɔsɛfu ɔnɛ nde ambolanga mbeyana la wadi aki Pɔtifara la wolo ndo wakandadjama lo lokanu, Jehowa kopandola Yɔsɛfu. Ko onde Nzambi akakalɛ Yɔsɛfu? Ndooko. Bible mbutaka ɔnɛ: “Jehowa aki kaamɛ la Yɔsɛfu ndo Jehowa akatshɔkɔlaka kɛnɛ tshɛ [kakasalaka Yɔsɛfu].”—Eta. 39:21-23. w18.01 9-10 od. 12-14
Lushi la hende, Ngɔndɔ ka dikumi l’ahende 10
Naka mɛtɛ eolwelo k’oma lo nyɔi bu, kete ndo Kristo kombolɔ.—1 Kɔr. 15:13.
Wetshelo akɔna woleki ohomba wendana la dietawɔ diayɛ? Aha la taamu wɛ mbetawɔka ɔnɛ Jehowa kele Otungi ndo Ɔnɛ lakatosha lɔsɛnɔ. Ondo wɛ ekɔ nto la mbetawɔ le Yeso Kristo ɔnɛ lakavu oko oshinga w’etshungwelo. Lo mɛtɛ wɛ mbetawɔka nto dikambo dia Paradiso ka lo nshi yayaye ka la kɛtɛ, lɛnɛ ayɔsɛna ekambi wa Nzambi pondjo pondjo. Ko onde wɛ ayoshila eolwelo l’atei w’awui woleki ohomba wendana la dietawɔ diayɛ? Tekɔ l’ɛkɔkɔ w’eshika wa nshila eolwelo l’atei w’awui woleki ohomba wendana la dietawɔ diaso, oyadi tekɔ l’elongamelo ka mpandɔ lo mfɔnu ka woke ndo ndjɔsɛna la nkɛtɛ pondjo pondjo. Eolwelo kekɔ ohomba efula lo mbetawɔ kaso. Otondonga Kristo kombolwama, tshike nde holɛ oko Nkumekanga l’olongo ndo esambishelo kaso kotonga anyanya. (1 Kɔr. 15:12-19) Koko, sho mbeyaka dia Yeso akolwama ndo dietawɔ diaso diendana la eolwelo tshikalaka nge.—Makɔ 12:18; Ets. 4:2, 3; 17:32; 23:6-8. w17.12 8 od. 1-2
Lushi la sato, Ngɔndɔ ka dikumi l’ahende 11
Nyu tonyaka yimba lo awui woleki ohomba wa lo Ɛlɛmbɛ, mbuta ate losembwe, kɛtshi.—Mat. 23:23.
Afarisɛ kombokanaka kɛtshi etena kakawalomboshaka. Etena kakɛnyi Afarisɛ amɔtshi Yeso alɛ laka Mateo, vɔ wakambola ambeki ande ɔnɛ: “Lande na kalɛ ombetsha anyu kaamɛ la afutshanyi w’elambo ndo la atshi wa pɛkato?” Yeso akakadimola ate: “Anto wele alemba ki hawotoyangaka onganga, paka anto wele la hemɔ. Ɔnkɔnɛ nyotshu, nyoteke kitshimudi ya ɛtɛkɛta ɛnɛ: ‘Kɛtshi kalangami koko aha olambo.’ Nɛ dia dimi lakaye ndjoyanga, aha anto w’ɛlɔlɔ, koko atshi wa pɛkato.” (Mat. 9:9-13) Onde Yeso akaswɛlɛ atshi wa pɛkato? Ndooko. Nde akalangaka dia vɔ ndjatshumoya, ɔsɔ aki etenyi k’ohomba ka losango lakandasambishaka. (Mat. 4:17) Yeso akeyaka dia l’ekomelo a shimu “afutshanyi efula w’elambo ndo atshi wa pɛkato” wayotshikitana. Vɔ kotshɔ laka Mateo tsho dia tɔlɛ. Vɔ wakatshu lɛkɔ nɛ dia wakatawoyelaka [Yeso].” (Makɔ 2:15) Lonyangu ko Afarisɛ efula kɔmbɔsaka anto oko wakawaɔsaka Yeso. w17.11 13 od. 2; 16 od. 15
Lushi la nɛi, Ngɔndɔ ka dikumi l’ahende 12
Nyɔlɔtɛ ngandji, nɛ dia tɔ kele dimama dia kokele.—Kɔl. 3:14.
Tekɔ l’ɔngɛnɔngɛnɔ l’ɔtɛ weso lo etshumanelo k’Akristo. Sho mbekaka Ɔtɛkɛta wa Nzambi lo nsanganya ndo sho sukanɛka onto la wonyande la ngandji tshɛ. Dui sɔ tokimanyiyaka dia ntetemala mbika washo aso lo difuto. Koko, lo tena dimɔ eokelo ka kɔlɔ koka tokonya dia monga l’ekakatanu l’anangɛso ndo akadiyɛso. Naka hatokandodi ekakatanu ɛsɔ, vɔ koka tokonya esadi eto dia nama tokumbɛkumbɛ. (1 Pe. 3:8, 9) Ngande wakoka tokumbɛkumbɛ todjɛ wekamu dia nkondja difuto? Pɔɔlɔ akakeketsha ase Kɔlɔsayi ɔnɛ: “Oko wenyu ɛsɔnami wa Nzambi, ekilami ndo anangemi, nyɔlɔtɛ kɛtshi k’efula, ɔlɔlɔ w’otema, okitshakitsha, memakana ndo solo dia lotutsha. Nyotetemale mbikikanɛ kɔlɔ ndo nyodimanyiyanake l’otema ɔtɔi lam’asanyu, oyadi kaanga onto ekɔ la dikambo dia nyangɛ osekande, oko wakanyodimanyiya Jehowa l’otema ɔtɔi, nyu lawɔ pombaka nsala woho akɔ waamɛ.”—Kɔl. 3: 12-13. w17.11 27 od. 7-8
Lushi la tanu, Ngɔndɔ ka dikumi l’ahende 13
Nde pombaka ndawɔ otsha l’osomba ɔmɔtshi l’atei w’esomba akɔ.—Jas. 20:4.
Naka ose Isariyɛlɛ ambodiaka onto aha l’okonda, nde akahombaka ndawɔ l’osomba w’eshamelo ndo “mbutɛ dikumanyi dia [la soko di]’osomba . . . dikambo diande.” Dikumanyi wakahombaka mbolongola. L’ɔkɔngɔ w’etena kɛmɔ, vɔ wakahombaka mbokaloya dia tolomboshama le dikumanyi dia l’osomba wakadiakema onto. (Wal. 35:24, 25) Naka dikumanyi sɔ wambotota dia nde akadiake onto aha l’okonda, ko vɔ ndjokaloya onto lakalawɔ l’osomba w’eshamelo. Lande na kakahombe onto lakalawɔ nsawola la dikumanyi? Nɛ dia dikumanyi wakahombaka ndjashikikɛ di‘etshumanelo k’Isariyɛlɛ ntshikala pudipudi ndo vɔ wakahombaka nkimanyiya di’onto lakadiake aha l’okonda nkondja wahɔ lo kɛtshi ka Jehowa. Nomb’ewo kɛmɔ k’awui wa lo Bible akafunde dia naka onto lakadiake hatshwe le dikumanyi, “kete lɔsɛnɔ lande laki lo waale . . . nɛ dia nde hakambi la yɛdikɔ y’ekokelo yakɔshi Nzambi dikambo diande.” Naka nde hatshwe l’osomba ɔmɔ w’eshamelo, kete owotɔ wa suke w’onto lakandadiake aki la lotshungɔ la mbodiaka. w17.11 9 od. 6-7
Lushi la samalo, Ngɔndɔ ka dikumi l’ahende 14
Shi vɔ tshɛ wekɔ nyuma dikambo dia olimu w’ekila, yakatomama dia kambɛ wanɛ wayokondja panda?—Hɛb. 1:14.
Jehowa ekɔ lo ntetemala nkamba la andjelo dia nkokɛ ndo nkeketsha ekambi ande. (Mal. 3:6; Hɛb. 1:7) Ntatɛ lo 1919, etena kakatshungɔ ekambi wa Jehowa oma lo lɔhɔmbɔ la didjidji la lo Babilɔna ka woke, atunyi awɔ wekɔ lo nsala la wolo diaha ɔtɛmwɛlɔ wa mɛtɛ mpama. (Ɛny. 18:4) Lam’ele andjelo wekɔ lo tokokɛ, sho hatohombe mboka wɔma ɔnɛ ekambi wa Jehowa wayonga lo lɔhɔmbɔ la ɔtɛmwɛlɔ wa kashi nto. (Os. 34:7) Koko oko watɛmɔlaso Jehowa, tayotetemala monga l’ɔngɛnɔngɛnɔ ndo l’akambo efula wa nsala. Alembe wa Jehowa wekɔ suke la so. Lo mfɔnu ka woke, andjelo wa Jehowa wayokokɛ ekambi ande ndo wayolanya onto tshɛ lalɔshana la ɛlɔmbwɛlɔ ka Jehowa. (2 Tɛs. 1:7, 8) Ɔsɔ mɛtɛ ayonga lushi la laande! w17.10 28 od. 10-11
Lushi la lomingu, Ngɔndɔ ka dikumi l’ahende 15
Nyoyahike nyuamɛ lo mbetawɔ kanyu koleki ekila ndo nyɔlɔmbake kaamɛ la nyuma k’ekila.—Judɛ 20.
Etena katshanyema ose nkumbo kana kayatondjande oma l’etshumanelo, dui sɔ koka kosha kandji efula oko onto lambowoka lokuwa. Ngande wakokɛ mbikikɛ paa kɛsɔ? Ekɔ ohomba ntetemala ndjasha l’olimu wa Jehowa. Naka wɛ ekɔ la paa ka ngasɔ, wɛ la dia nkeketsha mbetawɔ kayɛ. Adiaka Bible mbala la mbala, lɔngɔsɔlaka ndo ɔtɔka lo nsanganya, tetemala nsambisha ndo lɔmba Jehowa dia kosha wolo wa mbikikɛ. (Judɛ 21) Kayotota naka wɛ ekɔ lo nsala awui asɔ tshɛ koko paa kakɔ hashile? Tohekɔke! Tetemala ndjasha lo kambɛ Jehowa. L’edjedja ka wonya, dui sɔ diayokokimanyiya dia mbahemɛ tokanyi ndo nsaki yayɛ. Kɛsɔ mbakakomɛ ofundji w’Osambo 73. Aki etena kɛmɔ ka lo lɔsɛnɔ lande kakinde l’okakatanu dia mbahemɛ tokanyi ndo nsaki yande. Koko ntɛmɔla Jehowa akookimanyiya dia mɛna akambo lo yoho ya dimɛna nto. (Os. 73:16, 17) Koka monga woho akɔ waamɛ ndo le yɛ. w17.10 16 od. 17-18
Lushi l’ɔtɔi, Ngɔndɔ ka dikumi l’ahende 16
Ngandji kanyu katongake ka dungi pende.—Rɔmɔ 12:9.
L’ekambɔ k’Ɛdɛna, Satana akɛnya oko nde akakombolɛka Eva kɛnɛ koleki ɔlɔlɔ, koko etsha ande wakɛnya dia nde kombokombolɛ lokolo l’ɔlɔ. (Eta. 3:4, 5) Etena kaki Davidɛ nkumekanga, nde aki l’ɔngɛnyi wakawelɛka Ahitɔfɛlɛ. Koko Ahitɔfɛlɛ akafunge Davidɛ lo wahɔ ande hita. Etsha ande wakɛnya dia nde komonga ɔngɛnyi wa mɛtɛ. (2 Sa. 15:31) Ɛlɔ kɛnɛ, ɛtɔlɔki ndo anto akina wadja diatɔnelo l’etshumanelo kambaka “l’ɛtɛkɛta . . . wa mpɛ la wa lɔɔngɔ.” Vɔ koka mɛnya oko vɔ ndjakiyanyaka dikambo di’anto akina, ko tetele wekɔ la lokaki. (Rɔmɔ 16:17, 18) Ngandji ka kashi kekɔ waale djekoleko nɛ dia vɔ kambaka la tɔ dia nkesa anto. Sho koka nkesa anto, koko hatokoke nkesa Jehowa. Yeso akate ɔnɛ wanɛ wasala akambo oko akanga wa dungi pende wayolongola dilanya “dioleki wolo.” (Mat. 24:51) Diakɔ diele, sho pombaka ndjambola ɔnɛ: ‘Onde dimi mbokanaka ngandji ka mɛtɛ kana ka lokaki ndo ka kashi?’ w17.10 8 od. 6-8
Lushi la hende, Ngɔndɔ ka dikumi l’ahende 17
Vɔ wekɔ la ohetoheto le Nzambi, koko aha lo ndjela ewo k’oshika.—Rɔmɔ 10:2.
Etena kadiɛso onto ɔmɔ Bible, tekɔ lo mbisha Jehowa diaaso dia ntɛkɛta la nde. Ɔsɔnwɛlɔ wa dimɛna w’avɛsa mongaka l’etombelo w’amɛna efula ndeka kɛnɛ tshɛ kakokaso mbuta. (1 Tɛs. 2:13) Toyambole ɔnɛ etena kemi l’esambishelo, ‘onde dimi salaka la wolo dia mbadia Bible mbala efula yakokami nsala dui sɔ?’ Lo mɛtɛ, hatohombe komɛ tsho lo mbadiɛ wanɛ wasambishaso divɛsa dimɔ di’oma lo Bible. Anto efula haweye awui wa lo Bible. Ngasɔ mbakidiɔ lo ntambe ka ntondo ndo nshi nyɛ. Tatɔfɔnyake ɔnɛ ompokami aso ekɔ lo nshihodia divɛsa diambotadia. Sho koka mbokimanyiya lo kalolɛ ɛtɛkɛta kana tokanyi toleki ohomba tele lo divɛsa diakɔ ndo oma laasɔ mbolembetshiya kɛnɛ katadiɔ. Lo nsala ngasɔ mbakoka Ɔtɛkɛta wa Nzambi munanda tokanyi ndo etema w’anto.—Luka 24:32. w17.09 25 od. 7-8
Lushi la sato, Ngɔndɔ ka dikumi l’ahende 18
Nyokane kɛtshi k’efula.—1 Pe. 3:8.
Jehowa nɔmbaka Akristo dia mboka asukanyi ndo anangɛwɔ kandji. (Jni. 13:34, 35) Kitshimudi mɔ y’etelo k’ɔnɛ mbokana kandji ele “nsowa kaamɛ.” Onto lokana kandji salaka la wolo dia nkimanyiya wanɛ wasowa. Diakɔ diele sho la dia nyanga waaso wa nkimanyiya anto akina. Etena kɛnaso anto wasowa l’ɔtɛ wa mpokoso kɛmɔ, towaɛnya dia sho mbaokaka kandji. Ekambi wa Jehowa mbeyamaka dimɛna l’ɔtɛ wakimanyiyawɔ anto akina lo tena dia ngasɔ. (1 Pe. 2:17) Ɛnyɛlɔ, kadiyɛso kɛmɔ k’ose Japon akadjasɛka l’ɛtshi ka nkɛtɛ kakalanyema lo 2011 la didimu dia nkɛtɛ ndo tsunami. Nde akate ɔnɛ nde “akakeketshama ndo akasambema efula” etena kakandɛnyi anangɛso wakayakimɔ la lolango wakaye oma l’ahole akina wa la Japon ndo oma lo wedja ekina dia ndjɔlɔngɔsɔla mvudu ndo Mbalasa ya Diolelo. Nde akakotsha ate: “Dui sɔ diakakimanyiya dia nshihodia dia Jehowa ndjakiyanya dikambo diaso. Ndo asekaso Ɛmɛnyi ndjakiyanyaka dikambo di’onto l’onto. Anangɛso l’akadiyɛso efula wa l’andja w’otondo nɔmbaka lo dikambo diaso.” w17.09 11 od. 12-13
Lushi la nɛi, Ngɔndɔ ka dikumi l’ahende 19
Olowa wa nyuma wekɔ . . . ndjakimɛ.—Ngal. 5:22, 23.
Lande na kahombaso monga la ndjakimɛ? L’ɔtɛ w’ɛkɔkɔ ehende w’ohomba. Ɔkɔkɔ wa ntondo ele, mbala efula anto wahemɛ nsaki la tokanyi tawɔ hawoleke monga l’ekakatanu. Ekɔ nto dui dia wɔdu dia vɔ monga la diɔtɔnganelo dia dimɛna l’anto akina ndo mbewɔ momala, ndjakiyanya kana nyanga. Ɔkɔkɔ wa hende ele, dia ntetemala monga angɛnyi wa Nzambi, sho pombaka nshika ntanga la ntondo k’ehemba ndo mbahemɛ nsaki ya kɔlɔ. Dui sɔ mbaki Adama la Eva kosala. (Eta. 3:6) L’ɛnyɛlɔ kawɔ, ɛlɔ kɛnɛ anto efula wekɔ l’ekakatanu wa mamba l’ɔtɛ wewɔ bu la ndjakimɛ. Jehowa mbeyaka dia sho bu kokele ndo ɔnɛ tekɔ l’okakatanu dia ndjakimɛ. Koko nde nangaka tokimanyiya dia sho mbahemɛ nsaki yaso ya kɔlɔ.—1 Ku. 8:46-50. w17.09 3-4 od. 3-4
Lushi la tanu, Ngɔndɔ ka dikumi l’ahende 20
Nyɔlɔtɛ lonto l’oyoyo.”—Kɔl. 3:10.
L’etena kɛmɔ, Ɛmɛnyi wa Jehowa wele la nkoho yotshikitanyi wa l’Afrique du Sud komonga la lotshungɔ la nsangana kaamɛ. Koko, Lushi la lomingu, Ngɔndɔ ka dikumi l’ahende 18, 2011, Ɛmɛnyi wa Jehowa ndekana 78 000 wele la nkoho yotshikitanyi wa l’Afrique du Sud ndo wedja wele suke, wakasangana dia ndjela ekongelo kɛmɔ ka laande lo sɛkɛ dia ponde dioleki woke dia la Johannesburg. Owandji ɔmɔ wa sɛkɛ sɔ akate ate: “Ɔnɛ ekɔ leemba l’anto wele la waonga woleki amɛna wahamatɛnaka lo sɛkɛ nɛ. Vɔ tshɛ wakalɔtshi dimɛna. Ndo vɔ wakɛdia sɛkɛ sɔ dimɛna efula. Koko kɛnɛ koleki tshɛ ele, vɔ wekɔ la nkoho yotshikitanyi.” Kaanga anto wele bu Ɛmɛnyi wa Jehowa koka mɛna dia nkumbo kaso k’onto l’ɔnango ka l’andja w’otondo kekɔ nkumbo ka laande. (1 Pe. 5:9, nɔtɛ) Lande na kotshikitanyiso l’atshunda akina tshɛ? Nɛ dia l’ekimanyielo ka Bible ndo ka nyuma k’ekila kaki Nzambi, sho salaka la wolo dia “[kololaka] lonto l’edjedja,” ndo sho “[ndɔtaka] lonto l’oyoyo.”—Kɔl. 3:9. w17.08 17-18 od. 2-3
Lushi la samalo, Ngɔndɔ ka dikumi l’ahende 21
Nyu lawɔ nyoyale la solo dia lotutsha.—Jak. 5:8.
Bible mbutaka dia nyuma k’ekila ka Nzambi bakimanyiya onto dia monga la solo dia lotutsha. Aha l’ekimanyielo ka Nzambi, ekɔ wolo di’anto wele keema kokele monga la solo dia lotutsha la ntondo k’ekakatanu wa wolo. Solo dia lotutsha ekɔ woshasha w’oma le Nzambi, ndo sho mɛnyaka ngandji kokaso Jehowa ndo anto akina etena kongaso la diɔ. Naka sho bu la solo dia lotutsha, kete ngandji kokaso anto akina kayɔla. (1 Kɔr. 13:4; Ngal. 5:22) Solo dia lotutsha kɛdikɛdi na? Kɛdikɛdi mbikikɛ ekakatanu wa wolo lo ntetemala monga l’ekanelo ka yimba k’ɔlɔlɔ. (Kɔl. 1:11; Jak. 1:3, 4) Solo dia lotutsha tokimanyiyaka nto dia monga la kɔlamelo le Jehowa, oyadi ekakatanu akɔna wele la so. Diɔ tokimanyiyaka dia mbewɔ nsɔmbɔya etena katosoyawɔ. Bible mbutaka dia sho la dia mbetawɔ la lolango tshɛ dia nkonga. Ɔsɔ ekɔ wetshelo ɔmɔ w’ohomba wakondjaso oma lo Jakɔba 5:7, 8. w17.08 4 od. 4
Lushi la lomingu, Ngɔndɔ ka dikumi l’ahende 22
Toyakiyanyake, nɛ dia dimi kele Nzambi kayɛ. Dimi layokokeketsha, eelo, dimi layokokimanyiya.—Isa. 41:10.
Ondo ɛlɔngɔlɔngɔ mbetawɔka dia ntondo k’onto ntatɛ munda lɔkɛndɔ, ekɔ dui dia lomba dia nde nkongɛ lɛnɛ ayondotshɔ. Lɔsɛnɔ lekɔ oko lɔkɛndɔ ndo etena ka nkongɛ lɛnɛ alangayɛ ntshɔ ele etena kekeyɛ ɔlɔngɔlɔngɔ. Lo mɛtɛ, bu dui dia wɔdu dia nkongɛ dui sɔ. Koko paka monga la dihonga. Ndo yela ɛtɛkɛta wa Jehowa wele lo divɛsa di’ɛlɔ. Jehowa kokeketshaka dia nkongɛ kɛnɛ kayoyosala lo nshi yayaye la lomba tshɛ. (Ond. 12:1; Mat. 6:20) Nde nangaka wɛ monga l’ɔngɛnɔngɛnɔ. Dui sɔ mbokɛmaka hwe etena kɛnayɛ, kokayɛ ndo kalɛtayɛ diangɔ diakandatonge. Ndo nto, Jehowa ndjakiyanyaka lo dikambo diaso lo toho tokina. Jehowa mbutɛka wanɛ wahayele ɛlɔmbwɛlɔ kande ate: “Nyakasɔnɛ kɛnɛ kaki kɔngɛnyangɛnyami. . . . Nyende, ekambi ami wayɔngɛnangɛna, koko nyu nyayodiɛnɛ la nsɔnyi. Nyende, ekambi ami wayoda ekoko w’ɔngɛnɔngɛnɔ l’ɔtɛ wa eongelo k’ɔlɔlɔ k’otema.” (Isa. 65:12-14) Etena kasalaso ɛsɔnwɛlɔ wa lomba lo lɔsɛnɔ, sho tombolaka Jehowa.—Tok. 27:11. w17.07 22 od. 1-2
Lushi l’ɔtɔi, Ngɔndɔ ka dikumi l’ahende 23
‘Jehowa mbelɛka tɔɔtɔ tshɛ lo nkombo yatɔ.’—Os. 147:4.
Nzambi leya lɛnɛ ele yɔɔtɔ tshɛ, keyaka ndo wɛ. Tena tshɛ nde mbeyaka lɛnɛ eyɛ mɛtɛ, woho wayaokayɛ ndo kɛnɛ keyɛ l’ohomba! Jehowa shihodiaka woho weyɛ ndo nde ekɔ la wolo wa kokimanyiya lo ekakatanu ayɛ. (Os. 147:5) Wɛ koka mfɔnya ɔnɛ okakatanu ayɛ wekɔ wolo efula ndo ɔnɛ wɛ hakoke mbotondoya. Nzambi mbeyaka elelo aso, “nde mbohɔka dia tekɔ ditshu.” (Os. 103:14) Sho keema kokele, diakɔ diele sho salaka wandja akɔ waamɛ mbala la mbala ndo sho koka nkɔmɔ. Sho ndjonyangaka l’ɔkɔngɔ wa mbuta akambo amɔtshi, wa monga la nsaki ya kɔlɔ kana monga la kandjema. Jehowa bu kaanga la wɔdu ɔtɔi, koko nde shihodiaka tshɛ lo tshɛ woho wayaokaso. (Isa. 40:28) Onde wɛ atɛnaka woho wakakokimanyiya lonya la wolo la Jehowa dia wɛ ntondoya ehemba.—Isa. 41:10, 13. w17.07 18-19 od. 6-8
Lushi la hende, Ngɔndɔ ka dikumi l’ahende 24
Kanga lokaho ayɔtshɔkwama.—Tok. 22:9
Ɔnangɛso ɔmɔtshi akakimɔ lokombo lande la Sri Lanka dikambo dia nsanganya, nsanganya ya weke ndo di’ekambi wa lo tena tshɛ mbidjasɛka. Ɔnangɛso ɔsɔ akayahondja falanga, koko ɔsɔ ekɔ ekimanyielo k’efula le apandjudi wa lɛkɔ wele bu la falanga efula. Lo wedja wele olimu aso wakashimbama, anangɛso wekɔ lo nkamba la mvudu yawɔ oko Mbalasa ya Diolelo. Dui sɔ kimanyiyaka ambatshi mboka ndo anto akina wele bu la falanga efula dia monga la dihole dia nsanganya aha la mfuta falanga. Kadiyɛso kɛmɔtshi kakimɔ falanga mbala la mbala dia mbisha lonya l’olimu wa Diolelo mbutaka ɔnɛ lam’ele nde ekɔ la lokaho, dui dimɔtshi diahaleke salema diakookomɛ ambeta ɛnɔnyi efula. Nde mbutaka ɔnɛ: “Lamboshikikɛ dia etena kalekami nkaha lomombo lami, mbalekami monga la nsaki ka kahɛ anto akina. Lamboleka monga la lokaho lo dimanyiya, lo monga la solo dia lotutsha otsha le anto akina, lo monga suke dia mbetawɔ alako ndo mbikikɛ ɔkɔmwɛlɔ.” w17.07 9 od. 9-10
Lushi la sato, Ngɔndɔ ka dikumi l’ahende 25
Jehowa akatɛ Satana ate: “Eenda, kɛnɛ tshɛ kele la nde kekɔ lo anya ayɛ.”—Jɔbɔ 1:12.
Kaanga naka Jɔbɔ akayeya lande na kakandahembama, nde akakoke mimbola lande na kaketawɔ Nzambi dia nde nsowa efula. Naka Jɔbɔ aki la tokanyi tɔsɔ, kete nde kokoka mbohɛ kɛnɛ kakawotɛ Jehowa. Dui sɔ diakakoke mbosamba ndo mbokimanyiya dia nde monga l’ekanelo k’ɔlɔlɔ. (Os. 94:19, nɔtɛ) Nkana yimba lo kɛnɛ kakakomɛ Jɔbɔ koka tokimanyiya dia sho ntshikitanya ekanelo kaso ndo koka tosamba. Dibuku dia Jɔbɔ diekɔ etenyi kɛmɔ k’akambo wakafunde Jehowa “dia tosha wetshelo, dia oma lo ekikelo kaso ndo oma lo esambelo k’oma lo Afundelo, sho monga la elongamelo.” (Rɔmɔ 15:4) Diɔ tetshaka ɔnɛ hatohombe kanyiyaka amboleka lo dikambo di’ekakatanu aso ko ndjotshika nkanyiya lo dikambo dia oyindjamelo wa lowandji la Jehowa. L’ɛnyɛlɔ ka Jɔbɔ, sho mɛnyaka woho wasukɛso lowandji la Jehowa lo ntshikala la kɔlamelo le nde kaanga etena kele lɔsɛnɔ wolo. w17.06 24 od. 9; 25 od. 13-14
Lushi la nɛi, Ngɔndɔ ka dikumi l’ahende 26
Nyoye nyuamɛ, totshu lo dihole dia diɛta kele nyotomuya yema.—Makɔ 6:31.
Yeso akeyaka ohomba wa ambeki ande momuya. Ɛnyɛlɔ, l’ɔkɔngɔ wa nde nsambisha efula, Yeso akawatɛ ɛtɛkɛta wa lo divɛsa di’ɛlɔ. Ɔkɔkwɛlɔ wa demba ndo tɔkɛnyɔ koka tokimanyiya dia sho momuya ndo ndjaoka dimɛna. Koko sho pombaka monga la yewo diaha woho wayangɛnyangɛnyaso monga dui dioleki ohomba lo lɔsɛnɔ laso. Lo ntambe ka ntondo, anto efula waki la kanyi nyɛ: “Nyɛsɔ tole ndo tɔnɔ, nɛ dia tayovɔ loyi.” (1 Kɔr. 15:32) Kanyi yakɔ yaamɛ mbambokokanɛ ɛlɔ kɛnɛ. Ko wenya engana wahombaso mbetsha lo nkɔkɔla demba? Dui dimɔ diakokaso nsala ele nsɔna lomingu lɔmɔ ko mfunda lofulo la wenya wetshaso l’awui wendana la olimu wakambɛso Jehowa, ɛnyɛlɔ nsanganya y’Akristo, esambishelo ndo wekelo wa Bible. Oma laasɔ, sho koka mfunda lofulo la wenya wetshaso lo lomingu lakɔ laamɛ lo ɔkɔkwɛlɔ wa demba, ɛnyɛlɔ tɔkɛnyɔ, wendelo wa televiziɔ kana tɔkɛnyɔ ta lo vidɛo. Onde sho koka nsala otshikitanu ɔmɔ?—Ɛf. 5:15, 16 w17.05 24-25 od. 11-13
Lushi la tanu, Ngɔndɔ ka dikumi l’ahende 27
Diolelo dia l’olongo diekɔ oko omundji w’okanda wakatayangaka adidi w’amɛna efula.—Mat. 13:45.
Yeso akoke wɛɛla wa pami kɛmɔ kakasombaka ndo kakasondjaka adidi. Lushi lɔmɔ, pami kakɔ akakondja didi dimɔ diaki la nɛmɔ efula ndeka adidi akina wambondɛnaka. Nde akangɛnangɛna didi diakɔ efula, ko nde akatosondja ɛngɔ tshɛ kaki la nde dia disomba. Akambo wa mɛtɛ wendana la Diolelo dia Nzambi wekɔ oko didi di’oshinga wolo sɔ. Naka sho nanga Diolelo lo yɛdikɔ y’efula oko wakɔshi pami kakɔ didi la nɛmɔ, kete tayonga suke dia ntshika oseka ɛngɔ tshɛ dia monga ndo ntshikala ambolami wa Diolelo. (Makɔ 10:28-30) Ɛnyɛlɔ, Zakɛyɔ akayala ɔngɔnyi lo pɔtɔlaka anto falanga. (Luka 19:1-9) Koko lushi lɔmɔtshi, Zakɛyɔ akoke Yeso asha sawo diendana la Diolelo. Nde akate ate: “Nkumadiɔndjɔ, layanga mbisha ase wola k’ahende ɔtɔi ka diangɔ diami ndo ɛngɔ tshɛ kakamɔshi le onto lo mbokesa, layanga mbokaloyɛtɔ ndodia lo 4.” Zakɛyɔ akakaloya anto falanga yakandɔshi oma le wɔ ndo akatshike lokaki. w17.06 10 od. 3-5
Lushi la samalo, Ngɔndɔ ka dikumi l’ahende 28
Ndooko dikambo dioleki mbishami ɔngɛnɔngɛnɔ oleki nɛ: dia dimi mboka dia anami wekɔ lo ntetemala nkɛndakɛnda lo akambo wa mɛtɛ.—3 Jni. 4.
Anto wakasɔnɛ ambutshi dia nkimanyiya anawɔ, pombaka mbakeketsha dia nɛmiya ambutshi awɔ, dia ntɛkɛta dimɛna lo dikambo diawɔ ndo aha nyanga dia mɛmba ɛkɛndɛ awɔ. Laadiko dia laasɔ, wanɛ waakimanyiya la dia mbewɔ dia monga la lɔkɛwɔ lakoka anto amɔtshi wa l’etshumanelo kana waha l’etshumanelo mɛna ɔnɛ lekɔ kɔlɔ. (1 Pe. 2:12) Kaanga mbakoka ambutshi nɔmba ekimanyielo k’anto akina, vɔ mbele l’ɔkɛndɛ wa mbetsha anawɔ akambo wa mɛtɛ. Vɔ la dia sɛnaka wolo dia mbeya ekimanyielo kawasha apandjudi akina ndo ntetemala mbetsha anawɔ vɔamɛ. Ambutshi le, nyɔlɔmbake Jehowa dia nkondja ekimanyielo ndo nyosale kɛnɛ tshɛ kakokanyu nsala. (2 Ɛk. 15:7) Nyetsha diɔtɔnganelo diasa ɔnanyu la Jehowa la ntondo ka wahɔ anyu. Nyosale la wolo dia ndjashikikɛ kana Ɔtɛkɛta wa Nzambi wekɔ lo munanda otema w’ɔnanyu. Nyotetemale mbetawɔ di’ɔnanyu kokaka monga okambi wa Jehowa wa shikaa. w17.05 12 od. 19-20
Lushi la lomingu, Ngɔndɔ ka dikumi l’ahende 29
Lo ndjela kanyi ya Jehowa, dimi haafɔnya dia ayonga dimɛna dimi kosha etenyi k’okitɔ ka watshɛmi.—1 Ku. 21:3.
Wakafunde pami kɛmɔ ɔnɛ ambosala dui dia kɔlɔ efula. Kɛnɛ kakawate kekɔ kashi. Ohokanyiya woho wakayaoke anto walanga losembwe etena kakawɛnyi pami kaha l’onongo kɛsɔ ndo anande w’apami wadiakema la ave! Ɔsɔ bu tsho ɔkɔndɔ. Ɔsɔ ekɔ mɛtɛ dikambo diakawasalɛ okambi ɔmɔtshi wa kɔlamelo wa Jehowa wakawelɛka Nabɔta, lakasɛnaka etena kakolɛka nkumekanga Ahaba lo Isariyɛlɛ. (1 Ku. 21:11-13; 2 Ku. 9:26) Etena kakalɔmbɛ nkumekanga Ahaba dia nsomba ekambɔ ka vinyɔ kaki Nabɔta kana dia mbosha ekambɔ ka vinyɔ kekina ka dimɛna efula dia mengɔnya la nde, Nabɔta akatone. Lande na? Nabɔta akatone nɛ dia dui sɔ diakalɔshanaka la ɔlɛmbɛ wakasha Jehowa ase Isariyɛlɛ waha nsondja etenyi k’okitɔ ka nkumbo lo pondjo. (Lɛw. 25:23; Wal. 36:7) Mbokɛmaka hwe dia Nabɔta akakitanyiyaka Jehowa. w17.04 23 od. 1; 24 od. 4
Lushi l’ɔtɔi, Ngɔndɔ ka dikumi l’ahende 30
Etena ka tshitshɛ keto kambotshikala, ko kanga kɔlɔ hatonga nto; wɛ ayoshishima lo dihole diande, ko nde hatonga nto.—Os. 37:10.
Waa na wayotshikala etena kayonyɛma akanga wa kɔlɔ? Jehowa ndakaka ate: “Akanga wa memakana wayokita nkɛtɛ, ndo vɔ wayɔngɛnangɛnaka heyama la wɔladi w’efula.” Yema l’ɛse l’osambo akɔ waamɛ, sho mbadiaka ɔnɛ: “Anto w’ɛlɔlɔ wayokita nkɛtɛ, ndo wayodjasɛka lɔkɔ pondjo pondjo.” (Os. 37:11, 29) Waa na wele “akanga wa memakana” ndo “anto w’ɛlɔlɔ”? Akanga wa memakana ele anto wele l’okitshakitsha wetshama oma le Jehowa ndo wookitanyiya. Anto w’ɛlɔlɔ ele wanɛ walanga nsala kɛnɛ kata Jehowa ɔnɛ kekɔ ɔlɔlɔ. Lo andja wa nshi nyɛ, anto wa kɔlɔ ndeka anto w’ɛlɔlɔ efula. Koko l’andja w’oyoyo, akanga wa memakana la anto w’ɛlɔlɔ ato mbayonga, ndo vɔ mbayetɛ nkɛtɛ paradiso! w17.04 10-11 od. 5-6
Lushi la hende, Ngɔndɔ ka dikumi l’ahende 31
Todimake anto ɛngɔ k’ɔlɔlɔ . . . naka wɛ ekɔ la akoka wa nkimanyiya.—Tok. 3:27.
“Ngandji ka Nzambi” totshutshuyaka dia sho mboka anangɛso ngandji, djekoleko lo tena dia wolo. (1 Jni. 3:17, 18) Ɛnyɛlɔ, etena kakadiɛnɛka Akristo wa la Judeya wa lo ntambe ka ntondo la ndjala, etshumanelo kakayakongɛ dia mbakimanyiya. (Ets. 11:28, 29) Ɔpɔstɔlɔ Pɔɔlɔ nde la Petero wakakeketsha Akristo dia nongɔnaka. (Rɔmɔ 12:13; 1 Pe. 4:9) Naka Akristo pombaka nongola anangɛwɔ waya dia ndjowaenda, kete hoke asekawɔ Akristo wele nsɛnɔ yawɔ yekɔ lo waale kana wahɛnyahɛnyama l’ɔtɛ wa mbetawɔ kawɔ! Atete edja, nunu di’Ɛmɛnyi wa Jehowa wakatshutshuyama dia ntshika ngelo yawɔ l’ɔtɛ w’ata ndo ɛhɛnyɔhɛnyɔ wakatombe lo ɛstɛ ka Ukraine. Lonyangu ko, amɔtshi wakadiakema. Koko, anangɛwɔ wa lo nyuma wakɔshi efula ka l’atei awɔ otsha l’ahole akina wa l’Ukraine ndo la Russie. Etena kakiwɔ lo wedja ehende ɛsɔ, vɔ wakalame lomangemange lawɔ l’awui wa pɔlitikɛ aha la monga “ase andja ɔnɛ,” ndo l’ohetoheto tshɛ, vɔ wakatetemala “[mb]ewoya lokumu l’ɔlɔlɔ lendana l’ɔtɛkɛta wa Nzambi.”—Jni. 15:19; Ets. 8:4. w17.05 4 od. 6-7