Wembola W’oma Le Ambadi
Lam’ele Ɛmɛnyi wa Jehowa ndjâtshutshuyaka dia monga la losembwe ndo onto l’onto mbɔsaka onyande oko onto l’oshika, lande na kɛnawɔ ɔnɛ ekɔ ohomba fundaka mukanda wa diokanelo naka amɔtshi wa l’atei awɔ wekɔ lo munda okanda ɔmɔtshi kâmɛ?
Funda mukanda wa diokanelo ekɔ dikambo diɔtɔnɛ l’Afundelo, diɔ sunganaka ndo diekɔ djembetelo ya ngandji. Lande na kataso ngasɔ na? Ɛsɔ tênde awui asɔ wendana la mukanda wa diokanelo kana contrats.
L’atei a Bible, wakafunde awui waketaka lam’asa Nzambi nde l’Ase Isariyɛlɛ, wodja wakadje la nde sheke. Bible kɔndɔlaka ndo awui w’okanda waki l’asa atɛmɔdi wa mɛtɛ. Etatelu tshapita 23 ekɔ l’ɔkɔndɔ ɔmɔtshi wakokaso menda. Lo nyɔi ka Sara, wadiɛnde la ngandji, Abarahama, akalange kondja ɛtshi ka nkɛtɛ dia mbokundɛ. Ɔnkɔnɛ, nde akamɛ sawola l’Ase Kanana wakadjasɛka suke la Hɛbɛrɔna. Divɛsa 7 polo 9 mɛnyaka ɔnɛ nde aketawɔ somba ɛtshi ka nkɛtɛ kakandalangaka l’oshinga tshɛ wakawahombe mbodjɛ. Divɛsa 10 mɛnyaka ɔnɛ nde akataka dikambo sɔ la ntondo k’anto, l’atui w’anto akina waki la soko di’osomba. Divɛsa 13 mɛnyaka ɔnɛ kanga ɛtshi ka nkɛtɛ kɛsɔ aketawɔ kisha Abarahama woshasha, koko Abarahama akakadimola ɔnɛ paka losomba ko dimi kiɔsa. Divɛsa 17, 18 la 20 mɛnyaka ɔnɛ Abarahama akayosombaka ɛtshi ka nkɛtɛ kakɔ, ndo dikambo sɔ diakashikikɛma “lu ashu w’asi Hiti, ndu wa wane tshe wakotoka lu suku dia usumba.”
Otondoyala atɛmɔdi wa Jehowa mbakiwɔ vɔ akɔ ahende, onde wotosala woho okina wotshikitanyi? Tshapita 32 ya Jeremiya kadimolaka dimbola sɔ. Tatɛ oma lo divɛsa 6, tekɔ lo mɛna ɔnɛ Jeremiya akahombe somba ɛtshi ka nkɛtɛ k’ɔn’aki ɔnango she. Divɛsa 9 mɛnyaka ɔnɛ vɔ akɔ ahende wakokana l’oshinga wakoka. Divɛsa 10-12 mbutaka ɔnɛ: “Dimi [Jeremiya] lakafundi lukumbu lami lu daka diasu, lakadimati ematelu. Dimi laketi emenyi, lakawaedikela falanga yako lu kilo. L’okongo diku, dimi lakose akatshi wa daka diasu: ne diakamatemi ematelu uku elembe la ditshelu, ndu ne diaki hwe. Ku dimi lakasha Baruka, on’a Neriya, on’a Maseya daka di’esumbelu la ntundu ka Hanamele, on’a onangu papa, ndu ka emenyi wakaki pita lu daka diako di’esumbelu, ndu la ntundu k’asi Juda tshe waki lu seke dia lukanu.”
Eelo, kânga mbakasombaka Jeremiya ɛngɔ oma le onyande ɔtɛmɔdi wa Jehowa, ɔnɛ lakotɔka ndo la nde, nde akayele awui amɔtshi wasungana wakalɔmbamaka l’ɛlɛmbɛ wa Lɛɛta. Wakafunde mikanda ehende—ɔmɔtshi wakatshikala hwe ɔnɛ kele kawoyendake wonya tshɛ walanga onto, mukanda okina wakamatema ematelo ɔnɛ kele naka wodja tamu lo awui wofundami l’okanda wotshikadi hwe ko vɔ ndjotshɔ dia toshikikɛ lɔkɔ. Divɛsa 13 mɛnyaka ɔnɛ akambo asɔ tshɛ wakasalemaka “la ntundu kawo.” Ɔnkɔnɛ, osombelo ɔsɔ wakasalema lo asho w’ɛmɛnyi, wakɔtɔnɛka l’ɛlɛmbɛ a Lɛɛta ndo wakashikikɛma oma le ɛmɛnyi. Lâsɔ mɛtɛ, mbokɛmaka hwe ɔnɛ lam’afundawɔ mikanda washikikɛma lo yoho yasungana, atɛmɔdi wa Jehowa wa mɛtɛ ndjelaka bɛnyɛlɔ dia lo Bible.
Dikambo sɔ nto sunganaka. Sho mbeyaka ɔnɛ mɛtɛ ‘tena la akambo wa shashimoya komɛka anto tshɛ.’ (Ondaki 9:11, NW) Ndo Akristo wa kɔlamelo wamboyakimɔka le Nzambi mbele l’atei w’anto asɔ tshɛ. Lo dikambo sɔ, Jakoba 4:13, 14 mbutaka ɔnɛ: “Nyuyi nyu wane watutaka nyati: Elo kana lui tayutsho l’usumba a wuhu one la wuhu one, tayutshikala leko eleku tshe, tayetetaka [dia munda] ukanda, tayukundja waho. Keli nyu hanyeyi akambu wayuyala lui.” Ɔnkɔnɛ, sho mbeyaka mumɛ olimu ɔmɔtshi, ɛnyɛlɔ oko sombaka diangɔ, mbɔtɔ dikelemba, kana tshulɛka onto ɔmɔtshi diangɔ dimɔtshi. Ko kakɔna kayosalema lui—ngɔndɔ kayaye, kana ɔnɔnyi wayaye na? Ayotosala naka sho kana onto okina lakamba kâmɛ la so ambokala wâle na? Akambo wa ngasɔ mbeyaka ndjohembola dikelemba diaso. Ayotosala naka hatoyokoka ntsha olimu walɔmbamaso, kana naka onyaso ambɛna dia nde hayokoka tetemala la nkimɔka yɛdikɔ ya falanga yakatokana kana kotsha ɔkɛndɛ ande wa lo dikelemba na? Naka ndoko mukanda wa diokanelo wakafundama, kete ekakatanu wa mamba kokaka tomba. Sho kokaka mbewɔ ekakatanu ɛsɔ kana mbashidiya naka mukanda wa diokanelo di’awui w’okanda wekɔ.
Ndo nto, hatohombe mbohɛ ɔnɛ: lam’ele awui efula wa lo lɔsɛnɔ haweyama shikaa, ondo onto okina mbayoyotetemala kana mbayoyokumiya okanda wandaso kana wanda onyaso. Lo divɛsa 14, Jakɔba akayota nto ate: “Nyu nyeko uku lungi, lateneka etenyi ka tshitshe, ku latushishoka.” Lo menda akambo ɔnkɔnɛ wewɔ lo mɛtɛ mɛtɛ, sho mbeyaka ndjovɔ la shashimoya. Diokanelo dia lofunda (contrat) kokaka mbisha onto l’onto dikimɔ dia nde sala ndo lotumu la onyande naka dui dimɔtshi dia lo shashimoya diambotokomɛ kana diambokomɛ onyaso.
Dikambo sɔ tokonyaka nto lo dui dia sato: Funda mukanda wa diokanelo di’awui w’okanda ekɔ djembetelo ya ngandji. Naka wɛ kana ɔnɛ losadi layɛ dikelemba ambovɔ kana ambokala wâle wele nde aya bu la wolo nto wa ntsha olimu, kete ayonga djembetelo ya ngandji oma le nyu, nyu Akristo, naka nyakatafundi mukanda ɔmɔtshi wɛnya ɛkɛndɛ w’onto l’onto kana falanga yahomba onto l’onto nkimɔ kana nongola. Tshelo shɔ hɛnya ɔnɛ hatowɔshi oko onto l’oshika, koko mɛnyaka ngandji kokaso ɔnangɛso lakamba kâmɛ la so lam’asalaso diokanelo dia lofunda diayɛnya shikaa kɛnɛ kahombande sala kana nongola. Dui sɔ diayoshimba kɛnɛ tshɛ kakoka mbela tokumbɛkumbɛ lam’asanyu naka onto lakasale la yɛ dikelemba amboyohɛ awui amɔtshi wakanyokana kana ɛkɛndɛ ande ɛmɔtshi. Akɔna l’atei aso ele kokele, ahohɛ dikambo, kana ahatosalaka munga na?—Mateu 16:5.
Ekɔ weho ekina nto wɛnya ɔnɛ funda mukanda wa diokanelo di’awui w’okanda ekɔ djembetelo ya ngandji kokaso ɔnangɛso, nkumbo kaso ndo etshumanelo k’otondo. Koko, funda mukanda wa diokanelo kema paka djembetelo ya ngandji tsho koko dui sɔ sunganaka ndo mbɔtɔnɛka la kɛnɛ kata Afundelo naka mukanda akɔ fundama lo yoho yasungana ndo yakoka.