Ɛlɔngɔlɔngɔ Walanga Akambo wa Mɛtɛ
AMBETA ɛnɔnyi ndekana 2 400 wele omembi ɔmɔtshi w’esambo w’ose Hɛbɛru akambola ate: ‘Ngande wayɛdia ɔlɔngɔ a pami mboka kande na?’ (Osambu 119:9) Dimbola sɔ dieke l’ohomba polo nd’ɛlɔ kɛnɛ nɛ dia ɛlɔngɔlɔngɔ l’esekaseka wekɔ lo pomana l’ekakatanu efula l’andja ɔnɛ. Woho wamboleka anto ndjasha l’awui wa mindo wa dieyanelo ambokonya ɛlɔngɔlɔngɔ l’esekaseka efula dia mbɔsa hemɔ ka sida, ndo suke la kahende ɔtɔi ka wanɛ wandama la hemɔ ka wolo kɛsɔ wekɔ l’asa ɛnɔnyi 15 la 24. Ɔnwɛlɔ wa dinɔnɔ dia wolo nto ekɔ lo kiɔkɔ y’ekakatanu efula wasongola nsɛnɔ y’ɛlɔngɔlɔngɔ l’esekaseka ɛmɔtshi. Mishiki wa kɔlɔ, filmɛ yɛnya awui wa ngala ndo wa mindo, televiziɔ, vidɛo ndo wɛnyɛlɔ w’awui a mindo l’Internet wekɔ la shɛngiya ya kɔlɔ efula le ɛlɔngɔlɔngɔ l’esekaseka. Diakɔ diele, ɛlɔ kɛnɛ ambutshi ndo ɛlɔngɔlɔngɔ l’esekaseka efula wekɔ lo kana yimba la wombola wakoke omembi w’esambo ɔsɔ.
Omembi w’esambo ndamɛ akasha okadimwelo lo wombola ande hita ate: ‘Ele lo kitanyiyaka ɔtɛkɛta ayɛ.’ Lo mɛtɛ, Ɔtɛkɛta wa Nzambi, mbut’ate Bible, ekɔ l’ɛlɔmbwɛlɔ k’oshika le ɛlɔngɔlɔngɔ l’esekaseka ndo lam’akiyelawɔ, ɛlɔngɔlɔngɔ l’esekaseka efula mongaka la diɛsɛ lo nsɛnɔ yawo. (Osambu 119:105) Tɔsɛdingole bɛnyɛlɔ dimɔtshi di’ɛlɔngɔlɔngɔ l’esekaseka woka Nzambi ngandji ndo wasala tshɛ dia tshikala nge lo nyuma aha la ndjasha l’eyango w’ɛngɛnɔngɛnɔ ndo wa lomombo la l’andja ɔnɛ.
Vɔ ngɛnangɛnaka ɛlɔmbwɛlɔ k’ambutshi
Jacob Emmanuel aki ombatshi mboka wa lo tena tshɛ l’edja k’ɛnɔnyi ɛmɔtshi la ntondo ka nde ndjokamba lo Bɛtɛlɛ k’Ɛmɛnyi wa Jehowa ka lo wodja wa Mexique. Nde mbohɔka l’ɔngɛnɔngɛnɔ tshɛ woho wakahame ngandji kande l’olimu waki Nzambi ate: “Ambutshi ami mbakaleke kimanyiyami kânga mbele ndo anangɛso amɔtshi wa lo nyuma wambotshunda waki angɛnyi ami wakakimanyiya efula. Vɔ wakakimanyiya dia dimi nanga olimu w’esambishelo. La ngandji tshɛ vɔ wakanɔmbɔla lo mboka k’ɔlɔlɔ ndo ndoko lushi lakamoke dia wekɔ lo tshutshuyami.”
Davidɛ, lambosala ɛnɔnyi efula l’olimu wa lo tena tshɛ mbohɔka woho wakayongaka olimu ɔsɔ la shɛngiya le nde nɛ dia ambutshi ande wakatatɛ kamba oko ambatshi mboka wotshikitanyi etena kaki, nde l’ɔnango la pami, weke tɔkɛndakɛnda. Lam’akavu she, nyango akatatetemala l’olimu w’ombatshi mboka wotshikitanyi. Nde akâkotshɛka ehomba awɔ kânga mbakandakambaka olimu w’esambishelo ka lokumu l’ɔlɔlɔ. Davidɛ mbutaka ate: “Ndoko lushi lakawatshutshuya la wolo dia dimi monga ombatshi mboka, koko nkumbo kaso kakakondja ɔngɛnɔngɛnɔ w’efula oma l’olimu ɔsɔ, ndo lɔngɛnyi laki lam’asaso la kɛnɛ kaketaka lo nkumbo kaso kakatshutshuya dia dimi lawɔ sala woho akɔ wâmɛ.” Lo kɛnɛ kendana l’ohomba w’ɛlɔmbwɛlɔ k’oshika ndo edjelo ka yimba k’oma le ambutshi, Davidɛ mbutaka ate: “Oseka dikɔlɔ tshɛ, mama akatadɛka ɛkɔndɔ w’oma lo dibuku Du paradis perdu au paradis reconquis.a Yoho yakandatɔkɔndɔlɛkawɔ akatokimanyiya dia sho monga la ngandji ka mbo ya ndɛ ya lo nyuma.”
Vɔ ngɛnangɛnaka nsanganya
Ɛlɔngɔlɔngɔ l’esekaseka ɛmɔtshi mɛnaka wolo dia ngɛnangɛna nsanganya y’Akristo. Vɔ mbɔtɔka lo nsanganya nɛ dia ambutshi awɔ wekɔ lo tshɔ lawɔ. Koko, naka vɔ tetemala la mbɔtɔka lo nsanganya, kete l’edjedja vɔ koka ndjolanga nsanganya. Tɔshi ɛnyɛlɔ kaki Alfredo, lakatatɛ kamba olimu wa lo tena tshɛ lam’akinde eke l’ɛnɔnyi 11. Nde mbetawɔka dia lam’akinde l’ɛnɔnyi oko etanu, nde akahembaka ndawɔ nsanganya nɛ dia yɔ yakolashaka djɔ koko ambutshi ande kombetawɔka dia nde ndala djɔ wonya wa nsanganya. Nde mbohɔka ate: “Lam’akamayolaka, lakayomɛka nanga nsanganya yema yema, djekoleko l’ɔkɔngɔ wa dimi mbeka mbadia la funda nɛ dia l’etena kɛsɔ, lakatatɛ mbisha kɔmatɛrɛ l’ɛtɛkɛta ami hita.”
Cintia, osekaseka waya l’ɛnɔnyi 17 wakamba oko ombatshi mboka wa pondjo mbutaka woho wakonge lɔngɛnyi la dimɛna la shɛngiya y’efula le nde dia nde monga la ngandji k’olimu waki Nzambi. Nde mbutaka ate: “Diɔtɔnganelo dia dimɛna dia l’anangɛso ndo wɔtwɛlɔ wa lo nsanganya wa mbala la mbala wakakimanyiya dia dimi minya yimba oma le angɛnyi ami wa l’andja ɔnɛ ndo oma l’awui wasalema efula le ɛlɔngɔlɔngɔ l’esekaseka, oko otshwelo wa lɛnɛ akɛnyawɔ mishiki l’otsho. Woho wakamahokamɛka kɔmatɛrɛ ndo awui wakete l’esambishelo wakatamaka lo nsanganya akambisha nsaki ka mbisha Jehowa tshɛ kele lami ndo lambɛna dia ɛngɔ koleki dimɛna kele lami ko nshi yami y’osekaseka. Ɔnkɔnɛ, lakɔshi yɛdikɔ ya kamba la nshi yakɔ l’olimu ande.”
Koko, nde mbetawɔka ate: “Aki etena kɛmɔtshi, la ntondo ka dimi batizama, kakamɛnaka dia mbetsha nsanganya kema dikambo dia woke lo mbisha yɛkɛnɛndɛ y’ɔnɛ lekɔ l’adɛvɔara kana l’elimu ekina wa la kalasa. Laketshaka nsanganya efula ndo dikambo sɔ diakatatɛ monga la shɛngiya lo lonyuma lami. Lakatatɛ mbekesanɛ l’ɔna pami laki kombekaka Bible. Diɛsɛ ko, oma l’ekimanyelo ka Jehowa, lakayohɔka okanga a kɔngɔlɔ la ntondo ka wanyu shila.”
Yɛdikɔ y’onto ndamɛ
Etena kakawambola Pablo, ɔlɔngɔlɔngɔ ɔmɔtshi wakambɛ Jehowa olimu wa lo tena tshɛ dia mbeya kɛnɛ kɔsande dia tɔ mbaleka kimanyiya onto dia monga la ngandji k’akambo wa mɛtɛ wa l’Ɔtɛkɛta wa Nzambi, nde akate ɔnɛ: “Dimi fɔnyaka dia ekɔ akambo ahende: wekelo w’onto ndamɛ wa mbala la mbala ndo ohetoheto l’olimu w’esambishelo. Lekɔ lo mbisha ambutshi ami losaka efula l’ɔtɛ wakawambetsha akambo wa mɛtɛ wendana la Jehowa ndo dimi fɔnyaka dia ɔsɔ mbele dikambo dioleki dimɛna diakawakoke mbishami. Koko, dimamɛ pombaka monga l’eshikikelo dia dimi mbokaka Jehowa ngandji. Diakɔ diele, ekɔ ohomba mbeya ‘otale ndo ɔhɔngɔ’ w’akambo wa mɛtɛ wa lo Bible. Paka lo sala ngasɔ mbakomaso lo mboka mposa ka wolo k’Ɔtɛkɛta wa Jehowa wahɛta oko ‘dja’ l’etei kaso dia mbewoya anto akina ɔtɛkɛta akɔ. Ohetoheto ɔsɔ wa l’olimu w’esambishelo ayotokimanyiya dia sho tetemala la ngɛnangɛna akambo wa mɛtɛ.”—Efeso 3:18; Jeremiya 20:9.
Jacob Emmanuel lakatatɛkɛtshi dikambo diande ntondo nde lawɔ mbohɔka ohomba w’onto ndamɛ sɔna dia kambɛ Jehowa. Nde mbutaka ate ndoko lushi lakɔhɛhiya ambutshi ande dia nde nongola batisimu. “Dimi mbetawɔka dia dikambo sɔ diaki dimɛna efula nɛ dia lambɛna etombelo w’ɛlɔlɔ w’oma lɔkɔ. Ɛnyɛlɔ, ɛlɔngɔlɔngɔ ɛmɔtshi waki angɛnyi ami wakɔshi yɛdikɔ dia nongola batismu etena kamɛ. Kânga mbaki dikambo sɔ dimɛna, lakakoke mɛna di’amɔtshi wakɔshi yɛdikɔ shɔ l’esasesase ndo kombeta edja oma lâsɔ, ohetoheto awɔ l’elimu wa Diolelo wakakitakita. Koko ambutshi ami kotshutshuyami dia dimi mbɔsa yɛdikɔ ya ndjakimɔ le Jehowa. Dimamɛ mbakayɔsaka yɛdikɔ shɔ.”
Ɔkɛndɛ w’etshumanelo
Ɛlɔngɔlɔngɔ l’esekaseka ɛmɔtshi wakeke akambo wa mɛtɛ vamɛ, mbut’ate aha l’ekimanyielo k’ambutshi awɔ. Kema wɔdu dia mbeka woho wa sala kɛnɛ kele ɔlɔlɔ ndo tetemala la kisala aha l’ekimanyielo k’ambutshi.
Noé mbohɔka wahɔ w’efula wakandakondja oma l’akambo wa mɛtɛ. Oma ko kɛndakɛnda yande, nde akomalaka esadi ndo aki wonya tshɛ suke dia ndjakimɔ l’awui wa ngala. Lam’akandatatɛ mbeka Bible ele l’ɛnɔnyi 14, dionga diande diakatatɛ tshikitana, ndo oma lo dikambo sɔ, ambutshi ande waki komonga ndoko la wahɔ l’awui wa lo Bible l’etena kɛsɔ wakayɔngɛnangɛna efula. Lam’akayahamaka Noé yema yema lo nyuma, nde akalange dia ndeka kamba la lɔsɛnɔ lande l’olimu waki Nzambi. Kakianɛ nde ekɔ lo kamba olimu wa lo tena tshɛ.
Woho akɔ wamɛ mbele, Alejandro akatatɛ ndjasha l’akambo wa mɛtɛ w’Akristo lam’akinde eke dikɛnda di’efula kânga mbaki ambutshi ande kombidjaka yimba l’akambo akɔ. Dia mɛnya lowando lande l’akambo wa mɛtɛ, nde mbutaka ate: “Dimi lakodiama lo luudu lele anto tshɛ waki aseka Mupɛ wa wolo. Koko lakayolekaka mbetawɔ wetshelo wa waa Communiste w’ɔnɛ Nzambi bu, lam’ele ɔtɛmwɛlɔ kokadimola wembola wakatshindjaka wɔɔngɔ oma ko dikɛnda diami. Ɔlɔngɔswamelo waki Jehowa wakakimanyiya dia dimi kondja ewo ka Nzambi. Vɔ wakashimbɛ lɔsɛnɔ lami mɛtɛ, nɛ dia otondongaka dimi kombeka Bible, tshike ondo lotoyakimɔ l’awui wa mindo, l’ɔnwɛlɔ wa wanu wa tshambandeko kana wa dinɔnɔ dia wolo. Lakakoke ndo ndjɔtɔ l’atei w’elui ɛmɔtshi w’atɔmbɔki wotoyonkonya lo kɔlɔ k’efula.”
Ngande wakoka ɔlɔngɔlɔngɔ kana osekaseka nyanga akambo wa mɛtɛ ndo tetemala lɔkɔ aha l’ekimanyielo k’ambutshi ande na? Aha la tâmu, dikumanyi ndo anto akina wa l’etshumanelo wekɔ l’ɔkɛndɛ w’ohomba efula. Noé mbohɔka ate: “Ndoko lushi lakamayaoke oko etshike lam’ele Jehowa ekɔ nshi tshɛ suke suke lami. Ndo nto, lakakimanyiyama oma le anangɛso l’akadiyɛso wa ngandji efula wakakome waa papa, waa mama ndo analengo l’akadiyɛmi wa lo nyuma.” Kakianɛ nde okamba lo Bɛtɛlɛ ndo ekɔ lo kamba la wenya ande l’olimu waki Nzambi. Alejandro mbutaka woho akɔ wamɛ ate: “Dikambo dimɔtshi diayomohɔka nshi tshɛ ele lakakondja diɛsɛ dia monga l’atei w’etshumanelo kele l’olui wa dikumanyi diakayakiyanyaka la ngandji tshɛ lo dikambo diami. Lekɔ l’ɔngɛnɔngɛnɔ wa lânde nɛ dia, etena kakamatatɛ mbeka Bible lam’akimi l’ɛnɔnyi 16, dimi lawɔ laki la yimba y’ofukutanu yatongaka le ɛlɔngɔlɔngɔ tshɛ. Koko, nkumbo ya l’etshumanelo kompekɔmi ndoko lushi. Nshi tshɛ, onto ɔmɔtshi akikɔ suke dia nongolami aha tsho lo luudu lande ndo la mbo ya ndɛ koko akambutɛka tshɛ kaki l’otema ande.” Ɛlɔ kɛnɛ, Alejandro ambolekanya ɛnɔnyi 13 l’olimu wa lo tena tshɛ.
Anto amɔtshi fɔnyaka dia dikambo di’ɔtɛmwɛlɔ mendanaka paka l’epalanga w’anto. Koko, ɛlɔngɔlɔngɔ l’esekaseka efula wakeke akambo wa mɛtɛ wa lo Bible oma ko tɔkɛndakɛnda tawɔ ndo wakakome lo mboka Jehowa ngandji ndo tshikala la kɔlamelo le nde. Ɛtɛkɛta waki Davidi wakafundama l’Osambu 110:3 mendanaka l’ɛlɔngɔlɔngɔ ndo l’esekaseka ɛsɔ, vɔ mbutaka ɔnɛ: ‘Wodja ayɛ wayoyakimɔ l’ɔngɛnɔngɛnɔ, oko alembe ayɛ wɔlɔtshami ɛlɔtɔ w’ekila ndo wɛ ekɔ la lemba l’ɛlɔngɔ w’apami wele oko lɔpɔpɔ la la kɛsɛkɛsɛ.’
Kema dikambo dia tshitshɛ le ɛlɔngɔlɔngɔ l’esekaseka dia vɔ mbeka akambo wa mɛtɛ ndo tetemala kukutɛ akambo akɔ. Ekɔ mɛtɛ ɔngɛnɔngɛnɔ dia mɛna woho wamamatana efula ka l’atei awɔ kâmɛ l’ɔlɔngɔswamelo waki Jehowa, wɔtɔwɔ lo nsanganya mbala la mbala ndo wekawɔ Bible l’etete. Lo sala dikambo sɔ, vɔ waya l’akoka wa monga la ngandji k’oshika k’Ɔtɛkɛta wa Nzambi ndo k’olimu ande!—Osambu 119:15, 16.
[Nɔtɛ ka l’ɛse ka dikatshi]
a Diakatondjama oma le Ɛmɛnyi wa Jehowa l’ɔnɔnyi 1958; koko hadioyotondjama nshi nyɛ.