Lende akokaso tana akambo wa lo nyuma w’eshika?
RODOLPHE akambola la yema ya lɔsɔkɔ ate: “Naka wɛ nangaka mbɔtɔ l’ɔtɛmwɛlɔ ɔmɔtshi paka l’ɔtɛ wa mbekelo ka nkumbo kanyu, lande na kahayasɔnɛ ɔtɛmwɛlɔ waki wa Seltes lɛnɛ akatɛmɔlaka watshɛso ambeta ɛnɔnyi 2000?” Kanyi shɔ yakatshutshuya dikɛnda diakasawolaka la nde dia mbɔla.
Rodolphe akate ate: “Diɔtɔnganelo diele lam’asami la Nzambi diekɔ ohomba efula le mi. Dimi haletawɔ kanyi y’ɔnɛ pombaka tɛmɔla l’ɔtɛmwɛlɔ kapanda nɛ dia ɔsɔ mbele ɔtɛmwɛlɔ w’ase nkumbo kaso, mbut’ate, ase nkumbo kami wakasɛnaka ɛnɔnyi akumi kana nkama la ntondo waki l’ɔtɛmwɛlɔ akɔ.” Rodolphe akasɛdingola akambo dimɛna; nde kɔmbɔsa dikambo di’ohomba efula sɔ oko ɛngɔ kɛmɔtshi kakandahombe tsho kondja oko okitɔ.
Kânga mbele tshelo y’anto kitaka ɔtɛmwɛlɔ waki watshɛwɔ lo nɔnga la nɔnga hayoyoleka salema nshi nyɛ, anto efula wekɔ lo tetemala la tɛmɔla paka l’ɔtɛmwɛlɔ wa nkumbo kawɔ. Ko onde ekɔ mbala tshɛ dimɛna dia tɛmɔla paka l’ɔtɛmwɛlɔ w’ambutshi? Kakɔna kata Bible?
L’ɔkɔngɔ w’ɛnɔnyi 40 wakawetsha l’oswe wa shɛnga, Jashua, ɔnɛ lakakite Mɔsɛ akɛnya ase Isariyɛlɛ dia vɔ wakahombe sala ɔsɔnwɛlɔ ɔmɔtshi lo mbuta ate: “Naka nyu hanyongenangena ntemola [Jehowa] elo, nyosonole kene kalanganyu ntemola, kana ditemolatemola diakatemolaka washenyu la wedi wa Efarate, kana ditemolatemola di’asi Amora, akanga a kete yudjashinyu. Keli dimi la wa lu luudu lami tayotemolaka [Jehowa] ndame.”—Jashua 24:15.
Tshɛwɔ kɛmɔtshi kakatɛkɛtaka Jashua dikambo diande ko Tɛra ka she Abarahama, lakasɛnaka l’osomba wa Ura, waki l’etena kɛsɔ lo ɛstɛ k’Ɔkɛdi wa Eyufarata. Bible hatɛkɛta akambo efula lo dikambo dia Tɛra, koko tɔ mbutaka dia nde akatɛmɔlaka tonzambizambi tokina. (Jashua 24:2) Ɔnande Abarahama kânga mbakinde atonge la ewo k’efula ka sangwelo diaki Nzambi, nde aketawɔ dia monɔ oma l’osomba wakandotɔ etena kakɔ̂lɔmbɛ Jehowa dia nde sala dikambo sɔ. Eelo, Abarahama akasɔnɛ ɔtɛmwɛlɔ wakatshikitana la waki she. Lo sala ngasɔ, Abarahama akalongola ɛtshɔkɔ wakolake Nzambi, ndo akayokoma onto leyama l’ɛtɛmwɛlɔ efula oko “lotshetshe l’akanga a mbetawo tshe.”—Romo 4:11.
Bible tɛkɛtaka nto dikambo di’ɔkɔndɔ wa dimɛna waki Ruta laki tshɛnde kɛmɔtshi la Yeso Kristo. Ruta aki womoto l’ose Mɔaba lakatshukana l’ose Isariyɛlɛ ɔmɔtshi, nde akayokomaka wadi aki odo ndo akahombe sala ɔsɔnwɛlɔ ɔmɔtshi: tshikala lo wodja ande wa lotɔ kana kalola l’okilo ande wa womoto otsha l’Isariyɛlɛ. Oko wakandeyaka nɛmɔ dioleki diaki l’ɔtɛmwɛlɔ wa Jehowa naka mbɛ̂dika l’ɔtɛmwɛlɔ wa dikishi wakatɛmɔlaka ambutshi ande, Ruta akatɛ okilo ande wa womoto ate: “Wudja aye, wayuyala wudja ami, ndu [Nzambi k]aye, ayuyala [Nzambi k]ami.”—Ruta 1:16, 17.
Dia nembetshiya dihole diele la dibuku nɛ l’atei w’abuku wetawɔma lo Bible, Dictionnaire de la Bible nembetshiyaka dia ɔkɔndɔ ɔsɔ mɛnyaka “woho wele womoto ɔmɔtshi lakotɔ lo wodja w’angɛndangɛnda l’atei w’apanganu wakahetshaka ase Isariyɛlɛ, . . . laki oma lo ngandji kande ka wodja ndo k’ɔtɛmwɛlɔ wa Jehowa, akayongaka la diɛsɛ dia monga lɔtshɛtshɛ laki Nkumekanga k’ekila Davidi.” Ruta komengenga dia sɔna ɔtɛmwɛlɔ wakatshikitana la waki ambutshi ande, ndo oma lo dikambo sɔ nde akatshɔkwama oma le Nzambi.
Ɔkɔndɔ wendena l’etatelo ka Lokristo ndeka mbisha olembetshiyelo wa hwe lo kɛnɛ kendana l’ɛkɔkɔ wakatshutshuya ambeki waki Yeso dia tshika ɔtɛmwɛlɔ wa watshɛwɔ. L’ɛtɛkɛta wetawoya, ɔpɔstɔlɔ Petero akalɔmbɛ ampokami ande dia vɔ ‘ndjashimbela oma lo lɔlɔnga la kɔlɔ lɔnɛ’ lo ndjatshumoya oma lo pɛkato yawɔ ndo lo batizama lo lokombo la Yeso Kristo. (Etsha 2:37-41) Ɛnyɛlɔ kɛmɔtshi ka diambo ele kaki Saulo laki ose Juda lakahɛnyahɛnyaka Akristo. Lam’akandatatshɔka otsha la Damasɛkɛ, nde akɛnyi ɛnɛlɔ ka Kristo, kele oma l’ɔkɔngɔ atɔ, nde akayokomaka Okristo ndo akayeyamaka lo lokombo l’ɔpɔstɔlɔ Paulo.—Etsha 9:1-9.
Efula k’Akristo wa lo ntambe ka ntondo kopomana la woho wa dikambo dia diambo diakakomɛ Paulo sɔ. Koko, vɔ tshɛ wakahombe tshika ɔtɛmwɛlɔ w’ase Juda kana wa tonzambizambi ta weho la weho t’apanganu. Wanɛ waketawɔ Lokristo waki l’ɛkɔkɔ wa shikaa wa sala dikambo sɔ, mbala efula aki oma l’ɔkɔngɔ w’ɔkɛtshanyelo w’efula lo kɛnɛ kendana l’olimu waki Yeso oko Mɛsiya. (Etsha 8:26-40; 13:16-43; 17:22-34) Wakewoya Akristo wa lo ntambe ka ntondo asɔ hwe lo kɛnɛ kendana l’ohomba wa vɔ sala etshikitanu ɛmɔtshi lo nsɛnɔ yawɔ. Anto tshɛ wakalongola leeta lakɔ lâmɛ, oyadi ase Juda kana anto waki komonga ase Juda, koko losango la woho akɔ wâmɛ mbakikɔ. Dia ngɛnyangɛnya Nzambi, aki ohomba ndjela yoho y’oyoyo ya tɛmɔla, mbut’ate Lokristo.
Ɔsɔnwɛlɔ w’ohomba le so
Akahombe mɛtɛ monga la dihonga lo ntambe ka ntondo dia tshika ɔtɛmwɛlɔ w’ashidi wa lo nkumbo, ɛnyɛlɔ ɔtɛmwɛlɔ w’ase Juda, ɔtɛmwɛlɔ wa nkumekanga, kana ɔtɛmwɛlɔ wa tonzambizambi t’apanganu ko mbɔtɔ l’ɔtɛmwɛlɔ wakɔnyɔmaka oma le ase Juda l’ase Rɔma. Ɔsɔnwɛlɔ ɔsɔ akakonyaka esadi eto l’ɛhɛnyɔhɛnyɔ. Opiskɔpɔ w’oseka Mupɛ Hippolyte Simon wa l’osomba wa Clermont-Ferrand, akalembetshiya lo dibuku diande Vers une France païenne ? dia ɛlɔ kɛnɛ pombaka monga la dihonga dia woho waki l’anto lo ntambe ka ntondo dia tona “ndjela lokolo l’anto tshɛ.” Pombaka mɛtɛ monga la dihonga dia mbɔtɔ l’ɔtɛmwɛlɔ wele kema l’anto efula ndo wɔnywama tena la tena, mbut’ate ɔtɛmwɛlɔ w’Ɛmɛnyi wa Jehowa.
Paul, ɔlɔngɔ a pami ɔmɔtshi wa la Bastia, la Corse lakodiama l’atei w’ɔtɛmwɛlɔ w’aseka Mupɛ, akayashaka l’elimu wa l’ɛkɛlɛzia mbala la mbala, oko sondja ekate dia kondja akuta wendana l’atshunda w’aseka Mupɛ washanawɔ weshasha. Oko wakinde la saki ka shihodia Bible dimɛna, nde aketawɔ dia sawolaka mbala la mbala l’Ɛmɛnyi wa Jehowa. L’edjedja ka wonya, nde akayɛna dia nde ayokondja wahɔ wa pondjo oma lo kɛnɛ kakandekaka. Ɔnkɔnɛ, Paul aketawɔ l’ɔlɔlɔ tshɛ kɛnɛ kele lo Bible ndo akayokoma Ɔmɛnyi wa Jehowa. Ambutshi ande waketawɔ mboka kakandasɔnɛ, ndo tɔ konanya diɔtɔnganelo diawɔ dia dimɛna diaki l’atei wa nkumbo.
Amélie mbidjasɛ lo sidɛ ka France. Aya nɔnga nyɛi yele ase nkumbo kande wekɔ paka Ɛmɛnyi wa Jehowa. Lande na kakandetawɔ dia tɛmɔla l’ɔtɛmwɛlɔ w’ambutshi ande? Nde akate ate: “Bu dimɛna koma Ɔmɛnyi wa Jehowa paka l’ɔtɛ w’ɔnɛ ambutshi kana watshɛyɛ waki kana wekɔ Ɛmɛnyi wa Jehowa. Koko l’edjedja ka wonya wɛ pombaka monga l’eshikikelo ka mbuta wate: ‘Ɔnɛ ekɔ ɔtɛmwɛlɔ ami nɛ dia ekɔ akambo wetawɔmi dimɛ.’ ” L’ɛnyɛlɔ k’Ɛmɛnyi ekina efula wa Jehowa w’ɛlɔngɔlɔngɔ kana w’esekaseka, Amélie mbeyaka dia dietawɔ dia wolo diele lande lo dikambo di’ɔtɛmwɛlɔ mboshaka oyango ɔmɔtshi lo lɔsɛnɔ ndo wekɔ kiɔkɔ y’ɔngɛnɔngɛnɔ wa pondjo.
Ɔkɔkɔ wetawɔso awui waki Nzambi
Dibuku dia Tukedi, tshapita 6, divɛsa 20, keketshaka wanɛ walanga ngɛnyangɛnya Nzambi ɔnɛ: “On’ami, ulamaki elembe wa sho, tukadjaki wetshelu wa nyo.” Lo dihole dia nɔmba tsho ɛlɔngɔlɔngɔ kana esekaseka dia vɔ monga la dilɛmiɛlɔ diele oko akanga wa totshungu, dako sɔ mbatshutshuyaka dia vɔ kitanyiya atɔndɔ waki Nzambi lo fudia mbetawɔ kawɔ ndo lo ndjela kɛnɛ kata Nzambi. Ɔpɔstɔlɔ Paulo akalɔmbɛ asekande dia vɔ ‘sɛdingola akambo tshɛ,’ dia menda kana kɛnɛ kakawetshama mbɔtɔnɛka l’Ɔtɛkɛta wa Nzambi ndo la lolango Lande, ndo dia sala akambo lo yoho yɔtɔnɛ la lolango laki Nzambi.—1 Tesalonika 5:21.
Oyadi wakodiama lo nkumbo k’Akristo kana bu, Ɛmɛnyi wa Jehowa ndekana miliyɔ shamalo, w’akɛnda ndo w’epalanga wakɔshi yɛdikɔ shɔ vɔamɛ. Oma lo wekelo wa dimɛna wa Bible, vɔ wambokondja ekadimwelo w’eshika lo wembola awɔ wendana l’oyango wa lɔsɛnɔ, ndo wamboshihodia dimɛna lolango laki Nzambi lo dikambo di’anto. L’ɔkɔngɔ wa vɔ kondja ewo kɛsɔ, vɔ waketawɔ akambo wendana la Nzambi ndo wekɔ lo mbidja wolo dia sala lolango laki Nzambi.
Oyadi wɛ mbadiaka periodikɛ kɛnɛ mbala la mbala kana bu, etawɔ di’Ɔmɛnyi wa Jehowa kokimanyiya dia wɛ sɛdingola awui wa lo nyuma wele lo Bible. Lo sala ngasɔ, wɛ ayonga l’akoka wa ‘monganɛ ndo mbeya dia Jehowa ekɔ ɔlɔlɔ’ ndo wɛ ayokondja ewo kele naka wɛ kamba latɔ, kete tɔ kayokokonya lo lɔsɛnɔ la pondjo.—Osambu 34:8; Joani 17:3.
[Osato wa lo lɛkɛ 3]
Nɔnga nyɛi ya nkumbo kɛmɔtshi k’Ɛmɛnyi wa Jehowa ka la France
[Osato wa lo lɛkɛ 5]
Ruta akasɔnɛ dia kambɛ Jehowa lo dihole dia kambɛ tonzambizambi ta watshɛnde