Toyangake kɛnɛ kele ɔlɔlɔ le anto tshɛ

‘Nzambi kami le, ombohɔ lo kɛnɛ kele ɔlɔlɔ.’​—NEHEMIYA 13:31.

1. Ngande wasalɛ Jehowa anto tshɛ ɔlɔlɔ na?

L’ƆKƆNGƆ wa nshi efula ya longe ndo ya lotshukutshuku, owalelo wa yanyi mbelaka otshikitanu w’ɔngɛnɔngɛnɔ. Anto mongaka la dungi di’ɔmɔnɔmɔnɔ ndo ndjaokaka dimɛna. Woho akɔ wâmɛ mbele l’ɔkɔngɔ w’etena k’otale ka yanyi ya wolo ndo ka dungu di’efula, ɔlwɛlɔ wa mvula kana wa longe tutshaka ndo keketshaka alemba aso. Otungi aso wa ngandji Jehowa akatosha woshasha wa diambo wa hiɛlɛlɛ watosha tshitshi la dungu lanɛ la nkɛtɛ. Yeso akakotola yambalo lo lokaho laki Nzambi lam’akandetsha ate: “Nyulangi atunyi anyu, nyolombele wane watunyusuyaka. Okone nyu nyayuyala ana wa Shenyu le l’ulungu, ne dia ndi atuhutuyaka unya le antu wa kolo ndu le antu w’ololo, ndu atutumaka mvula le antu w’ololo ndu le antu wa kolo.” (Mateu 5:43-45) Eelo, Jehowa salɛka anto tshɛ ɔlɔlɔ. Ekambi ande pombaka sala la wolo dia mbôkoya lo nyangaka kɛnɛ kele ɔlɔlɔ le anto akina.

2. (a) Kakɔna katshutshuya Jehowa dia salɛ anto akambo w’ɔlɔlɔ? (b) Kakɔna kenda Jehowa lo woho wasalaso l’ɔlɔlɔ watosalɛnde?

² Kakɔna katshutshuya Jehowa dia salɛ anto akambo w’ɔlɔlɔ na? Kânga l’ɔkɔngɔ w’Adama sala pɛkato, Jehowa kotshika dia nyanga kɛnɛ kele ɔlɔlɔ le anto. (Osambu 130:3, 4) Oyango ande ele wa kaloya anto wele l’okitanyiya dia vɔ sɛna nto lo Paradiso. (Efeso 1:9, 10) Ngandji kande k’otamanya toshaka elongamelo ka sho tshungɔ oma lo pɛkato la di’anto wele kema kokele lo tshimbo ya Lɔtɔngɔ lakalakema. (Etatelu 3:15; Romo 5:12, 15) Mbetawɔ yɛdikɔ y’olambo wa tshungo todiholɛka mboka ka monga nto anto wa kokele. Jehowa ekɔ lo menda kakianɛ ɔmɔmɔ la l’atei aso dia menda kɛnɛ kasalaso lo kɛnɛ kendana la lokaho lande. (1 Joani 3:16) Nde mendaka kɛnɛ tshɛ kasalaso dia mɛnya lowando laso l’akambo ande w’ɔlɔlɔ. Ɔpɔstɔlɔ Paulo akafunde ate: “Nzambi kema kolo, dia ndi mbuhela ulimu anyu la ngandji kakanyenya antu lu lukumbu landi.”​—Heberu 6:10.

3. Wombola akɔna wahombaso sɛdingola?

³ Lâsɔ, ngande wakokaso mbokoya Jehowa lo nyangaka kɛnɛ kele ɔlɔlɔ le anto akina? Tayanga kondja ekadimwelo lo wombola ɔsɔ lo sɛdingola ahole anɛi wa lo lɔsɛnɔ laso: (1) l’olimu w’Okristo, (2) lo nkumbo, (3) l’etshumanelo, ndo (4) lo diɔtɔnganelo diasaso l’anto akina.

L’Olimu w’Esambishelo ndo wa Mbetɛ Anto Ambeki

4. Lande na kele kamba olimu w’Okristo ekɔ yoho mɔtshi ya nyanga kɛnɛ kele ɔlɔlɔ le anto akina?

⁴ Lam’akandalembetshiyaka ambeki ande wakalange mbeya kitshimudi ya wɛla w’eponga la kangaka, Yeso akate dia “ekambo eli andja.” Oko weso ambeki waki Yeso wa nshi nyɛ, sho mbeyaka mɛtɛ kɛsɔ etena kasambishaso. (Mateu 13:36-38; 28:19, 20) Olimu aso w’esambishelo nɔmbaka dia sho mbewoya mbetawɔ kaso lo sɛkɛ. Woho weyama dimɛna Ɛmɛnyi wa Jehowa ɛlɔ kɛnɛ l’olimu awɔ w’esambishelo ka lo luudu la luudu ndo lo toshinga ekɔ djembetelo yɛnya welo wasalaso dia nyanga anto wetawɔ losango la Diolelo. Yeso aketsha ate: “Lam’ayunyukuma l’usumba kana lu ngelu tshe, kanyuyangi untu lukuki nyulungula.”​—Mateu 10:11; Etsha 17:17; 20:20.

5, 6. Lande na katetemalaso la membolaka anto mbala la mbala lawakawɔ?

⁵ Etena kembolaso anto aha la mbaewoya ntondo, sho mendaka kɛnɛ kayowosala la losango laso. Mbala mɔtshi sho tɛnaka di’onto la lo nkumbo kɛmɔtshi mbeyaka mbetawɔ tohokamɛ etena kele onto okina la lo nkumbo kakɔ mbeyaka mbuta ate: “Sho hatɔngɛnangɛna losango lanyu,” ko nde totshanya. Asolo aso nongolaka etena kɛnaso wendjudi kana woho wahayasha onto ɔmɔtshi lo losango laso onga la shɛngiya le onto lakalangi tohokamɛ! Lasɔ, kakɔna kakokaso sala dia tetemala la nyanga kɛnɛ kele ɔlɔlɔ le anto tshɛ?

⁶ Mbala kayotoya nto lo nkumbo kɛsɔ etena kayotosambisha nto l’ɛtshi kɛsɔ ka nkɛtɛ mbeyaka tosha diaaso dia tɛkɛta mbala kakɔ ɔtɔi l’onto lakatotshanya lam’akataye ntondo. Mbohɔ kɛnɛ kakete mbala ka ntondo kakataye mbeyaka tokimanyiya dia sho ndjalɔngɔsɔla. Ondo onto laki la wendjudi ɔsɔ akasale dikambo sɔ la kanyi y’ɔlɔlɔ, lo mbɔsa di’ɔnɛ nde pombaka shimba ose nkumbo kande lakayange tohokamɛ di’aha nde mboka losango la Diolelo. Ondo akambo wa kashi wakandoke lo kɛnɛ kendana l’eyango wele laso mbakôtshutshuya dia sala dikambo sɔ. Koko kɛsɔ hahombe toshimba dia sho tetemala la sambisha lokumu l’ɔlɔlɔ la Diolelo lo nkumbo kɛsɔ, lo nyanga dia mbalembetshiya la yewo tshɛ kɛnɛ kele mɛtɛ lo kɛnɛ kendana l’eyango aso. Sho nyangaka dia kimanyiya anto tshɛ dia vɔ kondja ewo ka mɛtɛ kaki Nzambi. Mbeyaka monga ko Jehowa ayokotola onto ɔsɔ oya lende.​—Joani 6:44; 1 Timote 2:4.

7. Kakɔna kayotokimanyiya dia mɛna akambo la sso di’ɔlɔlɔ etena kasambishaso na?

⁷ Alako wakasha Yeso ambeki ande mendanaka nto l’ɔlɔshamelo wa lo nkumbo. Onde, nde kombuta ate: ‘Dimi lakaye dia ndjatanya anto, ɔna pami la she ndo ɔna womoto la nyango, ndo osekaseka la nyango omɛnde’? Yeso akakotsha ate: ‘Atunyi waki onto wayonga wanɛ wodjashi lande luudu ɔtɔi.’ (Mateu 10:35, 36) Koko, akambo ndo waonga wele l’anto tshikitanaka. Hemɔ ka shashimoya, nyɔi k’ose nkumbo ɔmɔtshi, mpokoso kɛmɔtshi, okiyanu w’oma lo dikambo dimɔtshi ndo akambo akina efula waheyama shila koka tshikitanya kanyi yele l’anto lo dikambo di’esambishelo kaso. Onde tayoyanga kɛnɛ kele ɔlɔlɔ le anto naka sho mɛnaka akambo la sso dia kɔlɔ, lo mbuta ɔnɛ anto wasambishaso hawotetawɔ losango l’asambishaso? Lande na kahatakalola nto l’ɔngɛnɔngɛnɔ dia tembola anto akɔ nto lawakawɔ lo diaaso dikina. Vɔ mbeyaka mbala mɔtshi ndjetawɔ losango laso. Mbala efula aha tsho kɛnɛ kataso mbatshutshuya anto dia mbetawɔ losango laso koko ndo yoho yakitaso. Nɔmba Jehowa l’otema ɔtɔi la ntondo ka sho tomba l’esambishelo ayotokimanyiya mɛtɛ dia sho mɛna akambo la sso di’ɔlɔlɔ ndo sambisha anto tshɛ losango la Diolelo yoho ya dimɛna.​—Kolosai 4:6; 1 Tesalonika 5:17.

8. Kakɔna kayotomba naka Akristo nyanga kɛnɛ kele ɔlɔlɔ le ase nkumbo kawɔ wele bu ambetawudi?

⁸ Ase nkumbo yâmɛ efula wekɔ lo kambɛ Jehowa lo tshumanelo efula. Mbala efula, kɛnɛ kangɛnyangɛnya akɛnda wa lo nkumbo shɔ ele etete kaki onto loleki opalanga lo nkumbo ɔnɛ lele, diɔtɔnganelo dia dimɛna diele lande lo nkumbo ndo lo diwala mbakakimanyiya di’akɛnda kadimola etema. Kitanyiya dako diaki ɔpɔstɔlɔ Petero ambokimanyiya wamato w’Akristo efula dia waomɛwɔ mbetawɔ Ɔtɛkɛta wa Nzambi ‘diɛsɛ oma lo dionga diawɔ.’​—1 Petero 3:1, 2.

Lo Nkumbo

9, 10. Ngande wakayange Jakɔbɔ la Yɔsɛfu kɛnɛ kele ɔlɔlɔ lo nkumbo kawɔ?

⁹ Dimama dia dimɛna diakakatanya ase nkumbo lam’asawɔ ekɔ dihole dikina diakokaso nyanga kɛnɛ kele ɔlɔlɔ le anto akina. Tende wetshelo wakondjaso oma lo dionga diaki la Jakɔbɔ otsha le anande. L’​Etatelu tshapita 37, divɛsa 3 ndo 4, Bible mɛnyaka dia Jakɔbɔ akalekaka nanga Yɔsɛfu. Anango Yɔsɛfu wakawoke kandjema polo ndo lo vɔ koma lo mbɔtɔ sheke ya ndjaka onangɛwɔ. Koko tende dionga diakayongaka la Jakɔbɔ nde la Yɔsɛfu l’ɔkɔngɔ lo sɛnɔ yawɔ. Vɔ tshɛ wakayange kɛnɛ kele ɔlɔlɔ le ase nkumbo kawɔ.

¹⁰ Etena kakakambaka Yɔsɛfu oko ɔnɔmbɔdi wenda mbo ya ndɛ l’Edjibito lam’akayala ndjala ka kasha, nde akalongola anango. Kânga mbakinde kondjashola mbala kakɔ ɔtɔi le wɔ, nde akasale tshɛ dia vɔ kokamɛ dimɛna ndo kondja diangɔ dia ndɛ dia vɔ tshɔ ladiɔ otsha le osombe wa shɛwɔ. Eelo, kânga mbakawohetsha, Yɔsɛfu akayosalaka akambo w’amɛna efula dikambo di’ɔlɔlɔ awɔ. (Etatelu 41:53–42:8; 45:23) Woho akɔ wâmɛ mbele, lam’akinde suke la kitshiya lomu lo mbeto, Jakɔbɔ akasha anande tshɛ ɛtshɔkɔ wakahombe ndjokotshama. Kânga mbele l’ɔtɛ w’akambo wa kɔlɔ wakawasale, anande amɔtshi wakahandja waɛsɛ amɔtshi, ɔnande tshɛ akalongola sango dimɔtshi lo wodja. (Etatelu 49:3-28) Ɔsɔ mɛtɛ aki yoho ya diambo efula yakɛnya Jakɔbɔ ngandji k’etete otsha le anande!

11, 12. (a) Ɛnyɛlɔ kakɔna ka prɔfɛsiya kɛnya dimɛna ohomba wa nyangaka kɛnɛ kele ɔlɔlɔ lo nkumbo? (b) Wetshelo akɔna wakondjaso oma l’ɛnyɛlɔ k’ombutshi w’ɔna la lotshito la l’ɔkɔndɔ ɔmɔtshi waki Yeso?

¹¹ Solo dia lotutsha diaki la Jehowa otsha le wodja w’Isariyɛlɛ waki komonga la mbetawɔ akaleke nembetshiya woho wayanga Jehowa kɛnɛ kele ɔlɔlɔ le ekambi ande. Jehowa akɛnya ngandji k’etete kaki lande lo kamba l’akambo amɔtshi wakete lo nkumbo kaki omvutshi Hosea. Ngɔmɛrɛ ka wadi aki Hosea akasale monanyi mbala la mbala. Kânga mbakandasale dikambo sɔ, Jehowa akewoya Hosea ate: “Tshoka ntu, utulangi umuntu kanga munanyi, lalangema le eseka, uku atulangaka [Jehowa] asi Isariyele, kuyanga mbatuwekamaka ditemolatemola ndu mbatuwulangaka ekati w’elua wa vinyo wa weumu.” (Hosea 3:1) Lande na kakasha Jehowa alako asɔ na? Jehowa akeyaka di’anto amɔtshi w’oma lo wodja wakatakɔ mboka yande wayokoka tshikitanya waonga awɔ ko vɔ kalola lo mboka yande etena kekende la solo dia lotutsha. Hosea akate ate: “L’okongo diku, asi Isariyele wayukalula, wayuyanga [Jehowa, Nzambi k]awo, la Davidi, khum’ekanga kawo. Vo wayuya la woma le [Jehowa], ndu uya l’ololo andi lu nshi y’ekumelu.” (Hosea 3:5) Ɔsɔ mɛtɛ ekɔ ɛnyɛlɔ ka dimɛna ka ndjela lam’ongaso l’ekakatanu ɛmɔtshi lo nkumbo. Woho wayototetemala la nyanga kɛnɛ kele ɔlɔlɔ le ase nkumbo akina ayosha ɛnyɛlɔ ka dimɛna ka solo dia lotutsha.

¹² Wɛla waki Yeso w’ɔna la lotshito mɛnyaka nto efula woho wakokaso nyanga kɛnɛ kele ɔlɔlɔ lo nkumbo kaso. Ɔna la koshi akakalola lo nkumbo l’ɔkɔngɔ wa nde toshisha diangɔ diande tshɛ ndo wa sɛna lɔsɛnɔ la mindo. She ak’olongola dimɛna la kɛtshi tshɛ. Ngande wakasale papa kɛsɔ lam’akomala ɔnande l’enondo lakatshikala kâmɛ lande na? Nde akatɛ ɔnande l’enondo ɔsɔ ate: “On’ami, we ndjalaka lami shi tshe. Kene tshe keli la mi, kaye keto.” Ɔsɔ aki eshikikelo ka ngandji k’ombutshi wa pami, koko aha kɛlɛ mbaki lande. Nde akatetemala la mbuta ate: “Aki ololo mbola la ngenangena, ne dia on’anyo one akavu, ku ambuyala la lumu; akashisho, ku ambenama.” Sho lawɔ kokaka tetemala la nyanga kɛnɛ kele ɔlɔlɔ le anto akina.​—Luka 15:11-32.

L’Etshumanelo k’Akristo

13, 14. Naa yoho mɔtshi yakokaso kitanyiya ɔlɛmbɛ wa ngandji wakatodjɛ nkumekanga l’etshumanelo k’Akristo?

¹³ Oko weso Akristo, sho nangaka kitanyiya ɔlɛmbɛ wa ngandji wakatodjɛ nkumekanga. (Jakoba 2:1-9) Ekɔ mɛtɛ di’aha ase etshumanelo tshɛ mbele l’ekondjelo ka woho wâmɛ. Koko onde tekɔ ‘l’elui wotshikitanyi’ woye oma lo koho y’alemba, kalasa yakatɔtɔ kana lo ndjela ɛtɛmwɛlɔ wakiso ntondo? Naka ekɔ ngasɔ, ngande wayotokitanyiya dako diaki Jakɔba na?

¹⁴ Nongola weho w’anto tshɛ wɔtɔ lo nsanganya y’Akristo ekɔ ndjembetelo yɛnya dionga diaso dia lokaho. Etena kɔsaso yɛdikɔ ya sawola l’eyoyo waya lo mbalasa ka Diolelo ɔsɔnyi ndo wɔma wele lawɔ shilaka. Lo mɛtɛ, anto amɔtshi wakɔtɔ lo losanganya lɔmɔtshi l’Akristo mbala ka ntondo wakate vate: “Anto tshɛ wakanongola dimɛna. Akɛnama oko onto tshɛ mbeyakami dimɛna. Dimi lakayaoke dimɛna.”

15. Ngande wakoka akɛnda wele l’etshumanelo kimanyiyama dia vɔ ndjasha le esombe w’anto?

¹⁵ Lo tshumanelo dimɔtshi, l’ekomelo ka losanganya, djui y’akɛnda amɔtshi mbeyaka ndjanganya l’andja kana letei ka Mbalasa ka Diolelo l’oyango wa mbewɔ dia monga kâmɛ l’epalanga. Ngande wakoka dikambo dimɔtshi dia dimɛna salema dia mbewɔ tshelo ya kɔlɔ shɔ na? Aha la tâmu, kɛnɛ kahombama ntondotondo ele ambutshi pombaka mbetsha anawɔ la ngelo akambo wendana la nsanganya. (Tukedi 22:6) Vɔ mbeyaka mbasha ɔkɛndɛ wa sukanya ekanda tshɛ wayowokamba la wɔ lo nsanganya woho w’ose nkumbo tshɛ monga la kɔpi k’okanda akɔ wonya wa losanganya. Ambutshi mbele nto lo dihole dioleki dimɛna dia keketsha anawɔ dia vɔ sawolaka yema l’esombe w’anto, kana la wanɛ wele la dikɔmɔ lo Mbalasa ka Diolelo. Ɔna mbeyaka monga l’ɔngɛnɔngɛnɔ efula naka nde monga la dikambo dimɔtshi di’ohomba dia sawola l’anto wa woho ɔsɔ.

16, 17. Ngande wakoka epalanga nyanga kɛnɛ kele ɔlɔlɔ le akɛnda l’etshumanelo?

¹⁶ Anangɛso l’akadiyɛso w’epalanga vɔ lawɔ pombaka ndjasha le akɛnda wele l’etshumanelo. (Filipi 2:4) Vɔ mbeyaka mbɔsa yɛdikɔ ya tatɛka sawola l’akɛnda lo yoho ya mbakeketsha. Mbala efula, akambo amɔtshi wele l’ohomba wa lânde tɛkɛtamaka lo losanganya. Vɔ mbeyaka mimbola akɛnda kana vɔ wakangɛnyingɛnyi losanganya ndo kana ekɔ akambo amɔtshi wakawaleki ngɛnangɛna ndo wakokawɔ kamba lawɔ lo lɔsɛnɔ. Oko wewɔ etenyi kɛmɔtshi k’anto wa l’etshumanelo, akɛnda pombaka mandɔma lo woho wahokamɛwɔ nsanganya la yambalo, lo kɔmatɛrɛ yawɔ ndo l’akambo akina wasalawɔ wonya wa nsanganya. Woho wakamba akɛnda lonya lo lonya l’epalanga l’atei w’etshumanelo ndo woho wasalawɔ tolimulimu ta totshitshɛ tawashawɔ lo ngelo ayoyɛnya l’ɔkɔngɔ dia vɔ koka mɛmba dimɛna ɛkɛndɛ woleki weke.​—Luka 16:10.

¹⁷ Lo mbetawɔka kamba tolimulimu tɔmɔtshi tawashawɔ, akɛnda amɔtshi pamaka polo ndo l’etena ka vɔ monga l’akoka wa lo nyuma wâkimanyiya dia vɔ mɛmba ɛkɛndɛ wa weke. Mongaka la ndjemulimu ya sala mbeyaka kimanyiya akɛnda di’aha vɔ monga la lɔkɛwɔ la kɔlɔ. (2 Timote 2:22) Elimu ɛsɔ mbeyaka kimanyiya dia ‘pemba ntondo akoka’ w’anangɛso wakoka kamba oko ekambi w’olimu. (1 Timote 3:10) Woho wewɔ suke dia mbisha kɔmatɛrɛ lo losanganya ndo ohetoheto wele lawɔ l’olimu w’esambishelo, kâmɛ ndo dionga diele lawɔ otsha le ase etshumanelo tshɛ kimanyiyaka dikumanyi dia vɔ mɛna akoka wele lawɔ etena kayangawɔ dia mbasha ɛkɛndɛ ekina wa lâdiko.

Toyangake Kɛnɛ Kele Ɔlɔlɔ l’Anto Tshɛ

18. Naa ndjonga yahomba dikumanyi mbewɔ wonya walomboshawɔ ndo lande na?

¹⁸ Tukedi 24:23 mbutaka ɔnɛ: “Ndjala la shonodi l’elumbwelu kema ololo.” Lomba l’oma l’olongo nɔmbaka dia dikumanyi mbewɔ monga la shɔnɔdi etena kalomboshawɔ akambo l’etshumanelo. Jakoba akate ate: “Yimba yakahulo uma l’ulungu, ntundu yeko pudipudi, l’okongo yeli ki, la memakana, la osengosengo. Yo yambulula too la ketshi la elua w’ololo, yaha la tamu, yaha la lukesu.” (Jakoba 3:17) Mbokɛmaka hwe dia, kânga mbayangawɔ kɛnɛ kele ɔlɔlɔ le anto akina, dikumanyi pombaka menda ɔlɔlɔ di’aha diɔtɔnganelo diele lam’asawɔ l’anto kana nsaki yawɔ hita fukutanya tɛdikɔ tahombawɔ mbɔsa wonya walomboshawɔ akambo. Omembi w’esambo Asafu akafunde ate: “[Nzambi] atemalaka l’atei w’antu andi, l’atei a ditemolatemola [kana antu walombosha], ndi keli usambudi. Edja ndu kaandi ayunyuheko mbala akambu walala, la mbekamaka antu wa kolo?” (Osambu 82:1, 2) Diakɔ diele, dikumanyi di’Akristo pombaka mbewɔ shɔnɔdi etena kalomboshawɔ ɔngɛnyi awɔ kana ose nkumbo kawɔ ɔmɔtshi. Woho ɔsɔ mbayowolama kâmɛ k’etshumanelo ndo mbayowotshikɛ nyuma ka Nzambi dihole dia tɔ kamba dimɛna l’etshumanelo.​—1 Tesalonika 5:23.

19. Lo toho takɔna takokaso nyanga kɛnɛ kele ɔlɔlɔ le anto akina?

¹⁹ Lam’ayangaso kɛnɛ kele ɔlɔlɔ le anangɛso l’akadiyɛso, sho mbokoyaka dionga diaki la Paulo lam’akandafundɛka etshumanelo ka la Tɛsalɔnika. Nde akâfundɛ ate: “Shu teko la elungamelu le Khumadiondjo dikambu dianyu, shati: Nyu nyatutshaka ndu nyayutshaka akambu wanyutelasu.” (2 Tesalonika 3:4) Tayohɛ pɛkato yatosalɛ anto akina naka sho nyangaka kɛnɛ kele ɔlɔlɔ lewɔ. Tayoyanga ahole wakokaso mandola anangɛso l’akadiyɛso, ndo mbewɔ mɛtɛ yimba ya diɔnyɔ. Paulo akafunde ate: ‘Kɛnɛ kalɔmbama le anami ele dia vɔ monga la kɔlamelo.’ (1 Koreto 4:2) Kɔlamelo y’anto tshɛ wa l’etshumanelo oyadi wanɛ wele anami kana anto akina totshutshuyaka dia mbaoka ngandji. Ɔnkɔnɛ, sho ndekaka kotɔma oya lewɔ, ndo dimama di’Okristo di’onto l’ɔnango keketshamaka. Sho mongaka la kanyi ya woho wa nyɛ yaki la Paulo otsha le anangɛso l’akadiyɛso wakasɛnaka lo nshi yande. Vɔ wekɔ ‘anyaso ekambi w’olimu wa Diolelo diaki Nzambi’ ndo ‘ekimanyielo kakeketsha’ le so. (Kolosai 4:11) Ɔsɔku mbayotɔkɛnɛmɔla dionga diele oko nɛ diele la Jehowa.

20. Naa ɛtshɔkɔ wayokomɛ wanɛ wayanga kɛnɛ kele ɔlɔlɔ le anto tshɛ?

²⁰ L’ɔlɔlɔ tshɛ sho salaka dɔmbɛlɔ diakasale Nehɛmiya ate: ‘Nzambi kami le, ombohɔ lo kɛnɛ kele ɔlɔlɔ.’ (Nehemiya 13:31) Tekɔ mɛtɛ l’ɔngɛnɔngɛnɔ efula lam’eyaso dia Jehowa nyangaka kɛnɛ kele ɔlɔlɔ le anto! (1 Khumi ya Dikanga 14:13) Nyɛsɔ sho lawɔ toyangake kɛnɛ kele ɔlɔlɔ lo diɔtɔnganelo diasaso l’anto akina. Naka sho salaka dikambo sɔ, kete tayokondja elongamelo ka panda ndo ka sɛna pondjo pondjo l’andja w’oyoyo waya suke.​—Osambu 130:3-8.

Ngande wayoyokadimola?

• Kakɔna katshutshuya Jehowa dia salɛka anto tshɛ kɛnɛ kele ɔlɔlɔ?

• Ngande wakokaso nyanga kɛnɛ kele ɔlɔlɔ le anto akina,

• l’olimu aso w’esambishelo?

• lo nkumbo kaso?

• l’etshumanelo kaso?

• lo diɔtɔnganelo diasaso l’anto tshɛ?

[Osato wa lo lɛkɛ 13]

Yɔsɛfu akayange kɛnɛ kele ɔlɔlɔ le anango kânga mbakawohetsha ntondo

[Osato wa lo lɛkɛ 14]

Ɔlɔshamelo hatoshimbe dia kimanyiya anto tshɛ

[Osato wa lo lɛkɛ 15]

Ndoko kânga ɔnaki Jakɔbɔ laki kokondja ɛtshɔkɔ oma lende kanga mbakawasale akambo amɔtshi wa kɔlɔ ntondo

[Osato wa lo lɛkɛ 16]

Tolongolake anto tshɛ waya lo nsanganya y’Akristo