Ɔtɛkɛta wa Jehowa wekɔ la lɔsɛnɔ
Akambo w’ohomba w’oma lo mukanda wa Ngalatiya, Efeso, Filipi ndo Kolosai
ETENA kakandoke dia Akristo amɔtshi waki lo takɔ ɔtɛmwɛlɔ wa pudipudi l’ɔtɛ wa shɛngiya y’ase ɔtɛmwɛlɔ w’ase Juda, ɔpɔstɔlɔ Paulo akafundɛ ‘tshumanelo dia la Ngalatiya’ mukanda waki la shɛngiya ya wolo. (Ngal. 1:2) Ondo mukanda ɔsɔ wakafundama oma lo 50-52 T.D. waki l’alako wa wolo ndo wasembɔ tɔɔ lo dikambo.
Suke l’ɛnɔnyi dikumi l’ɔkɔngɔ, etena kakinde “usi lukanu la Kristu Jesu” la Rɔma, Paulo akafundɛ tshumanelo dia l’Ɛfɛsɔ, dia la Filipi ndo dia la Kɔlɔsɛ, dia mbasha alako w’amɛna ndo ekeketshelo koludi la ngandji. (Ef. 3:1) Ɛlɔ kɛnɛ, sho koka kondja wahɔ lo mbidja yimba lo losango l’oma lo dibuku dia lo Bible dia Ngalatiya, Efeso, Filipi ndo Kolosai.—Heb. 4:12.
NGANDE WAKOKA ONTO ‘MBƆSAMA OKO ONTO ƆLƆLƆ’?
Lam’ele ase ɔtɛmwɛlɔ w’ase Juda wakayange la mayɛlɛ tshɛ dia mɔnyɔla Paulo, nde akamɛ lɔpɔstɔlɔ lande lo nembetshiya awui amɔtshi wendana la lɔsɛnɔ lande. (Ngal. 1:11–2:14) Dia ndɔshana la wetshelo awɔ wa kashi, Paulo akate ate: ‘Onto hɔsama oko onto ɔlɔlɔ l’ɔtɛ wetsha w’ɛlɛmbɛ, kele paka dia mbetawɔ kande le Kristo Yeso.’—Ngal. 2:16.
Paulo akate dia Kristo ‘akatshungola wanɛ waki l’ɛse k’ɛlɛmbɛ’ dia vɔ monga la lotshungɔ l’Okristo. La wolo tshɛ, nde akasha ase Ngalatiya dako nɛ ate: ‘Nyotshikale nge ndo tanyetawɔke dia kalola lo lɔhɔmbɔ.’—Ngal. 4:4, 5; 5:1.
Ekadimwelo lo ambola w’oma l’Afundelo:
3:16-18, 28, 29—Onde sheke yakadje Nzambi la Abarahama yekekɔ ohomba? Eelo, yɔ yekekɔ ohomba. Sheke y’Ɛlɛmbɛ kɔmpɛna sheke yakadje Nzambi la Abarahama, koko yɔ yaki okotsha ayɔ. Omalɔkɔ, sheke yakadje Nzambi la Abarahama yakatetemala kamba olimu l’ɔkɔngɔ wa sheke y’Ɛlɛmbɛ ‘mbitɔ.’ (Ef. 2:15) Alaka wa lo sheke shɔ wakayosambiyamaka le ‘kanula’ ya mɛtɛ ya Abarahama, mbuta ate Kristo Yeso lele etenyi ka ntondo ka kanula shɔ ndo le wanɛ ‘wele wa Kristo.’
6:2—‘Ɔlɛmbɛ wa Kristo’ kɛdikɛdi na? Ɔlɛmbɛ ɔsɔ mendanaka la kɛnɛ tshɛ kaketsha ndo kakadjanga Yeso. Vɔ mendanaka lo yoho ya lânde la didjango dia “mbukana ngandji.”—Joa. 13:34.
6:8—Ngande ‘wonɛso lo nyuma’? Sho salaka dui sɔ lo nsɛna lo yoho yasha nyuma ka Nzambi diaaso dia tɔ kamba l’etema aso. Monɛ lo nyuma nembetshiyaka ndjasha l’otema ɔtɔi l’elimu wakimanyia dia nyuma kamba dimɛna.
Wetshelo le so:
1:6-9. Etena katomba ekakatanu l’etshumanelo, dikumanyi di’Akristo pombaka mbɔsa yɛdikɔ aha la tshimbatshimba. Lo kana l’anto yimba dimɛna ndo lo kamba l’avɛsa, vɔ kokaka minya esadi eto tokanyi ta kɔlɔ takoka monga l’anto.
2:20. Tshungo ekɔ woshasha wakatosha Nzambi ndamɛ. Sho pombaka mbeka dia mbɔsa tshungo oko woshasha w’oma le Nzambi.—Joa. 3:16.
5:7-9. Lɔngɛnyi la kɔlɔ kokaka ‘toshimba dia tetemala kitanyiya akambo wa mɛtɛ.’ Ekɔ dui dia lomba dia sho mbewɔ lɔngɛnyi la kɔlɔ.
6:1, 2, 5. Wanɛ ‘wele l’akoka wa lo nyuma’ wahombama mbeyaka tokimanyiya dia sho mɛmba wetsho woleki wele laso, ɛnyɛlɔ dia ndɔshana l’okakatanu ɔmɔtshi wa wolo wambotokomɛ l’ɔtɛ wakatasale dui dimɔtshi dia kɔlɔ aha la sho mbeya. Lo kɛnɛ kendana la mɛmba wetsho wa totshitshɛ wendana la ɛkɛndɛ aso wa lo nyuma, shoamɛ pombaka mbaɛmba.
‘OTSHUMANYELO WA DIANGƆ TSHƐ LE KRISTO’
Lo tɔtɔmiya kanyi yoleki ohomba yendana la kâmɛ k’Okristo lo mukanda wakandafundɛ ase Ɛfɛsɔ, Paulo tɛkɛtaka dia ‘yoho ya sala akambo l’ekomelo ka tena diakashikikɛma dia tshumanya nto diangɔ tshɛ le Kristo, diangɔ dia l’olongo ndo diangɔ dia la nkɛtɛ.’ Kristo akatosha ‘apami wele oko weshasha’ dia vɔ tokimanyiya dia sho ‘monga kâmɛ lo mbetawɔ.’—Ef. 1:10; 4:8, 13.
Dia mbisha Nzambi lotombo ndo keketsha kâmɛ, Akristo pombaka ‘ndɔta lonto l’oyoyo’ ndo ‘monga l’okitanyiya lam’asawɔ lo wɔma wa Kristo.’ Vɔ pombaka nto ‘shika tanga la ntondo ka nkeso ya Diabolo’ lo ndɔta ɛlɔtɔ tshɛ wa ta wa lo nyuma.—Ef. 4:24; 5:21; 6:11.
Ekadimwelo lo ambola w’oma l’Afundelo:
1:4-7—Ngande wakasɔnama Akristo w’akitami edja efula la ntondo ka vɔ mbotɔ? Vɔ wakasɔnama oko olui, koko aha l’onto ndo l’onto. Dui sɔ diakasalema la ntondo ka andja ɔnɛ wa kɔlɔ monga. Prɔfɛsiya ka lo Etatelo 3:15, kakatama la ntondo ka vɔ ntshɔ diemi dia oseka otshi wa pɛkato tshɛ mendanaka ndo la sangwelo diaki Nzambi dia ambeki amɔtshi wa Kristo tolɛ la nde l’olongo.—Ngal. 3:16, 29.
2:2—Ngande wele yimba y’andja ɔnɛ oko lɔpɛpɛ ndo ngande weyɔ la shɛngiya le andja ɔnɛ? ‘Yimba y’andja ɔnɛ,’ mbuta ate yimba ya dipanda ndo y’ɔtɔmbɔkwɛlɔ yekɔ ahole tshɛ l’ɛnyɛlɔ ka hiɛlɛlɛ yahɛngaso. (1 Kor. 2:12) Nkudu kele la yimba shɔ ndja oma lo woho ɔnɛ wele yɔ yekɔ la wolo wa mbetawoya ndo yambokama andja ɔnɛ oko losondjo.
2:6—Ngande wakoka Akristo w’akitami monga “lu ahuli wa l’ulungu” etena kɛnɛ kekewɔ lanɛ la nkɛtɛ? Lanɛ, etelo k’ɔnɛ “ahuli wa l’ulungu” hendana la sango diakawâlake l’olongo. Koko tɔ mendanaka la dihole dia lotombo diele lawɔ lo washo wa Nzambi lo woho ‘wakawadjama djembetelo ya nyuma k’ekila kakalakema.’—Ef. 1:13, 14.
Wetshelo le so:
4:8, 11-15. Yeso Kristo “akatole ului fumbi,” mbuta ate akɔshi apami amɔtshi oma l’andja ɔnɛ waki Satana dia kamba la wɔ oko weshasha dikambo dia wodielo w’etshumanelo k’Akristo. Sho kokaka ‘pama l’akambo tshɛ le Kristo oma lo ngandji’ lo monga l’okitanyiya le wanɛ walɔmbɔla l’atei aso ndo lo ndjela tɛdikɔ kana awui wakongɛwɔ lo etshumanelo.—Heb. 13:7, 17.
5:22-24, 33. Wadi hahombe tsho kitanyiya omɛnde, nde pombaka nto mbɔlɛmiya. Nde salaka dikambo sɔ lo monga la “utema a memakana la ki” ndo lo sala la wolo dia mbosha kɛnɛmɔ ndo tɛkɛta dimɛna dikambo diande ndo lo sala dia tɛdikɔ tande monga l’etombelo w’ɛlɔlɔ.—1 Pet. 3:3, 4; Tito 2:3-5.
5:25, 28, 29. Oko ‘wayaleshande’ ndamɛ, omi pombaka kotsha ehomba wa wadɛnde wa lo demba, wa longandji ndo wa lo nyuma. Nde pombaka nto mbosha nɛmɔ lo mbetshaka wenya efula kâmɛ la nde ndo mbɛ̂nyaka ngandji oma l’ɛtɛkɛta ndo oma l’etsha.
6:10-13. Dia shika tanga la ntondo k’ɛdiɛngɛ, sho pombaka ndɔta ɛlɔtɔ tshɛ wa ta wa lo nyuma watosha Nzambi.
‘TOTETEMALE KƐNDAKƐNDA AHA L’OFUKUTANU’
Mukanda wakafundɛ Paulo ase Filipi mbidjaka dikako vɔlɛ lo ngandji. Nde akate ate: “Dimi lambunyolombela dia ngandji ka mamba kanyu katamanya mbula lu bewu la yimba tshe.” Dia mbakimanyiya dia mbewɔ dia ndekaka ndjaɛkɛ le wɔ vɔamɛ, nde akâlake ate: ‘Nyotetemale kamba dikambo dia panda kanyu la wɔma ndo la lokomba.’—Fil. 1:9; 2:12.
Paulo akakeketsha wanɛ wambotshunda lo nyuma dia vɔ ‘tetemala la lowango lawɔ dia kondja difuto dia leeta l’oma le Nzambi.’ Nde akate ate: ‘Oyadi lo yɛdikɔ yakɔna yambotohama, totetemale kɛndakɛnda aha l’ofukutanu lo mboka kakɔ kâmɛ.’—Fil. 3:14-16.
Ekadimwelo lo ambola w’oma l’Afundelo:
1:23—Paulo aki la ntondo ka ‘awui ahende’ akɔna, ndo nde akakombolaka ‘tshungɔ’ oma lo na? L’ɔtɛ w’awui waki lande, Paulo aki la ntondo ka awui ahende: lɔsɛnɔ kana nyɔi. (Fil. 1:21) Kânga mbakinde kombuta kɛnɛ kakandahombe sɔna, nde akɛnya kɛnɛ kakandakombolaka, mbuta ate ‘tshungɔ ko monga kâmɛ la Kristo.’ (Fil. 3:20, 21; 1 Tes. 4:16) ‘Tshungɔ’ lo wôngelo wa Kristo akahombe konya Paulo dia nde nongola difuto diakɔlɔngɔswɛ Jehowa.—Mat. 24:3.
2:12, 13—Lo yoho yakɔna yatokonya Nzambi dia “nanga la ntsha”? Nyuma k’ekila kaki Jehowa koka kamba olimu l’etema ndo lo timba taso dia fudia nsaki kaso ka ndeka ndjasha l’olimu ande. Eelo, sho kimanyiyamaka dia ‘tetemala kamba dia panda kaso.’
Wetshelo le so:
1:3-5. Kânga mbakiwɔ wola l’emunyi, ase Filipi wakatotshikɛ ɛnyɛlɔ k’ɔlɔlɔ lo kɛnɛ kendana la monga la lokaho.—2 Kor. 8:1-6.
2:5-11. Oko wadiɛnya ɛnyɛlɔ kaki Yeso, okitshakitsha kema wɔdu koko ekɔ dionga di’ɔlɔlɔ. Ndo nto, Jehowa atodiyaka wanɛ wele l’okitshakitsha.—Tuk. 22:4.
3:13. “Akambu wa l’okongo” mbeyaka nembetshiya olimu wa falanga efula, monga lo nkumbo k’ɔngɔnyi kana pɛkato ya weke yakatasale lo nshi yakete yakatayatshumoya ndo ‘yakatayaɛdia’ lɔkɔ. (1 Kor. 6:11) Sho pombaka mbohɛ akambo asɔ, mbuta ate tshika dia ndjakiyanya lo dikambo diawɔ, koko ‘tetemala mbika washo lo akambo wele la ntondo.’
‘NYOSHIKIMALE LO MBETAWƆ’
Lo mukanda wakafundɛ Paulo ase Kɔlɔsɛ, nde akalɔshana la tokanyi ta kɔlɔ t’embetsha wa kashi. Nde akate dia panda halemanɛ la kɛnɛ kalɔmba Ɛlɛmbɛ, koko tɔ nemanɛka la ‘tetemala kɛndakɛnda lo mbetawɔ.’ Paulo akakeketsha ase Kɔlɔsɛ dia vɔ ‘tetemala kɛndakɛnda kâmɛ la Kristo, monɛma la mpikama le nde ndo shikimala lo mbetawɔ.’ Oshikimalelo ɔsɔ akahombe monga la shɛngiya yakɔna le wɔ?—Kol. 1:23; 2:6, 7.
Paulo akafunde ate: “Ladiku di’akambu ane tshe, nyolote ngandji; to keli dimama dia uluwanyi. Ki ka Kristu kuleli l’etema anyu.” Ɔpɔstɔlɔ akawatɛ ate: “Akambu tshe watshanyu, nyâtshi l’utema otoi, uku le [Jehowa], aha le antu.” Lo kɛnɛ kendana l’anto wele bu l’etshumanelo, nde akate ate: “Nyokendekende la yewu le” wɔ.—Kol. 3:14, 15, 23; 4:5.
Ekadimwelo lo ambola w’oma l’Afundelo:
2:8—Naa “akambu wa la kete” wakatewola Paulo? Ɔsɔ ekɔ akambo wa l’andja waki Satana, mbuta ate akambo kana atɔndɔ wakenga, walɔmbɔla ndo watshutshuya andja akɔ. (1 Joa. 2:16) L’atei w’akambo akɔ mbele ndo filozofi, nsaki ka lomombo ndo ɛtɛmwɛlɔ wa kashi wa l’andja ɔnɛ.
4:16—Lande na kele mukanda w’otsha le ase Laodikiya kema l’atei wa Bible? Mbeyaka monga ko mukanda ɔsɔ kema l’awui wele ohomba lo nshi yaso nyɛ. Kana ondo vɔ mvusolaka tsho awui wa lo mikanda ekina wakasambiyama.
Wetshelo le so:
1:2, 20. Tshungo, mbuta ate djembetelo ya ngandji k’otamanya kaki Nzambi kokaka tosha nkum’otema kaha tanya ndo wɔladi wa l’etei k’otema.
2:18, 23. ‘Okitshakitsha wa lâdiko di’ɛlɔmɔ’ wele l’oyango wa mambiya anto akina ondo lo sɛka diangɔ dimɔtshi dia l’emunyi kana lo soya demba tshanana mɛnyaka ‘dionga di’ofunu diele l’onto.’