Lowando kânga mbakakomɛ mpokoso ya wolo: Woho wakakimanyiya Bible dia mbikikɛ
Kɔndwama oma le Enrique Caravaca Acosta
Lo Ngɔndɔ ka nɛi 15, 1971 lakatatshɔka dia tenda nkumbo kami lɛnɛ akawadjasɛka. Oko wakamangana la wɔ edja, lakatalomɔlomɔka dia tɛnana la wɔ. Lakayambolaka dia kana layowatana vɔ tshɛ la ngelo ndo onto akɔna ayomɛna ntondo. Kam’akamakome, laki la lonyangu l’efula dia tana anto anɛi mbidja ndo mama wakadiakemi!
LAKI la lonyangu lahameye mbuta. Kakɔna kakatombe? Akamahombe sala? Ndoko onto laki la suke ndo dimi kombeyaka ka sala. La ntondo ka tetemala l’ɔkɔndɔ, layanga nyɔkɔndɔlɛ yema lɛnɛ akamole. Oma lâsɔ, nyayoshihodia lande na kakimi la lonyangu la ngasɔ ndo nyayeya mpokoso nkina yakakomɛ.
Tamboshola akambo wa mɛtɛ
Lakotɔ l’osomba wa Quirimán, suke l’osomba wa Nicoya, lo wodja wa Costa Rica. Lo 1953, lam’akimi l’ɛnɔnyi 37 lakadjasɛka la nkumbo kami lɛnɛ akatakambaka dikambɔ. Kânga mbakatodiama l’ɔtɛmwɛlɔ w’aseka Mupɛ, sho kɔngɛnangɛnaka wetshelo ɛmɔtshi ndo taki la ambola efula wakiso kokondja ekadimwelo.
La pindju kɛmɔtshi, pami kakawelɛka Anatolio Alfaro akaye lakaso ndo akatokeketsha dia mbeka Bible. Nde akatadiɛ avɛsa efula ndo akatotɛ awui efula w’oma lo Bible. Dimi, Papa, Mama, kosɛmi ka pami, ka womoto ndo ɔngɛnyi wa kosɛmi ka womoto la womoto lakadjasɛka la so takadjasɛ dia mbohokamɛ. Sawo sɔ diakaviya lushi l’otondo polo la kati k’otsho, nɛ dia taki la ambola efula wa mboka.
Anatolio akalale lakaso l’otsho ɔsɔ ndo aketsha nto lushi lokina kâmɛ la so. Taki l’ɔngɛnɔngɛnɔ efula l’awui wakandatotɛka ndo takaleke monga l’ɔngɛnɔngɛnɔ etena kakandakadimolaka ambola aso lo kamba mbala kakɔ ɔtɔi la Bible. Sawo sɔ diaki la shɛngiya ya wolo le so. Takakane yimba la kɛnɛ kakateke ndo takeye dia tamboshola akambo wa mɛtɛ. Anatolio akatotshikɛ ekanda ɛmɔtshi walembetshiya Bible. Takadiaka ndo takekaka ekanda ɛsɔ sho tshɛ nkumbo k’otondo l’otsho. Dui sɔ diaki tshondo y’okakatanu nɛ dia takiso la kura. La ntondo ka sho mbidjasɛ dia mbeka, onto tshɛ akalɔtaka osoke l’ekolo dia ndjakokɛ oma lo mɛmbɛlɛ.
Ngɔndɔ shamalo l’ɔkɔngɔ, ase nkumbo kami atanu wakabatizama kâmɛ ndo ambutshi ami ndo dimɛ. L’ɔngɛnɔngɛnɔ tshɛ, takatatɛ ntshɔ lo luudu la luudu dia tosambisha anto akina kɛnɛ kakatekaka. Takakɛndakɛndaka wenya ehende wa tango l’ekolo ndo mbala mɔtshi takahemaka lo ponda dia ntshɔ l’osomba wa Carrillo dia tosangana l’olui w’Ɛmɛnyi wa Jehowa lɛkɔ. Anatolio akatetemala ndja ndjeka la so Bible. Oma lâsɔ, takatatɛ sala losanganya lo luudu laso ndo anto enanɛi wakɔtɔka. Ndo wanɛ wakatshikala vɔ lawɔ wakayobatizamaka. Olui ɔsɔ wakahame esadi eto ndo wakakome etshumanelo kaki l’anto 20.
Kambɛ Nzambi lo tena tshɛ
L’edjedja ka wonya, Bɛtɛlɛ k’Ɛmɛnyi wa Jehowa ka la Costa Rica kakalɔmbɛ wanɛ waki l’akoka dia kamba olimu wa lo tena tshɛ. Lo 1957, laketawɔ leeta lɔsɔ ndo lakatatɛ kamba olimu wa lo tena tshɛ. Olimu ɔsɔ aki olimu wa dimɛna efula. Mbala efula lakakɛndakɛndaka dimɛ l’edja ka wenya efula wa tango dia tosambisha anto waki lo tosamba. Mbala mɔtshi anto konongolakami dimɛna. Dimi mbohɔka dia mbala oko shato apami amɔtshi wakambitshanyɛ la mɛlɛ ndo wakayange dia mbeya akimi ndo olimu akɔna wakamasalaka.
L’ɛnɔnyi 1950 l’ɛmɔtshi, etadimbo efula wakakome oko towoka ta totshitshɛ ta l’oswe ndo aki wolo efula dia koma l’ahole waki anto. Dia koma l’ahole amɔtshi, takahombaka mbahema lo ponda. Takakɛndakɛndaka l’ashi ndo tena dimɔtshi takalalaka l’andja. Woho waki mɛmbɛlɛ efula aketɛka lɔsɛnɔ pâ heyama. Takahombaka nto mambalɛka eloyi la kɔndɛ. Kânga mbakatahomanaka l’awui asɔ tshɛ, laki mɛtɛ l’ɔngɛnɔngɛnɔ dia kimanyiya anto dia mbeka awui wendana la Jehowa Nzambi. Etena kakamakalolaka la ngelo, laki l’ɔngɛnɔngɛnɔ ndo l’ɔlɔ w’efula nɛ dia laki l’akoka wa sawola l’anto akina akambo wa mɛtɛ wa lo Bible. Etena kakamasambishaka ndo kakamekaka Bible lushi la lushi, ngandji kakamokaka Jehowa Nzambi kakatetemala pama ndo lakaleke ndjasukanya la nde.
L’edjedja ka wonya, lakayokondjaka waɛsɛ akina. L’edja k’ɛnɔnyi ndekana dikumi, lakakambe oko omendji weteta, lakembolaka ndo lakakeketshaka tshumanelo diotshikitanyi dia l’ɛtshi kɛmɔtshi ka nkɛtɛ lomingu tshɛ. Kânga mbele hemɔ yakakonya dia tshika olimu ɔsɔ, dimi lakatetemala kamba olimu wa lo tena tshɛ.
Mpokoso yambokomɛ
Etena kakimi l’osomba wa Nicoya lo 1971, lakatshu dia tenda nkumbo kami. Kam’akamɔtɔ lo lokombo lakatane osombe wa mama waki l’ɛnɔnyi 80 okalemi lo nkɛtɛ. Wakokande l’okoma ndo wakawoke tokuwa. Lam’akamanyama dia mbokimɛ, lakoke dia âkahɛngɛ. Nde akayovwelɛ l’anya wenya ɛmɔtshi l’ɔkɔngɔ. Lakɛwɛwa ndo lakɛnyi odo w’ose olimu aso laki la diemi dia ngɔndɔ enanɛi wokalemi lo kuku. Lakɛnyi nto odo wa kadiyɛso kɛmɔtshi ka l’etshumanelo ndo odo w’ɔnaki ose olimu aso lo kihanga. Wakawakande vɔ tshɛ ndo wakawake tokuwa. Onto akɔna akakoke sala dui dia kɔlɔ efula dia ngasɔ, ndo lande na?
Lam’akamatombe, lakɛnyi papa okalemi la nkɛtɛ. Wakokande l’ɔtɛ koko nde komvɔ! Lakalawɔ otsha lo luudu laki kosɛmi ka pami lakangana la laso minitɛ 15 ya lɔkɛndɔ ndo wakatombutɛka dia womoto ɔmɔtshi l’ɔnande nto wakadiakema. Laki la lonyangu l’efula dia mboka dia ondjakanyi ɔsɔ aki ɔna kosɛmi ka womoto laki l’ɛnɔnyi 17 laki komonga Ɔmɛnyi wa Jehowa ndo laki la hemɔ ka l’ɔtɛ! Nde akalawɔ l’ɔkɔngɔ wa sala awui asɔ. Apulushi wakatatɛ nyanga la wolo tshɛ ondjakanyi ɔsɔ ndo nde akɔsama oko onto lakaleke ndjaka anto l’ɔkɔndɔ wa wodja wa Costa Rica.
Losango lɔsɔ lakadiangana lo wodja w’otondo. L’ɔkɔngɔ wa vɔ mboyanga nshi esambele, apulushi wakatowondaka ndo nde aki la lokuwa l’otale ndo la okoma wa tshitshɛ wakosondja onto ɔmɔtshi kânga mbakandeyaka dia ɔtɛ ande hakambe dimɛna. Ɔna kadiyɛmi ɔsɔ akadiakema l’okoma etena kakawawɛnyi.
Etena kakatayangaka apulushi ondjakanyi ɔsɔ, anto efula wakambutɛ dia dimi minya demba diaha nde ndjokalola ko ndjosalɛ kɔlɔ. Lakalɔmbɛ Jehowa lo dikambo sɔ nɛ dia lakɛnyi dia lakahombe tshikala l’ase nkumbo waki la lɔsɛnɔ ndo l’ase etshumanelo. Ɔnkɔnɛ, lakatshikala.
Mpokoso yakayelana yakapɛnyahɛnya
Lonyangu ko, Papa akayovɔ ɔnɔnyi ɔtɔi l’ɔkɔngɔ. Ɔnɔnyi wakayele, kosɛmi ka womoto laki okambi waki Jehowa Nzambi wa kɔlamelo akadiakema lo diaaso dimɔtshi. Nkumbo kaso kaki nto la lonyangu dia mvusha lakiso okina. Lekɔ lo pomba ɛtɛkɛta wa nembetshiya kandji ndo lonyangu laki la so. Lo tena dia pâ sɔ, lakayaɛkɛ la wolo tshɛ le Jehowa ndo lakatetemala mbɔlɔmba dia nde mbishami wolo.
Lo 1985, lakɔtɔ lo kalasa ka nshi shato ka dikumanyi di’Akristo kakasalema la San José kapitalɛ ka wodja aso. L’ekomelo ka kalasa kɛsɔ, dimi lakakeketshama efula lo nyuma. Lushi l’ɔtɔi la yosose, lakatshu dia tɔsa mutuka dia ntshɔ otsha la ngelo. Etena kakamatatshɔka dia tɔsa mutuka, lakahomana la dengalenga, wakakɔmɔla ndo wakakɔsɔla tshɛ kaki la mi. Dui sɔ diakasalema esadi wa mamba, diakɔ diele takimi kânga l’akoka wa mɛna dungi diawɔ. L’ɔkɔngɔ wa dui sɔ, dimi komonga nto l’akoka wa sawola l’anto dimɛna oko waki mbekelo k’ase wodja wa Costa Rica. Lanɛ lo prɔvɛnsɛ ka Guanacaste, anto mbidaka kioko etena kahomanawɔ kana kashanawɔ mɔyɔ kana dia mbewoya anto akina dia vɔ wambokoma. Laki la mbekelo ka mbidaka kioko koko l’ɔkɔngɔ wa dikambo sɔ komɛmi takamakoke nto sala dui sɔ.
Lo 1979, lakatshuke Celia, Ɔmɛnyi wa Jehowa ɔmɔtshi waki l’etshumanelo kakasukana la kaso. Celia akalangaka mbeka Bible. Takadiaka ndo takekaka Bible kâmɛ lushi tshɛ. Lonyangu ko, nde akavu la hemɔ ka kansɛrɛ lo Ngɔndɔ k’esambele 2001. Tena dimɔtshi, dimi ndjaokaka oko opoko koko elongamelo ka eolwelo keketshakami.—Joani 5:28, 29.
Ɔngɛnɔngɛnɔ kânga l’atei w’ekakatanu
Kânga mbakamahomana l’ekakatanu wa wolo efula lo lɔsɛnɔ oleki anto efula, dimi mbɔsaka awui asɔ oko waaso wa mɛnya mbetawɔ ndo kɔlamelo yami otsha le Jehowa. (Jakoba 1:13) Dia dimi tetemala monga la wɛdimo lo kɛnɛ kakakomɛ, dimi tetemalaka mbohɔ dia ‘tena ndo awui wa wanyandja’ komɛka anto tshɛ. (Undaki 9:11) Dimi mbohɔka nto dia ɔnɛ ekɔ “tena dia wulu,” diele anto wayonga ngala ndo aha la ndjakimɛ. (2 Timote 3:1-5) Dimi mbohɔka nto ɛnyɛlɔ kaki Jɔbɔ. Kânga mbakinde l’asui, mbakandavusha anande, mbakandatate hemɔ ndo mbakandashisha diangɔ diande tshɛ, Jɔbɔ akate l’eshikikelo tshɛ ɔnɛ: “Lukumbu la [Jehowa] latumbwami.” Ndo Jehowa akatshɔkɔla Jɔbɔ efula l’ɔtɛ w’olowanyi ande. (Jobo 1:13-22; 42:12-15) Awui asɔ tshɛ w’oma lo Bible wakakimanyiya dia tetemala monga l’ɔngɛnɔngɛnɔ kânga mbakamahomana l’ekakatanu efula.
Nshi tshɛ, Jehowa akakimanyiya dia dimi tetemala mbêtsha lo dihole dia ntondo lo lɔsɛnɔ lami. Mbadiaka Bible lushi la lushi ekɔ kiɔkɔ y’esambelo ndo mbishakami wolo wa mbikikɛ. Lo nɔmbaka Jehowa, lekɔ l’akoka wa monga la “ki ka [Nzambi], kuleki yimba tshe.” (Filipi 4:6, 7) Kɛsɔ mbishakami wɔladi wa lo yimba. Woho akɔ wâmɛ mbele, wɔtwɛlɔ ndo woshelo wa kɔmatɛrɛ lo nsanganya y’Akristo keketshaka mbetawɔ kami.—Heberu 10:24, 25.
Kânga mbayami osombe, lekɔ la lowando le Jehowa dia leke la wolo wa kamba kâmɛ l’asekami Akristo, dia mbeka Bible l’anto akina ndo dia sambisha. Kambɛ anto akina lo toho tɔsɔ mbishakami wolo wa mbikikɛ aha la shisha elongamelo. Lekɔ mɛtɛ la lowando l’oma k’ɛse otema otsha le Jehowa kânga mbakamahomana la mpokoso efula lo lɔsɛnɔ.a
[Nɔte ka l’ɛse ka dikatshi]
a Ɛnɔnyi ehende l’ɔkɔngɔ wa nde funda ɔkɔndɔ ɔnɛ, Enrique Caravaca Acosta akavu aya l’ɛnɔnyi 90.
[Efundelo wa l’etei w’odingɔ wa lo lɛkɛ 18]
Mbadiaka Bible lushi la lushi ekɔ kiɔkɔ y’esambelo ndo mbishakami wolo wa mbikikɛ
[Osato wa lo lɛkɛ 17]
Welo wakamadjaka l’etatelo dia mbisha sawo diɔsami oma lo Bible
[Osato wa lo lɛkɛ 18]
L’olimu w’esambishelo etena kakimi leke ɔlɔngɔlɔngɔ