‘Akɔna ambeya yimba ya Jehowa?’

‘Akɔna ambeya yimba ya Jehowa dia nde mbolakanya? Koko sho tekɔ la yimba ya Kristo.’—1 KOR. 2:16.

1, 2. a) Okakatanu akɔna wahomana l’anto efula? b) Kakɔna kahombaso mbohɔka lo kɛnɛ kendana la ekanelo kaso ka yimba la kaki Jehowa?

ONDE wɛ atɛnaka dia ekɔ tshondo y’okakatanu dia nshihodia ekanelo ka yimba k’onto ɔmɔtshi? Ɛnyɛlɔ, ondo wɛ eke ka tshukana ndo mɛnaka dia wɛ haleke nshihodia ekanelo ka yimba k’olonganyi ayɛ. Lo mɛtɛ, apami la wamato kanyiyaka ndo tɛkɛtaka lo toho totshikitanyi. Diakɔ diele l’ahole amɔtshi, apami ndo wamato tɛkɛtaka ɛtɛkɛta ekina wa totshitshɛ wotshikitanyi woye oma l’ɔtɛkɛta wâmɛ. Ndo nto, etshikitanu wendana l’ahole wakole anto ndo w’ɛtɛkɛta mbeyaka nkonya di’anto monga l’ekanelo ndo la waonga wotshikitanyi. Koko, lo yɛdikɔ yayotoleka mbeya anto akina mbayotoleka nkondja waaso wa ntatɛ nshihodia ekanelo kawɔ ka yimba.

² Ɔnkɔnɛ, kema dui dia diambo dia sho mbuta dia ekanelo kaso ka yimba ntshikitana etale la kaki Jehowa. Lo tshimbo y’ɔprɔfɛta Isaya, Jehowa akatɛ ase Isariyɛlɛ ate: “Tukanyi tami hatedimi la tukanyi tanyu.” Oma lâsɔ, dia mbalembetshiya dikambo sɔ dimɛna, Jehowa akawatɛ ate: “Uku anganyi ulungu la kete etali, wuhu ako mbanganyi ditshelu diami la ditshelu dianyu, ndu tukanyi tami la tukanyi tanyu etali.”—Is. 55:8, 9.

3. Naa toho tohende takoka tokimanyiya dia sho monga la ‘diɔtɔnganelo dia ma ma la Jehowa’?

³ Ko, onde kɛsɔ nangaka nembetshiya dia hatokokaki nshihodia ekanelo ka yimba kaki Jehowa? Ndooko. Kânga mbahatakokaki nshihodia tokanyi taki Jehowa tshɛ lo tshɛ, Bible tokeketshaka dia sho monga la ‘diɔtɔnganelo dia ma ma la Jehowa.’ (Adia Osambu 25:14; Tukedi 3:32.) Yoho mɔtshi yakokaso ndeka ndjasukanya la Jehowa ele lo nɛmiya elimu ande watɛkɛtama lo Bible ndo lo mbadja yimba. (Osam. 28:5) Yoho kina ele lo nshihodia ‘yimba ya Kristo,’ ɔnɛ lele “efanelu ka [Nzambi] kahenama.” (1 Kor. 2:16; Kol. 1:15) Lo ntshungola etena ka mbeka ɛkɔndɔ wa lo Bible ndo lo kanaka la wɔ yimba, sho kokaka ntatɛ nshihodia waonga ndo ekanelo ka yimba kaki Jehowa.

Tewɔ mbekelo ya kɔlɔ

4, 5. a) Mbekelo kakɔna ka kɔlɔ kahombaso mbewɔ? Lembetshiya. b) Ekanelo ka yimba kakɔna ka kɔlɔ kaki l’ase Isariyɛlɛ?

⁴ Etena kakanaso yimba lo kɛnɛ kakasale Jehowa, sho pombaka mbewɔ mbekelo ka nombosha Nzambi lo ndjela atɔndɔ w’ana w’anto. Ɛtɛkɛta wa Jehowa wofundami lo Osambu 50:21 tɛkɛtaka dia mbekelo kɛsɔ ɔnɛ: “We akakanaka yimba wati: Dimi pupu la ye.” Nomb’ewo kɛmɔtshi k’awui wa lo Bible akate ambeta ɛnɔnyi 175 ɔnɛ: “Anto wekɔ suke dia nombosha Nzambi lo ndjela atɔndɔ awɔ vɔamɛ ndo vɔ fɔnyaka dia Nzambi pombaka nkitanyiya atɔndɔ akɔ lo ndjela tokanyi tawɔ.”

⁵ Sho pombaka monga la yewo diaha monga l’ekanelo ka kɔlɔ lo dikambo dia Jehowa lo mbetawɔ dia nɔmbwama l’atɔndɔ kana nsaki yaso hita. Lande na kele dikambo sɔ ohomba? Etena kekaso Afundelo, sho mbeyaka mfɔnya dia etsha ɛmɔtshi waki Jehowa bu amɛna ne dia ekanelo kaso ka yimba kekɔ l’elelo l’ɔtɛ weso kema kokele. Wodja w’Isariyɛlɛ w’edjedja waki l’ekanelo ka yimba ka kɔlɔ ka ngasɔ lo kɛnɛ kendana la woho wakâsalɛka Jehowa akambo. Jehowa akawatɛ ate: “Nyu mvutanelaka nyati: Mbuka ka Khumadiondjo kema usimboki. Nyu khumbu ka Isariyele, nyulungi: Mbuka kami keli kema usimboki uka? Aha mbuka yanyu mbeli kema usimboki?”—Ezek. 18:25.

6. Wetshelo akɔna wakakondja Jɔbɔ ndo ngande wakokaso nkondja wahɔ oma lo akambo wakokomɛ?

⁶ Dui dimɔtshi diakoka tokimanyiya diaha sho ntala lo djonga ya nombosha Jehowa lo ndjela atɔndɔ aso hita ele lo mbeya dia ekanelo kaso ka yimba kekɔ l’elelo ndo tena efula tɔ tokonyaka lo ntsha kɔlɔ. Jɔbɔ aki l’ohomba wa nkondja wetshelo ɔsɔ. Etena kakandadiɛnɛka l’asui ndo kakandayoshisha elongamelo, Jɔbɔ akayotatɛ ndjakiyanya paka lo dikambo diande ndamɛ. Nde akayonyaka washo oma lo akambo woleki ohomba. Koko la ngandji tshɛ, Jehowa akôkimanyiya dia nde nɔngɔsɔla ekanelo kande ka yimba. Etena kakandambola Jɔbɔ ambola ndekana 70, Jɔbɔ kokoka nkadimola kânga dimbola ɔtɔi. Ɔnkɔnɛ, Jehowa akɛnya Jɔbɔ dia ekanelo kande ka yimba kaki l’elelo. Jɔbɔ aketawɔ dui sɔ l’okitshakitsha tshɛ ndo akalɔngɔsɔla ekanelo kande ka yimba.—Adia Jobo 42:1-6.

Woho wakokaso monga la ‘yimba ya Kristo’

7. Lande na kakokaso nshihodia ekanelo ka yimba kaki Jehowa lo nsɛdingola kɛnɛ kakasale Yeso?

⁷ Yeso akokoya She lo yoho ya kokele l’oseka dikambo tshɛ diakandate kana diakandasale. (Joa. 14:9) Oma lɔkɔ, nsɛdingola kɛnɛ kakasale Yeso ayotokimanyiya dia sho nshihodia ekanelo ka yimba kaki Jehowa. (Romo 15:5; Fil. 2:5) Ɔnkɔnɛ, nyɛsɔ tɔsɛdingole ɛkɔndɔ ehende wa l’Evanjiliɔ.

8, 9. Lo ndjela Joani 6:1-5, dui diakɔna diakayokonyaka dia Yeso mumbola Filipɛ dimbola, ndo lande na kakandawomboladiɔ?

⁸ Tɔsɛdingole dikambo nɛ. La ntondo ka dambo di’Elekanelo dia lo 32 T.D., ambeki waki Yeso waki oma la nkalola oma l’olimu w’esambishelo ka diambo efula kakawasale la Ngalileya. Lam’ele vɔ wakalɛmbɛ efula l’olimu ɔsɔ, Yeso akatshu la wɔ otsha lo dihole dia lo diɛta diaki lo nɔrdɛ-ɛstɛ l’omamu wa ndjale ka Ngalileya. Koko, nunu di’anto diakâyele lɛkɔ. L’ɔkɔngɔ wa Yeso nkɔnɔla anto waki la hemɔ l’atei w’olui ɔsɔ ndo mbaetsha akambo efula, vɔ wakoke ndjala. Ngande wakakoke anto asɔ tshɛ ntana yangɔ ya ndɛ lo dihole dia diɛta sɔ? Lam’ele Yeso akeyaka dia anto wekɔ la ndjala, nde akambola Filipɛ laki ose ngelo kɛsɔ ate: “Lendi ayutusumba ma dia antu aku nde?”—Joa. 6:1-5.

⁹ Lande na kakambola Yeso Filipɛ dimbola sɔ? Onde Yeso kombeyaka kɛnɛ kakandakoke nsala? Nde akeyaka. Ko, kakɔna mɛtɛ kaki lo yimba yande? Ɔpɔstɔlɔ Joani lele nde lawɔ aki laawɔ nembetshiyaka ate: “[Yeso] akawumbula osoku dia mbêdika, ne dia ndame akeyi dikambu diakandalangi ntsha.” (Joa. 6:6) Yeso akoke ambeki ande dimbola sɔ dia menda dia kana mbetawɔ k’ambeki ande kambohama. Lo mboka ambeki ande dimbola sɔ, nde akakotola yambalo yawɔ ndo akawasha diaaso dia vɔ mɛnya mbetawɔ kawɔ lo kɛnɛ kakandalangaka nsala. Koko, vɔ wakahandja diaaso sɔ ndo wakɛnya dia ekanelo kawɔ ka yimba kaki l’elelo. (Adia Joani 6:7-9.) Oma lâsɔ, Yeso akɛnya dia nde akakoke nsala dikambo dimɔtshi diakiwɔ kokanyiyaka. Yeso akalesha nunu di’anto sɔ diaki la ndjala lo dihindo.—Joa. 6:10-13.

10-12. a) Ɛkɔkɔ akɔna ondo wakakonya diaha Yeso salɛ womoto l’ose Ngirika kɛnɛ kakandɔlɔmbɛ? Lembetshiya. b) Kakɔna kayangaso nsɛdingola?

¹⁰ Ɔkɔndɔ ɔsɔ kokaka tokimanyiya dia sho nshihodia ekanelo ka Yeso lo diaaso dikina. Yema tshitshɛ l’ɔkɔngɔ wa nde ndesha olui w’anto ɔsɔ, Yeso nde l’apɔstɔlɔ ande wakatshu otsha lo nɔrdɛ l’andja wa wodja wa Isariyɛlɛ, mbuta ate suke l’esomba wa Tura la Sidɔna. Lam’akiwɔ lɛkɔ, vɔ wakahomana la womoto ɔmɔtshi l’ose Ngirika lakasɛngasɛnga Yeso dia nde nkɔnɔla ɔnande la womoto. Ntondotondo, Yeso kombidja womoto ɔsɔ yimba. Koko, etena kakatɛtɛ womoto ɔsɔ, Yeso akawotɛ ate: “Utshikeli ana dihuli, watalutshi ntundu: hasungana dia mbosa ma dia ana, ku mbukela fo.”—Mako 7:24-27.

¹¹ Lande na kakatone Yeso ntondo dia nkimanyiya womoto ɔsɔ? Onde Yeso akalange mbohemba oko wakandahembe Filipɛ dia nde mɛna kɛnɛ kayondosala lo mbosha diaaso dia nde mɛnya mbetawɔ kande? Koko, kânga mbahɛnya Afundelo wondjo wa dui wakakambe la Yeso, vɔ kɔkɔmɔla womoto ɔsɔ. Woho wakandakambe la etelo k’ɔnɛ “fo” akalɛndjalɛndja wɛdikelo ɔsɔ. Ɔnkɔnɛ, ondo Yeso akôsalɛ akambo oko ombutshi wakombola dia mbisha ɔnande kɛnɛ kɔlɔmbande aha la mɛnya dia nde kombolaka nsala dikambo sɔ dia nde mɛna dia kana mɛtɛ ɔnande ekɔ l’ohomba w’ɛngɔ kalɔmbande. Oyadi kɛnɛ tshɛ kakakoke monga, kam’akɛnya womoto ɔsɔ mbetawɔ kande Yeso akosalɛ kɛnɛ kakandɔlɔmbɛ.—Adia Mako 7:28-30.

¹² Ɛkɔndɔ ɛsɔ ehende wa lo Evanjiliɔ toshaka kanyi ya shikaa lo kɛnɛ kendana la ‘yimba ya Kristo.’ Kakianɛ, nyɛsɔ tende woho wakoka ɛkɔndɔ ɛsɔ tokimanyiya dia sho nshihodia dimɛna ekanelo ka yimba ka Jehowa.

Woho wakasalɛ Jehowa Mɔsɛ akambo

13. Ngande wele monga la ewo k’oshika kendana la ekanelo ka yimba kaki la Yeso tokimanyiyaka?

¹³ Naka sho monga la ewo k’oshika kendana la ekanelo ka yimba kaki la Yeso, kete tayoshihodia avɛsa wa l’Afundelo wahataleke nshihodia. Ɛnyɛlɔ, tɔsɛdingole kɛnɛ kakatɛ Jehowa Mɔsɛ l’ɔkɔngɔ w’ase Isariyɛlɛ nsala yana ya ngɔmbɛ ya paonyi dia ndjitɛmɔla. Nzambi akawotɛ ate: “Dimi lakendi wudja one, ku lakenyi nti: Wudja w’antu w’ete wulu mbewo. Diako mbakamati nti: Untshiki dime, dia kele kami mpeta le wo, ku dimi layâshila. Keli layutunga wudja a wuki uma le ye.”—Etum. 32:9, 10.

14. Kakɔna kakasale Mɔsɛ la kɛnɛ kakawotɛ Jehowa?

¹⁴ Ɔkɔndɔ tetemalaka mbuta ɔnɛ: “Mose akasengasenga [Jehowa, Nzambi k]andi, ati: [Jehowa] li! Ukundi amboheta kele kaye le wudja aye, wakayatundja la wulu wa mamba ndu la lunya la wulu uma lu kete ya Edjibitu? Ukundi ukuki asi Edjibitu mvuta vati: La kanyi ya mbatshela kolo mbakandâtundja, dia mbadiaka lu ekungu, la mbashila ushiki ladiku dia kete? Ukadimo uma l’ududu wa kele kaye, olembe utema uma lu kolo kene, tutshelaki wudja aye kolo. Uho uku akayalaki ekambi aye Abarahama, Isaka la Isariyele, weme wati: Dimi layufudia tukanula tanyu uku toto ta l’ulungu; layusha tukanula tanyu kete tshe yakamakutela, ku vo wayuyikita pundju. [Jehowa] akalembe utema uma lu kolo kakandakani ntshela wudja andi.”—Etum. 32:11-14.a

15, 16. a) Diaaso diakɔna diakakondja Mɔsɛ l’ɔtɛ wa kɛnɛ kakawotɛ Jehowa? b) Lo yoho yakɔna yele Jehowa “akalembe utema”?

¹⁵ Onde Mɔsɛ mɛtɛ akalange mingola Jehowa l’ɔtɛ w’ekanelo ka yimba kaki la nde? Ndooko. Kânga mbakɛnya Jehowa kɛnɛ kakandalange nsala, ɔsɔ komonga yɛdikɔ yande y’ekomelo. Lo mɛtɛ, Jehowa akahembe Mɔsɛ oko wakahembe Yeso Filipɛ ndo womoto l’ose Ngirika. Mɔsɛ akakondja diaaso dia nkɛnɛmɔla kanyi yande.b Jehowa akasɔnɛ Mɔsɛ oko ɔtɛkɛtɛdi lam’asande la wodja w’Isariyɛlɛ ndo Jehowa akalɛmiyaka Mɔsɛ lo woho wakandɔsɔnɛ dia nde mɛmba ɔkɛndɛ ɔsɔ. Onde Mɔsɛ aketawɔ dia lonyangu laki la nde monga la shɛngiya lo dionga diande? Onde nde akakambe la diaaso sɔ dia nkeketsha Jehowa dia nde mbohɛ wodja w’Isariyɛlɛ ndo nde nkonya tokanula ta Mɔsɛ wodja a wolo?

¹⁶ Kɛnɛ kakasale Mɔsɛ kakɛnya mbetawɔ ndo wɛkamu waki la nde lo losembwe laki Jehowa. Woho wakandasale akambo akɛnya dia nde komonga la lokaki, koko akayakiyanyaka lo dikambo dia lokombo laki Jehowa. Nde konanga dia lokombo laki Jehowa mɔnywama. Ɔnkɔnɛ, Mɔsɛ akɛnya dia nde akashihodiaka ‘yimba ya Jehowa’ lo dikambo sɔ. (1 Kor. 2:16) Etombelo akɔna wakonge la dikambo sɔ? Lam’ele Jehowa kondjashikikɛ dia mbasalɛ kɔlɔ, ɔkɔndɔ wakasambiyama mbutaka ɔnɛ nde “akalembe utema.” Lo Hɛbɛru, etelo kɛsɔ kokaka nembetshiya ɔnɛ Jehowa kombela mpokoso kakandalange mbela wodja w’otondo.

Woho wakasalɛ Jehowa Abarahama akambo

17. Ngande wakakɛnɛmɔla Jehowa solo dia lotutsha di’efula diaki la nde lo kɛnɛ kendana l’okiyanu waki l’Abarahama?

¹⁷ Ɛnyɛlɔ kekina kɛnya woho washa Jehowa ekambi ande diaaso dia vɔ mɛnya mbetawɔ ndo woho wayaɛkɛwɔ le nde mendanaka la kɛnɛ kakalɔmbɛ Abarahama lo dikambo di’ase Sɔdɔma. L’ɔkɔndɔ ɔsɔ, Jehowa akakɛnɛmɔla solo dia lotutsha lo yɛdikɔ y’efula lo mbisha Abarahama diaaso dia mboka ambola mbala enanɛi. Lo diaaso dimɔtshi, Abarahama akate ɛtɛkɛta wa diambo ɛnɛ: “We ayetawo ndjaka antu w’ololo kame la antu wa kolo? Dikambu ne tadiuyalaki le ye dia ntshela untu ololo uku untu a kolo. Umbadi wa kete tshe hatalaka la dialelu di’ololo uka?”—Etat. 18:22-33.

18. Wetshelo akɔna wakondjaso oma lo woho wakasalɛ Jehowa Abarahama akambo?

¹⁸ Wetshelo akɔna wakondjaso oma l’ɔkɔndɔ ɔsɔ lo kɛnɛ kendana la ekanelo ka yimba ka Jehowa? Onde Jehowa aki l’ohomba w’Abarahama nkana la nde yimba dia nde mbeya mbɔsa yɛdikɔ ya dimɛna? Ndooko. Lo mɛtɛ, Jehowa akakoke mbuta oma l’etatelo ɛkɔkɔ wakandɔshi yɛdikɔ shɔ. Koko, lo tshimbo ya ambola asɔ, Jehowa akasha Abarahama etena ka nde mbetawɔ yɛdikɔ yakandɔshi ndo nshihodia ekanelo Kande ka yimba. Ndo nto, dui sɔ diakasha Abarahama diaaso dia nde nshihodia woke woke wa kɛtshi ndo wa losembwe laki Jehowa. Eelo, Jehowa akasalɛ Abarahama akambo oko ɔngɛnyi ande.—Is. 41:8; Jak. 2:23.

Wetshelo le so

19. Ngande wakokaso mbokoya Jɔbɔ?

¹⁹ Wetshelo akɔna wambotokondja lo kɛnɛ kendana la ‘yimba ya Jehowa’? Sho pombaka mbetawɔ di’Ɔtɛkɛta waki Nzambi tokimanyiya dia sho nshihodia ekanelo ka yimba ka Jehowa. Hatohombe pondjo mbetawɔ dia elelo wele la so lo dikambo dia Jehowa tokonya lo sho mbolombosha lo ndjela atɔndɔ kana tokanyi taso hita. Jɔbɔ akate ate: “[Nzambi] kema untu uku dimi, dia dimi mbukaluya diui, dia shu ntsho kame l’elumbwelu.” (Jobo 9:32) L’ɛnyɛlɔ ka Jɔbɔ, etena katatɛso nshihodia yimba ya Jehowa, sho tshutshuyamaka dia mbuta ɔnɛ: “Enda, waso weli paka emamu wa mbuka yandi, paka lohokoso la tshitshe mbatutukaka uma le ndi, keli akona eya nimbitela dikhungula dia wulu andi?”—Jobo 26:14.

20. Kakɔna kahombaso nsala naka tambohomana la divɛsa dimɔtshi dia l’Afundelo diahatashihodia?

²⁰ Etena kadiaso Afundelo, kakɔna kahombaso nsala naka tambohomana la divɛsa dimɔtshi diahatashihodia, djekoleko lo kɛnɛ kendana la ekanelo ka yimba ka Jehowa? Naka tambosala eyangelo ko hatotanyi okadimwelo wa shikaa, sho koka mbɔsa dia ɔsɔ ekɔ tshondo y’ohemba wendana la wɛkamu wele la so le Jehowa. Tohɔ dia lo tena dimɔtshi, ɛtɛkɛta ɛmɔtshi toshaka diaaso dia sho mɛnya mbetawɔ kele la so lo waonga waki Jehowa. Tetawɔke l’okitshakitsha tshɛ dia hatoshihodiaki oseka dikambo tshɛ diakandasale. (Und. 11:5) Naka sho nsala ngasɔ, kete tayotshutshuyama dia mbetawɔ ɛtɛkɛta wakate Paulo ɔnɛ: “Ya ndi wuki w’ongonyi wa yimba ndu wa ewu ka [Nzambi] li! Ndi dumbwelu diandi diaha manema fundu, la mbuka yandi yaheyama nonda li! Akona alimbitela yimba ya [Jehowa]? Akona eli undaki andi? Akona akasha [Nzambi] engo ntundu, dia ndi nungamela kekina uma le ndi? Ndi kukanga diango tshe; ndu uma le ndi ndu utsha le ndi, dio tshe diandi mbedio. Lutumbu layali le ndi pundju! Ayali osoku!”—Romo 11:33-36.

[Nɔtɛ ya l’ɛse ka dikatshi]

Onde wɛ âkohɔ?

• Kakɔna kayotokimanyiya dia mbewɔ mbekelo ka nombosha Jehowa lo ndjela atɔndɔ aso hita?

• Ngande wele nshihodia kɛnɛ kakasale Yeso tokimanyiyaka dia sho monga la ‘diɔtɔnganelo dia ma ma la Jehowa’?

• Wetshelo akɔna wambotokondja lo kɛnɛ kendana l’asawo wakasawola Jehowa nde la Mɔsɛ la Abarahama?

[Esato wa lo lɛkɛ 5]

Wetshelo akɔna wakondjaso lo kɛnɛ kendana la ekanelo ka yimba ka Jehowa lo woho wakandasalɛ Mɔsɛ nde l’Abarahama akambo?