Jehowa mbeyaka woho wa nshimbela ekambi ande
“Khumadiondjo mbeyaka wuhu wa nshimbela antu w’ololo oma l’ehimba.”—2 PET. 2:9.
LANDE NA KAKOKASO MONGA L’ESHIKIKELO ƆNƐ JEHOWA:
mbeyaka etena kayondokotsha sangwelo diande?
ayokamba la wolo ande dia nshimbela ekambi ande?
mbeyaka woho wayondotoshimbɛ l’ɔlɔshamelo w’ekomelo?
1. Akambo akɔna wayosalema etena kayotatɛ fɔnu ka woke?
ELANYELO k’andja ɔnɛ waki Satana kayosalema la shashimoya ndo l’etena kahalongamɛ anto. (1 Tes. 5:2, 3) Etena kayoya “lushi la wuke la [Jehowa],” anto wayonga oko nse yele l’ɔkɛdi wamboma ashi. (Zef. 1:14-17) Anto wayosowa efula lushi lakɔ. Ɔsɔ ayonga etena k’asui efula “wuhu wahatayala uma k’etatelu k’andja edja ndu kakiane.”—Adia Mateu 24:21, 22.
2, 3. a) Akambo akɔna wakongɛ ekambi waki Nzambi etena kayoya fɔnu ka woke? b) Lande na kahombaso monga la mbetawɔ ɔnɛ tayohandɔ lo fɔnu ka woke?
2 Lam’ayokoma fɔnu ka woke lo kondoko, “Ngongo [ka] lu kete ya Mangongo” ayoyanga dia nshila ekambi waki Nzambi oshiki. L’etena kɛsɔ, “limba la wuki l’alimbi” wayɔlɔsha ekambi waki Nzambi “uku dingi diutsha nkumba kete.” (Ezek. 38:2, 14-16) Ndoko owandji w’ɔna onto layokoka mbashimbɛ, koko paka Jehowa ndamɛ. Kakɔna kayondosala etena kayondɛna ɔnɛ atunyi w’ekambi ande wambotatɛ mbananda?
3 Naka wɛ ekɔ okambi waki Jehowa, onde wɛ mbetawɔka ɔnɛ nde koka koshimbɛ etena kayoya fɔnu ka woke? Ɔpɔstɔlɔ Petero akafunde ɔnɛ: “Khumadiondjo mbeyaka wuhu wa nshimbela antu w’ololo uma l’ehimba, la mbete antu wa kolo lu asui edja ndu lushi l’elumbwelu.” (2 Pet. 2:9) Nkana yimba lo woho wakashimbɛ Jehowa ekambi ande wa lo nshi y’edjedja koka tokimanyiya dia monga la mbetawɔ ɔnɛ tayohandɔ lo fɔnu ka woke. Nyɛsɔ tɔsɛdingole bɛnyɛlɔ sato diɛnya dia Jehowa ekɔ l’akoka wa nshimbɛ ekambi ande.
WAKASHIMBAMƐ OMA LO MVULA K’ELOLA
4. Lande na kele aki ohomba dia Jehowa tâshikike la ntondo etena kakahombe Mvula k’elola ndjɔlɔ?
4 Ɛnyɛlɔ ka ntondo kɛnya dia Jehowa koka nshimbɛ ekambi ande ele ɔkɔndɔ wa Mvula k’elola. Dia sangwelo diande kotshama, Jehowa kambaka la tena. Nɔa akahombe nsɛla waato wa woke efula ndo mbɔtshiya nyama l’etei la ntondo ka mvula ndɔ. Dibuku di’Etatelu hadiote dia Jehowa akakonge polo ndo Nɔa amboshidiya nsɛla waato ko nde ndjoshikikɛ etena kakahombe Mvula k’elola ndɔ wate kana oko nde otoyotshikitanya etena otondonga ɔsɛlɛlɔ wa waato koshila la wonya. Edja efula la ntondo ka nde nsɛngɔla Nɔa dia nde nsɛla waato, Nzambi akashile nshikikɛ etena kakahombe Mvula k’elola ndɔ. Ngande weyaso dikambo sɔ?
5. Kakɔna kakate Jehowa lo Etatelu 6:3, ndo etena kakɔna kakandate ɛtɛkɛta ɛsɔ?
5 Lo ndjela Etatelu 6:3, Jehowa akate ɔnɛ: “Nyuma kami hutshikala le untu pundju, ne dia untu eko paka emunyi etu. Nshi ya lumu l’untu yayuyalaka deku lukama la akumi ahendi.” Lo divɛsa nɛ, Jehowa koshikikɛ lofulo l’ɛnɔnyi wahomba anto sɛnaka. Koko nde akatɛkɛtaka di’etena kakandahombe ndɔsha Mvula k’elola dia ndanya anto wa kɔlɔ tshɛ.a Lam’ele Mvula k’elola kakamɛ ndɔ lo 2370 N.T.D., sho kokaka mbuta ɔnɛ Nzambi akate ɛtɛkɛta ɛsɔ lo 2490 N.T.D. ndo l’etena kɛsɔ ko Nɔa ele l’ɛnɔnyi 480. (Etat. 7:6) Ɛnɔnyi oko 20 l’ɔkɔngɔ, mbuta ate lo 2470 N.T.D., Nɔa akatatɛ mbota ana. (Etat. 5:32) L’etena kɛsɔ, aki ambotshikala oko ɛnɔnyi lokama dia Jehowa mbela Mvula k’elola, koko lâsɔ tshɛ ko nde atatɛ Nɔa dia nsɛla waato. Ko ɛnɔnyi engana wakahombe mbeta la ntondo ka Nzambi ndjotɛ Nɔa dia nsɛla waato?
6. Ambotshikala ɛnɔnyi engana ondo wakayɔsɛngɔla Jehowa Nɔa dia nde nsɛla waato?
6 Ondo aki ambotshikala paka ɛnɔnyi akumi mbakayewoya Jehowa Nɔa ɔnɛ nde ayɔlɔsha Mvula k’elola la nkɛtɛ. Lande na kataso ngasɔ? Nɛ dia Bible mɛnyaka di’ana wa Nɔa waki waya epalanga ndo wambotshukana etena kakasɛngɔla Nzambi Nɔa dia nsɛla waato. Jehowa akawotɛ ɔnɛ: “Dimi layushikike daka diami le ye. We ayoto lu watu, an’aye w’apami, wadeye, la wadi wa an’aye mbayoto kame la ye.” (Etat. 6:9-18) Ɔnkɔnɛ, mɛnamaka dia Jehowa akayotɛ Nɔa dia nsɛla waato ambotshikala paka ɛnɔnyi 40 kana 50 la ntondo ka Mvula k’elola ndɔ.
7. a) Ngande wakɛnya Nɔa nde la nkumbo kande dia waki la mbetawɔ? b) Etena kakɔna shikaa kakayotɛka Nzambi Nɔa lushi lakahombe Mvula k’elola ndɔ?
7 Etena kakawasɛlaka waato, Nɔa nde la nkumbo kande wakakoke ndjambola woho wakakoke Nzambi nkotsha sangwelo diande ndo etena kakahombe Mvula k’elola ndɔ. Koko woho wakiwɔ kombeyaka awui asɔ kombashimba dia vɔ nsɛla waato. Bible mbutaka ɔnɛ: “Noa akatshi osoku. Dikambu tshe diakawutela [Nzambi] mbakandatshi.” (Etat. 6:22) Tolembete dia paka nshi esambele la ntondo ka Mvula k’elola ndɔ mbakayotɛ Jehowa Nɔa etena shikaa kakahombe Mvula k’elola ndɔ ndo dui sɔ diakawosha nde la nkumbo kande diaaso dia mbɔtshiya nyama lo waato. Ɔnkɔnɛ, mvula kakatatɛ ndɔ “l’eleku kakayala Noa la deku kama shamalu, lu lushi la dikumi l’esambeli lu ngondo ka hendi l’eleku kako.”—Etat. 7:1-5, 11.
8. Ngande watoshikikɛ ɔkɔndɔ wa Mvula k’elola ɔnɛ Jehowa mbeyaka woho wa nshimbela ekambi ande?
8 Ɔkɔndɔ wa Mvula k’elola mɛnyaka dia Jehowa ôkeyaka etena ndo woho woleki dimɛna wa nshimbɛ ekambi ande. Oko watataleke nyɔngɔmɛ l’ekomelo ka dikongɛ di’akambo nɛ, tekɔ l’eshikikelo k’ɔnɛ Jehowa ayokotsha asangwelo ande tshɛ lo ‘lushi ndo lo wonya’ wakandashikikɛ.—Mat. 24:36; adia Habakuka 2:3.
NZAMBI AKÂTSHUNGOLA LO NDJALE KA BEELA
9, 10. Lande na kaketawɔ Jehowa di’ekambi ande tanema lo wâle lo ndjale ka Beela?
9 Oko wodiɛnyiso l’ɔkɔndɔ wa Mvula k’elola, Jehowa ekɔ l’akoka wa nkotsha kɛnɛ tshɛ kakandasangoya. Ɛnyɛlɔ ka hende kɛnya dia Jehowa shimbɛka ekambi ande ele woho wakambande la wolo ande wahadjama anya dia mbakokɛ. Kânga mbênde l’akoka wa nkokɛ ekambi ande, nde mbetawɔka lo tena dimɔtshi dia vɔ tanema l’akambo wa wolo l’oyango wa nde ndanya atunyi ande. Kɛsɔ mbakandasale etena kakandatshungola ase Isariyɛlɛ l’anya w’ase Edjibito.
10 Ase Isariyɛlɛ wakatombe oma lo lɔhɔmbɔ l’Edjibito waki yɛdikɔ ya miliyɔ shato. Jehowa akatɛ Mɔsɛ dia ntshindjatshindja ase Isariyɛlɛ l’oswe dia Farawɔ mfɔnya ɔnɛ wambokunga. (Adia Etumbelu 14:1-4.) Aha la ntshimbatshimba, Farawɔ akâyele l’alembe ande ndo akatowanda lo ndjale ka Beela. L’etena kɛsɔ, akɛnama diele oko Nzambi hayokoka nkokɛ ekambi ande nto. (Etum. 14:5-10) Koko ase Isariyɛlɛ komonga lo wâle kânga yema. Lande na? Nɛ dia Jehowa aki suke dia mbalwɛlɛ ta.
11, 12. a) Ngande wakalwɛlɛ Jehowa ekambi ande ta? b) Kakɔna kakatombe, ndo wetshelo akɔna wakondjaso oma l’ɔkɔndɔ ɔsɔ lo kɛnɛ kendana la Jehowa?
11 “Ekoho ka dingi” kakatalɔmbɔlaka ase Isariyɛlɛ kakatshu otsha l’ɔkɔngɔ ndo kakadjɛ ase Edjibito wodjima diaha vɔ mbaɔtwɛ. Koko tɔ kakatetemala nɔmbɔla ase Isariyɛlɛ lo yoho ya dihindo ndo vɔ waki l’osase. (Adia Etumbelu 14:19, 20.) Oma lâsɔ, Jehowa akatome lɔpɛpɛ la wolo oma l’ehotwelo ka wonya ko “akete uduwa kete ya wumu.” Lɔpɛpɛ lɔsɔ lakapɛpɛ l’edja ka wenya efula nɛ dia Bible mbutaka ɔnɛ: “Asi Isariyele wakatenyanya uduwa lu kete y’ufumbu.” Vɔ waki yema tshitshɛ lo mbɛdika l’alembe w’ase Edjibito. Koko, ase Edjibito kokoka mbasalɛ kɔlɔ nɛ dia Jehowa aki la wɔ. “Ndi akafutanya ului w’alimbi w’asi Edjibitu. Ndi akanya etshimbi wa pusupusu yawo, ku vo wakayisukuya paka la wulu.”—Etum. 14:21-25.
12 Etena kakatehɔ ase Isariyɛlɛ tshɛ, Jehowa akatɛ Mɔsɛ ate: “Usimbuli lunya laye ladiku dia uduwa keli ashi wakaluli, wakhukhume asi Edjibitu la pusupusu yawo, ndu ambahemi wa falasa.” Kânga mbakahembe asɔlayi dia ndawɔ ashi wakayawambwɛka, “[Jehowa] akâkosha l’atei w’uduwa” ndo “nduku otoi awo lakatshikala.” (Etum. 14:26-28) Lo nsala ngasɔ, nde akɛnya dia nde ekɔ la wolo wa nshimbɛ ekambi ande la ntondo k’oseka dui tshɛ.
VƆ WAKAHANDƆ L’ELANYELO KA JERUSALƐMA
13. Ɔhɛmwɛlɔ akɔna wakasha Yeso ambeki ande, ndo dimbola diakɔna diakawakoke ndjaoka?
13 Ɛnyɛlɔ ka sato kɛnya dia Jehowa mbeyaka woho wa nshimbɛ ekambi ande, ele etena kakɔtɔ alembe w’ase Rɔma dia ndanya Jerusalɛma. Tɔ mɛnyaka nto dia nde mbeyaka kɛnɛ kahombande nsala dia nkotsha sangwelo diande. Lo tshimbo y’Ɔnande, Jehowa akɛnya Akristo wa la Jerusalɛma ndo wa la Judeya kɛnɛ kakawahombe nsala dia shimbamɛ oma l’elanyelo kɛsɔ lo 70 T.D. Yeso akawatɛ ate: “Lam’ayunyena elanyelu ka wononyi kakati umvutshi Danyele kemadi lu dihuli di’ekila, . . . wane weli la Judiya kawulawo l’ekungu.” (Mat. 24:15, 16) Ko ngande wakahombe ambeki waki Yeso mbeya etena kakahombe prɔfɛsiya kɛnɛ kotshama?
14. Ngande wakɛnama mɛtɛ k’ɛtɛkɛta waki Yeso?
14 Mɛtɛ k’ɛtɛkɛta waki Yeso kakayɛnama ɛnɔnyi efula l’ɔkɔngɔ. Lo 66 T.D., alembe w’ase Rɔma wakayalɔmbwamaka oma le Cestius Gallus wakakome la Jerusalɛma dia tɔlɔsha ase Juda wakatɔmbɔkɔ wakawelɛka ɔnɛ waa Zelɔtɛ. Etena kakaye waa Zelɔtɛ dia ndjoyashɛ lo tɛmpɛlɔ ka la Jerusalɛma, asɔlayi w’ase Rɔma wakatatɛ mbitola ehele ka tɛmpɛlɔ dia mbanda ɛsɛnyu. Akristo wakasɛnaka lo nyuma wakashihodia kɛnɛ kakawahombe nsala etena kakawɛnyi “elanyelu ka wononyi,” mbuta ate alembe w’ase Rɔma wambodinga “dihuli di’ekila,” mbuta ate tɛmpɛlɔ ka la Jerusalɛma. Vɔ ‘wakalawɔ otsha l’akona’ aha la ntshimbatshimba. Ko ngande wakawakoke ntomba oma l’osomba lam’ele asɔlayi wakashile mbôdinga? Dui dimɔtshi dia shashimoya diaki suke la salema.
15, 16. a) Naa ɔhɛmwɛlɔ wakasha Yeso ambeki ande, ndo lande na kakawahombe nkitanyiya? b) Kakɔna kahombaso nsala dia sho ndjokondja panda?
15 Heyama ndo dikambo, Cestius Gallus nde l’alembe ande wakakalola otsha la Rɔma l’ɔkɔngɔ wa ninga Jerusalɛma lo tshanda mɔtshi. Waa Zelɔtɛ wakatatɛ mbatapanya. L’etena kɛsɔ mbakakondja ambeki waki Yeso diaaso dia ndawɔ otsha l’akona. Nde akawatɛ dia vɔ ntshika diangɔ diaki la wɔ ndo ndawɔ aha la ntshimbatshimba. (Adia Mateu 24:17, 18.) Lande na kakawahombe nsala akambo la shamanya ngasɔ? L’ɔkɔngɔ wa nshi ngana, waa Zelɔtɛ wakakalola ndo wakatatɛ ntshutshuya ase Jerusalɛma ndo ase Judeya dia ntɔmbɔkɔ oko vɔ. Lɔsɛnɔ lakakome edika w’edika la Jerusalɛma ndo aki tshondo y’okakatanu dia mbidjasɛ lɛkɔ. Etena kakakalola ase Rɔma lo 70 T.D., ndoko onto lakakoke ntomba oma l’osomba wa Jerusalɛma nto. (Luka 19:43) Wanɛ tshɛ wakatshikala l’osomba wakandama. Akristo wakayele ɔhɛmwɛlɔ waki Yeso wa ndawɔ otsha l’akona wakashimbamɛ. Vɔ wakɛnyi dia Jehowa mbeyaka woho wa nshimbela ekambi ande. Wetshelo akɔna wakondjaso oma l’ɔkɔndɔ ɔsɔ?
16 Etena kayoya fɔnu ka woke, Akristo wayohomba nkitanyiya ɛhɛmwɛlɔ w’oma l’Ɔtɛkɛta wa Nzambi ndo washa okongamelo ande. Ɛlɔ kɛnɛ, ndo sho mbendana l’ɔhɛmwɛlɔ wa Yeso wa ‘ndawɔ otsha l’akona’ kânga mbahateye woho wayosalema dui sɔ.b Koko sho kokaka monga l’eshikikelo dia Jehowa ayotosha elembetshielo wendana la dikambo sɔ etena kayonga ohomba dia sho mbayela. Lam’ele sho pombaka nkitanyiya Jehowa dia ndjokondja panda, ayonga ohomba sho ndjambola ɔnɛ: ‘Onde dimi kitanyiyaka alako watosha Jehowa nshi nyɛ? Onde dimi mbakitanyiyaka mbala kakɔ ɔtɔi, ko kana paka lambotasha tɛkɛ nɛndɛ?’—Jak. 3:17.
TONGE LA MBETAWƆ ƆNƐ TAYOHANDƆ LO FƆNU KA WOKE
17. Woho wakoke ɔprɔfɛta Habakuka wɔma mɛnyaka na?
17 Lo kɛnɛ kendana la woho wayoya Ngɔngɔ ka la Mangɔngɔ dia ndjɔlɔsha ekambi waki Nzambi, ɔprɔfɛta Habakuka akate ɔnɛ: “Dimi lakuki diui diako, ku dimba diami diakasake lukumba. Elomo ami wakadidima. Ehondelo kambuyala lu weka ami, ekulu ami wusaka lukumba. Ne dia dimi mpumbaka kunga lushi la sui la ki. Eyelu ka wudja wayayi dia ndjutolosha.” (Hab. 3:16) Etena kakandoke ɔnɛ Ngɔngɔ ka la Mangɔngɔ ayoyɔlɔsha ekambi waki Nzambi, ɔprɔfɛta Habakuka akoke wɔma w’efula ndo akasake lokomba demba di’otondo. Wɔma wakandoke ɔsɔ mɛnyaka di’ekambi waki Nzambi vɔ lawɔ wayoka wɔma efula etena kayoya Ngɔngɔ ka la Mangɔngɔ dia ndjâlɔsha. Koko kânga mbakidiɔ ngasɔ, Habakuka akakongɛka l’asolo walomɔlomɔ lushi la woke la Jehowa l’eshikikelo k’ɔnɛ nde ayoshimbela ekambi ande. Ndo sho lawɔ kokaka monga l’eshikikelo ka woho akɔ wâmɛ.—Hab. 3:18, 19.
18. a) Lande na kahatahombe mboka ɔlɔshamelo wakongɛso wɔma? b) Dimbola diakɔna diayotɔsɛdingola lo sawo diayela?
18 Aha la tâmu, bɛnyɛlɔ sato diambotɔsɛdingola diambotɛnya dia Jehowa mbeyaka woho wa nshimbela ekambi ande. Diɔ diambotɛnya nto dia sangwelo diande diayokotshama ndoko onyake. Koko naka sho nangaka ndjodɛ Jehowa nsaka etena kayondodja otshumba, kete sho pombaka ntshikala la kɔlamelo polo l’ekomelo. Ko ngande watokimanyiyande dia sho ntshikala la kɔlamelo? Tayokadimola dimbola sɔ lo sawo diayela.
[Nɔte ya l’ɛse ka dikatshi]
[Osato wa lo lɛkɛ 24]
Ase Isariyɛlɛ komonga lo wâle la ntondo ka Farawɔ l’alembe ande