BIBLIƆTƐKƐ WA LO ƐTƐRNƐTƐ wa Watchtower
Watchtower
BIBLIƆTƐKƐ WA LO ƐTƐRNƐTƐ
Ɔtɛtɛla
  • BIBLE
  • EKANDA
  • NSANGANYA
  • w16 Ngɔndɔ k’enanɛi lk. 27-31
  • Woho wakamonge la ɔngɛnɔngɛnɔ lo mbisha

Ndooko vidɛo yele lo kɛnɛ kɔsɔnyiyɛ.

Otokimwe, munga kakongi etena kakayatelesharjɛki vidɛo.

  • Woho wakamonge la ɔngɛnɔngɛnɔ lo mbisha
  • Tshoto y’Etangelo Mbewoyaka Diolelo diaki Jehowa (wekelo)—2016
  • Adia lo Tshoto y’Etangelo (wekelo)
  • Ɛtɛ w'awui wahɔnyi
  • Awui wa woho akɔ
  • LAKEKE AKAMBO OMA LE ANANGƐSO W’EPALANGA
  • ETATELO KA LƆSƐNƆ LA MBISHA
  • ESAMBISHELO KA LOKUMU L’ƆLƆLƆ LO WEDJA EKINA
  • “NYEWOYA L’ATEI WA ASƐNGA W’ETALE”
  • “NZAMBI NANGAKA ONTO LAKIMƆ L’ƆNGƐNƆNGƐNƆ”
  • Ɔkɔndɔ wa lɔsɛnɔ
    Tshoto y’Etangelo Mbewoyaka Diolelo diaki Jehowa—2012
Tshoto y’Etangelo Mbewoyaka Diolelo diaki Jehowa (wekelo)—2016
w16 Ngɔndɔ k’enanɛi lk. 27-31

ƆKƆNDƆ WA LƆSƐNƆ

Woho wakamonge la ɔngɛnɔngɛnɔ lo mbisha

Kɔndwama oma le Ronald J. Parkin

LAKI la ɛnɔnyi 12 etena kakameye ɔnɛ lekɔ l’ɛngɔ ka nɛmɔ ka mbisha anto. Etena kakiso lo losanganya la woke, ɔnangɛso ɔmɔtshi akamimbola dia kana dimi nangaka nsambisha. Kaanga mbakimi latasambishaka, laketawɔ nte, eelo. Takatshu l’ɛtshi kɛmɔtshi ka nkɛtɛ ndo nde akambisha tobukubuku takatɛkɛtaka akambo wendana la Diolelo dia Nzambi. Ko nde akambutɛ ate: “Wɛ ayanga tasambishaka lo wedi ɔnɛ wa shinga ndo dimi lo wedi okina wa shinga.” Laki la wɔma, koko lakatatɛ nsambisha lo luudu la luudu. Lakambe etena kakamɛnyi esadi eto ko lambosha anto tobukubuku tshɛ. Mbokɛmaka hwe dia, anto efula wakalangaka ekanda wakamawashaka.

Lakotɔ lo 1923 la Chatham, Kent, l’Angleterre. Lo ɛnɔnyi ɛsɔ wa l’ɔkɔngɔ wa Ta dia ntondo di’andja w’otondo, anto wakalongamɛka di’andja ɔnɛ monga dihole dioleki dimɛna. Koko etena kaki dui sɔ kosalema, anto efula wakayɔkɔmɔ, mbidja ndo ambutshi ami. Vɔ wakakɔmɔ nto etena kakawɛnyi ewandji w’ɔtɛmwɛlɔ wa Batistɛ wasala la wolo dia monga lo dihole dia laadiko lo ɔtɛmwɛlɔ. Etena kakimi suke la nkotsha ɛnɔnyi divwa, mama akatatɛ ntshɔ lo mbalasa ka Tshunda di’Ambeki wa Bible wa l’andja w’otondo, lɛnɛ akasalaka Ɛmɛnyi wa Jehowa “kalasa,” kana nsanganya yawɔ. Lɛkɔ kadiyɛso kɛmɔtshi akatetsha awui wendana l’ana w’akɛnda wakahikama lo Bible ndo lo dibuku La Harpe de Dieu. Lakangɛnangɛnaka kɛnɛ kakamekaka.

LAKEKE AKAMBO OMA LE ANANGƐSO W’EPALANGA

Oko wakimi l’ɛnɔnyi dikumi l’ɛmɔtshi, lakangɛnangɛnaka mbisha anto elongamelo k’oma l’Ɔtɛkɛta wa Nzambi. Mbala efula lakasambishaka dimɛ lo luudu la luudu, koko etena kakamasambisha l’anto akina, lakeke awui efula. Ɛnyɛlɔ, lushi lɔmɔtshi dimi l’ɔnangɛso ɔmɔtshi l’opalanga, takatshu l’ɛtshi kɛmɔtshi ka nkɛtɛ ndo takalekana owandji ɔmɔtshi w’ɔtɛmwɛlɔ ko lakate nte: “Enda mbudi atatshu.” Ɔnangɛso akɔ akemadia dikalo diande ndo akanɔmbɛ dia sho mbidjasɛ l’etenyi k’osongo. Nde akambutɛ ate: “Okosha dikimɔ dia nshikikɛ akɔna ele mbudi? Tɔngɛnɛngɛnɛ tsho dia nsambisha anto lokumu l’ɔlɔlɔ ndo totshike Jehowa ashikikɛ dikambo sɔ.” Lo nshi shɔ lakeke awui efula wendana l’ɔngɛnɔngɛnɔ waya lo mbisha.​—Mateo 25:31-33; Etsha 20:35.

Ɔnangɛso okina l’opalanga akambetsha ɔnɛ lo tena dimɔtshi, dia monga l’ɔngɛnɔngɛnɔ waya lo mbisha, sho pombaka mbikikɛ la solo dia lotutsha. Wadɛnde konangaka Ɛmɛnyi wa Jehowa. Lushi lɔmɔtshi, nde akambelɛ dia tɔlɛ yangɔ lakande. Wadɛnde aki la kɛlɛ efula l’ɔtɛ wakandatshu tosambisha ndo nde akatatɛ tooka pakɛ ya tshayi. Lo dihole dia nde mbomalɛ, ɔnangɛso akakaloya pakɛ ya tshayi shɔ l’ɔngɛnɔngɛnɔ tshɛ lo dihole diayɔ. Ɛnɔnyi efula l’ɔkɔngɔ, nde akayofutama l’ɔtɛ wa solo diande dia lotutsha etena kakayobatizama wadɛnde dia monga Ɔmɛnyi wa Jehowa.

Lo Ngɔndɔ ka divwa 1939, etena kakimi l’ɛnɔnyi 16, ase Grande-Bretagne wakate dia ndɔsha ase Allemagne. Lo Ngɔndɔ ka sato 1940, dimi la mama takabatizama la Douvres. Lo Ngɔndɔ ka samalo 1940, lakendaka oma lo soko dia la sɛkɛ dia luudu laso etena kaketaka nunu di’asɔlayi lo mituka wa weke ndo wa totshitshɛ. Vɔ mbakake lo ta dia la Dunkerque. Vɔ waki la lonyangu l’efula ndo komonga l’elongamelo. Lakalangaka mɛtɛ mbatɛ akambo wendana la Diolelo dia Nzambi ndo mbasha elongamelo ka lo nshi yayaye. L’ɔkɔngɔ w’ɔnɔnyi akɔ, ase Allemagne wakatatɛ nkanda bɔmbɛ la Grande-Bretagne. Otsho tshɛ, bɔmbɛ yakakandaka ase Allemagne yaketaka l’ɛtshi kaso ka nkɛtɛ. Takokaka wɔma efula etena kakatokaka lohelo la wendjo wa bɔmbɛ yakakɔka. La wedi a pindju, takatanaka mvudu ya laawɔ yakalanyi. Dui sɔ diankakimanyiya dia nyomoleka nshihodia ɔnɛ Diolelo mbele tshɔi y’elongamelo kami ka lo nshi yayaye.

ETATELO KA LƆSƐNƆ LA MBISHA

Lo 1941, lakatatɛ olimu wa lo tena tshɛ, ɔsɔ aki etatelo ka yoho ya lɔsɛnɔ yakangɛnyangɛnyaka efula. Lakakambaka olimu lo kɔpanyi k’owandji kakawasalaka masuwa la Chatham, dia mbeka woho wa nsala masuwa. Ɔsɔ aki olimu wakalangaka anto efula ndo waki la wahɔ efula. Koko ekambi wa Jehowa wakeyaka dia Akristo hawokoke ndɔshana la wodja ɔmɔtshi. Ndo oya lo 1941, takashihodia nto ɔnɛ hatohombe sukɛ welo kaanga ɔtɔi wadjama dia nsala dihomɔ dia ta. (Joani 18:36) Kɔpanyi kakɔ kakayosala masuwa weteta ndo l’etei k’ashi, diakɔ diakamayomɔ oma l’olimu ami ndo ntatɛ olimu wa lo tena tshɛ. Lakatomama ntondo la Cirencester, osomba ɔmɔtshi wa dimɛna efula wa la Cotswolds.

Etena kakimi l’ɛnɔnyi 18, lakadjama lo lokanu ngɔndɔ divwa l’ɔtɛ wakamatone monga ɔsɔlayi. Lakanyange efula etena kakawadihe la wolo tshɛ lokuke la lokanu lakimi ndo kakamatshikala dimɛ. Koko kombeta edja, alami ndo ase lokanu wakaye wakatatɛ mumbolami lande na kakimi lo lokanu, ko laki l’ɔngɛnɔngɛnɔ dia mbalembetshiya awui wendana la mbetawɔ kami.

L’ɔkɔngɔ wa ntomba oma lo lokanu, lakatonga kaamɛ la Leonard Smith,a ndo takasambisha lo esomba efula wa lo wodja wa Kent, lɛnɛ akiso ntondo. Dia nkanda bɔmbɛ la Londres, aviyɔ w’ase Nazi wakahombaka mbeta oma la Kent. Ntatɛ lo 1944, bɔmbɛ ndekana kinunu yakawelɛka doodlebugs yakakɔ la Kent. Bɔmbɛ shɔ yaki mɛtɛ aviyɔ wele bu la pilɔtɛ ndo wakalolanɛ la diangɔ diatondɔ. Etena kakatokaka lohelo l’aviyɔ lambodimala, takeyaka ɔnɛ l’ɔkɔngɔ wa sekɔndɛ ngana tsho aviyɔ ayanga nkɔ ndo nkamɔ. Onto tshɛ aki la wɔma. L’etena kɛsɔ, takekaka Bible la nkumbo kaki l’anto atanu. Lo tena dimɔtshi, takahombaka mbidjasɛ la tshina dia mɛsa wa lowolo wakahombaka tokokɛ naka luudu lambonyukɔ. Anto wa lo nkumbo kɛsɔ tshɛ wakayobatizama.

ESAMBISHELO KA LOKUMU L’ƆLƆLƆ LO WEDJA EKINA

L’ɔkɔngɔ wa ta sɔ, lakayonga ombatshi mboka l’edja k’ɛnɔnyi ehende la Irlande du Sud. Takatasambishaka lo luudu la luudu, takatataka ɔnɛ tekɔ waa misiɔnɛrɛ ndo takalɔmbɛ dihole dia mbidjasɛ. Takatashaka anto periodikɛ yaso lo toshinga. Koko Irland akatshikitana efula la Angleterre. Anto efula wakafɔnyaka dia ekɔ dui di’enginya dia sho nkanyiya ɔnɛ anto wakahombe mbetawɔ losango laso dimɛna lo wodja wololane aseka Mupɛ ɔsɔ! Etena kakayange pami kɛmɔtshi tosalɛ kɔlɔ, dimi lakelɛ pulushi kɛmɔtshi, koko nde akamumbola ate: “Ambotomba?” Sho koshihodiaka shɛngiya y’efula yaki la waa abe. Anto wakahombaka nshisha elimu awɔ naka vɔ nongola abuku aso. Ndo takatshutshuyama dia monɔ oma lo dihole diakatadjasɛka.

Kombeta edja, takayoshihodia ɔnɛ etena kakomaso lo dihole di’oyoyo, ndeka dimɛna sho nsambisha lo ahole wele waa abe hawoteye. Ɔnkɔnɛ, takatshu dihole dianganyi etale la lɛnɛ akatadjasɛka ndo takasambishaka anto waki l’ahole asɔ ntondo. L’ɔkɔngɔ wa laasɔ, ko sho ndjosambisha anto waki suke la so. La Kilkenny, takekaka la ɔlɔngɔ a pami ɔmɔtshi mbala shato lo lomingu kaanga mbakayangaka elui w’anto wa ngala tosalɛ kɔlɔ. Lam’ele lakangɛnangɛnaka mɛtɛ mbetsha anto Bible, lakakombolaka ndowanyema dia monga misiɔnɛrɛ. Ɔnkɔnɛ, lakalodia dɛmandɛ dia ntshɔ lo Kalasa ka Ngiliyadɛ ka Bible ka Ɛmɛnyi wa Jehowa.

L’ɔkɔngɔ wa ngɔndɔ tshanu ya wekelo la New York, anto anɛi l’atei aso wakalongola apɔlɔmɛ wa lo Ngiliyadɛ wakatomama lo asɛnga wa totshitshɛ wa lo ndjale ka waa Caraïbes. Lo 1948, Ngɔndɔ ka dikumi l’ɔtɔi, takamɔ oma l’osomba wa New York lo masuwa wakawelɛka Sibia waki la mɛtrɛ 18. Laasɔ ko talahemaka lo masuwa, diakɔ diele laki l’ɔngɛnɔngɛnɔ efula. Gust Maki, ɔmɔtshi l’atei wa wanɛ wakalongola dipɔlɔmɛ aki la diewo dia nkɛndjakɛndja masuwa. Nde akatetsha akambo amɔtshi, ɛnyɛlɔ woho wa mbidja dipɛma dia masuwa ndo woho wa dinya, woho wa nkɛndjakɛndja wasuwa lo nkamba la yɛnya nɔrdɛ ndo woho wa nkɛndjakɛndja lo mbewɔ lɔpɛpɛ. Gust akakɛndjakɛndja la diewo tshɛ masuwa wakiso l’edja ka nshi 30 kaanga mbaki mpɛpɛ ya wolo polo ndo lam’akatakome la Bahamas.

“NYEWOYA L’ATEI WA ASƐNGA W’ETALE”

L’ɔkɔngɔ wa nsambisha ngɔndɔ ngana tsho lo asɛnga woleki totshitshɛ wa la Bahamas, takatshu lo masuwa lo disɛnga dia Leeward ndo Windward. Asɛnga wa totshitshɛ asɔ mangana kilɔmɛtrɛ ndekana 800 la disɛnga dia Virgin ndo Trinité. L’edja k’ɛnɔnyi etanu, takaleke nsambisha lo asɛnga wanganyi etale, lɛnɛ aki komonga kaanga Ɔmɛnyi wa Jehowa ɔtɔi. Tena dimɔtshi sho kokokaka ntoma kana nongola mesajɛ l’edja ka mingu efula. Koko taki l’ɔngɛnɔngɛnɔ efula dia nsambisha akambo wendana la Jehowa ‘l’atei wa asɛnga’!—Jeremiya 31:10.

Etena kakatakomaka lo dihole diemala masuwa lo dɛɛngɔ dimɔtshi, ase ngelo wakangɛnangɛnaka ndo wakatshumanaka laawɔ dia mbeya waa na weso. Amɔtshi waki watɛnaka masuwa waki oko wakatatatshɔka kana osungu. Ase asɛnga akɔ waki anto wakeyaka Bible dimɛna wakalongɔnaka la lɔngɛnyi tshɛ. Mbala efula, vɔ wakatoshaka nse y’eyoyo, avɔka ndo alowa. Kaanga mbakiso komonga la dihole di’efula lo wasuwa aso wa tshitshɛ, takakokaka nkatɛ, ndala ndo nsola ahɔndɔ aso lɔkɔ.

Takatshɔka l’omamu w’ashi dia tembolaka anto lushi l’otondo. Takawatɛka ɔnɛ sawo dimɔtshi dia lo Bible diayoshama. Oma laasɔ la hiotshihotshi takadaka donga dia masuwa. Aki dui dia diambo efula dia mɛna woho wakayaka anto. Osase w’atala awɔ w’esɔ wakɛnamaka oko tɔɔtɔ lam’akawayaholɔka oma l’akona. Tena dimɔtshi nkama y’anto wakayaka ndo vɔ wakokaka ambola polo l’atei a deke. Vɔ wakangɛnangɛnaka memba, diakɔ diele takayatondjɛ esambo ɛmɔtshi wa Diolelo. Sho akɔ anɛi takasale la wolo dia memba esambo akɔ dimɛna. Oma laasɔ, anto wakatatɛ memba kaamɛ la so ndo vɔ waki la ngɛngu y’amɛna efula. Ɔsɔ aki mɛtɛ etena k’ɔngɛnɔngɛnɔ efula!

L’ɔkɔngɔ wa mbeka Bible, ambeki amɔtshi wakatshɔka kaamɛ la so lo nkumbo nkina yakatatshɔka tembola l’oyango wa ndo vɔ teka nto. L’ɔkɔngɔ wa mbetsha mingu ngana lo dihole dimɔtshi, takamɔka. Koko mbala efula, takalɔmbaka anto wakalekaka ndjasha dia vɔ ntetemala mbeka l’anto akina polo lam’ayotokalola. Aki dui di’ɔngɛnɔngɛnɔ efula dia ndjotana amɔtshi l’atei awɔ wakotsha ɛkɛndɛ awɔ dimɛna efula.

Nshi nyɛ, asɛnga asɔ efula wambololanɛ l’amɛngɔdi, koko nshi shɔ vɔ waki ahole wa yɔɔ waki la ɛnɔngɔ wa mbɔkɔ ya tirikwazɛ, asɛnga wakɛnyawɔ ndo atoko. Mbala efula, takatshɔka lo masuwa oma lo disɛnga dimɔtshi otsha lo dikina l’otsho. Nse ya dauphin yakambɛmbɛka l’omamu aso ndo takokaka tsho paka lohelo la masuwa aso watete laadiko di’ashi. Wɛdi wa ngɔndɔ wakakɔmamaka l’ashi waki oko mboka ka mfɛsa katatshu otsha lɛnɛ ele wonya suke la ndjale.

L’ɔkɔngɔ wa sho nsambisha ɛnɔnyi etanu lo asɛnga, takatshu lo masuwa otsha la Porto Rico dia toyanga masuwa w’oyoyo wele la mɔtɛrɛ. Etena kakatakome lɛkɔ, lakɛnana la Maxine Boyd, womoto l’olangala efula laki misiɔnɛrɛ, ko lakawɔngɛnangɛna. Nde aki osambisha wa lokumu l’ɔlɔlɔ waki l’ohetoheto oma ko nshi yakinde eke dikɛnda. L’ɔkɔngɔ diko, nde akayokamba oko misiɔnɛrɛ lo République Dominicaine polo lo 1950, etena kakayootshutshuya emboledi w’aseka Mupɛ dia monɔ. Lam’ele dimi laki ose olui wakakambaka lo masuwa, laki la lotshungɔ la ntshikala la Porto Rico lo edja ka ngɔndɔ ɔtɔi keto. L’ɔkɔngɔ wa laasɔ, lakahombe ntshɔ lo masuwa lo asɛnga ndo mangana etale l’edja k’ɛnɔnyi efula. Ɔnkɔnɛ, lakayatɛ nte: ‘Ronald, naka wɛ nangaka ɔna womoto ɔnɛ, kete wɛ pombaka nsala akambo la shamanya.’ L’ɔkɔngɔ wa mingu shato lakasawola la nde, ndo l’ɔkɔngɔ wa mingu shamalo takatshukana. Dimi la Maxine takatomama oko waa misiɔnɛrɛ la Porto Rico, diakɔ diakimi kondjotshɔ dia toyanga masuwa akɔ w’oyoyo.

Lo 1956, takatatɛ nkamba l’otshimbedi, ndo takangɛnangɛnaka membola anangɛso l’akadiyɛso. Efula ka l’atei awɔ waki wola. Ɛnyɛlɔ, lo ngelo kɛmɔtshi ka Potala Pastillo, aki paka nkumbo hiende y’Ɛmɛnyi wa Jehowa la anawɔ efula ndo lakawahomɛka ponge. Dimi lakambola yana mɔtshi ya yimato yakawelɛka Hilda, dia kana nde ayolanga ntshɔ la so l’esambishelo. Nde akate ate: “Dimi nangaka, koko haakoke ntshɔ, nɛ dia dimi bu la sabata.” Takawosombɛ lokolo la losabata, ko nde akatshu la so l’esambishelo. Ɛnɔnyi efula l’ɔkɔngɔ, lo 1972, etena kakatatshu dimi la Maxine dia tɛngɔla la Brooklyn, kadiyɛso kɛmɔtshi kaki oma la nongola dipɔlɔmɛ lo Kalasa ka Ngiliyadɛ akaye dia ndjosawola la so. Nde aki suke la ntshɔ lɛnɛ akawotome l’Équateur, ndo nde akatotɛ ate: “Shi hanyoyombeya nto? Dimi kele yana ya yimato y’oma la Pastillo yaki komonga la sabata.” Ɔsɔ aki Hilda! Takangɛnangɛna hakoke ko takatatɛ ndela!

Lo 1960, takatatɛ nkamba lo Bɛtɛlɛ ka la Porto Rico, kaki lo luudu la tshitshɛ la Santurce, San Juan. L’etatelo, dimi la Lennart Johnson mbakalekaka nkamba olimu. Nde la wadɛnde mbaki Ɛmɛnyi wa Jehowa wa ntondo wa lo République Dominicaine, ndo lo 1957, vɔ wakonɔ la Porto Rico. L’ɔkɔngɔ diko, Maxine akatomɛka anto wakandashaka periodikɛ mbala la mbala periodikɛ. Nde akaatomɛka periodikɛ ndekana kinunu lomingu tshɛ. Nde akangɛnangɛnaka nsala olimu ɔsɔ nɛ dia nde aketawɔka ɔnɛ anto asɔ tshɛ wayeka akambo wendana la Jehowa.

Dimi lakangɛnangɛnaka nkamba lo Bɛtɛlɛ nɛ dia kɛsɔ akambishaka diaaso dia nkamba la wolo ami l’olimu wa Jehowa. Koko aha mbala tshɛ mbele dui sɔ wɔdu. Ɛnyɛlɔ, etena kakasalema losanganya la ntondo la wedja efula la Porto Rico lo 1967, lakakɔmɔ lo menda akambo efula wakamahombe nkongɛ. Nathan Knorr, laki ɔnɔmbɔdi w’Ɛmɛnyi wa Jehowa, akaye la Porto Rico. Nde akafɔnyaka ɔnɛ dimi hanɔngɔsɔdi wɛmbɛlɔ wa waa misiɔnɛrɛ dia mɛngɔla lo wodja, kaanga mbele dimi lakasale dui sɔ. L’ɔkɔngɔ diko, nde akambisha alako wa wolo lo kɛnɛ kendana la monga onto lakongɛ akambo ndo nde akate ɔnɛ nde ambomomalɛ. Dimi konanga kadimɔna la nde, koko lakashihodia dia nde akasalɛ akambo aha la losembwe ndo dimi lakomala lo tshanda mɔtshi. Koko l’ɔkɔngɔ wa laasɔ, mbala kekina kakatɛnana dimi la Maxine la ɔnangɛso Knorr, nde akatelɛ lakande ko akatokatɛ yangɔ ya ndɛ.

Takatshɔka dia tenda nkumbo kami l’Angleterre tena efula. Papa kombetawɔ akambo wa mɛtɛ etena kaketawɔ mama. Koko etena kakatshɔka anangɛso wa lo Bɛtɛlɛ dia tembola ɛtshi kawɔ ka nkɛtɛ, mbala efula mama akawahangiyaka lakaso. Papa akɛnyi dia emendji wa lo Bɛtɛlɛ ɛsɔ waki l’okitshakitsha. Vɔ wakatshikitana efula la ewandji w’ɛtɛmwɛlɔ wakoohetshaka ambeta ɛnɔnyi efula. L’ekomelo, lo 1962, nde akabatizama dia monga Ɔmɛnyi wa Jehowa.

Maxine, wadɛmi la ngandji efula akavu lo 2011. Lekɔ lo nkonga mɛtɛ l’asolo walomɔlomɔ dia ndjowɛna nto lam’ayondolɔ. Nkanyiya dui sɔ, mbishakami ɔngɛnɔngɛnɔ efula! L’edja k’ɛnɔnyi 58 wakatakambe kaamɛ, takɛnyi woho wakayadɛka lofulo l’Ɛmɛnyi wa Jehowa wa la Porto Rico oma lo anto oko 650 polo lo 26 000! Oma laasɔ, lo 2013, Bɛtɛlɛ ka la Porto Rico kakasanganyema la Bɛtɛlɛ ka l’États-Unis, ndo wakanɔmbɛ dia dimi tokamba la Wallkill, la New York. L’ɔkɔngɔ wa nkamba ɛnɔnyi 60 lo disɛnga, lakayaoke la Porto Rico oko coqui, mbuta ate kiɔlɛkɔlɛ yeyama efula la Porto Rico yawana ɔnɛ kɔ-kii, kɔ-kii l’otsho. Laki l’ɔngɛnɔngɛnɔ efula la Porto Rico, koko etena ka monɔ kakakoke.

“NZAMBI NANGAKA ONTO LAKIMƆ L’ƆNGƐNƆNGƐNƆ”

Lekɔ lo ntetemala ngɛnangɛna dia kambɛ Nzambi lo Bɛtɛlɛ. Ɛlɔ kɛnɛ laya l’ɛnɔnyi ndekana 90, ndo olimu ami ele wa keketshaka ase nkumbo ka Bɛtɛlɛ. Oma ko etena kakamaye la Wallkill, lambembola anangɛso la akadiyɛso ndekana 600. Amɔtshi waya dia ndjomenda nangaka mbutɛmi ekakatanu awɔ hita kana wa lo nkumbo. Akina nyangaka alako wendana la woho wakokawɔ ntondoya olimu awɔ lo Bɛtɛlɛ. Akina nto nyangaka alako nɛ dia vɔ weke katshukana kana vɔ wambotomama dia tokamba oko ambatshi mboka l’etshumanelo. Dimi pokamɛka onto tshɛ lasawola la mi, ndo naka kokaka, mbala efula dimi mbotɛka ɔnɛ: “‘Nzambi nangaka onto lakimɔ l’ɔngɛnɔngɛnɔ.’ Ɔnkɔnɛ, onga l’ɔngɛnɔngɛnɔ l’olimu ayɛ. Nɛ dia Jehowa mbakambɛyɛ.”​—2 Kɔrɛtɔ 9:7.

Naka wɛ nangaka monga l’ɔngɛnɔngɛnɔ lo Bɛtɛlɛ kana lo dihole dikina tshɛ, kete wɛ pombaka mbika washo lo ohomba wele la kɛnɛ kasalayɛ. Olimu tshɛ wasalaso lo Bɛtɛlɛ ekɔ ekila. Vɔ kimanyiyaka “ɔhɔmbɔ wa kɔlamelo ndo kɛsɔ” dia mbisha anangɛso la akadiyɛso wa l’andja w’otondo mbo ya ndɛ ya lo nyuma. (Mateo 24:45) Dihole tshɛ diakambɛso Jehowa, sho mongaka la waaso efula wa mbotombola. Nyɛsɔ tɔngɛnɛngɛnɛ dia nsala kɛnɛ tshɛ katɔlɔmbande, nɛ dia “Nzambi nangaka onto lakimɔ l’ɔngɛnɔngɛnɔ.”

a Ɔkɔndɔ wa lɔsɛnɔ wa Leonard Smith wekɔ lo Tshoto y’Etangelo Ngɔndɔ ka nɛi 15, 2012.

    Ekanda wa l’Ɔtɛtɛla (1983-2025)
    Tomba
    Ɔtɔ
    • Ɔtɛtɛla
    • Kahana l'onto
    • Nango
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Ɛlɛmbɛ w'okambelo
    • Awui wa sheke
    • Paramètres de confidentialité
    • JW.ORG
    • Ɔtɔ
    Kahana l'onto