Rɛferansɛ wa lo Dikatshi di’ekadimwelo diendana la losanganya la Lɔsɛnɔ ndo olimu aso
NGƆNDƆ KA SATO 2-8
AKAMBO W’OHOMBA W’OMA L’ƆTƐKƐTA WA NZAMBI | ETATELO 22-23
“Nzambi ka mɛtɛ akalange menda mbetawɔ kaki la Abrahama”
Lande na kakalɔmbɛ Nzambi Abarahama dia mbolambola ɔnande?
Jehowa akatɛ Abarahama ate: “Ose etoi kaye k’ona, Isaka, lalekaye mbuka ngandji . . . kutûlambuli ulambu wa lutshumba.” (Etatelu 22:2) Lembetɛ dia Jehowa akatɛ Abarahama ate Isaka ekɔ ɔna “lalekaye mbuka ngandji.” Jehowa akeyaka ngandji k’efula kakokaka Abarahama Isaka. Woho akɔ wâmɛ mbele, Nzambi akokaka Yeso y’Ɔnande ngandji k’efula. Jehowa akalangaka Yeso lo yɛdikɔ y’efula diakɔ diakandate mbala hiende y’etondo oma l’olongo ate ɔnɛ ekɔ “On’ami la ngandji.”—Mako 1:11; 9:7.
Lembetɛ nto dia Jehowa akakambe l’ɛtɛkɛta wa dilɛmiɛlɔ w’ɔnɛ “lam’alangayɛ” etena kakandalɔmbɛ Abarahama dia nde mbolambola ɔnande. Ombewi ɔmɔtshi wa Bible mbutaka ɔnɛ ɛtɛkɛta wakakambe la Nzambi lanɛ mɛnyaka dia “NKUMADIƆNDJƆ akeyaka woho wakakoke Abarahama ndjaoka etena kakandɔlɔmbɛ dia nde mbolambola ɔnande.” Ohokanyiya yema kandji kaki la Abarahama etena kakawɔlɔmbɛ ɔnande; ndo pâ k’efula kakonge la Jehowa etena kakandendaka Ɔnande la ngandji asunyasunya dia mvɔ. Aha la tâmu, ɔsɔ aki dui diakaleke mbisha Jehowa pâ ndo ɔsɔ mbaki mbala ka ntondo ka nde mpomana la dui dia ngasɔ ndo ondo nde hahomanaki la diɔ nto pondjo.
Lo mɛtɛ, kânga mbakokaso mɛna oko kɛnɛ kakalɔmbɛ Jehowa Abarahama dia nde nsala bu dimɛna, ekɔ ohomba sho mbeya dia Jehowa kombetawɔ di’Abarahama kanga kɔlamelo nkoma polo ndo lo nkimɔ olambo akɔ. Nde akôshimbe diaha nde nsala dui diakakoke mbonyangiya efula sɔ, mbuta ate nde akakokɛ Isaka diaha nde mvɔ. Koko Jehowa “kumpandja On’andi hita, keli akukimo dikambu diasu.” (Romo 8:32) Ko lande na kaketawɔ Jehowa dia nsala dui diakawosha pâ efula ngasɔ? Nde akasale dui sɔ “dia shu ndjala la lumu.” (1 Joani 4:9) Ande ngandji k’efula kakatoke Nzambi lee! Onde hatotshutshuyama dia sho lawɔ mbôka ngandji?
Tokitanyiya Nzambi ko tayoyokondja ɛtshɔkɔ oma l’alaka ande
6 Di’atshi wa pɛkato nkondja wahɔ ɛmɔtshi, Jehowa Nzambi nde lawɔ akasale etshibelo lo nkamba l’ɛtɛkɛta wele oko: “Uku wemi la lumu! mbata Khumadiondjo [Jehowa].” (Ɛzɛk. 17:16) Bible tɛkɛtaka waaso ndekana 40 wakasale Jehowa Nzambi etshibelo. Ondo waaso waleka mbeyama ele, etena kakandasawolaka la Abrahama. L’edja k’ɛnɔnyi efula, Jehowa akasha Abrahama alaka wɛnya dia Kanula yakalakema yayotomba l’ɔlɔndji ande ndo w’ɔnande Izaka. (Etat. 12:1-3, 7; 13:14-17; 15:5, 18; 21:12) Oma lâsɔ, Jehowa akadje Abrahama l’ohemba wa wolo, lo mbodjangɛ dia nde mbolambola ɔnande lakandalekaka nanga. Aha la ntshimbatshimba, Abrahama akakitanyiya ndo aki suke dia nambola Izaka, koko paka ondjelo wa Nzambi mbakayôshimbaka. L’ɔkɔngɔ wa lâsɔ, Nzambi akatshibe ate: “[Jehowa] ambuyatshiba ati: Ne dia we ambutsha dikambu ne, ndu we kuntuna nkimo etoi kaye k’ona, dimi layukotshokola. Mete, dimi layukotshokola, ndu layufudia tukanula taye uku toto ta l’ulungu ndu uku efula ka seke ya lokongo, yatuyalaka l’umamu w’ashi. Tukanula taye wayukita asuku w’atunyi awo. Wedja tshe wa la kete wayotshokwama uma lu dikambu dia tukanula taye, ne dia we akakitanyia diui diami.”—Etat. 22:1-3, 9-12, 15-18.
Toyange diangɔ di’oshinga wolo dia lo nyuma
Jehowa akawelɛ ɔnɛ “ɔngɛnyi ami”
13 La ntondo ka nde ntshika ekambi ande, Abrahama akate ate: ‘Nyonkonge la mponda lanɛ, dimi layanga mbidɛ la ɔna polo lengo dia tɔtɛmɔla, ko sho nkalola ndjonyokola.’ (Etatelu 22:5) Kakɔna kakalange Abrahama mbuta? Onde nde akate kashi etena kakandate dia nde ayokalola la Isaka, etena kakandeyaka dia nde ayanga toolambola? Keema. Bible mbutaka dia Abrahama akeyaka dia Jehowa aki l’akoka wa mbolola Isaka. (Adia Hɛbɛru 11:19.) Abrahama akeyaka dia Jehowa akawosha wolo dia nde monga la ɔna, kaanga mbakinde nde la Sara waya esombe wa lokosombe. (Hɛbɛru 11:11, 12, 18) Ɔnkɔnɛ, nde aki l’eshikikelo ɔnɛ ndooko dikambo diahakoke Jehowa nsala. Abrahama kombeyaka kɛnɛ kakahombe salema lushi lakɔ. Koko nde aki la mbetawɔ ɔnɛ naka nde alanga, Jehowa ayolola ɔnande di’alaka tshɛ waki Nzambi kotshama. Diɔ diakɔ diakelamɛ Abrahama ɔnɛ “she anto tshɛ wele la mbetawɔ.”
it-2-F 642 2-3
Dikoka dia mbeya akambo la ntondo
Woho wasalande dia mbeya dikambo la ntondo la shɛnɔdi. Woho wakamba Nzambi la dikoka diande dia mbeya akambo la ntondo la shɛnɔdi, pombaka mbɔtɔnɛ l’atɔndɔ Ande hita wosembwe ndo la kɛnɛ katosholɛnde ndamɛ l’ɔtɛkɛta Ande. Otshikitanyi la tshelo yande ya mbeya akambo la ntondo, avɛsa efula mɛnyaka dia etena katomba dikambo dimɔtshi, Nzambi sɛdingolaka tolembetelo efula tendana la dui diakɔ ko nde mbɔsa yɛdikɔ yohikami lo woho wadisɛdingolande.
Etatelo 11:5-8 mɛnyaka dia Nzambi akakutola yambalo yande lo nkɛtɛ, dia menda woho wakakaka anto tshoto ya Babɛlɛ ndo l’etena kɛsɔ, nde akɔshi yɛdikɔ ya menda kɛnɛ kakandakoke nsala dia ndanya olimu wakawasalaka waki kɔmbɔtɔnɛka la lolango lande. L’ɔkɔngɔ w’awui wa kɔlɔ fulanɛ lo Sɔdɔma la Ngɔmɔra, Jehowa akalake Abrahama yɛdikɔ yande ya ntshɔ (lo tshimbo y’andjelo ande) “dia tenda kana vɔ wekɔ lo nsala akambo wɔtɔnɛ l’ekoko wambokoma polo le [nde] mi ɛsɔ. Ko naka aha ngasɔ, kete dimi layeya.” (Eta 18:20-22; 19:1) Ko Nzambi akate dia nde ‘akeye Abrahama dimɛna,’ ndo l’ɔkɔngɔ wa Abrahama ntshɔ ndo monga nsuke dia nambola Isaka, Jehowa akawotɛ ate: “Todiakake ɔna ndo toosalɛke kɔlɔ, nɛ dia lamboshila mɛna dia wɛ mbokaka Nzambi wɔma, dikambo wɛ hanyimi tshɔi yayɛ y’ɔna.”—Eta 18:19; 22:11, 12; ɛdika la Nɛh 9:7, 8; Nga 4:9.
NGƆNDƆ KA SATO 9-15
AKAMBO W’OHOMBA W’OMA L’ƆTƐKƐTA WA NZAMBI | ETATELO 24
“Wamboyangɛ Isaka wadi”
‘Dimi mbetawɔka ntshɔ’
Abrahama akalɔmbɛ Eliɛzɛrɛ dia nde ntshiba dia nde hatoyangɛ Isaka wadi l’atei wa wamato w’ase Kanana. Lande na? Nɛ dia ase Kanana kɔnɛmiyaka ndo kɔtɛmɔlaka Jehowa Nzambi. Abrahama akeyaka dia keema edja, Jehowa ayosha anto asɔ dilanya l’ɔtɛ w’awui awɔ wa kɔlɔ. Abrahama konangaka dia Isaka ɔnande la ngandji monga la diɔtɔnganelo l’anto asɔ ndo la mbekelo yawɔ ya mindo. Nde akeyaka nto dia ɔnande aki la ɔkɛndɛ wa woke wa nkotsha lo ekotshamelo k’alaka waki Nzambi.—Etatelu 15:16; 17:19; 24:2-4.
‘Dimi mbetawɔka ntshɔ’
Eliɛzɛrɛ akatɛ wanɛ wakalongolaka angɛndangɛnda dia etena kakandakome suke la Harana, nde akalɔmbɛ Jehowa Nzambi. Nde akalɔmbɛ Jehowa dia nde nsɔna osekaseka wa womoto dia nde tshukama la Isaka. Lo ngande? Eliɛzɛrɛ akalɔmbɛ Nzambi dia nde mboshikikɛ dia ɔna womoto lalangande dia Isaka ntshuka ayoya lo ɛtɛkɔ. Etena kayondɔlɔmba ashi wa nnɔ, nde ayoyakimɔ la lolango aha paka dia mbisha Eliɛzɛrɛ oto ashi koko ndo lo dikambo dia kamɛlɔ yande. (Etatelu 24:12-14) Onto akɔna akasale akambo asɔ tshɛ? Rɛbɛka. Ohokanyiya woho wakayaoke Rɛbɛka naka nde akokaka kɛnɛ kakatɛka Eliɛzɛrɛ ase nkumbo kande!
wp16.3 14 od. 6-7
‘Dimi mbetawɔka ntshɔ’
Mingu ngana la ntondo ka laasɔ, Eliɛzɛrɛ akonyiya dui di’ohomba le Abrahama lo mombola ɔnɛ: ‘Ayomosala naka womoto akɔ halangi ndja la mi?’ Abrahama akokadimola ate: ‘Wɛ hatonga la onongo l’ɔtɛ wa etshibelo kamboyontshibɛ.’ (Etatelu 24:39, 41) Lo luudu laki Bɛtuɛlɛ, osekaseka wa womoto aketawɔ awui asɔ. Eliɛzɛrɛ akonge la ɔngɛnɔngɛnɔ hakoke lo menda dia ɔkɛndɛ wakawawosha wambolowana ndo la pindju kayela, nde akalɔmbɛ dia kana nde ayokoka ntshɔ kaamɛ la Rɛbɛka la Kanana aha la tshimbatshimba. Nkumbo lo wedi awɔ, wakalange dia nde tokotshikala la wɔ naka edja efula kete nshi kina dikumi. L’edjedja ka wonya, vɔ wakayɔlɔngɔsɔlaka akambo lo yoho nyɛ: ‘Ndeka dimɛna sho mbelɛ Rɛbɛka kele towombole ndamɛ.’—Etatelu 24:57.
Ɔsɔ aki okandokando wa wolo wakahomana la Rɛbɛka lo lɔsɛnɔ lande. Kakɔna kakandahombe mbita? Onde nde akahombe mboka she la ɔnango nkɛtshi, ko mbetawɔ mɛna paa la lɔkɛndɔ otsha lo dihole diahandeye? Ko kana onde nde akɛnyi dia ɔsɔ akikɔ diɛsɛ dia mbisha lonya lo awui wakɛnama hwe dia wakalɔmbwama oma le Jehowa? Etena kakandashaka okadimwelo, nde akakɛnɛmɔla woho wakandayaokaka lo kɛnɛ kendana la dui dia shashimoya sɔ, ondo otshikitanu wa diambo lo lɔsɛnɔ lande. Nde akate tsho ate: ‘Dimi mbetawɔka ntshɔ.’—Etatelu 24:58.
Toyange diangɔ di’oshinga wolo dia lo nyuma
‘Dimi mbetawɔka ntshɔ’
La dikɔlɔ dimɔtshi, l’ɔkɔngɔ wa nde ndodia mbaka kande la ashi, pami kɛmɔtshi k’opalanga akalawɔ dia ndjohomana la nde. Nde akawotɛ ate: ‘Lam’alangayɛ, ombisha yema y’ashi wa nnɔ oma lo mbaka kayɛ.’ Nde akɔlɔmbɛ dui sɔ la okitshakitsha ndo la loshilambo tshɛ. Rɛbɛka akakoke mɛna dia pami kɛsɔ ambonda lɔkɛndɔ l’otale efula. Diakɔ diele, nde akatshu esadi esadi ko akatotahola ashi lo mbaka kande kakandɛmbɛ lo dihɛka ko akayosha pami kɛsɔ dia nnɔ, aha ashi w’anyanya koko ashi w’amɛna ndo wa tshitshi. Nde akɛnyi dia pami kɛsɔ aki la kamɛlɔ dikumi yakakelekama suke la wɔ ndo nde akɛnyi dia dihole diadjɛwɔ waa nyama ashi diatalole dia yɔ nnɔ ashi. Nde akakoke mɛna dia washo wa pami kɛsɔ wakawendaka la yambalo tshɛ, ndo nde aki suke dia mɛnya lokaho lande ndo kɛsɔ mbakandasale. Nde akate ate: ‘Layanga totahola ndo ashi wa kamɛlɔ yayɛ nnɔ polo ndo yɔ yambondoya mposa.’—Etatelu 24:17-19.
Tolembete dia Rɛbɛka kombisha kamɛlɔ dikumi yema y’ashi tshitshɛ koko ashi wa yɔ nnɔ ko mondoya mposa. Naka kamɛlɔ kekɔ la mposa k’efula, kete kamɛlɔ ɔtɔi koka nnɔ ndekana litrɛ 95 y’ashi. Naka kamɛlɔ yakɔ dikumi y’akikɔ la mposa, kete Rɛbɛka akahombe mbɔsa wenya efula dia nsala olimu wa wolo. Akɛnama dia kamɛlɔ yakikɔ la mposa k’ashi efula. Ko onde Rɛbɛka akeyaka ngasɔ etena kakandawashaka ashi? Ndooko. Nde aki suke, aki ndo la nsaki dia nkamba olimu wa wolo dia nde mɛnya lokaho lande le ɔngɛndangɛnda w’opalanga ɔsɔ. Ɔngɛndangɛnda ɔsɔ aketawɔ ekimanyielo kaki Rɛbɛka. Nde akawendaka la yambalo tshɛ etena kakandɛmbɛmbaka ashi mbala ko mbala dia ndodia mbaka.—Etatelo 24:20, 21.
wp16.3 13, nɔtɛ
‘Dimi mbetawɔka ntshɔ’
Akikɔ la dikɔlɔ. Ɔkɔndɔ hɛnya dia Rɛbɛka akatshikala polo ndo wonya wamboleka mbeta. Ndo ɔkɔndɔ hɛnya dia Rɛbɛka akatane ase nkumbo kande wambolala djɔ lo etena kakandamane olimu ande kana onto ɔmɔtshi akaye dia ndjeya lande na kambondoviya l’ashi.
‘Dimi mbetawɔka ntshɔ’
L’edjedja ka wonya, lushi lakatatɛkɛtshi lo etatelo ka sawo nɛ lakakoke. Etena kakatetaka pusupusu lo lɛkɛ la Nɛngɛbɛ, ndo etena kakatatɛ wonya mbidja lo ɛtshi ka kɛtɛ kɛsɔ, Rɛbɛka akɛnyi pami kɛmɔtshi ayakɛndakɛnda lo dikambɔ. Nde akawende tɛɛ. Sho mbadiaka ɔnɛ ‘nde akaholɔ esadi esadi oma lo kamɛlɔ,’ ondo aha la nkonga kaanga dia nyama nkita lo nkɛtɛ, ko nde akambola ate: ‘Pami kakɔna kayaye dia ndjohomana la so kengo?’ Etena kakandeye dia aki Isaka, nde akayafɛ dihɔndɔ lo ɔtɛ. (Etatelu 24:62-65) Lande na? Ɔsɔ aki djembetelo ya mɛnya dilɛmiɛlɔ otsha le ɔnɛ lakahombe monga omɛnde. Yoho ya dilɛmiɛlɔ shɔ koka mbɔsama nshi nyɛ oko yambeta loowe. Koko lo mɛtɛ, apami ndo wamato koka nkondja wetshelo oma lo okitshakitsha waki Rɛbɛka, nɛ dia onto akɔna l’etei aso lahalange monga la dionga dia dimɛna dia ngasɔ?
NGƆNDƆ KA SATO 16-22
AKAMBO W’OHOMBA W’OMA L’ƆTƐKƐTA WA NZAMBI | ETATELO 25-26
“Esao ambosondja lotshungɔ lande l’ɔna enondo”
it-1-F 1224
Jakɔbɔ
Otshikitanyi la Esao laki mengenga ka mamba ndo ose okonda ndo lakalangemaka efula oma le she, Bible mɛnyaka dia Jakɔbɔ “aki onto laha l’onongo [Hɛb., tam] ndo akadjasɛka lo mvudu y’apɛma,” nde akasɛnaka lɔsɛnɔ la wɔlamu l’olami wa dongalonga, ndo nde mbakawasha ɔkɛndɛ wa mendaka dongalonga dia la ngelo, diakɔ diele nyango akolangaka efula. (Eta 25:27, 28) L’avɛsa akina, tshɛkɛta ya lo Hɛbɛru ya tam tɛkɛtaka di’anto waketawɔma oma le Nzambi. Ɛnyɛlɔ, “anto walanga nkɛdia dikila petshaka onto tshɛ laha l’onongo,” koko Jehowa nshikikɛka “dia nshi yayaye y’onto akɔ [laha la dikambo] yayonga wɔladi.” (Tok 29:10; Os 37:37) Jɔbɔ akatetemala mbeyama oko “onto laha l’onongo [Heb., tam] ndo kanga losembwe.”—Jɔb 1:1, 8; 2:3.
Lande na kahombaso mɛnya lowando?
11 Lonyangu ko, anto amɔtshi wɔtɛkɛtami lo Bible komonga la lowando. Ɛnyɛlɔ, kaanga mbakodiama Esao oma le ambutshi wakokaka Jehowa ngandji ndo wakɔlɛmiyaka, nde komonga la lowando lo diangɔ di’ekila. (Adia Hɛbɛru 12:16.) Ngande wakɛnama woho wakinde komonga la lowando? La esasesase tshɛ, Esao akasondja kosɛnde Jakɔbɔ lotshungɔ lande la ɔna enondo la dɔnga di’osawo w’anyanya. (Eta. 25:30-34) L’ɔkɔngɔ diko, Esao akanyange efula l’ɔtɛ wa kɛnɛ kakandasale. Koko nde komonga la lowando lo kɛnɛ kakandasale, diakɔ diele nde komonga l’ɔkɔkɔ wa ndjakiyanya l’ɔtɛ wakinde konongola ɛtshɔkɔ wa lotshungɔ l’ɔna enondo.
it-2-F 637
Ɔna l’enondo, lo dihole dia ntondo
Oma ko edjedja ɔna l’enondo mbakɔsamaka la nɛmɔ lo nkumbo ndo mbaki onto lakakokaka nkita diangɔ dia lo luudu naka ombutshi wa pami ambovɔ. Nde akakoke nkita etenyi ka l’ahende ka diangɔ dia she. (Eoh 21:17) Lam’akawalɛka diangɔ dia ndɛ, Yɔsɛfu akakitsha Rubɛna lo dihole dia ntondo lo mɛsa lo ndjela lotshungɔ lande l’ɔna enondo. (Eta 43:33) Koko, aha mbala tshɛ mbalɛnya Bible lotshungɔ l’ɔna enondo lo ndjela woho wakotɔ ana. Mbala efula waketshaka ɔna lakalekaka nɛmiyama kana laki la kɔlamelo lo dihole dia ntondo di’ɔna enondo.—Eta 6:10; 1Ɛk 1:28; ɛdika la Eta 11:26, 32; 12:4; enda DROIT D’AÎNESSE; HÉRITAGE.
Toyange diangɔ di’oshinga wolo dia lo nyuma
Ambola w’oma le ambadi
Tokalole lo Hɛbɛru 12:16, lɛnɛ adiaso ɔnɛ: “Nyende dimɛna diaha onto lasala awui wa mindo wa dieyanelo monga l’atei anyu kana onto lahɔshi diangɔ di’ekila la nɛmɔ, oko Esao lakengɔnya lotshungɔ lande l’ɔna enondo la yangɔ ya ndɛ.” Kakɔna kakandalange mbuta?
Ɔpɔstɔlɔ Pɔɔlɔ konanga ntɛkɛta lanɛ dikambo dia lɔtshɛtshɛ la Mɛsiya. Nde akakeketsha Akristo tsho dia ‘sembolɛ ekolo awɔ mboka.’ Ɔnkɔnɛ takawahombe “mpandja ɔlɔlɔ waheyama mbɛdika waki Nzambi,” dui diotosalema otondonga vɔ wakayasha l’awui wa mindo wa dieyanelo. (Hɛb. 12:12-16) Otowosala dui sɔ, vɔ wotonga oko Esao. Nde kɔmbɔsaka “diangɔ di’ekila la nɛmɔ,” ndo nde akayasha lo kɛnɛ kaki anyanya.
Esao akasɛnaka lo nshi y’ewandji wa nkumbo ndo ondo nde akakoke ndjonga la diɛsɛ dia nambola elambo lo waaso amɔtshi. (Eta. 8:20, 21; 12:7, 8; Jɔbɔ 1:4, 5) Koko, oko wakandakanyiyaka awui wa lo demba, Esao akasondja waɛsɛ asɔ tshɛ la osawo wa beela. Ondo nde akalange mbewɔ asui wakatama dia wayokomɛ tokanula t’Abrahama. (Eta. 15:13) Esao akɛnya nto dia nde akayashaka l’awui w’anyanya, kɔmbɔsaka diangɔ di’ekila la nɛmɔ lo ntshuka wamato ahende w’apanganu, dui diakasha ambutshi ande paa l’asolo. (Eta. 26:34, 35) Ande otshikitanu waki lam’asande la Jakɔbɔ, lakasale la wolo dia ntshuka ɔtɛmɔdi wa Nzambi ka mɛtɛ lee!—Eta. 28:6, 7; 29:10-12, 18.
it-2-F 255 od. 6
Kashi
Lam’ele Bible tonaka mbuta kashi, kɛsɔ hɛnya dia ɔnɛ onto ekɔ la lotshungɔ la dianganya awui wa mɛtɛ le anto wele keema la lotshungɔ la mbeya awui akɔ. Yeso akasha dako nɛ ate: “Tanyoshake mfɔ ɛngɔ k’ekila, tanyokɛke nsombo adidi anyu w’oshinga wolo diaha yɔ mbahɔtshahɔtsha l’ekolo ayɔ, ko oma laasɔ yɔ ndjonyokadimwɛ dia nyɔlɔsha.” (Mat 7:6) Diakɔ diele lo waaso ɛmɔtshi lo dihole dia nde mbuta awui tshɛ tshɛ hwe kana mbisha ekadimwelo mbala kakɔ ɔtɔi lo ambola amɔtshi, nde akatshikaka dui sɔ diaha ntondja ewanu w’anyanya. (Mat 15:1-6; 21:23-27; Jni 7:3-10) Kɛsɔ mɛtɛ mbakidiɔ lo dikambo dia Abrahama, Isaka, Rahaba, ndo Elisha lo woho wakiwɔ kombutɛ anto waki kɔtɛmɔlaka Jehowa mɛtɛ tshɛ lo tshɛ.—Eta 12:10-19; tshap 20; 26:1-10; Jas 2:1-6; Jak 2:25; 2Ku 6:11-23.
NGƆNDƆ KA SATO 23-29
AKAMBO W’OHOMBA W’OMA L’ƆTƐKƐTA WA NZAMBI | ETATELO 27-28
“Jakɔbɔ akalongola ɔtshɔkɔ wakinde la lotshungɔ la nongola”
w04-F 15/4 11 od. 4-5
Rɛbɛka—Womoto laki l’etsha wɛnya omamelo le Nzambi
Bible hate dia kana Isaka akeyaka dia Esao akahombe ndjokambɛ Jakɔbɔ. Koko weho akɔ tshɛ, ndo Jakɔbɔ ndo Rɛbɛka wakeyaka di’ɛtshɔkɔ wayonga wande. Etena kakandoke dia Isaka ayanga ntshɔkɔla Esao, Rɛbɛka akɔshi yɛdikɔ ya nkatɛɛ Isaka dɔnga di’onatshi wa diɛndjɛ. Lo menda ohetoheto ndo yɛdikɔ yaki la Rɛbɛka oma ko dikɛnda, dui sɔ kombɔkɔmɔla. Nde ‘akadjangɛ’ Jakɔbɔ y’ɔnande dia nde mbeela ɛsɔngɔ ehende wa mbudi. Dia nde mbahɛ omɛnde diangɔ dia ndɛ dia diɛndjɛ. Oma laasɔ, Jakɔbɔ akahombe ndɔta ahɔndɔ waki Esao dia nkondja ɔtshɔkɔ. Jakɔbɔ akatone. Nɛ dia papa kande otondeya sheke shɔ tshike nde otowodja mananu! Rɛbɛka akɔkɔmiya dia nsala dui sɔ. Nde akate ate: “Mananu kɛsɔ kayale le mi, ɔnami.” Oma laasɔ, Rɛbɛka akakatɛ onatshi wa dimɛna efula, ko akasha Jakɔbɔ dia nde tosha she.—Eta 27:1-17.
Hawɛnyisha ɔkɔkɔ shikaa wakasale Rɛbɛka dui sɔ? Anto efula mbutaka dia kɛnɛ kakandasale kɛsɔ kaki kɔlɔ, koko Bible hɛnya dia aki kɔlɔ kaanga mbakayeyaka Isaka dia nde akatshɔkɔla Jakɔbɔ. Ko Isaka akatetemala mbɔtshɔkɔla. (Eta 27:29; 28:3, 4) Rɛbɛka akeyaka kɛnɛ kakate Jehowa la ntondo lo dikambo dia anande. Nde akasale dui sɔ dia nkokɛ ɔtshɔkɔ wakahombe Jakɔbɔ nongola. Dui sɔ mbɔtɔnɛka la lolango laki Jehowa.—Rɔm 9:6-13.
w07-F 1/10 31 od. 2-3
Ambola w’oma le ambadi
Bible hɛnya oseka kiambokambo tshɛ yɛnya lande na kakasale Rɛbɛka nde la Jakɔbɔ lo yoho shɔ, koko tɔ mɛnyaka dia dikambo sɔ diakasalema mbala kakɔ ɔtɔi. Tolembete dia Ɔtɛkɛta wa Nzambi haanya kana hasukɛ kɛnɛ kakasale Rɛbɛka nde la Jakɔbɔ, ndooko dui diɛnya dia kashi kana lokeso la ngasɔ lakayala ntondo. Koko Bible, mɛnyaka tokambokambo tɔmɔtshi tendana l’awui asɔ.
Ntondotondo, ɔkɔndɔ mɛnyaka hwe dia Jakɔbɔ mbakahombe nongola ɔtshɔkɔ w’oma le she; koko aha Esao. Oma l’etatelo, Jakɔbɔ akasombe lotshungɔ l’ɔna enondo oma le ɔnango laki komonga la lowando, lakasondja lotshungɔ lande l’ɔna enondo la yangɔ ya ndɛ l’ɔtɛ wa ndjala. Esao ‘akɔnyɔla lotshungɔ lande l’ɔna enondo.’ (Eta 25:29-34) Ɔnkɔnɛ, Jakɔbɔ akatshu le she ndo nde akayangaka ɔtshɔkɔ wakinde la lotshungɔ la nkondja.
it-1-F 295 od. 6
Ɔtshɔkɔ
Lo nshi y’ewandji wa nkumbo ombutshi wa pami akatshɔkɔlaka mbala efula anande yema tshitshɛ la ntondo ka nyɔi kande. Dui sɔ diaki ohomba efula ndo diaki la nɛmɔ di’efula. Koko Isaka akatshɔkɔla Jakɔbɔ lo mfɔnya dia aki Esao ɔnande l’enondo. Isaka akatɛkɛta ɛtɛkɛta w’amɛna ndo akakombolɛ Jakɔbɔ lɔsɛnɔ la dimɛna efula lo dihole dia Esao w’ɔnango, aha la taamu Isaka akalɔmbɛ Jehowa dia nkotsha ɔtshɔkɔ ɔsɔ, nɛ dia laasɔ ko ndamɛ aya tshungu ndo osombe. (Eta 27:1-4, 23-29; 28:1, 6; Hɛb 11:20; 12:16, 17) Oma laasɔ, lam’akayeyaka Isaka dui sɔ, nde akanyomoshikikɛ ɛtshɔkɔ ɛsɔ ndo akatetemala mbɔtshɔkɔla. (Eta 28:1-4) La ntondo ka nde mvɔ, Jakɔbɔ akatshɔkɔla ana ahende waki Yɔsɛfu, ko oma laasɔ, ko nde ndjɔtshɔkɔla anande hita l’ɔkɔngɔ. (Eta 48:9, 20; 49:1-28; Hɛb 11:21) Woho akɔ w’amɛ mbele, Mɔsɛ la ntondo ka nyɔi kande, nde akatshɔkɔla wodja w’otondo w’Isariyɛlɛ. (Eoh 33:1) Lo ndjela awui asɔ tshɛ, kɛnɛ kakayosalemaka oma laasɔ, kakɛnya dia ewandji wa nkumbo wakatondja ɛtɛkɛta wa prɔfɛsiya. Mbala efula, ɔnɛ lakatshɔkɔlaka, akahɛka ɔnɛ lakandatshɔkɔlaka lonya l’ɔtɛ.—Eta 48:13, 14.
Toyange diangɔ di’oshinga wolo dia lo nyuma
Awui wakoka kokimanyiya dia sawolaka la olonganyi ayɛ
Onde Isaka la Rɛbɛka wakasawolaka dimɛna? Lam’akatshuke ɔnawɔ Esau wamato ahende w’ase Hiti, okakatanu wa mamba wakatombe lo nkumbo. Rɛbɛka “akatela” Isaka ate: “Dimi la wutshu efula l’utema ami dikambu dia ana amantu w’asi Hiti. Naka Jakoba [ɔnawɔ la koshi] ayutshuka wadi uma l’atei wa ana amantu w’asi Hiti . . . , na waho wa dimi ntshikala la lumu ntu?” (Etatelu 26:34; 27:46) Nde akewoya dimɛna okiyanu shikaa waki lande
Isaka akatɛ Jakɔba, diasa dia Esau diaha nde tshuka ɔna womoto l’ose Kanana. (Etatelu 28:1, 2) Rɛbɛka akewoya kanyi yaki lande lo dikambo sɔ. Atshukanyi asɔ wakasawola dimɛna etena kakatombe okakatanu wa wolo lo nkumbo. Ɔsɔ ekɔ ɛnyɛlɔ ka dimɛna efula le so ɛlɔ kɛnɛ. Ko kakɔna kahomba salema naka atshukanyi hawokana lo dikambo dimɔtshi?
Akambo w’ohomba w’oma lo dibuku di’Etatelu—II
28:12, 13—“Lukati” lakɛnyi Jakɔba lo dɔ akikɔ la kitshimudi yakɔna? “Lukati” lɔsɔ lakafɔnaka ondo la kibandola kakasalema l’ave, akɛnyaka ɔnɛ diɔtɔnganelo diekɔ lam’asa nkɛtɛ l’olongo. Woho wakadɛka ndo wakaholɔka andjelo waki Nzambi akɛnya dia andjelo wakakambaka elimu ɛmɔtshi w’ohomba lam’asa Jehowa nde l’anto wanɛ wetawɔma le nde.—Joani 1:51.
NGƆNDƆ KA SATO 30–NGƆNDƆ KA NƐI 5
AKAMBO W’OHOMBA W’OMA L’ƆTƐKƐTA WA NZAMBI | ETATELO 29-30
“Jakɔbɔ ambotshuka”
w03-F 15/10 29 od. 6
Jakɔbɔ akɔsaka awui wa lo nyuma la nɛmɔ
Lo nshi yakafundamaka Bible, waketawɔka dia anto tshukana naka pami ambokimɔ okundji le nkumbo ka omambedi ande. L’ɔkɔngɔ diko Ɛlɛmbɛ wa Mɔsɛ wakayetawɔka dia naka pami ambohomana l’osekaseka w’emuma wahatambemɛ ko ambeyana la nde la wolo, nde akahombaka nkimɔ tɔshɛkɛlɛ 50 ta mfɛsa. Nomb’ewo k’awui wa lo Bible kelɛwɔ Gordon Wenham mbetawɔka dia dui sɔ diaki “tshondo ya woshasha wɛdimi la diwala,” koko mbala efula oshinga ɔsɔ waki “l’ɛse efula.” (Eoh 22:28, 29) Jakɔbɔ takandakoke mfuta oshinga wa ngasɔ. Nde akakambɛ Labana ɛnɔnyi esambele. “Lam’ele ase olimu wakalongolaka difuto dia lam’asa etenyi ɔtɔi ndo shɛkɛlɛ tshɔi lo ngɔndɔ lo nshi ya Babilɔna k’edjedja” (mbuta ate oma lo tɔshɛkɛlɛ 42 polo 84 tɔshɛkɛlɛ l’edja k’ɛnɔnyi esambele w’etondo), Wenham tetemalaka mbuta ɔnɛ: “Jakɔbɔ akasha Labana woshasha wa dimɛna efula lo mengola la Rashɛlɛ.” Aha la ntshimbatshimba Labana aketawɔ.—Eta 29:19.
w07-F 1/10 8-9
Akadiyɛso ahende waki kombokanaka ‘wakake luudu la Isariyɛlɛ’
Onde Lea akadje sheke dia nkesa Jakɔbɔ? Kana onde nde akatshutshuyama tsho dia nkitanyiya she? Ko Rashɛlɛ lende akinde? Onde nde akeyaka kɛnɛ kakasalemaka? Naka eelo, ngande wakandayaoke? Onde nde akakoke mɔnyɔla she laki la lowandji? Bible hasha ndooko okadimwelo lo ambola asɔ. Oyadi kanyi yakɔna yaki la Rashɛlɛ nde la Lea lo dikambo sɔ, diɔ diakayosha Jakɔbɔ lonyangu l’efula. Jakɔbɔ akomalɛ Labana koko aha anande wa wamato, ndo nde akawotɛ ate: “Shi l’ɔtɛ wa Rashɛlɛ mbakamakokambɛ? Ko lande na kamboyonkesa?” Ko Labana akokadimola ate: “Sho bu la mbekelo ka ntshukanya ɔna kose la ntondo k’enondo. Shidiya lomingu laki womoto ɔnɛ. Oma laasɔ, layoyokosha womoto okina ɔnɛ naka wɛ kambɛmi nto ɛnɔnyi ekina 7.” (Etatelo 29:25-27) Ngasɔ mbakayonga Jakɔbɔ la diwala di’ɔsɛngɛ diele kandjema k’efula kaki lɔkɔ.
it-2-F 222 od. 5
Diwala
Osalelo wa fɛtɛ. Kaanga mbele tshuki komonga la woho ɔmɔtshi wa sɛlɛmɔnyi wakahombaka anto tshɛ ndjela, difɛstɔ dia tshuki diaki etena k’ɔngɛnɔngɛnɔ l’Isariyɛlɛ. Lushi la tshuki, lo luudu lande hita, otshukami akasalaka ɛlɔngɔswɛlɔ efula. Ntondotondo, nde akahombaka mbɔka ndo nshinola esɔ ka solo. (Ɛdika la Ruta 3:3; Ɛzk 23:40.) Lo tena dimɔtshi, l’ekimanyielo k’ekambi wa wamato, nde akalɔtaka oya wa lo ntolo ndo okutu wa wɛma, ndo mbala efula nde akayalɛngaka lo ndjela ekondjelo kande. (Jɛr 2:32; Ɛny 19:7, 8; Os 45:13, 14) Nde akayalɛngɛka la dɛngalɛnga, naka nde aki l’akoka wa nsala dui sɔ (Isa 49:18; 61:10; Ɛny 21:2), ndo akayakombaka la dihɔndɔ dia ngai ngai, yoho mɔtshi y’okombɔ, ya oma l’ɔtɛ polo l’ekolo. (Isa 3:19, 23) Dui sɔ mɛnyaka lande na kakakoke Labana kesa Jakɔbɔ aha l’okakatanu woho ɔnɛ wele Jakɔbɔ kombeya dia Labana ayanga mbosha Lea lo dihole dia Rashɛlɛ. (Eta 29:23, 25) Rɛbɛka akakombe dihɔndɔ l’ɔtɛ etena kakinde suke la mpomana la Isaka. (Eta 24:65) Ɔsɔ aki djembetelo y’okitshakitsha y’otshukami otsha le otshuki, mbuta ate lo lowandji lande.—1Kɔ 11:5, 10.
Toyange diangɔ di’oshinga wolo dia lo nyuma
it-1-F 49
Ana wa lodia
Rashɛlɛ la Lea, vɔ akɔ ahende wakɔshi ana wakawotɛ Jakɔbɔ oma lo tshimbo y’ekambi awɔ wa wamato oko anawɔ hita, ‘wakotɔ lo nkondo yawɔ.’ (Eta 30:3-8, 12, 13, 24) Anasɔ wakakondja sango kaamɛ la ana wakotɔ oma le wadi waki Jakɔbɔ wakandatshuke lotshuka. Vɔ waki anande pɛtɛ ndo lam’ele ekambi wa wamato waki anto waki waa wadɛnde, Rashɛlɛ nde la Lea waki la lotshungɔ la lokanga le anasɔ.
Akambo w’ohomba w’oma lo dibuku di’Etatelu—II
30:14, 15— Lande na kakengɔnya Rashɛlɛ diaaso diaki lande dia tshɔ diemi la mandrangɔrɛ? Lo nshi y’edjedja enganga wakakambaka l’elowa wa mandrangɔrɛ dia kitshakitsha kandji ndo dia mbewɔ kana nshidiya djumatshi. Wakataka nto dia mandrangɔrɛ ekɔ la dikoka dia mbisha onto mposa ka dieyanelo ndo dia fudia akoka w’onto wa mbota kana kimanyiya onto dia nde tshɔ diemi. (Limbu la Solomona 7:13) Kânga mbahashola Bible oyango wakatshutshuya Rashɛlɛ dia nde sala dikambo sɔ, ondo nde akafɔnya dia mandrangɔrɛ ayowokimanyiya dia nde tshɔ diemi ko komiya nsɔnyi kaki lande ka womoto l’ekomba. Koko, dikambo sɔ diakasalema ɛnɔnyi ɛmɔtshi la ntondo ka Jehowa ‘dihola otema ande.’—Etatelo 30:22-24.