Rɛferansɛ wa lo Dikatshi dia losanganya la Lɔsɛnɔ ndo olimu aso
NGƆNDƆ KA DIKUMI 5-11
AKAMBO W’OHOMBA W’OMA L’ƆTƐKƐTA WA NZAMBI | ETOMBELO 31-32
“Nyolawɔ ɔtɛmwɛlɔ wa dikishi”
Tosale la wolo dia tshunda lo nyuma nɛ dia “lushi la wuki la [Jehowa] laya suki”
Kamba la kɛnɛ kekaso oma lo Afundelo kokaka monga wolo djekoleko etena keso l’ekakatanu. Ɛnyɛlɔ, yema tshitshɛ l’ɔkɔngɔ wa Jehowa tshungola ase Isariyɛlɛ oma lo lɔhɔmbɔ l’Edjibito, vɔ “wakadji la Mose lundju” ndo vɔ wakatetemala ‘mbidja Jehowa l’ohemba.’ Lande na? Nɛ dia wakahombe ashi wa nnɔ. (Etum. 17:1-4) Ngɔndɔ ɔtɔi l’etenyi keto l’ɔkɔngɔ wa vɔ mbidja sheke la Nzambi dia salaka “aui tshe wakati [Jehowa],” vɔ wakɔnyɔla ɛlɛmbɛ ande lo tɛmɔla dikishi. (Etum. 24:3, 12-18; 32:1, 2, 7-9) Onde wakasale dikambo sɔ lo wɔma waki lawɔ nɛ dia Mɔsɛ akatoviya etena kakandetshamaka lo dikona dia Hɔrɛbɛ? Onde vɔ wakafɔnya dia ondo ase Amalɛka mbeyaka ndjalɔsha nto ndo ase Isariyɛlɛ hawotonga la okimanyedi wele oko Mɔsɛ lakâkimanyiya dia vɔ mbidja otshumba lo woho wakandadiyaka anya l’olongo? (Etum. 17:8-16) Mbeyaka monga ngasɔ, koko lo weho akɔ tshɛ ase Isariyɛlɛ “kunkitanyia aui andi.” (Etsha 7:39-41) Paulo akakeketsha Akristo dia vɔ ‘sala tshɛ’ dia mbewɔ dia ‘ndjela ɛnyɛlɔ k’ohindodi’ kaki ase Isariyɛlɛ latɔ etena kakawoke wɔma dia mbɔtɔ lo Nkɛtɛ ya daka.—Heb. 4:3, 11.
Tokitanyiya Nzambi ko tayoyokondja ɛtshɔkɔ oma l’alaka ande
Aha la ntshimbatshimba, Jehowa akatatɛ nsala kɛnɛ kakandalake lo sheke y’Ɛlɛmbɛ yakandadje l’ase Isariyɛlɛ lo mbɔsa tɛdikɔ tendana la tɛmpɛlɔ ndo lo nsɔna ɛlɔmbɛdi wakahombaka nɔmbɛ anto wambosala pɛkato. Koko ase Isariyɛlɛ lo wedi awɔ, wakohɛ esadi eto dɔkɔlɔkɔ diakawatshike la ntondo ka Nzambi ndo ‘wakanyangiya l’Ekila l’Isariyɛlɛ.’ (Osa. 78:41) Ɛnyɛlɔ, etena kakatotshimbatshimba Mɔsɛ l’Okongo wa Sinai lɛnɛ akandalongolaka ɛlɛmbɛ, ase Isariyɛlɛ komonga la solo dia lotutsha ndo wakashisha mbetawɔ le Nzambi lo mfɔnya ɔnɛ Mɔsɛ ambâlawɔ. Ɔnkɔnɛ, vɔ wakayasɛlɛ yana ya ngɔmbɛ ya paonyi ndo wakatatɛ mbutanɛ ɔnɛ: “Isariyele li, etemolatemola kanyu, kakanyutundja uma lu kete ya Edjibitu kene.” (Etum. 32:1, 4) Oma lâsɔ, vɔ wakasale kɛnɛ kakawelɛ ɔnɛ “lushi la wuki [la Jehowa]” lo mbikɛ yana ya ngɔmbɛ shɔ adwe ndo lo ndjilambola elambo kâmɛ l’asɛdi ayɔ. Etena kakandɛnyi dikambo sɔ, Jehowa akatɛ Mɔsɛ ate: “Vo wambunganela esadi uma lu mbuka kakamawadjangela.” (Etum. 32:5, 6, 8) Lonyangu ko, ntatɛ oma k’etena kɛsɔ, ase Isariyɛlɛ kokotsha alɔkɔlɔkɔ wakawatshike la ntondo ka Nzambi.—Wal. 30:2.
“Akɔna ele lo wedi wa Jehowa?”
Ase Isariyɛlɛ wakeyaka dia aki kɔlɔ ntɛmɔla dikishi. (Eto. 20:3-5) Koko aha la ntshimbatshimba vɔ wakatatɛ ntɛmɔla yana ya ngɔmbɛ ya paonyi! Kaanga mbakawasekola ɔlɛmbɛ wa Jehowa, vɔ wakayakesaka lo mfɔnya ɔnɛ vɔ wakatetemala monga lo wedi wa Jehowa. Arɔna akate dia ɔtɛmwɛlɔ wa yana ya ngɔmbɛ ɔsɔ waki “fɛtɛ dikambo dia Jehowa”! Kakɔna kakasale Jehowa? Nde akatɛ Mɔsɛ dia wodja “wambosala kɔlɔ k’efula” ndo wambotshika “mboka kakamawadjangɛ dia vɔ mbidjɛ.” Jehowa akomala efula woho wele nde akatatɛ nkanyiya dia ndanya wodja w’otondo.—Eto. 32:5-10.
Toyange diangɔ di’oshinga wolo dia lo nyuma
Olimu la diomuyelo ‘wekɔ la etena kawɔ’
Onde bɛnyɛlɔ diakatosha Jehowa nde la Yeso lo kɛnɛ kendana la nkamba olimu wa wolo mɛnyaka dia sho bu l’ohomba wa momuya? Ndooko. Jehowa halɛmbaka pondjo, laasɔ nde bu l’ohomba wa diomuyelo. Bible mbutaka dia l’ɔkɔngɔ wa Jehowa ntonga olongo la nkɛtɛ, “nde akatshike nkamba ndo akomuya.” (Eto. 31:17) Koko kɛsɔ mɛnyaka hwe dia Jehowa akatshike nkamba lo tshanda mɔtshi ndo akangɛnangɛna la kɛnɛ kakandasale. Ndo kaanga mbakakambe Yeso olimu wa wolo etena kakinde la nkɛtɛ, nde akatshungolaka etena ka momuya ndo ka ndɛ yangɔ la angɛnyi ande.—Mat. 14:13; Luka 7:34.
Tekɔ anto waki Jehowa
Naka sho nangaka dia lokombo laso ntshikala lo “dibuku dia eohwelo” dia Jehowa, kete ekɔ dui dimɔtshi diahombaso nsala. Malaki akate ɔnɛ sho pombaka mboka Jehowa wɔma ndo nkana yimba lo lokombo lande. Naka sho ntɛmɔla onto kana ɛngɔ kekina tshɛ, kete lokombo laso layodimɔma oma lo dibuku dia Jehowa!—Eto. 32:33; Os. 69:28.
Diakɔ diele, aha ɔnɛ ntshika dɔkɔlɔkɔ dia tayosalaka lolango la Jehowa ndo batizama, kete ambokoka. Ɔsɔ ekɔ awui wasalaso mbala ɔtɔi, koko ntɛmɔla Jehowa ekɔ dikambo dia lɔsɛnɔ l’otondo. Lushi tshɛ, l’edja tshɛ keso la lɔsɛnɔ, sho pombaka mɛnya oma l’etsha aso dia tekɔ lo nkitanyiya Jehowa.—1 Pe. 4:1, 2.
NGƆNDƆ KA DIKUMI 12-18
AKAMBO W’OHOMBA W’OMA L’ƆTƐKƐTA WA NZAMBI | ETOMBELO 33-34
“Waonga wa Jehowa w’ohomba efula”
it-2-F 412 od. 4
Lokombo
Diangɔ diakatongama shikikɛka dia Nzambi ekɔ, koko diɔ hadiotosholɛ lokombo la Nzambi. (Os 19:1; Rɔm 1:20) Mbeya lokombo laki Nzambi nɔmbaka mbeya awui efula lo dihole dia mbeya tsho lokombo lande. (2Ɛk 6:33) Kɛsɔ nembetshiyaka mbeya woho w’onto wele Nzambi, mbuta ate asangwelo ande elimu ande ndo waonga ande watosholɛnde l’Ɔtɛkɛta ande. (Ɛdika la 1Ku 8:41-43; 9:3, 7; Nɛh 9:10.) Kɛsɔ kakɛnama lo dikambo dia Mɔsɛ, onto lele Jehowa ‘akeyaka lokombo lande,’ lo ɛtɛkɛta ekina, nde akaweyaka dimɛna efula. (Eto 33:12) Mɔsɛ aki la diɛsɛ dia mɛna akambo wendana la lotombo la Nzambi ndo nto dia ‘mboka wewoyelo wa lokombo la Jehowa.’ (Eto 34:5) Ɔsɔ komonga tsho wewoyelo wa mbala la mbala wa lokombo la Jehowa, koko waki wewoyelo wendana la waonga ndo elimu wa Nzambi. “Jehowa aketetaka la ntondo kande ndo akataka ate: “Jehowa, Jehowa, Nzambi ka kɛtshi ndo kokana kandji, kahoke nkɛlɛ esadi ndo koludi tɔɔ la ngandji ka kɔlamelo ndo la mɛtɛ, katɛnyaka ngandji kande ka kɔlamelo le nunu dia nɔnga, katodimanyiyaka munga, kɔlɔ ndo pɛkato, koko lo weho akɔ tshɛ, nde hatshike onto lele la onongo aha la mbosha dilanya. Nde mbishaka ana ndo ekana dilanya l’ɔtɛ wa munga y’ambutshi awɔ polo lo lɔlɔnga la 3 ndo lɔlɔnga la 4.” (Eto 34:6, 7) Woho akɔ waamɛ mbele, osambo wa Mɔsɛ wekɔ la ɛtɛkɛta ɛnɛ: “dimi layewoya lokombo la Jehowa,” mɛnyaka diɔtɔnganelo diaki Nzambi l’ase Isariyɛlɛ ndo mɛnyaka lonto lande.—Eoh 32:3-44.
w09-F 1/5 18 od. 3-5
Etena kayaeyanya Jehowa le anto
Dui dia ntondo ele Jehowa ndjaeyanyaka le anto “Nzambi ka kɛtshi ndo kokana kandji.” (Divɛsa 6) Lo ndjela nomb’ewo kɛmɔtshi, tshɛkɛta ya lo Hɛbɛru yokadimɔmi ɔnɛ “kɛtshi” nembetshiyaka dia le Nzambi ekɔ “la kɛtshi k’efula, kɛtshi kele oko woho watokaka ombutshi wa pami anande.” Tshɛkɛta yokadimɔmi ɔnɛ “kɛtshi” mbɔtɔnɛka la vɛrbɛ yɛnya “dui dioye oma k’ɛse otema, diɛnya onto ɔmɔ lele la ɛngɔ kɛmɔtshi ka mbisha onto okina lele lo dihombo.” Mbokɛmaka hwe dia Jehowa nangaka dia sho mbeya dia nde kotshaka ehomba w’atɛmɔdi ande oko watokotshaka ambutshi ehomba wa anawɔ: vɔ mbowaokaka ngandji k’efula ndo ndjakiyanyaka efula lo dikambo di’ehomba awɔ.—Os 103:8, 13.
Dui dia hende ele, Jehowa mbutaka dia nde “hoke nkɛlɛ esadi.” (Divɛsa 6) Nde hatomalɛka ekambi ande wa la nkɛtɛ nkɛlɛ esadi. Koko, nde ekɔ la solo dia lotutsha otsha le wɔ, nde mbashaka etena ka vɔ ntshikitanya mboka yawɔ ya kɔlɔ.—2 Pe. 3:9.
Nzambi tetemalaka la mbuta dia nde ‘ndola tɔɔ la ngandji ka kɔlamelo ndo la mɛtɛ.’ (Divɛsa 6) Ngandji ka kɔlamelo ekɔ dionga di’ohomba efula diakimanyiya Jehowa dia monga la diɔtɔnganelo dia ma ma, diahashile l’ekambi ande. (Eoh 7:9) Jehowa ekɔ nto kiɔkɔ yahashile ya mɛtɛ. Nde hakoke nkesa kana kesama. Oko we nde “Nzambi k’akambo wa mɛtɛ,” sho koka mɛtɛ monga la mbetawɔ lo kɛnɛ tshɛ katande, mbidja ndo alaka ande wendana la nshi yayaye.—Os 31:5.
w09-F 5/1 18 od. 6
Etena kayaeyanya Jehowa le anto
Mɛtɛ kekina ka diambo kakombola Jehowa dia sho mbeya lo dikambo diande ele nde dimanyiyaka “munga, kɔlɔ ndo pɛkato.” (Divɛsa 7) Nde mongaka “suke dia dimanyiya” atshi wa pɛkato wayatshumoya. (Os 86:5) Koko l’etena kakɔ kaamɛ, nde hadihe washo lo munga. Nde mɛnyaka dia lo “weho akɔ tshɛ, nde hatshike onto lele la onongo aha la mbosha dilanya.” (Divɛsa 7) Diakɔ diele, Nzambi kele ekila ndo ka losembwe hatshikaki pondjo wanɛ wasala pɛkato l’okonda aha la mbasha dilanya. Kotambɔ kolembɔ, etombelo w’oma lo etsha awɔ wa kɔlɔ wayowayela.
Toyange diangɔ di’oshinga wolo dia lo nyuma
Akambo w’ohomba w’oma lo dibuku di’Etumbelu
33:11, 20—Nzambi woho akɔna wakandatɛkɛtaka la Mɔsɛ “elundji l’elundji”? Etelo kɛsɔ mɛnyaka sawo dia la lɔngɛnyi. Mɔsɛ akatɛkɛta l’onyimpala waki Nzambi ndo onto ɔsɔ akawotɛ awui w’oma le Jehowa. Koko Mɔsɛ kɔmɛna Jehowa, nɛ dia ‘ndoko onto lokoki mɛna Nzambi ko tshikala la lɔsɛnɔ.’ Lo mɛtɛ Jehowa kɔtɛkɛta nde ndamɛ nganɛ la Mɔsɛ. Ngalatiya 3:19 mbutaka di’Ɔlɛmbɛ “[w]akadjama uma le andjelo le oteketedi.”
Têtsha Akambo Woleki Ohomba La Ntondo!
Pami tshɛ ka l’Isariyɛlɛ nd’ɔngɛndangɛnda wa l’atei awɔ akahombaka mɛnama mbala shato l’ɔnɔnyi la ntondo ka Jehowa. Oko akaweyaka ɔnɛ nkumbo k’otondo kayotokondja wahɔ lo nyuma lo waaso asɔ, ewandji efula wa nkumbo wakɔsaka tɛdikɔ ta mɛmba wadi l’anawɔ. Ko akakokaka mbaombɛ mvudu la dikambɔ diawɔ oma le atunyi etena kakiwɔ lo lɔkɛndɔ lɔsɔ na? Jehowa akalake ate: “Nduku untu layukumbula kete yaye lam’ayuyutshokaka dia ntenama la ntundu ka [Jehowa Nzambi], tena satu l’eleku.” (Etumbelu 34:24) Ase Isariyɛlɛ wakahombe monga la mbetawɔ ɔnɛ naka vɔ mbetsha wahɔ wa lo nyuma lo dihole dia ntondo, kete hawotoshisha lomoombo lawɔ la l’emunyi. Onde Jehowa akakotsha ɛtɛkɛta ande ɛsɔ? Eelo, nde akakotsha!
NGƆNDƆ KA DIKUMI 19-25
AKAMBO W’OHOMBA W’OMA L’ƆTƐKƐTA WA NZAMBI | ETOMBELO 35-36
“Toyalɔngɔsɔlɛ dia nkamba olimu wa Jehowa”
Jehowa tshɔkɔlaka anto wele la yimba ya ndjahombia
Aha weshasha wakakimɔmaka mbakalekaka ngɛnyangɛnya Jehowa koko yimba ya ndjahombia yaki l’anto wakasukɛka ɔtɛmwɛlɔ wa pudipudi. Ndo nto vɔ wakatshutshuyamaka dia nkimɔ wenya awɔ ndo nkamba elimu wa Nzambi. Ɔkɔndɔ mbutaka dia “amantu tshe akanga a tokomba, wakelaka ahondo w’edima.” Lo mɛtɛ, “amantu tshe, akanga a tokomba wane wakalangi, wakela ahondo la eshinga wa diosa dia mbudi.” Laadiko dia laasɔ, Jehowa akasha Bɛzalɛlɛ ‘yimba ndo ewo ka weho tshɛ w’elimu w’etshudi.’ Nzambi akasha Bɛzalɛlɛ la Ɔhɔliyabɛ diewo diakahombamaka dia vɔ nsala elimu tshɛ wakawawasha.—Etum. 35:25, 26, 30-35.
Nyuma kaki Nzambi kakalɔmbɔlaka ekambi ande wa kɔlamelo wa lo nshi y’edjedja
Kɛnɛ kakakomɛ Bɛzalɛlɛ lakasɛnaka lo nshi ya Mɔsɛ mɛnyaka olimu wakoka nyuma kaki Nzambi nkamba. (Adia Etumbelu 35:30-35.) Bɛzalɛlɛ akasɔnama dia nɔmbɔla olimu w’ɔlɛngɛlɔ wa tabɛrnakɛlɛ. Onde nde aki la diewo di’olimu ɔmɔtshi w’anya la ntondo ka nde ndjokamba olimu wa woke ɔsɔ? Ondo ntatɛ oma ko dikɛnda diande, olimu wakandalekaka nkamba ele wa salɛ ase Edjibito atafadi. (Etum. 1:13, 14) Ko ngande wakakotsha Bɛzalɛlɛ ɔkɛndɛ ɔsɔ? Jehowa “akûludia la nyuma ka[nde], la yimba, la ewu ndu la eyelu ka wehu tshe w’elimu watutshaka antu. Dia ntatela sangweyu di’elimu wa komba . . . dia ntsha elimu tshe wa komba.” Oyadi akoka wa lôtɔ waki la Bɛzalɛlɛ, nyuma k’ekila kakakoke mbohamiɛwɔ. Ngasɔ mbakidiɔ lo kɛnɛ kendana la Ɔhɔliyabɛ. Bɛzalɛlɛ nde l’Ɔhɔliyabɛ wakahombe mbeka dimɛna nɛ dia takiwɔ l’ɔkɛndɛ wa ndowanya akoka awɔ w’olimu ato koko ndo wa mbetsha anto akina kɛnɛ kakawahombe nsala. Eelo, Nzambi akawasha etema wa mbetsha.
Nyuma kaki Nzambi kakalɔmbɔlaka ekambi ande wa kɔlamelo wa lo nshi y’edjedja
Djembetelo kina yɛnya dia Bɛzalɛlɛ nde l’Ɔhɔliyabɛ wakalɔmbwama la nyuma kaki Nzambi ele olimu wa diambo ndo wahohamamɛki wakawakambe. Ase Isariyɛlɛ wakatɛmɔlaka Jehowa lo tabɛrnakɛlɛ kɛsɔ yɛdikɔ y’ɛnɔnyi oko 500 l’ɔkɔngɔ wa nyɔi kawɔ. (2 Ek. 1:2-6) Otshikitanyi l’ambiki wa mvudu wa nshi nyɛ, Bɛzalɛlɛ nde l’Ɔhɔliyabɛ komonga la kanyi ya mbidja djembetelo mɔtshi yɛnya dia vɔ mbakake tabɛrnakɛlɛ. Jehowa mbakalongola lotombo oma lo kɛnɛ tshɛ kakawasale.—Etum. 36:1, 2.
Toyange diangɔ di’oshinga wolo dia lo nyuma
Teke dia mbeya mboka yaki Jehowa
Tetsha awui wa lo nyuma lo dihole dia ntondo. Wodja wa Isariyɛlɛ takawahombe mbetawɔ dia ehomba awɔ wa l’emunyi mbeta la ntondo ka ehomba awɔ wa lo nyuma. Ase Isariyɛlɛ takawahombe kimɔ nsɛnɔ yawɔ paka lo eyango wa l’emunyi. Jehowa akasɔnɔla lomingu tshɛ tena diakɔsamaka oko ekila, tena diakawakambaka ladiɔ paka lo akambo wendana la ɔtɛmwɛlɔ wa Nzambi ka mɛtɛ. (Etumbelu 35:1-3; Walelu 15:32-36) Ɔnɔnyi tshɛ, tena dikina diakasɔnamaka lo dikambo dia nsanganya ya weke y’ekila. (Akambu w’Asi Lewi 23:4-44) Tena sɔ diakakokaka mbasha waaso wa vɔ tɛkɛta dikambo dia etsha wa diambo waki Jehowa, mbaohola mboka yande ndo vɔ mɛnya lowando lawɔ lo ɛlɔlɔ ande tshɛ. Etena kakamamemaka anto Jehowa, vɔ wakakokaka monga la wɔma ndo la ngandji ka efula otsha le nde ndo dui sɔ diakahombe mbakimanyiya dia kɛndakɛnda lo mboka yande. (Euhwelu k’Elembe 10:12, 13) Atɔndɔ w’ɔlɔlɔ wele lo wadjango asɔ wekɔ la wahɔ le ekambi waki Jehowa ɛlɔ kɛnɛ.—Heberu 10:24, 25.
w00-F 1/11 29 od. 1
Ɔngɛnɔngɛnɔ waya lo nkaha
Ohokanyiya woho wakayaoke ase Isariyɛlɛ. Vɔ wakadiɛnɛ lo lɔhɔmbɔ l’edja ka nɔnga efula ndo wakahombaka diangɔ dia l’emunyi. Kakianɛ vɔ wambotshungɔ ndo waya la diangɔ efula dia l’emunyi. Ko ngande wakawahombe ndjaoka lo nkanyi ya kakitɔna la diangɔ dimɔtshi dia l’emunyi sɔ? Ondo vɔ wotohomba mbɔsa dia wakakondja diangɔ sɔ oma lo dungu diawɔ ndo vɔ mbaki la lotshungɔ la diomba. Koko etena kakawalɔmbɛ dia nkimɔ weshasha dia nsukɛ ɔtɛmwɛlɔ wa pudipudi, vɔ waketawɔ ndo vɔ komengenga dia nsala dikambo sɔ! Vɔ kombohɛ dia vɔ wakakondja diangɔ dia l’emunyi sɔ lo ekimanyielo ka Jehowa. Diakɔ diele, vɔ wakakimɔ paonyi la mfɛsa efula ndo dongalonga diawɔ. ‘Vɔ waki la etema w’ɛlɔlɔ.’ ‘Vɔ wakatshutshuyama la etema awɔ.’ ‘Vɔ wakatshutshuyama la yimba yawɔ.’ Ɔsɔ mɛtɛ aki “woshasha wa la lolango” wakawakimɔka lo dikambo dia Jehowa.—Eto 25:1-9; 35:4-9, 20-29; 36:3-7.
NGƆNDƆ KA DIKUMI 26–NGƆNDƆ KA DIKUMI L’ƆTƆI 1
AKAMBO W’OHOMBA W’OMA L’ƆTƐKƐTA WA NZAMBI | ETOMBELO 37-38
“Dilambwelo dia lo Tabɛrnaklɛ ndo olimu adiɔ l’ɔtɛmwɛlɔ wa mɛtɛ”
it-1-F 230 od. 1
Elambwelo
Elambwelo ka tshɔ. Elambwelo ka tshɔ (mbelamɛka nto “elambwelo ka paonyi” [Eto 39:38]) vɔ wakasalema la abaya w’osongo wa akasia. Wakakite paonyi la diko ndo l’otshimbedi atɔ w’otondo. Elambwelo kɛsɔ kaki la woke wa satimɛtrɛ 44,50 ndo otale atɔ waki la satimɛtrɛ 89 ndo tɔ kaki nto la “nseke” nyɛi yaki la ashingo anɛi lo bɛkɛ diakɔ tshɛ. Ashingo anɛi, ahende lo wedi ɔmɔtshi ndo ahende lo wedi okina l’ɛse ka elambwelo kakɔ. Wakadjaka esembe ehende w’osongo wakasia wakakitama la paonyi l’etei ka ashingo akɔ dia mɛmbaka elambwelo kakɔ. (Eto 30:1-5; 37:25-28) Tshɔ ya laande yakatshumbamaka mbala hiende lo lushi lo elambwelo kɛsɔ, la pindju ndo la dikɔlɔ. (Eto 30:7-9, 34-38) Oko wele dilambwelo dimɔtshi nɔmbaka dia monga la ɛngɔ katshumbaka tshɔ ndo ondo ɛngɔ kekina dia ntshumba, tena dimɔtshi ondo wakasalaka la diangɔ diakɔ diaamɛ dia ntshumba tshɔ l’elambwe ka tshɔ. (Lɛw 16:12, 13; Hɛb 9:4; Ɛny 8:5; Ɛdika la 2Ɛk 26:16, 19.) Lo tabɛrnaklɛ, elambwelo ka tshɔ akatanemaka la ntondo ka dihɔndɔ di’ekombelo ka lo Dihole dioleki Ekila; kana mbuta ate aki la “ntondo k’ɔshɛtɛ w’Ɔmɛnyi.”—Eto 30:1, 6; 40:5, 26, 27.
it-1-F 756
Tshɔ
Tshɔ y’ekila yakakambemaka lo tabɛrnaklɛ l’oswe wa shɛnga yakasɔhanyemaka la diangɔ di’oshinga wolo diakakimɔka ase etshumanelo. (Eto 25:1, 2, 6; 35:4, 5, 8, 27-29) Jehowa akate dia tshɔ shɔ pombaka salema la diangɔ nɛi, nde akatɛ Mɔsɛ ate: “Ɔsa yɛdikɔ yɛdimi ya diangɔ di’opumu nɛ: Apɔpɔ wa stakitɛ, ɔnika, ngalabanumɛ k’opumu ndo tshɔ ya wɛma ya pudipudi, ko wɛ disala tshɔ. Osanganyelo wa diangɔ di’opumu sɔ pombaka salema dimɛna, mbidjama lɛɛhɔ, monga pudipudi ndo ekila. Kɔtɔ yema mɔtshi dia wɛ nsala ofushi wa dimɛna, ko wɛ mbitɛ yema la ntondo k’ɔshɛtɛ w’Ɔmɛnyi lo luudu la dipɛma l’esanganelo lɛnɛ ayomɛnama le yɛ. Tshɔ shɔ pombaka monga ɛngɔ koleki ekila le nyu. Tosalake tshɔ yosanganyemi la diangɔ sɔ dia wɛ nkamba la yɔ wɛmɛ. Wɛ pombaka ndjiɔsa oko ɛngɔ k’ekila dikambo dia Jehowa.” Dia ase Isariyɛlɛ namaka lo yimba dia tɔ kakikɔ ɛngɔ k’ekila kele takawakokaka kiɔsa oko ɛngɔ ka anyanya, Jehowa akakotsha ate: Onto tshɛ layosala tshɔ ya ngasɔ dia nde nɔna opumu ayɔ pombaka ndjakema.”—Eto 30:34-38; 37:29.
it-1-F 229 od. 5
Elambwelo
Dilambwelo dia lo tabɛrnaklɛ. Etena kakakamaka tabɛrnaklɛ, wakake dilambwelo pende lo ndjela woho wakate Nzambi. Elambwelo ka lotshumba (kakelamɛka nto “elambwelo ka nkonga” [Eto 39:39]) kakasalema la abaya w’osongo wa akasia kaki oko ɔshɛtɛ wa hwe, vɔ komonga la dihole dia kimɛ ndo ondo komonga la ofidi. Vɔ waki la woke wa mɛtrɛ 2.2 ndo otale wa mɛtrɛ 1.3 waki ndo la nseke nyɛi yaki la tɔsɔdi tɔnɛi la diko. Elambwelo k’otondo kakakitama paonyi. Lokala la nkonga kana ɔtɛyi wakakitshama l’ɛse k’ohembo wa elambwelo kakasalema la konga mpolɔ yema “l’etei,” “otsha l’atei atei.” Wakadje ashingo anɛi lo tokoma tɔ nɛi ta elambwelo kakɔ, tena dimɔtshi wakɔtshiyaka esongo ehende w’osongo wa akasia wakakitama konga la oyango wa mɛmba elambwelo kakɔ. Ondo mbeyaka monga ko wakasale towokawoka tɔmɔtshi lam’asa mbɛkɛ dihende dia elambwelo dia mbɔtshiyaka lokala ndo ashingo oma la diko ndo ashingo awɔ waki l’andja lo bɛkɛ diakɔ dihende. Nomb’ewo y’awui walo Bible mbutaka dia aki weho ehende wa ashingo wakawasalaka dia mbɔtshiya esongo dia mɛmba elambwelo ndo wakakelekama mbala kakɔ ɔtɔi l’andja wa elambwelo. Wakasale nto dihomɔ dia konga diele oko mpawo dia minyaka otoko, alɔnga wa afuku, dia mbidjaka dikila dia nyama, nsɔmɔ dia nkambaka layɔ lo nyama ndo diangɔ dia mɛmbaka dja.—Eto 27:1-8; 38:1-7, 30; Wal 4:14.
Toyange diangɔ di’oshinga wolo dia lo nyuma
it-1-F 34 od. 3
Osongo w’akasia
Ntahe y’osongo wa akasia sandjɔka etale efula ndo yɔ mongaka la atɛndɛ w’etale. Ntahe yakɔ, tokakatanaka la ntahe ya osongo wa akasia w’osukanyi lawɔ, ndo yɔ ndjoyalaka oko tshondo ya osongo ɔtɔi wa woke, dui sɔ mɛnyaka lande na kakamba Bible la tshɛkɛta shɔ l’efula shit-tim mbala efula lo ɛkɔndɔ wa lɔkɔ. Osongo wa akasia mbeyaka nkoma lo otale wa mɛtrɛ 6 otsha lo mɛtrɛ 8 lo otale, koko mbala efula esongo ɛsɔ mongaka tomondo. Akatshi awɔ wekɔ wɔdu w’ɔdu oko sala, vɔ mongaka la alɛmbɔlɛmbɔ w’ɛnɔndɔ ndo ntondjaka opumu wa dimɛna ndo elowa awɔ tɔɔka l’etei ka mposo y’etale yele oko nkɔndɛ. Mposo y’osongo wa akasia mongaka odima ndo wolo, tshondo y’osongo akɔ mongaka wolo efula ndo wotsho ndo dui sɔ konyaka diaha loombo mbɔtɔ lɔkɔ. Lo ndjela awui asɔ tshɛ mbidja ndo woho wakafukanɛka esongo ɛsɔ l’oswe wa shɛnga, dui sɔ diakakonyaka dia osongo wa akasia monga osongo wasungana mbika tabɛrnaklɛ ndo diangɔ dia lɔkɔ. Wakakambe la wɔ nto dia nsala ɔshɛtɛ wa sheke, (Eto 25:10; 37:1), mɛsa wakawakitshaka mapa wa lɛɛnya (Eto 25:23; 37:10), dilambwelo (Eto 27:1; 37:25; 38:1), esembe wakawɛmbaka diangɔ sɔ (Eto 25:13, 28; 27:6; 30:5; 37:4, 15, 28; 38:6), akundji dikambo dia dihɔndɔ di’okombɔ (Eto 26:32, 37; 36:36), kadrɛma (Eto 26:15; 36:20) ndo esembe ayɔ (Eto 26:26; 36:31).
Onde wɛ akeyaka?
Otshikitanyi la talatala ya nshi nyɛ yele oko vitrɛ, mbala efula talatala ya lo nshi yakafundamaka Bible yakasalemaka la mbolo yakakɔlɔngama dimɛna, ɛnyɛlɔ ɔhɔtɛla, koko wakakambaka ndo la nkonga, mfɛsa, paonyi kana électrum. Mbala ka ntondo katɛkɛtama talatala lo Bible mendanaka la wokelo wa tabɛrnaklɛ, dihole dia ntondo di’ɔtɛmwɛlɔ dia wodja w’Isariyɛlɛ. Wamato wakakimɔ talatala yawɔ dia vɔ nsala dɔnga dia nkonga la ekitshelo kadiɔ. (Etumbelu 38:8) Ondo, talatala yakahombaka ndɛlwama dia nkotsha oyango ɔsɔ.