Onde wɛ akeyaka?
Onde ase Rɔmɔ waketawɔka di’onto ɔmɔtshi lakawadiake l’otamba, ɛnyɛlɔ oko Yeso, kundɛma lo yoho ya dimɛna?
ANTO efula mbeyaka ɔkɔndɔ wa woho wakahanema Yeso l’otamba lam’asa apɔtwanyi ahende ndo woho wakandadiakema l’otamba. (Mat. 27:35-38) Koko anto amɔtshi mbutaka dia Bible hate mɛtɛ etena katatɔ ɔnɛ oma laasɔ wakalɔngɔsɔla odo wa Yeso ndo wakawodje lo diombo.—Makɔ 15:42-46.
Anto amɔtshi wakɔnyɔlaka awui wakafundama l’Evangiliɔ wakadje taamu lo woho wele waketawɔ di’onto ɔmɔtshi lakadiakema l’otamba kundɛma lo yoho ya dimɛna, ɛnyɛlɔ oko mbidjama lo diombo. Koko akanga wa diɔnyɔ asɔ mbetawɔka dia ondo wakasalɛ apɔtwanyi wakadiakema l’otamba akambo lo yoho yotshikitanyi. Jurnalistɛ yelɛwɔ Ariel Sabar, akafunde lo jurnalɛ Smithsonian dia nembetshiya lande na kaki anto amɔtshi la tokanyi tɔsɔ ɔnɛ: “Panema l’otamba aki dilanya diakawashaka anto woleki tshɛ kɔlɔ lo tshunda, ndo tomanyi tɔmɔtshi wakate dia aki dui di’enginya dia mbetawɔ dia ase Rɔmɔ wakakoke mbisha anto wa ngasɔ kɛnɛmɔ lo mbetawɔ dia vɔ kundɛma lo yoho ya dimɛna.” Ase Rɔmɔ wakalangaka mbisha atshi wa kɔlɔ wakalongola dilanya sɔnyi koleki tshɛ, diakɔ diele mbala efula edo awɔ wakalekaka ntshikala l’etamba dia waa nyama ndjɔlɛ. L’ɔkɔngɔ wa laasɔ, wakadjaka tenyi dia demba tshɛ diakatshikalaka lo diombo ɔtɔi.
Koko, emindo wakawashola wakɛnya dui dimɔtshi diotshikitanyi lo dikambo dia akandja w’ase Juda amɔtshi wakawadiake. Lo 1968, wakashola dikandja dimɔtshi diakatshila dia pami kɛmɔtshi kakawadiake lo ntambe ka ntondo. Mɛnamaka dia wakashola dikandja diakɔ lo diombo dia nkumbo kɛmɔtshi k’ase Juda suke la Jɛrusalɛma. Dikandja sɔ diaki lo dihole dimɔtshi diakawadjaka weka kana ɔshɛtɛ wa weka. Weka w’etshindji waki lo dikandja diakɔ. Wakakɔkɔla etshindji kakɔ lo dibaya la lɔsɛti laki la satimɛtrɛ 11,5. Sabar mbutaka ate: “Ɔsɔ aki etshindji ka pami kakawelɛka Yehochanan ndo ɔsɔ ekɔ djembetelo yɛnya dia ɔkɔndɔ wa l’Evanjiliɔ wɛnya dia Yeso akakundɛma lo diombo wekɔ mɛtɛ.” Kɛsɔ mɛnyaka dia “etshindji ka Yehochanan ekɔ ɛnyɛlɔ ka pami kɛmɔtshi kakahanema l’otamba lo nshi ya Yeso kaketawɔ ase Rɔmɔ di’ase Juda mbokundɛ.”
Anto koka monga la tokanyi totshikitanyi lo kɛnɛ kendana la weka w’etshindji ɔsɔ lo dikambo dia kiongamu yaki la Yeso l’otamba. Kɛnɛ kokɛma hwe ele atshi wa kɔlɔ amɔtshi wakahanema l’etamba wakakundɛma ndo vɔ kombadja lo difuku ɔtɔi. Mbokɛmaka hwe dia, woho wata Bible dia wakandje odo wa Yeso lo diombo ekɔ dikambo dia mɛtɛ. Tolembetelo sukɛka kɛnɛ kata Bible ɔnɛ wakalɔngɔsɔla odo wa Yeso dia mbokundɛ ndo wakawodje lo diombo.
Kɛnɛ koleki ohomba ele, Jehowa akate la ntondo dia Yeso ayokundɛma lo diombo dia kanga ɔngɔnyi ɔmɔtshi, ndo ndooko onto lakakoke mbidja wekamu di’ɛtɛkɛta wa Nzambi kotshama.—Isa. 53:9; 55:11.