Tshapita 18
Sho Pombaka Monga la Dilɛmiɛlɔ dia Nzambi l’Atei a Nkumbo
AKAMBO w’endana la diwala ndo la lɔsɛnɔ la nkumbo waki l’atei w’akambo wa mɛtɛ w’ekeketshelo wakateke lam’akatatatɛ mbeka Bible. Sho takayeyaka Jehowa oko Kiɔkɔ ya diwala ndo takayɛnaka shate: nde akasha alako woleki ɔlɔlɔ w’endana la nkumbo l’atei a Bible. Oma l’alako asɔ mbele efula k’anto wakayotshikaka akambo wa dieyanelo dia mindo ndo wakayofundaka awala awɔ l’abuku a lɛɛta, oma lo dikambo sɔ mbândɔmawɔ efula. Koko aha lasɔ ato mbokome lɔsɛnɔ la nkumbo k’Okristo. Lɔ mendanaka nto la dionga diaso lo dikambo dia dimama dia pondjo dia diwala, la woho wakotshaso ɛkɛndɛ wa l’atei a nkumbo, ndo woho wɔsaso anto akina wa lo nkumbo.—Ef. 5:33–6:4.
2 Miliyɔ y’anto mbeyaka kɛnɛ kata Bible lo kɛnɛ k’endana l’akambo asɔ. Koko, etena katanemawɔ l’ekakatanu wa l’atei a nkumbo yawɔ, vɔ hawotokotshaka akambo akɔ. Ko sho, ngande watotosalaka na? Mɛtɛ, ndoko onto la l’atei aso lalanga monga oko anto wakânyema oma le Yeso nɛ dia wakɔnyɔlaka ɔlɛmbɛ a Nzambi wakadjama le ana dia vɔ nɛmiya ambutshi awɔ lam’akawakanaka vɔate: wɔma wa Nzambi wa l’ɛlɔmɔ oto kokaka. (Mat. 15:4-9) Sho hatolange monga oko anto wele paka l’ɛfanelo ka dilɛmiɛlɔ dia Nzambi koko hawɔlɛmiya Nzambi mɛtɛ “[l’atei a wa lo luudu lawɔ, NW].” Lo woho wotshikitanyi, sho nangaka kɛnɛmɔla dilɛmiɛlɔ dia mɛtɛ diashaso Nzambi, nɛ dia diɔ kele “waho a wuki.”—1 Tim. 5:4; 6:6; 2 Tim. 3:5.
EDJA KAKƆNA KAHOMBA TSHIKALA DIWALA NA?
3 Amama wa lo diwala wekɔ lo taleke tɛwɔ ɔtɛkɔya. Atshukanyi amɔtshi wambodjasɛ ɛnɔnyi 20, 30, kana 40, wɔsa tɛdikɔ ɛlɔ kɛnɛ dia “nyomotatɛ lɔsɛnɔ l’oyoyo” kâmɛ l’onto okina. Ndo nto, aya kema dikambo dia lo pai dia mboka ɔnɛ: atshukanyi amɔtshi w’ɛlɔngɔlɔngɔ wambokakitwana paka l’ɔkɔngɔ wa vɔ mbidjasɛ ngɔndɔ mɔtshi tsho lo diwala. Koko, kânga mbasala anto akina ngasɔ, oko weso atɛmɔdi wa Jehowa, sho pombaka monga la saki ka ngɛnyangɛnya Nzambi. Kakɔna kata Dui diande lo dikambo sɔ na?
Lam’atotshukanaka pami la omoto, vɔ pombaka nongamɛ sɛna kâmɛ edja ka nshi ngana na? (Romo 7:2, 3; Mako 10:6-9)
Naa ɔkɔkɔ ɔtɔi wetawɔ Nzambi dia diwala ndjakema na? (Mat. 19:3-9; 5:31, 32)
Woho akɔna wɔsa Jehowa odiakelo wa diwala wahɔtɔnɛ la Dui diande oko dikambo dia woke na? (Mal. 2:13-16)
Onde Bible ndakaka Akristo dia vɔ kakitwana dia kandola ekakatanu awɔ wa lo diwala oka? (1 Kor. 7:10-13)
4 Lande na kele awala w’anto amɔtshi tshikalaka edja, koko w’anto akina—kânga waki wanɛ wayata ɔnɛ Akristo mbewɔ—pandjɔka na? Mɛtɛ, dia diwala ndowana, ekɔ ohomba dia pami la omoto tokokonga polo ndo lam’ayowotshunda wɔɔngɔ ko vɔ ndjotshukana. Lâdiko dia kɛsɔ, ekɔ ohomba kondja otshukani layasha l’akambo wayashayɛ ndo lokoki kɛtshanya layɛ aha la mɛnganya lolemi. Koko, ekɔ ohomba wɛ monga onto lele la dilɛmiɛlɔ dia Nzambi di’oma ka tshina di’otema. Naka onto ayoka Jehowa ngandji l’otema ɔtɔi ndo ayoshikikɛ ɔnɛ mboka Yande yekɔ osembwe, kete nde ayonga l’etshina k’ɔlɔlɔ dia nde kandolaka ekakatanu wakoka tomba. (Osam. 119:97, 104; Tuk. 22:19) Diwala diaki onto la ngasɔ hadiotohikama lo tokanyi t’ɔnɛ: diɔ kokaka kakitwama kana ndjakema naka diɔ hadioyolowana. Nde hatɔsa munga y’olonganyi ande oko yɛkɛ nɛndɛ dia nde ndawɔ ɛkɛndɛ ande hita. Koko, nde ayeka woho wakandolaka ekakatanu wa lo lɔsɛnɔ lo yoho yasungana.
5 Oko wadieyaso ɔlɔlɔ, Diabolo sɛmaka ɔnɛ etena kayotokomɛ asui, sho tayonya asho oma lo mboka ya Jehowa ndo tayoyota ɔnɛ ndeka ɔlɔlɔ sho mbɔsa tɛdikɔ taso shoamɛmɛ lo kɛnɛ kele ɔlɔlɔ la kɔlɔ. Koko anto wele la kɔlamelo le Jehowa kema ɔsɔku. (Jobo 2:4, 5; Tuk. 27:11) Lemba la woke l’Ɛmɛnyi wa Jehowa wakatane ɛhɛnyɔhɛnyɔ w’oma le wanɛ wotshukanyi lawɔ wele kema ambetawudi komanguna alɔkɔlɔkɔ awɔ wa diwala. (Mat. 5:37) L’ɔkɔngɔ w’ɛnɔnyi efula, amɔtshi wakayoyala l’ɔngɛnɔngɛnɔ lam’akawayokakatanaka kâmɛ la wadiɛwɔ kana la waomɛwɔ dia kambɛ Jehowa. (1 Kor. 7:16; 1 Pet. 3:1, 2) Akina wanɛ wele wadiɛwɔ kana waomɛwɔ hawɛnya ndoko djembetelo y’otshikitanelo ɔmɔtshi kana wambasɛka l’ɔtɛ w’ɔnɛ vɔ mbatetemala kukutɛ mbetawɔ kawɔ—ndo vɔ lawɔ mbeyaka vɔate: vɔ wakakondja ɛtshɔkɔ efula lam’amamemawɔ ɛlɛmbɛ wa Jehowa. Lo yoho yakɔna na? Akambo wakâkomɛ wakawaetsha dia vɔ ndjâsukanya la Jehowa. Vɔ wakeke dia kɛnɛmɔla dilɛmiɛlɔ dia Nzambi oyadi la ntondo ka fɔnu ya woho akɔna tshɛ. Vɔ wekɔ anto wele sɛnɔ yawɔ mɛnyaka wolo wele la dilɛmiɛlɔ dia Nzambi.—Osam. 55:22; Jak. 1:2-4; 2 Pet. 1:5, 6.
ONTO L’ONTO POMBAKA KOTSHA ƆKƐNDƐ ANDE
6 Mɛtɛ, dia diwala ngɔna, hahombama paka omi la wadi mbidjasɛ tsho kâmɛ. Ekɔ ohomba efula di’onto l’onto la l’atei a nkumbo nɛmiya dikongɛ dia lowandji diakakongɛ Jehowa. Dikambo sɔ diayodja awui l’ɔnɔngɔ ndo diayosha lotui ki l’atei a nkumbo.—1 Kor. 11:3; Tito 2:4, 5; Tuk. 1:8, 9; 31:10, 28.
7 Woho akɔna wahombama lowandji lɔsɔ kambema olimu na? Lo yoho yɛnya waonga wa Yeso Kristo. Yeso ekɔ nge lo kɛnɛ k’endana la sukɛ mboka ya Jehowa; ndo nde nangaka losembwe ndo tonaka ɛɔnywɛlɔ k’ɛlɛmbɛ. (Heb. 1:8, 9) Ndo nto, nde mbokaka etshumanelo kande ngandji k’ɔtɛkɔya, kishaka alako wahombatɔ ndo kikokɛka. Nde kema la lotamanya kana la diɔnyɔ, koko nde ekɔ la “[dionga dia wɔladi ndo la otema wa lokitshakitsha, NW],” ndo wanɛ tshɛ wele la tshina dia lowandji lande ‘tanaka ekeketshelo lo dikambo dia sɛnɔ yawɔ.’ (Mat. 11:28, 29; Ef. 5:25-33) Lam’atosalɛka papa ka nkumbo nkumbo kande akambo asɔ, mɛnamaka hwe dia nde ekɔ lo ndjâkitshakitsha la tshina dia Kristo, ɔnɛ lakatshike ɛnyɛlɔ ka kokele ka dilɛmiɛlɔ dia Nzambi. Ambutshi wa amato w’Akristo, ndo vɔ lawɔ, pombaka mɛnya waonga asɔ lo diokanelo diele lam’asawɔ la an’awɔ.
8 Kânga mbediɔ ɔsɔku, ekakatanu kokaka tomba lam’ele anto kema kokele. La ntondo ka kânga ɔmɔtshi la l’atei a nkumbo kawɔ tatɛ la mbeka Bible dia ndjela alako wa lɔkɔ, ondo amɔtshi waki la mbekelo ka mbokaka kɛlɛ etena kakamba onto ɔmɔtshi olimu la lowandji lande. Mbala mɔtshi, ɛlɛmbɛ wolodi la ngandji ndo etshelo w’ɔlɔlɔ waki onto mongaka oko anyanya. Sho mbeyaka dia Bible totshutshuyaka dia sho mbewɔ “kele, la utshanu, la etenganelu, la wehu tshe wa somboki.” (Ef. 4:31) Ko naka anto amɔtshi wahoke awui wekɔ, kakɔna kahombaso sala na? Yeso, ngande wakandasalaka lam’akawawodjaka l’ehemba a wolo na? Nde kômbokoyaka wanɛ wakawanɛka ndo wakɔtɛngaka. Koko nde akayaɛkɛ le She, akatshikaka akambo tshɛ l’anya ande. (1 Pet. 2:22, 23) Yoho yakɔ yâmɛ, naka akambo a wolo efula wambɔtɔ l’atei a nkumbo, sho tayɛnya dilɛmiɛlɔ dia Nzambi diele laso, lam’ayotokadimɔ otsha le Jehowa dia mbɔlɔmba ekimanyielo kande, lo dihole dia sho sala oko asala anto wa l’andja ɔnɛ.—Tuk. 3:5-7.
9 Aha nshi tshɛ mbayosalemaka etshikitanelo esadi esadi, koko alako wa l’atei a Bible wekɔ la wolo. Waumi efula wakayakiyanyaka lo dikambo dia munga ya wadiɛwɔ, wakayɛnaka otshikitanelo oma le wadiɛwɔ lam’akawayoshihodiaka vɔamɛmɛ woho wasalɛ Kristo etshumanelo kande. Etshumanelo kakɔ kokengama l’anto wa kokele. Koko, Yeso ekɔ lo mboka etshumanelo ngandji, ekɔ lo mbisha etshumanelo kakɔ ɛnyɛlɔ k’ɔlɔlɔ, akakimɔ kânga lɔsɛnɔ lande lo dikambo diatɔ, ndo nde ekɔ lo kamba l’Afundelo olimu dia kimanyiya etshumanelo kakɔ dia tɔ ndowana ko ndjɔ̂ngɛnyangɛnya l’ɔlɔlɔ tshɛ. (Ef. 5:25-27; 1 Pet. 2:21) Ɛnyɛlɔ kande kakakeketsha waumi w’Akristo dia vɔ ndjâtshutshuya dia ndjâla diɛnyɛlɔ di’ɛlɔlɔ ndo vɔ lawɔ, ndo dia ndjasha l’etondo awɔ dia kimanyiya wadiɛwɔ dia vɔ pama. Ditshelo dia ngasɔ diekɔ l’etombelo w’ɛlɔlɔ efula oleki wɛnɛ woye oma lo pɛnyahɛnya olonganyi ayɛ la mbotshumola kana tona dia mbɔtɛkɛtsha.
10 Mɛtɛ, munga yaki omi, ɔnɛ lele papa ka nkumbo mbeyaka mbela ekakatanu l’atei a nkumbo. Kakɔna kahomba salema naka nde hadje yimba lo mposa yoka nkumbo kande kana halɔngɔsɔla ɔkɛtshanyelo w’oma lo Bible wa l’atei a nkumbo kana akambo akina na? Nkumbo mɔtshi yakakondja etombelo w’ɔlɔlɔ lam’akawole kutshu lo dikambo sɔ la dilɛmiɛlɔ tshɛ. (Tuk. 15:22; 16:23; 31:26) Koko, kânga etombelo w’ɛlɔlɔ kema oko wakatalongamɛka, onto l’onto kokaka ndjâtshutshuya la wolo ande dia ndowanya eongelo ka l’atei a nkumbo lam’ayondoyala l’elowa wa nyuma, lo kimanyiyaka anto akina wa lo nkumbo la mbalɛmiyaka. Aha lo konga di’onto okina takula nna dia ntondo mbayoyala ehamelo, koko lam’ayotokotshaka ɔkɛndɛ aso, ɔsɔku mbayotɛnya dia tekɔ la dilɛmiɛlɔ dia Nzambi l’atei a nkumbo.—Kol. 3:18-20, 23, 24.
LƐNƐ AKOKASO TANA EKADIMWELO
11 Andaki wekɔ efula washa anto alako lo kɛnɛ k’endana l’ekakatanu wa lo nkumbo. Koko, sho mbeyaka dia Dui dia Nzambi ndola l’alako woleki ɔlɔlɔ, ndo sho mandolaka Jehowa efula lo menda woho watokimanyiyande dia sho kitanyiya alako akɔ oma lo tshimbo y’ɔlɔngɔswamelo ande wɛnama. Onde wɛ ekɔ lo kondja ɛlɔlɔ w’oma l’ekimanyielo kɛsɔ oka?—Osam. 119:129, 130; Mika 4:2.
12 Lâdiko dia mbɔtɔka lo sanganya ya l’etshumanelo mbala la mbala, onde wɛ mbɔsaka etena dia mbeka Bible la nkumbo kayɛ mbala la mbala oka? Nkumbo yasala dikambo sɔ lomingu tshɛ ndjalaka kâmɛ l’ɔtɛmwɛlɔ awɔ. Lɔsɛnɔ la nkumbo kawɔ talekaka ndowana lam’atawɛnyi woho wakokawɔ kitanyiya Dui dia Nzambi lo sɛnɔ yawɔ.—Ɛdika la Euhwelu k’Elembe 11:18-21.
13 Ondo wɛ ekɔ lo ndjambola wembola w’eshika lo kɛnɛ k’endana l’akambo wa lo diwala kana wa lo nkumbo wakokomɛ. Ɛnyɛlɔ, lokanyi lakɔna lahombayɛ monga lalɔ lo dikambo di’oshimbelo a diwutshi na? Onde Okristo wa omoto kokaka ndjiha otema kana Okristo wa pami ndjâtongola di’aha mbota oka? Onde ekɔ ɔlɔlɔ tondja diemi l’ɔtɛ w’ɔnɛ: ambɛnama dia ɔna ayotɔ l’ɛkɔmɔ oka? Onde dieyanelo dia l’asa omi la wadi kema l’olelo oka? Naka ɔlɔngɔlɔngɔ ɔmɔtshi haleke mbidja akambo wa lo nyuma yimba, polo ndo lo yɛdikɔ yakɔna yahombawɔ mbɔlɔmba dia nde mbɔtɔka l’ɔtɛmwɛlɔ wa l’atei a nkumbo na? Ndoko tamu dia wɛ ekɔ la lokanyi lɔmɔtshi l’ɔm’ɔmɔ a wembola ɛsɔ. Ko onde, wɛ kokaka kadimola wembola ɛsɔ lo ndjela kɛnɛ kata Bible oka? Ɔm’ɔmɔ a l’atei a wembola ɛsɔ wakakadimwama lo Tshoto y’Etangelo. Eka woho wa kamba olimu la dionelo kana ɛndɛksɛ dia wɛ tana akambo akɔ. Naka wɛ kema l’ekanda w’edjedja watɛkɛtama lo ɛndɛksɛ akɔ, kete wɛ kokaka toyanga lo bibliɔtɛkɛ wa lo Mbalasa ka Diolelo. Tolongamɛke dia wembola ɛsɔ tshɛ kadimwama ɔnɛ: Eelo kana Kema. Tena dimɔtshi, wɛ pombaka mbɔsa tɛdikɔ—wɛmɛmɛ kana wɛ l’olonganyi ayɛ. Yâtshutshuya dia mbɔsa tɛdikɔ tɛnya ngandji kokayɛ Jehowa ndo anto akina wa lo nkumbo kayɛ. Ɔsa tɛdikɔ tɛnya saki kayɛ k’oma ka tshina di’otema ka ngɛnyangɛnya Nzambi. Naka wɛ ayosala ɔsɔku, kete Jehowa ndo anto akina wakeya wayɛna ɔnɛ: mɛtɛ wɛ ekɔ lo mɛnya dilɛmiɛlɔ dia Nzambi diele layɛ, aha paka lo sɛkɛ oto koko ndo l’atei a nkumbo kayɛ.—Ef. 5:10; Romo 14:19.
[Wembola]
1. (a) L’ɔkɔngɔ wa vɔ mbeka adjango wa Jehowa w’endana la diwala, etshikitanelo akɔna wakasale anto efula na? (b) Ko kakɔna kalɔmbama nto lo lɔsɛnɔ la nkumbo k’Okristo na?
2. (a) Onde anto tshɛ weya Bible kitanyiyaka alako w’oma lɔkɔ l’atei a nkumbo yawɔ oka? (b) Woho akɔna wakɛnya Yeso nde la Paulo ohomba wa sala dikambo sɔ na?
3. (a) Akambo akɔna wasalema l’awala efula, ko tɛdikɔ takɔna tahombaso mbɔsa na? (b) Kamba olimu la Bible kayɛ kele okadimole wembola wa la diko engo lo kɛnɛ k’endana la lolombe la diwala.
4. Kânga mbele tokanyi tele l’anto wa nshi nyɛ, lande na katshikala awala efula edja na?
5. (a) Woho akɔna wele kanyi yaso lo dikambo dia diwala mendanaka la kɔlamelo yaso le Jehowa na? (b) Kânga lam’ayotonga l’ekakatanu a wolo, naa ɛlɔlɔ wayotokondja lam’ayotomamema adjango wa Jehowa na?
6. Dia monga l’ɔngɛnɔngɛnɔ l’atei a diwala, dikongɛ diakɔna diahombaso nɛmiya na?
7. Woho akɔna wahomba salema lowandji la l’atei a nkumbo na?
8. (a) Lande na katɛnamaka oko toho takamba Akristo latɔ olimu hatondja etombelo w’ɛlɔlɔ l’atei a nkumbo mɔtshi na? (b) Kakɔna kahombaso sala naka tambotanema la ntondo k’akambo asɔ na?
9. Lo dihole dia tshumuyanaka, toho takɔna takeke waumi efula w’Akristo dia kamba latɔ olimu na?
10. (a) Lo woho akɔna wakoka omi, ɔnɛ lele papa ka nkumbo—kânga mbayasɛmande Okristo—ndjêtɛ lɔsɛnɔ l’anto wa lo nkumbo kande ololo na? (b) Kakɔna kahombaso sala dia ndowanya akambo na?
11, 12. (a) Woho akɔna watokimanyiya Jehowa dia sho kandola ekakatanu wa l’atei a nkumbo na? (b) Kakɔna kahombaso sala dia kondja wahɔ efula oma l’ekimanyielo kande na?
13. (a) Naka tekɔ lo ndjambola wembola w’eshika w’endana la diwala kana l’akambo wa l’atei a nkumbo, lende akokaso tana ekimanyielo kahombama na? (b) Kakɔna kahombaso mɛnyaka lo tɛdikɔ tshɛ tɔsaso na?
OVUSWELO A LƆKƐTSHANYA
● Woho akɔna wele kɔlamelo yaso le Jehowa mendanaka la kɔlamelo yaso lo dɔkɔlɔkɔ dia diwala diakatadje na?
● Lam’ayotɔhɛnyahɛnyama l’ekakatanu wa l’atei a nkumbo, kakɔna kayotokimanyiya dia sho sala kɛnɛ kangɛnyangɛnya Nzambi na?
● Naka anto akina wa l’atei a nkumbo hawokotsha ɛkɛndɛ awɔ, kakɔna kakokaso sala dia ndowanya akambo na?