“Hakoke Ntshama!”
PAMI kɛmɔtshi k’ose New York (Etats-Unis) lo kɔndɔla ate: “Jonathan, ɔn’ami la pami akatshu lo etale ka [kilɔmɛtɛlɛ] mɔtshi dia tenda asekande. Wadɛmi, Valentina, konangaka dia nde ntshɔ atenda asekande lakawɔ. Nde akokaka wɔma w’efula nshi tshɛ nɛ dia wêteto wa mituka l’etadimbo. Koko, ɔna akalangaka olimu wa nɔngɔsɔla diangɔ diele oko aladiyɔ efula, ndo asekande waki la yaandjo yakandakokaka ntshɔ atolowanya diewo diande lo ntsha tolimu limu tɔmɔ. Dimi laki lakami lo dihata di’elɛwɔ ɔnɛ: West Manhatan, la New York. Wadɛmi akatshu a tenda anango la Porto Rico. Lakafɔnya nte: ‘Jonathan hoviya.’ Yema l’ɔkɔngɔ, ngɛngɛlɛ ka lokuke kakade. ‘Mɛtɛ, lak’etawɔ nte: nd’ɔsɔ.’ Tete le, komonga ngasɔ. Aki apulushi vɔ la ekambi wa lo lopitadi. Omboledi w’apulushi akamumbola ate: ‘Onde we mbeyaka shufɛlɛ yatɔkɛndjakɛndjaka mituka la dibuku nɛ oka?’ ‘Eelo, diaki Jonathan y’ɔnami mbediɔ.’ ‘Tekɔ la dindjɛi dia kotɛ̂. Wâle ɔmɔtshi malatomba, ko . . . ɔn’ayɛ . . . ɔn’ayɛ akavoe.’ Ɛtɛkɛta wa ntondo wakandjɛ vɔ ɛnɛ: ‘Hakoke ntshama!’ Dikambo dia kandji sɔ diakasale oko onto lahumuya mpota l’etema aso, mpota kele atakɔnɔ, kânga mbambeta ɛnɔnyi efula.”
Ombutshi ɔmɔtshi a pami wa la Barcelone (Espagne) akafunde ate: “Nshi ya ntondo, lo Espagne wa lo 1960, tâki nkumbo kɛmɔtshi k’ɔngɛnɔngɛnɔ. Taki, dimɛmɛ, María a wadɛmi, ndo an’aso asato oko wahɔnyiwɔ, David, ɛnɔnyi 13; Paquito, ɛnɔnyi 11; ndo Isabel ɛnɔnyi 9.
“Lushi lɔmɔtshi, lo Asasa a ndjoko 1963, Paquito akakalola ma kalasa, ayalele ate: lekɔ la paa k’efula l’ɔtɛ. Takayakiyanya dia mbeya kiɔkɔ ya dikambo sɔ—ko takeye aha la tshimbatshimba. L’ɔkɔngɔ w’eshidi a tango esato eto, nde akavu. Mpota kakandahomɔ lo wɔɔngɔ mbakayokumiyaka lɔsɛnɔ lande la shashimoya.
“Ɛnɔnyi 30 amboshila la mbeta l’ɔkɔngɔ wa nyɔi kaki Paquito. Koko kânga mbediɔ ɔsɔku, têke la kandji k’efula dikambo dia nyɔi kakɔ polo ndo ɛlɔ kɛnɛ. Ndoko woho wokuki tshama dia ambutshi shisha ɔna ko vɔ mɛna ɔnɛ ndoko ɛngɔ koshishwe l’atei awɔ—oyadi kânga ɛnɔnyi engana wambeta kana lofulo l’ana angana akina wayowoyokoka mbota l’ɔkɔngɔ.”
Akambo ahende anɛ watɛkɛta di’ambutshi wakavusha ana, mɛnyaka efula ka kandji ndo edja kônga kandji kakɔ lam’avusha onto ɔna. Nde mɛtɛ k’ɛnama awui wakafunde dɔkɔtɛlɛ dimɔtshi ate: “Mɛnamaka mbala efula dia, nyɔi k’ɔna la tshitshɛ mbishaka kandji efula oleki kɛnɛ k’opalanga w’onto nɛ dia l’atei nkumbo, ɔna tshitshɛ kele onto la komelo latowokongɛka dia ndjodihɛ la mvɔ. . . . Nyɔi ka kiɛndakɛnda mɛnyaka oshishwelo wa dikongelo dia nshi yayaye, oshishwelo wa diwotɔ [ɔna, okilo, ekana], oshishwelo wa diewo di’akambo . . . wakahombe tokotshâma.” Ndo kandji k’efula katomba oma lo oshishelo w’ɛngɔ kɛmɔtshi, kokaka mɛnama le oseka omoto tshɛ lavusha ɔna ashashi oma lo otombelo wa diemi.
Wadi aki odo ɔmɔtshi akate ate: “Omɛmi, Russell, akakambaka oko okimanyedi w’onganga lo ta diaki l’Ashi a wake wa Pacifique, lam’akalɔmaka Ta Diahende di’andja w’otondo. Nde akɛnyi ata a weolo efula koko akake. Nde akakalola oya l’Etats-Unis ndo akayôngaka la lɔsɛnɔ la wɔladi w’oshika. L’ɔkɔngɔ, nde akayokomaka osambisha wa Dui dia Nzambi. L’etatelo k’ɔnɔnyi ande wa 60, nde akatatɛ la tata hemɔ ka l’asolo. Lo dihole dia nde sukukala latɔ, nde akahembe dia kamba tolimu limu tɔmɔtshi. Ko l’ɔkɔngɔ, lushi lɔmɔtshi lo Loseketanya 1988, nde akatate wolo efula l’asolo ko akavu. Nyɔi kande akambisha kandji k’efula. Tâkamakoke kânga ndakana lande. Aha omɛmi oto mbâkinde. Nde aki ɔngɛnyi ami wa mamba. Taketsha ɛnɔnyi 40 wa lo lɔsɛnɔ kamɛ. Kakianɛ, lakɛnyi di’oko layonga paka dimɛmɛ mɛtɛ.”
Ɔsɔ ekɔ yema y’akambo tshitshɛ l’atei w’akambo efula wa kandji wakomɛ nkumbo ya l’andja w’otondo nshi tshɛ. Oko wokuki kewoya anto efula wele la kandji dia sui diakɔ, etena kanda nyɔi ɔn’ayɛ, omɛyɛ, wadɛyɛ, ombutshi ayɛ, ɔngɛnyi ayɛ, ekɔ mɛtɛ ɛngɔ kakêlɛ Paulo, ofundji ɔmɔtshi w’Okristo ate: “ɔndɔshi w’ekomelo.” (NW) Tena efula, dui dia ntondo diatotshaka anto lam’atowokaka dindjɛi ele dia vɔ totonaka mbetawɔ, “Hakoke tshama! Haletawɔ dui sɔ.” Tena dikina efula, ekashimwelo a weoho ekina totshamaka, oko ayotɛ̂na.—1 Koreto 15:25, 26.
Koko, la ntondo ka sho sɛdingola awui w’endana la kandji ka l’asolo, totokokadimola lo wembola ɛmɔtshi w’ohomba. Onde nyɔi kɛdikɛdi ekomelo k’onto akɔ oka? Onde dikongelo di’ɔnɛ sho kokaka nyomɛnana la wakiso wa ngandji diekɔ ondo?
Dikongelo dia Mɛtɛ Diekɔ
Paulo, ofundji wa Bible, akatɛkɛta dikambo dia dikongelo dia mbolwama oma lo nyɔi, “ɔndɔshi w’ekomelo” akɔ. Ɔnkɔnɛ mbakandafunde: “Oko w’ende ɔndɔshi w’ekomelo, nyɔi ayolanyema pondjo.” (1 Koreto 15:26, NW) Lande na k’etawɔ Paulo dikambo sɔ mbala kakɔ ɔtɔi na? Nɛ dia nde akalakanyema oma le Yeso Kristo, ɔnɛ lakolwama oma lo nyɔi. (Etsha 9:3-19) Diɔ diakɔ diakafunde Paulo nto ate: “Ne dia nyoi akayi uma le untu [Adama], ndu eulwelu k’uma lu nyoi kakayi uma le untu [Yeso Kristo]. Ne dia antu tshe watuvokaka uma le Adama, wuhu ako mbayuyala antu tshe la lumu uma le Kristu.”—1 Koreto 15:21, 22.
Yeso aki la kandji k’efula etena kakandahomana la wadi aki odo la lo wodja wa Naina ndo lam’akandɛnyi odo w’ɔnaki omoto akɔ. Nganɛ mbatotela ɔkɔndɔ wa Bible: “Lam’akandakumi [Yeso] lasuki la suku di’usumba [Naina], enda, wakayatumbaka la untu ambuvo, aki ona etoi l’utema a nyangu. Nyangu aki wadi aki udu. Antu efula wa l’usumba wakayi le ndi. Lam’akawenyi Khumadiondjo, ndi akawuki ketshi; akawutela ati: Tulelaki. Ku Jesu akayi lasuki, akananda kaka yaki udu. Ku wane wakatawembaka wakemala. Jesu akati ati: Olongo, dimi lambukutela nti: Eto. Lakavu akasungukala, akatatela nteketa. Ku Jesu akûkimwela nyangu. Woma akawandi vo tshe. Vo wakatumbula Unyashungu, wata vati: Unyashungu ambokendela wudja andi.” Lembetɛ oko wakandama Yeso la kɛtshi, lo woho wakandolola ɔna pami laki wadi aki odo! Ohokana lomba dia kɛnɛ k’ɛnya dikambo diakɔ sɔ lo kɛnɛ k’endana la nshi yayaye!—Luka 7:12-16.
Lɛkɔ, la ntondo ka wanɛ wakadiɛnyi la asho awɔ, Yeso akolola onto, dui diele ndoko onto lakakoke mbodiohɛ. Aki djembeto y’endana la eolwelo kakand’ewoya nshi mɔtshi la ntondo ka dui diakɔ ndjosalema, okaloyelo wa lo lɔsɛnɔ lanɛ la kɛtɛ la tshina dia “ulungu w’uyuyu.” L’etena kakɔ, Yeso akate ate: “Tonyambake dia dikambo nɛ, nɛ dia etena kayokoka kele wanɛ tshɛ wele lo waembo w’ohɔma wayoka dui diande ko wayotomba.”—Enyelo 21:1, 3, 4; Joani 5:28, 29, NW; 2 Petero 3:13.
Ndo Petero mbaki l’atei w’anto anɛ wakɛnyi eolwelo kakɔ, kamɛ ndo akina a l’atei w’apɔstɔlɔ 12 waki lo tatshindɛ Yeso lo nkɛndɔ yande. Vɔ wakoke lam’akatɛkɛta Yeso, ɔnɛ lakolwama, suke la ndjale ka Galileya. Ɔkɔndɔ akɔ ntewoyaka ɔnkɔnɛ: “Jesu akawatela ati: Nyuyi, nyuli. Nduku umbeki aki la dihunga dia mbumbula ate: We na? Vo wakeyi vati: Khumadiondjo [mbakinde, NW]. Jesu akayi, akose [mapa, akawasha, NW], kame la nsi. Etena ka satu keso kakenama Jesu le ambeki lam’akandulo uma lu nyoi.”—Joani 21:12-14.
Diɔ diakɔ diakafunde Petero la dikongelo dia sɔlɔ ate: “Watumbuli [Nzambi, NW], Shi Khumesu Jesu Kristu! Ndi akatuti ntu uma lu ketshi kandi ka wuki, dia shu ndjala la elungamelu ka lumu ne dia eulwelu ka Jesu Kristu uma lu nyoi.”—1 Petero 1:3.
Ɔpɔstɔlɔ Paulo akɛnya dikongelo diande l’otema ɔtɔi lam’akandate ate: “Latetawoka akambu tshe weli lu elembe, ndu wakafundi amvutshi. Dimi lambulungamela [Nzambi, NW], uku ambulungamela antu ane vati: Eulwelu k’antu w’ololo la antu wa kolo uma lu nyoi kayuyala.”—Etsha 24:14, 15.
Omalɔkɔ, wa miliyɔ efula y’anto kokaka monga la dikongelo di’oshika ɔnɛ wayɛna wakiwɔ wa ngandji lam’ayowokalola nto lo lɔsɛnɔ lanɛ la kɛtɛ, koko lo weoho w’akambo wotshikitanyi la wa nshi nyɛ. Akambo akɔ asɔ wayonga la eongelo ka woho akɔna? Akambo akina w’endana la dikongelo dia eolwelo ka wakiso wa ngandji wakavu, wele la etshina kawɔ l’atei wa Bible, wayɔtɛkɛtama lo etenyi k’ekomelo ka biukubuku nyɛ, lo ɔtɛ a dui: “Dikongelo di’Oshika le Wambovɔ.”
Koko la ntondo, totokênda wembola ɛmɔtshi wakokayɛ monga lawɔ etena keyɛ lo ndela la kandji k’efula nyɔi ka lakiyɛ la ngandji: Onde kɔlɔ tshutshumala woho wa nganɛ oka? Woho akɔna ayomokoka mbikikɛ kandji kami na? Woho akɔna wakoka anto akina ntsha dia kimanyiyami woho wa mbikikɛ na? Woho akɔna ayomokoka kimanyiya anto akina wele la kandji na? Ndo lo woho wotshikitanyi, kakɔna kata Bible dikambo dia dikongelo dia mɛtɛ diele la wambovɔ na? Onde layɛna lakimi la ngandji lakavu lushi lɔmɔtshi nto ondo? Ndo lende na?
Kana Lomba Ɔlɔlɔ dia Wembola Ɛnɛ
Kakɔna katotshaka anto tena efula lam’avɔ lakiwɔ la ngandji ɔmɔtshi na?
Kakɔna kakatshelɛ Yeso wadi aki odo la lo wodja wa Naina na?
Yeso akasha daka diakɔna lo kɛnɛ k’endana la wambovɔ na?
Lande na kele Petero la Paulo waki l’oshikikelo w’ɔnɛ eolwelo kayoyala na?
Wembola akɔna wele ekɔ ɔlɔlɔ vɔ kondja okadimwelo na?
[Efundelo wa l’etei w’odingɔ wa lo lɛkɛ 4]
‘Tekɔ la dindjɛi dia kotɛ. Wâle ɔmɔtshi malatomba, ko . . . ɔn’ayɛ, . . . ɔn’ayɛ akavoe.’