Lushi la wɔma la Jehowa laya suke
“Buku di’euhwelu diakafundama la ntundu kandi lu dikambu dia wane [woka Jehowa, “NW”] woma, ndu [wakanyiya dikambo dia, “NW”] lukumbu landi.”—MALAKI 3:16.
1, 2. Malaki ekɔ lo mbewola anto dikambo dia lushi lakɔna la wɔma?
WƆMA wa mamba! Lam’akayahotɔka wonya lo Loseketanya 6, 1945, osomba a woke wakalanyema lo tshenyi ya wonya. Suke l’anto 80 000 wakavu! Akumi wa nunu wakahomɔ k’ɛngɛnɔ! Olongoyelo wa mamba! Bɔmbɛ ka dja mbakadiake anto asɔ tshɛ. Kakɔna kakakomɛ Ɛmɛnyi wa Jehowa lo mpokoso kɛsɔ ka woke na? Diɛsɛ ko, aki paka Ɔmɛnyi ɔtɔi lo Hiroshima, lakadihama l’edia ka pele dia wolo dia luudu la lokanu l’ɔtɛ wa kɔlamelo yande y’Okristo. Luudu la lokanu lakakongotɔ, koko ɔnangɛso kominandema. Lo ndjela ɛtɛkɛta wakinde, bɔmbɛ atɔmikɛ mbakôtondja oma lo lokanu—ondo ɔsɔ kaki tshɔi ya dikambo di’ɔlɔlɔ diakasale bɔmbɛ.
2 Kânga mbaki otondwelo wa bɔmbɛ kɛsɔ wɔma, vɔ hawɛdimi kânga yema la “lushi la wuki ndu [la wɔma laki Jehowa, NW]” layaye. (Malaki 4:5) Ɛɛ, mɛtɛ, nshi ya wɔma yakonge l’ɔkɔndɔ w’anto, koko, lushi la Jehowa lɔsɔ layoleka nshi shɔ tshɛ.—Mako 13:19.
3. Otshikitanelo akɔna wahombaso nembetɛ l’asa “onto tshɛ” la nkumbo ka Nɔa kakakome polo ndo lo Mvula k’Elola na?
3 Lo nshi ya Nɔa, “[onto tshɛ akalanya mboka kande la kɛtɛ, NW]” ko Nzambi akate ate: “Vo wambuludia kete too la akambu wa ngala la dihotwanelo. Ulungi, dimi luyanga mbalanya kame la kete.” (Etatelu 6:12, 13) Oko wɔkɔndwamidiɔ lo Mateu 24:39, Yeso akate ate: anto “kumbeya, edja ndu lam’akayi elula, akawakhumela tshe.” Koko Nɔa, kanga kɔlamelo, “[osambisha, NW] w’akambu w’ololo,” akake lo Mvula k’Elola kâmɛ la nkumbo kande kakôkaka Nzambi wɔma.—2 Petero 2:5.
4. Ɛnyɛlɔ kakɔna k’ɔhɛmwɛlɔ kakasha Sɔdɔmɔ la Ngɔmɔra na?
4 Jude 7 kɔndɔlaka ɔnɛ: “Uku Sodoma la Ngomora, ndu esumba waki lasuki lawo, [l’ɔkɔngɔ wa vɔ ntsha monanyi otamanya . . . wakayele saki ya demba dia vɔ kamba olimu l’alemba awɔ lo woho wahasungana, wambokitshama oko ɛnyɛlɔ le so dia tewola dikambo dia dilanya diakawakondja dia dja ya pondjo, NW].” Anto wa kɔlɔ asɔ wakavu dikambo dia lɔkɛwɔ lawɔ la mindo ndo la wɔnɔnyi. Anto wayasha l’akambo a dieyanelo l’andja ɔnɛ wambokondja ɛnyɛlɔ dia vɔ mbewɔ akambo wa ngasɔ! Koko, tolembete dia Lɔta, ɔnɛ lakokaka Nzambi wɔma, kâmɛ la an’ande wa amato, wakake l’elanyelo ka woke kɛsɔ, woho akɔ wâmɛ mbayokondja ndo atɛmɔdi wa Jehowa panda lam’ayoya fɔnu ka woke kayasukana esadi esadi.—2 Petero 2:6-9.
5. Wetshelo akɔna akokaso kondja oma l’elanyelo kakakomela Jerusalɛma na?
5 Tɔ̂sɛ diɛnyɛlɔ dikina di’ɔhɛmwɛlɔ diakasha Jehowa lam’akandayakimanyiya l’alembe wakaye dia ndjoshila Jerusalɛma oshiki, osomba a lotombo waki etena kɛmɔtshi “ongenongeno wa la kete tshe.” (Osambu 48:2) Akambo asɔ wa wɔma efula wakatshama mbala ka ntondo l’ɔnɔnyi 607 N.T.D. ko l’ɔkɔngɔ diko, l’ɔnɔnyi 70 T.D., dikambo dia wanɛ wakayataka ɔnɛ anto a Nzambi mbewɔ wakayotakɔka ɔtɛmwɛlɔ a mɛtɛ. Diɛsɛ ko, ekambi waki Jehowa wa kɔlamelo wakake. Elanyelo kakatshama l’ɔnɔnyi 70 T.D. (kɛnyami l’osato wa lanɛ l’ɛse) nembetshiyamaka oko “fɔnu kahatayalaka ndoko lushi omaka etatelo k’andja wakatonge Nzambi edja ndo kakianɛ.” Elanyelo kakɔ kɛsɔ kakashile dikongɛ di’ase Juda diakatakɔ mbetawɔ oshiki lo pondjo, ndo mɛtɛ, lo yoho shɔ, fɔnu kakɔ ‘hayalaki nto pondjo.’ (Mako 13:19, NW) Koko, elombwelo ka Nzambi kakakotshama l’etena kɛsɔ akayala paka didjidji dia “fɔnu ka woke” kalɛndalɛnda etena kɛnɛ lâdiko dia dikongɛ di’akambo wa l’andja w’otondo.—Enyelo 7:14, NW.
6. Lande na ketawɔ Jehowa fɔnu ya wolo dia yɔ ndjâla?
6 Lande na ketawɔ Nzambi di’asui a wolo wa ngasɔ, wele ndo sɛnɔ y’anto efula yayoshishɔ, ndjâla na? Lo kɛnɛ k’endana la Nɔa, la Sɔdɔma ndo Ngɔmɔra, kâmɛ la Jerusalɛma, Jehowa akela dombwelo diande le wanɛ wakalanyaka mboka yawɔ la kɛtɛ, wanɛ wakafukutanyaka kɛtɛ kaso ka dimɛna kɛnɛ oma l’olanyelo wa mɛtɛ mɛtɛ ndo oma lo lɔkɛwɔ la kɔlɔ, vɔ wakatakɔ mbetawɔ mbuta ate wakakadja ɔtɛmwɛlɔ wa mɛtɛ. Ɛlɔ kɛnɛ, tambosukana l’oyelo w’elombwelo ka diangɔ tshɛ, elombwelo kayoshila andja w’otondo oshiki.—2 Tesalonika 1:6-9.
“Lu Nshi y’Ekumelu”
7. (a) Dia dikambo diakɔna diakewoyamaka dombwelo dia Nzambi edja la ntondo na? (b) Elongamelo kakɔna ka diambo kele la ntondo kaso na?
7 Dilanyelo sɔ dia lo nshi ya ntondo shɔ diaki didjidji dia pɔlɔfɛsi k’endana la fɔnu ka woke ka lushi la wɔma lalembetshiyama lo 2 Petero 3:3-13. Ɔpɔstɔlɔ ate: “Nyuteyi ntundu nyati: Lu nshi y’ekumelu, asoki wayuya la losoko lawo, wayutshaka uku saki yawo.” L’ɔkɔngɔ diko, lam’akandakotolaka yambalo lo dikambo dia nshi ya Nɔa, Petero akafunde ate: “Antu waki la kete wakakhukhumama l’ashi, wakashisho. Keli ulungu weli kakiane, ndu kete, wambulamema la dja, uma lu diui diku diakandakitsha, edja ndu lushi l’elumbwelu ndu l’elanyelu ka antu wa kolo.” L’ɔkɔngɔ wa fɔnu kɛsɔ koleki woke, Diolelo diaki Mɛsiya diambotokongɛ edja efula diayohama lam’ayoya—“ulungu w’uyuyu la kete y’uyuyu . . . [lɛnɛ ahomba losembwe ndjâla, NW].” Ande elongamelo k’ɔngɛnɔngɛnɔ lee!
8. Woho akɔna watasɛmɛ akambo wa l’andja ɔnɛ otsha lo kondoko yawɔ na?
8 L’eleko kaso ka 20 kɛnɛ, akambo wa l’andja ɔnɛ wekɔ lo tatshu yema yema otsha lo kondoko yawɔ. Kânga mbele elanyelo ka la Hiroshima kondjâla lushi lakaye Jehowa dia ndjokemba andja, tɔ kokaka mbidjama l’ɔnɔngɔ wa “weoma wa mamba” wakatatshi Yeso lo dikambo dia nshi y’ekomelo. (Luka 21:11) Elanyelo kɛsɔ kakahɔhɔla etena kele polo ndo kakianɛ, anto weke lo wâle wa shidiyama oshiki la bɔngɛ dia dja diele oko dinge diahotamɛ anto tshɛ. Dia dikambo diakɔ, sho kokaka mbala lo ɔtɛ a dui wa lo jurunalɛ The New York Times ya Tshaka Fudu 29, 1993 ɔnɛ: “Ekoma Kokaka Ndana Koko, Bɔngɛ dia Dja Hadiɔkɔsɛ Kânga Yema.” L’etena kakɔ kâmɛ, ata wa l’asa wedja la wedja, wa l’asa anto wotshikitanyi koho y’alemba ndo wa l’asa kabila la kabila watetemalakɔ la muna dinela diawɔ. Lo ata w’edjedja, wâle w’efula wakakomɛka paka asuda. Koko, ɛlɔ kɛnɛ, % 80 ya wanɛ wôkala wâle l’ata anto k’anto mbewɔ, aha la mbadia miliyɔ ya wanɛ walawɔ ngelo yawɔ oko ase dawo.
9. Woho akɔna wakɛnya ewandji w’ɛtɛmwɛlɔ lɔngɛnyi lasawɔ l’andja ɔnɛ lo sɛkɛ na?
9 Ewandji w’ɛtɛmwɛlɔ wakɛnyaka mbala efula, ndo wekɔ lo tetemala la mɛnya ɔnɛ “ongenyi w’akambu wa [l’andja ɔnɛ, NW]” mbewɔ lam’ayatambiyawɔ la wasaso tshɛ l’ata ndo l’ɛlɔngɔswɛlɔ wakɛdia akila w’anto efula. (Jakoba 4:4) Amɔtshi a l’atei awɔ wakokana l’amendji w’ekanda wa l’andja ɔnɛ, wanɛ wele la lokumu l’efula lo salaka ekoma wa mamba ndo wakasale atshunda a weke watondja ndo wadianganya lokumu la didjoyadjoya (drogue) woho w’anto dinɔka. Ɛnyɛlɔ oko lam’akɔndɔlayɔ dikambo dia nyɔi k’ose Amerika ɔmɔtshi wa la diko dia nkushi laki owandji w’olui w’anɔshi wa didjoyadjoya, Jurunalɛ The New York Times yakate ɔnɛ: “Lam’akandashɛka olimu ande wa sondjaka didjoyadjoya lo sɛmaka ɔnɛ lambɔngɔna lo yoho y’ɔlɔlɔ ndo oma lo lokumu lakandayasɛmaka ɔnɛ onto ɔlɔlɔ mbende, nde akalɔmbɔlaka yita sango yakinde ndamɛmɛ ndo mbala efula nde akakimanyiyamaka oma le asasɛrdɔsɛ amɔtshi w’aseka Mupɛ wele la Mbalasa kawɔ ka woke la Rɔma.” Jurunalɛ The Wall Street Journal akakɔndɔla ɔnɛ: lâdiko dia nanya sɛnɔ ya miliyɔ y’anto wakayokomaka anɔshi wa didjoyadjoya wa lokolokolo, owandji w’olui w’anɔshi a didjoyadjoya ɔsɔ akahɔhɔlaka odiakelo wa nunu di’anto. Jurunalɛ The times ya la Londres akashikikɛ ɔnɛ: “Mbala efula, andjakanyi tofutaka falanga dia Misa fukama oko djembetelo y’eokelo ka losaka . . . ko l’etena kakɔ kâmɛ akanga w’odo vɔ lawɔ weko lo fuka misa kawɔ lo dihole dikina.” Ande kɔlɔ ka ditshi ka ngasɔ lee!
10. Woho akɔna ahombaso mbɔsa kɔlɔ k’efula kataleke mbudɛ k’akambo wa l’andja ɔnɛ na?
10 Akɔna eya elanyelo kayokondja kɛtɛ kɛnɛ l’ɔtɛ w’anto walɔmbwama oma le ɛdiɛngɛ na? Oko wadita 1 Joani 5:19, “[andja w’otondo, NW] weko lu wulu wa kanga kolo,” Satana Diabolo. Ɛlɔ kɛnɛ ‘fɔnɔ kekɔ la kɛtɛ ndo l’ashi a wake, nɛ dia Diabolo amboya le so, ele la kɛlɛ ka wolo, eya ɔnɛ: ambotshikalɛ paka etena ka tshitshɛ keto.’ (Enyelo 12:12) Diɛsɛ ko, Romo 10:13 toshikikɛka ɔnɛ: “untu tshɛ [latɛndɛ, NW] lukumbu la [Jehowa], ayushimbamela.”
Nzambi Ayasuke la Ndja l’Elombwelo
11. Akambo akɔna wakatshamaka l’Isariyɛlɛ wakatɛkɛtama lo pɔlɔfɛsi ka Malaki na?
11 Pɔlɔfɛsi ka Malaki kɛnɛmɔlaka yoho yayonga nshi yayaye y’anto yaya kândja. Malaki kakakomɛ l’ɔlɔndji w’otale w’amvutshi w’ase Hɛbɛru waki la ntondo ka tena dia Kristo. Isariyɛlɛ akɛnyi ehandjwelo ka Jerusalɛmɛ l’ɔnɔnyi 607 N.T.D. Koko l’ɔkɔngɔ w’ɛnɔnyi 70, Jehowa akayɛnyaka ɔlɔlɔ ande w’otema lo kawoya wodja akɔ lo kɛtɛ yawɔ. Koko, atakoke ndo eleko ɔtɔi l’ɔkɔngɔ diko, Isariyɛlɛ akayotakɔka mbetawɔ kawɔ ndo akayɔkɔka nto l’akambo wa kɔlɔ. Ase Isariyɛlɛ wakɔnyɔla lokombo la Jehowa, kombidjaka ndoko yimba l’ɛlɛmbɛ ande w’osembwe ndo wakadjaka tɛmpɛlɔ kande mindo lam’akawelaka nyama ya tutshungu, ya tshumbe ndo yele la hemɔ dia ndjoyilambola. Vɔ wakadiakaka awala la wadiɛwɔ wa lo nshi yawɔ y’ɔlɔngɔlɔngɔ dia tshukana la amato w’ase wedja.—Malaki 1:6-8; 2:13-16.
12, 13. (a) Ɛdiɛlɔ kakɔna kaki ohomba le olui w’akitami wakamba olimu w’ɛlɔmbɛdi na? (b) Woho akɔna wakondja ndo olui a woke wahɔ oma lo ɛdiɛlɔ kakɔ kɛsɔ na?
12 Olimu wa ɛdiɛlɔ waki ohomba. Olimu akɔ nembetshiyama lo Malaki 3:1-4. Oko ase Isariyɛlɛ w’edjedja, Ɛmɛnyi wa Jehowa wa lo nshi yaso nyɛ wakahombe mbɛdiama, omalɔkɔ, olimu w’ɛdiɛlɔ wakate Malaki kokaka salema le wɔ. Lam’akatasukanaka Ta dia Ntondo di’Andja w’otondo otsha l’ekomelo kadiɔ, Ambeki amɔtshi wa Bible, oko akawelɛka Ɛmɛnyi etena kɛsɔ, konama lomangemange lawɔ l’oshika l’akambo wa l’andja ɔnɛ. L’ɔnɔnyi 1918, Jehowa akatome “dikendji dia sheki” Diande, Yeso Kristo, lo tɛmpɛlɔ kande ka lo nyuma dia ndjɛdia djui ya tshitshɛ y’atɛmɔdi Ande oma lo mindo ya l’andja ɔnɛ. Jehowa akambola dimbola dia pɔlɔfɛsi nɛ: “Untu akona ayeya mbidjase lu lushi l’eyelu [ka dikɛndji]? Ndu akona ayemala lam’ayundene? Ne dia ndi eko uku dja y’ombedishi a mbulu, ndu uku umandja w’usudi w’ahondo, ndi ayudjase uku ondelodi, la ombedishi wa fesa. Ndi ayedia ana apami wa Lewi [olui w’akitami wakamba olimu w’ɛlɔmbɛdi], ayâlelola uku paunyi la fesa. Okone vo wayulambula [Jehowa] elambu [lo losembwe, NW].” Oko wodja wambɛdiama, vɔ wakatshe ngasɔ!
13 Olui akɔ w’akitami wakamba olimu w’ɛlɔmbɛdi wekɔ paka anto 144 000 ato. (Enyelo 7:4-8; 14:1, 3) Kahombaso mbuta lo dikambo di’Akristo akina wayakimɔ le Nzambi ɛlɔ kɛnɛ na? Anto asɔ watafulanɛ lo wa miliyɔ efula ɛlɔ kɛnɛ mbakenga “Ului a wuki” wahomba mbɛdiama ndo vɔ lawɔ oma lo mboka y’andja ɔnɛ, ‘mbɔtsha ekutu awɔ ndo mbaɛdia lo dikila dia Ɔn’ɔkɔkɔ.’ (Enyelo 7:9, 14) Omalɔkɔ, lo mɛnya mbetawɔ kawɔ l’olambo w’etshungwelo waki Ɔn’ɔkɔkɔ, Yeso Kristo, vɔ wekɔ l’akoka wa nama pudipudi ka dihole diewɔ ladiɔ la ntondo ka Jehowa. Wambolakema dia kondja panda lo fɔnu ka woke ka l’andja w’otondo, mbuta ate: lo lushi la wɔma la Jehowa.—Zefaniya 2:2, 3.
14. Ɛtɛkɛta akɔna wahomba anto a Nzambi ndjela ɛlɔ kɛnɛ etena katawatetemala la ndɔta lonto l’oyoyo na?
14 Kâmɛ l’atshikadi a l’atei a wanɛ wakamba olimu w’ɛlɔmbɛdi, olui a woke akɔ pombaka ndjela ɛtɛkɛta wakayota Nzambi nto ɔnɛ: “Dimi layusukana lasuki la nyu lu elumbwelu. Dimi layusamanya dia ndjala omenyi lu dikambu dia akanga w’aloka, dia akanga a [loseka, NW], dia atshibi wa lu kashi, dia wane watukimelaka afutu w’asi ulimu, watusuyaka wadi waki edu la ana wa ditshiki, dia wane watukadimolaka sambu k’ololo uma le ongendangenda, ndu wahatumbukaka woma . . . Ne dia dimi [kele Jehowa, NW], hatukadimoka.” (Malaki 3:5, 6) Kema, ɛlɛmbɛ wa Jehowa hawotshikitana, omalɔkɔ, lo mboka Jehowa wɔma, anto pombaka ndawɔ weoho tshɛ w’ɔtɛmwɛlɔ wa dikishi ɛlɔ kɛnɛ ndo mbutaka paka mɛtɛ keto, ndjâla anto wa losembwe, ndjâla akanga a lokaho etena katawatetemala la mɛnya lonto lawɔ l’Okristo.—Kolosai 3:9-14.
15. (a) Leeta lakɔna la kɛtshi efula ladianganya Jehowa na? (b) Woho akɔna akokaso mbewɔ di’aha “mvua” Jehowa na?
15 Jehowa ambodianganya leeta lɔnɛ le oseka onto tshɛ lele ondo nde akatakɔ oma lo mboka yande ata ate: “Nyukaluli uya le mi, ku dimi layukalula uya le nyu.” Naka vɔ wambowombola ɔnɛ: “Ukundi ayutukalula?” Nde kadimolaka ate: “Nyu nyatumvuaka.” Ndo, oko okadimwelo lo dimbola dikina dia lâdiko: “Lu na akatakuvi?” Jehowa mbutaka ate: wakawove lam’akiwɔ kombelaka mbo yawɔ y’ɛlɔlɔ efula oya l’olimu wa lo tɛmpɛlɔ kande. (Malaki 3:7, 8) Lam’ele tambokoma amɔtshi a l’atei w’anto wa Jehowa, mɛtɛ, sho pombaka monga la saki ka kimɔ etenyi k’ɔlɔlɔ efula ka weolo aso, akoka aso, ndo ka mbo yaso ya l’emunyi lo dikambo di’olimu waki Jehowa. Naka tayosala ɔsɔku, kete hatotovaka Nzambi, koko ‘tayotetemalaka la nyanga diolelo ntondo la losembwe lande.’—Mateu 6:33.
16. Ekeketshelo kakɔna katanaso lo Malaki 3:10-12 na?
16 Wanɛ wakadja elimu awɔ wa kaki kâmɛ la mposa k’okundji wa l’andja ɔnɛ wekɔ la difuto dia woke oko wata Malaki 3:10-12 ɔnɛ: “Nyumpimbi kakiane, mbata [Jehowa] Kanga lulimbilimbi, naka dimi halunyudihwela adidishi wa l’ulungu dia nyutshulwela otshoko, wuhu wahaweyi nkuka lu luudu.” Le wanɛ tshɛ wele la lowando, Jehowa mbalakaka ɔngɔnyi wa lo nyuma ndo watɔ elowa efula. Nde ambokotsha ate: “Wedja tshe wayunyeta vati: Amenyi olo, ne dia nyu nyayuyala kete y’ongenongeno.” Onde dui sɔ diatasalema mɛtɛ l’atei a miliyɔ y’anto wândola Nzambi lo kɛtɛ k’otondo ɛlɔ kɛnɛ oka?
Akanga wa Kɔlamelo lo Dibuku dia Lɔsɛnɔ
17-19. (a) Woho akɔna wele sui dia wolo dia lo Rwanda diakɔtwɛ ndo anangɛso wa lɛkɔ na? (b) L’eshikikelo kakɔna kakɔsɛ akanga wa kɔlamelo akɔ asɔ tshɛ tɛdikɔ t’aha pekɔ na?
17 Lo dikambo sɔ, sho kokaka tɛkɛta dia kɔlamelo y’anangɛso l’akadiyɛso wa lo Rwanda. Vɔ wokelaka nshi tshɛ elambo wa lo nyuma woleki ɔlɔlɔ oya lo luudu l’ɔtɛmwɛlɔ laki Jehowa la lo nyuma. Ɛnyɛlɔ, lo Losanganya lawɔ la Distrikɛ “Wetshelo w’Oma le Nzambi” lakasalema lo ngɔndɔ ka Diɛla Woke 1993, apandjudi awɔ wa Diolelo 2 080 waki la lofulo l’ampokami 4 075 lo tshɛtshɛ. Ɛmɛnyi 230 w’eyoyo mbakalongola batismu, ndo suke la 150 wa l’atei awɔ wakɔsɛ olimu w’ombatshi mboka wa tshanda lo ngɔndɔ yakayoyelanaka.
18 Lam’akakome lohetsho la l’asa dibila lo kondoko yalɔ lo ngɔndɔ ka Mɔmbi 1994, Ɛmɛnyi 180, kâmɛ ndo omendji w’osomba wa Kigali, osomba a woke wa lo wodja wa Rwanda la nkumbo kande k’otondo, wakadiakema. L’atei w’akadimudi asamalo wa lo bilɔ kaki la Société Watch Tower ka la Kigali, anɛi a l’atei awɔ waki wa Hutu ndo ahende wa Tutsi, wakatetemalaka la kamba lo edja ka mingu efula kânga mbakiwɔ lo wâle wa wolo polo ndo lam’akayohombaka wa Tutsi ndawɔ, lam’akawatalawɔka anɛ, tete le paka dia todiakema lo bariyɛrɛ kɛmɔtshi. L’ɔkɔngɔ diko, akadimudi wakatshikala wakɔsɛ kɛnɛ kakâtshikalɛ lo bilɔ kawɔ: wa ɔrdinatɛrɛ ko wakalawɔ la Goma, lo Zaïre, lɛnɛ akawatotetemala kadimola Tshoto y’Etangelo la kɔlamelo tshɛ l’ɔtɛkɛta wa Kinyarwanda.—Isaya 54:17.
19 Kânga mbele Ɛmɛnyi ɛsɔ w’ase dawo waki l’asui a wolo, nshi tshɛ, vɔ wakayangaka mbo ya ndɛ ya lo nyuma la ntondo ka nyɛ ya l’emunyi. Lo mbetawɔ kɛnɛ tshɛ kayotomba, anangɛso wa ngandji wa lo wedja efula wakakondja akoka wa mbatomɛ ekimanyielo. Oma l’ɛtɛkɛta awɔ ndo oma lo lɔkɛwɔ laki lawɔ la ntondo k’oheka wa ngasɔ, ase dawo asɔ wakasha ɛnyɛlɔ ka mamba. Mɛtɛ, vɔ wakatetemala la mbela mbo yawɔ yoleki ɔlɔlɔ oya l’ɔtɛmwɛlɔ waki Jehowa. Vɔ wakɛnya eshikikelo kawɔ, oko wakadiɛnya Paulo lo Romo 14:8 ɔnɛ: “Naka shu teko la lumu, keti shu teko la lumu le [Jehowa]. Naka shu tambuvo, keti shu tambuvo le [Jehowa]. Okone kana teko la lumu, kana tambuvo, shu teko wa [Jehowa].”
20, 21. (a) Nkombo ya wa na yahafundami lo dibuku diaki Jehowa di’eohwelo na? (b) Nkombo yaki na yatanema lo dibuku diakɔ, ndo lande na?
20 Jehowa hohɛ wanɛ tshɛ wokambɛ la kɔlamelo. Pɔlɔfɛsi ka Malaki kambotetemala nganɛ: “Ku wane wakuki [Jehowa] woma, wakatanela; [Jehowa] akahukama, akuki. Ku buku di’euhwelu diakafundama la ntundu kandi lu dikambu dia wane wakuki [Jehowa] woma, ndu waketawo lukumbu landi.”—Malaki 3:16.
21 Ande ohomba le so ɛlɔ kɛnɛ dia mɛnya ɔnɛ sho mbokaka Jehowa wɔma lo tombola lokombo lande lee! Naka tayotsha ngasɔ, kete elombwelo ka kɔlɔ hotosoya oko woho wayosowa wanɛ wele, la diambo di’efula, wekɔ lo tetemala la sukɛ dikongɛ di’andja ɔnɛ. Enyelo 17:8 mbutaka ɔnɛ: “waha la kumbu yawo yufundami lu buku dia lumu.” Lo menda awui nganɛ wewɔ, lokombo loleki woke lofundami lo dibuku dia lɔsɛnɔ ele lɔnɛ laki Ehomɔ ka Woke ka lɔsɛnɔ, Yeso Kristo, Ɔna Nzambi hita. Mateu 12:21 mbutaka ɔnɛ: “Asi wedja wayuyala la elungamelu lu lukumbu landi.” Olambo wa Yeso w’etshungwelo mbishaka wanɛ tshɛ wele la mbetawɔ lo olambo akɔ eshikikelo ka monga la lɔsɛnɔ la pondjo. Ande diɛsɛ dia kombo yaso, onto l’onto, kotshama lâdiko wa laki Yeso lo dibuku diakɔ lee!
22. Otshikitanelo akɔna wayɛnama lam’ayela Jehowa elombwelo kande na?
22 Kakɔna kayokomɛ ekambi a Nzambi l’elombwelo kakɔ kɛsɔ? Jehowa ambokadimola lo Malaki 3:17, 18 ate: “Dimi layuwaumba uku atumbaka untu on’andi lûkambela ulimu. Ku nyu nyayukalula ntu, nyayutshikitanya untu ololo la untu a kolo, one latotemolaka [Nzambi, NW] la one lahatôtemolaka.” Otshikitanu wayɛnama le anto tshɛ: anto wa kɔlɔ, wayokitshama lo lɛkɛ l’otsha l’elanyelo ka pondjo, ko anto w’ɔlɔlɔ, wanɛ wasungana kondja lɔsɛnɔ la pondjo lo lɛkɛ la Diolelo. (Mateu 25:31-46) Ɔsɔku mbayoka lemba la woke l’anto wafɔna l’ɛkɔkɔ lo lushi la woke ndo la wɔma laki Jehowa.
Onde Wɛ Mbohɔka?
◻ Dombwelo diakɔna diakela Jehowa lo nshi yakafundamaka Bible na?
◻ Akambo akɔna watshama nshi nyɛ wafɔna la wanɛ waki lo nshi ya ntondo na?
◻ Ɛdiɛlɔ kakɔna kakasalema dia kotsha pɔlɔfɛsi ka Malaki na?
◻ Nkombo yaki na yofundami lo dibuku di’eohwelo diaki Nzambi?