BIBLIƆTƐKƐ WA LO ƐTƐRNƐTƐ wa Watchtower
Watchtower
BIBLIƆTƐKƐ WA LO ƐTƐRNƐTƐ
Ɔtɛtɛla
  • BIBLE
  • EKANDA
  • NSANGANYA
  • w95 9/1 lk. 19-24
  • Ɛmɛnyi wambɔlɔshana la tozambizambi ta kashi

Ndooko vidɛo yele lo kɛnɛ kɔsɔnyiyɛ.

Otokimwe, munga kakongi etena kakayatelesharjɛki vidɛo.

  • Ɛmɛnyi wambɔlɔshana la tozambizambi ta kashi
  • Tshoto y’Etangelo Mbewoyaka Diolelo diaki Jehowa—1995
  • Ɛtɛ w'awui wahɔnyi
  • Awui wa woho akɔ
  • Woho Wakasambishaka Abarahama Akambo wa Mɛtɛ
  • Wodja w’Ɛmɛnyi
  • Tozambizambi Tambodjama l’Ohemba
  • Ɛmɛnyi w’akristo wekɔ lo mbewoya lowandji laki Nzambi
    Tshoto y’Etangelo Mbewoyaka Diolelo diaki Jehowa—1995
  • “Emenyi ami mbenyu”
    Tshoto y’Etangelo Mbewoyaka Diolelo diaki Jehowa—2014
  • ‘Tɔkɛndakɛndake La Mbetawɔ, Aha La Lɛɛnɔ’
    Tshoto y’Etangelo Mbewoyaka Diolelo diaki Jehowa—1998
  • Vɔ wakotɔ lo wodja wakasɔnama oma le Nzambi
    Tshoto y’Etangelo Mbewoyaka Diolelo diaki Jehowa—2006
Enda awui akina
Tshoto y’Etangelo Mbewoyaka Diolelo diaki Jehowa—1995
w95 9/1 lk. 19-24

Ɛmɛnyi wambɔlɔshana la tozambizambi ta kashi

“Emenyi ami mbenyu, mbata [Jehowa]. Nyu nyeli ekambi ami wakamasonola.”​—⁠ISAYA 43:⁠10.

1. Ele Nzambi ka mɛtɛ, ndo woho akɔna wolekinde lokema la tozambizambi tatɛmɔla anto ɛlɔ kɛnɛ?

ELE Nzambi ka mɛtɛ na? Ɛlɔ kɛnɛ, dimbola sɔ dioleki ohomba diekɔ lo mumbolama le anto tshɛ. Kânga mbatɛmɔla anto lokema la tozambizambi, paka Nzambi Ɔtɔi keto mbakoka tosha lɔsɛnɔ ndo elongamelo ka nshi yayaye y’ɔngɛnɔngɛnɔ. Paka Nzambi ɔtɔi keto mbakokaso mbuta lo dikambo diande ɔnɛ: “[Oma le] nde keeso la lɔsɛnɔ, kasukasukaso ndo keeso.” (Antomami 17:​28, Dyookaneelo dy’oyooyo) Mɛtɛ, paka Nzambi ɔtɔi keto mbakoka tɛmɔlama. Oko wakate olui w’amembi wa nkembo wa l’olongo lo dibuku di’Enyelo ɔnɛ: “Ɛɛ, Jehowa, Nzambi kaso, wɛ kasungana nongola lotombo, la kɛnɛmɔ, ndo nkudu, nɛ dia wɛ kakatonge diangɔ tshɛ, ndo oma lo lolango layɛ mbediɔ ndo mbakadiatongama.”​—⁠Ɛnyɛlɔ 4:​11, NW.

2, 3. (a) Woho akɔna wakadje Satana tamu, la lokeso tshɛ, lo lɔkɛlɛngɛ lele la Jehowa la tɛmɔlama? (b) Etombelo akɔna wakayala le Eva ndo le anande oma lo pɛkato kakandasale, ndo kakɔna kakakomɛ Satana?

2 La lokeso tshɛ, Satana akadje tamu lo lɔkɛlɛngɛ lele la Jehowa la tɛmɔlama, l’ekambɔ k’Ɛdɛna. Oma l’ekimanyielo k’olui, nde akatɛ Eva ɔnɛ naka nde sekola ɔlɛmbɛ wa Jehowa ko ndɛ olowa w’oma l’otamba wakandasekɛ, kete nde ayoyala oko Nzambi. Nde akate ɔnɛ: “[Nzambi, NW] mbeyaka ati: Lushi layunyole, ashu anyu wayudiho, ku nyayuyala uku dimi [Nzambi, NW], nyayeya akambu w’ololo ndu akambu wa kolo.” (Etatelu 3:⁠5) Eva aketawɔ awui w’olui ko akale olowa wakasekɛma.

3 Mɛtɛ Satana akate kashi. (Joani 8:44) Eva akayala ‘oko Nzambi’ lam’akandasale pɛkato paka lo woho wakandayasha ɔkɛndɛ wa mbɔsa tɛdikɔ lo kɛnɛ kaki ɔlɔlɔ la kɔlɔ, dikambo diakandahombe tshika l’anya wa Jehowa. Ndo, kânga mbakate Satana kashi, Eva akayovɔ. Ɔnkɔnɛ, ɔnɛ lakakondja wahɔ mɛtɛ oma lo pɛkato kakasale Eva aki Satana. Mɛtɛ, oyango waki Satana wakinde koponola lam’akandatshutshuyaka Eva dia nde sala pɛkato aki dia ndamɛ ndjâla nzambi. Eva mbakayala onto la ntondo lakoyele lam’akandasale pɛkato, kombeta ndoko edja, Adama akayɔtɔka l’ɔnɔngɔ ande. Anawɔ efula kombotɔ paka lo “pɛkato” oto koko wakayala ndo la tshina dia lowandji laki Satana, ko yema l’ɔkɔngɔ, andja ɔmɔtshi w’otondo wakangana oma le Nzambi ka mɛtɛ wakayotɔka.​—⁠Etatelu 6:5; Osambu 51:​5, NW.

4. (a) Ele nzambi k’andja ɔnɛ? (b) Wekɔ l’ohomba w’anto akɔna?

4 Andja ɔsɔ wakalanyema lam’akalɔ Mvula k’Elola. (2 Petero 3:⁠6) L’ɔkɔngɔ wa Mvula k’Elola, andja wa hende wakangana oma le Jehowa wakasalema, vɔ akɔ mbele polo ndo lo nshi yaso nyɛ. Bible mbutaka lo dikambo di’andja akɔ ɔnɛ: “An[d]ja w’otondo weekɔ lo lowandji la Nkanga kɔɔlɔ.” (1 Yowanɛ 5:​19, Dyokaneelo dy’oyooyo) Lam’ele vɔ mɔnyɔlaka ɛlɛmbɛ waki Jehowa, andja ɔnɛ kambɛka paka Satana. Nde mbele nzambi kawɔ. (2 Koreto 4:⁠4) Koko mɛtɛ, nde kema Nzambi kele la wolo. Nde hakoke mbisha anto ɔngɛnɔngɛnɔ kana mbasha lɔsɛnɔ; paka Jehowa oto mbakoka sala dikambo sɔ. Ɔnkɔnɛ, anto walanga monga la lɔsɛnɔ l’oshika ndo ndjâla l’andja wa dimɛna efula pombaka teyi ntondo ɔnɛ Jehowa mbele Nzambi ka mɛtɛ ko ndjêka dia sala lolango lande. (Osambu 37:​18, 27, 28; Undaki 12:13) Ɔnkɔnɛ, wekɔ l’ohomba efula w’apami la amato wele la mbetawɔ dia vɔ ndjâla ɛmɛnyi, mbuta ate mbewoya akambo wa mɛtɛ lo dikambo dia Jehowa.

5. Naa “ului a wuki w’emenyi” wakatɛkɛta Paulo lo dikambo diawɔ? Otote nkombo y’anto amɔtshi yakandafunde.

5 Tatɛ oma l’etatelo ka lɔsɛnɔ l’anto, anto wa kɔlamelo wa ngasɔ wakikɔ lanɛ la kɛtɛ. Lo Heberu tshapita 11, ɔpɔstɔlɔ Paulo akafunde nkombo yawɔ l’oshilo w’otale ndo nde mbaelɛka ɔnɛ: “Ului a wuki w’emenyi.” (Heberu 12:⁠1) Abɛlɛ, ɔna la hende lakote Adama l’Eva, mbaki onto la ntondo lakafundama lokombo l’oshilo waki Paulo. Vɔ tɛkɛtaka nto dikambo di’Ɛnɔka nde la Nɔa, wanɛ waki l’etena kaki la ntondo ka Mvula k’Elola. (Heberu 11:​4, 5, 7) Onto laleka mbeyama ele Abarahama, lokombakomba la dioho di’Ase Juda. Abarahama, ɔnɛ lakelamɛ ɔnɛ “Ongenyi a [Nzambi, NW],” akayoyala tshɛnde la Yeso, “omenyi wa kolamelo la mete.”​—⁠Jakoba 2:23; Enyelo 3:⁠14.

Woho Wakasambishaka Abarahama Akambo wa Mɛtɛ

6, 7. Woho akɔna wele lɔsɛnɔ l’Abarahama la etsha ande aki djembetelo yakɛnyaka ɔnɛ Jehowa mbele Nzambi ka mɛtɛ?

6 Woho akɔna wakakambe Abarahama oko ɔmɛnyi na? Oma lo mbetawɔ ka nge kaki lande le Jehowa ndo oma lo woho wakandakitanyiyaka awui ande tshɛ. Lam’akawawotɛ dia nde mumɔ oma l’osomba wa Ura dia todjasɛ lo wodja wanganyi etale, l’edja tshɛ ka lɔsɛnɔ lande, Abarahama aketawɔ. (Etatelu 15:7; Etsha 7:​2-4) Otowoyala anto waki komonga la ngelo shikaa tshike vɔ wototshika lɔsɛnɔ lahashikamala l’edie dia ndjodjasɛ l’osomba, lɛnɛ ele lotui tshitshi l’efula. Omalɔkɔ, lam’akamɔ Abarahama oma l’osomba ko mbetawɔ mbidjasɛ lo totombotombo, nde akasha djembetelo ya woke yakɛnyaka ɔnɛ nde akakitshaka wɛkamu ande le Jehowa Nzambi. Okitanyiya wakinde aki tshondo y’esambishelo le wanɛ wakendaka lɔkɛwɔ lande. Jehowa akatshɔkɔla Abarahama efula l’ɔtɛ wa mbetawɔ kande. Abarahama aki l’ɔngɔnyi kânga mbakandadjasɛka lo totombotombo. Lam’akawande Lɔta nde la nkumbo kande otsha lo lɔhɔmbɔ, Jehowa akakimanyiya Abarahama lam’akandatshu dia tɔlɔsha wanɛ wakawande, ko nde akatâtshungola. Daka diaki Jehowa di’ɔnɛ Abarahama ayota osangɔ ɔmɔtshi diakashikikɛma lam’akote wadiɛnde ɔna pami lo nshi yande y’osombe. Oma lo tshimbo y’Abarahama, anto wakɛnyi ɔnɛ Jehowa ekɔ Nzambi kasɛna kakotsha alaka ande.​—⁠Etatelu 12:​1-3; 14:​14-16; 21:​1-7.

7 Lam’akandayakalolaka oma la totshungola Lɔta, Abarahama akahomana la Mɛlɛkizedɛkɛ, nkumekanga ka Salɛma (osomba wakayelamɛka l’ɔkɔngɔ diko ɔnɛ Jerusalɛma), nde akalongola Abarahama awotɛ ate: “Kanga ulungu la kete akotshokole.” Ndo nkumekanga ka Sɔdɔma akahomana lande ko akalange mbosha weshasha. Koko Abarahama akatone. Lande na? Nɛ dia nde konangaka di’onto mbidja tamu lo dikambo di’Ɔnɛ lawosha ɛtshɔkɔ. Nde akate ate: “Dimi lambutshiba le [Jehowa Nzambi, NW], Khum’Ulungu, kanga ulungu la kete, nti: Dimi halose nduku yango yaye, kuyanga tshinyi ya mwanda kana y’okodi a lusabata; we utukuta wati: Dimi kakangonya Abarama.” (Etatelu 14:​17-24) Ande ɔmɛnyi w’ɔlɔlɔ waki Abarahama lee!

Wodja w’Ɛmɛnyi

8. Woho akɔna wakɛnya Mɔsɛ mbetawɔ ka woke le Jehowa?

8 Ndo lokombo la Mɔsɛ, kanula y’Abarahama mbatanema l’oshilo waki Paulo wakandatɛkɛta dikambo di’ɛmɛnyi. Mɔsɛ akatshike lomombo la l’Edjibito ndo akatokomɛ owandji wa wodja ɔsɔ waki la wolo efula dia nde nɔmbɔla ana w’Isariyɛlɛ otsha lo lotshungɔ. Oma lende akandakondja dihonga dia ngasɔ na? Oma lo mbetawɔ kande. Paulo ekɔ lo mbuta ate: ‘[Mose] akakeketsha otema wate kana oko onto lɛna Ɔnɛ lahɛnamaka.’ (Heberu 11:27) Tozambizambi ta l’Edjibito takɛnamaka, ndo takakokaka munandema. Kânga ɛlɔ kɛnɛ, dikishi diawɔ mambiaka anto efula. Koko, kânga mbahandɛnamaka, Jehowa aki onto la mɛtɛ le Mɔsɛ ndeka ndo tozambizambi tɔsɔ ta kashi tshɛ. Mɔsɛ komonga la tamu di’ɔnɛ Jehowa ekɔ ndo ɔnɛ nde ayofuta atɛmɔdi Ande. (Heberu 11:⁠6) Mɔsɛ akayala ɔmɛnyi wa lânde.

9. Woho akɔna wakahombe wodja w’Isariyɛlɛ kambɛ Jehowa olimu?

9 L’ɔkɔngɔ wa nde nɔmbɔla Ase Isariyɛlɛ otsha lo lotshungɔ, Mɔsɛ akayoyala losambi la sheke yakadje Jehowa nde la tokanula t’Abarahama takotɔ oma le Jakɔbɔ. Omalɔkɔ, wodja w’Isariyɛlɛ wakayoyala wodja waki Jehowa ndamɛ. (Etumbelu 19:​5, 6) Mbala ka ntondo, esambishelo ka lo wodja w’otondo kakahombe salema. Ɛtɛkɛta wakatɛkɛta Jehowa oma lo tshimbo y’Isaya l’ɔkɔngɔ w’ɛnɔnyi oko 800 wakakotshama mɛtɛ mɛtɛ oma l’etatelo ka wodja ɔsɔ mbotɔ: “Emenyi ami mbenyu, mbata [Jehowa]. Nyu nyeli ekambi ami wakamasonola, dia nyu mbeya, mbetawomi la nimbitela nyati: Dim’akone.” (Isaya 43:10) Woho akɔna wakahombe wodja ɔsɔ ndjokamba olimu oko ɛmɛnyi wa Jehowa na? Oma lo mbetawɔ la okitanyiya wakiwɔ ndo oma l’akambo wakâsalɛka Jehowa.

10. Akambo wa diambo wakasalɛ Jehowa Isariyɛlɛ aki djembetelo yakɔna, ndo etombelo akɔna wakayala?

10 Isariyɛlɛ aki suke la mbɔsa Kɛtɛ Yakalakema, lâsɔ ko ambeta oko ɛnɔnyi 40 l’ɔkɔngɔ wa wodja ɔsɔ mbotɔ. Atɔpi wakatshu dia tokemba osomba wa Jeriko, ko Rahaba, omoto ɔmɔtshi lakadjasɛka la Jeriko, akâkokɛ. Lande na? Nde akate ate: “Shu takuki uku akumia [Jehowa] ashi w’Uduwa a Tilili la ntundu kanyu lam’akanyatumbi uma l’Edjibitu. Ndu takuki uku akanyatshela khumi ya dikanga hyendi y’asi Amora, Sihona la Onga, la wedi wa Jorodana, la uku akanyâshili ushiki. Kam’akatuki lukumu loso, alimba asu wakakomo, ndu etema asu tshe wakayala ashi atu lu dikambu dianyu, ne dia [Jehowa Nzambi kanyu mbele Nzambi ka NW] l’ulungu ndu [ka] la kete.” (Jashua 2:​10, 11) Ɛkɔndɔ w’etsha wa mamba waki Jehowa akatshutshuya Rahaba nde la nkumbo kande dia vɔ mumɔ oma la Jeriko ndo tshika tozambizambi ta lɔkɔ dia ndjɔtɛmɔla Jehowa kâmɛ l’Isariyɛlɛ. Mɛtɛ, Jehowa akasha djembetelo ya woke oma lo tshimbo y’Isariyɛlɛ.​—⁠Jashua 6:⁠25.

11. Ɔkɛndɛ akɔna waki l’ambutshi w’Ase Isariyɛlɛ tshɛ lo kɛnɛ k’endana la mbewoya akambo wa Nzambi?

11 Lam’aki Ase Isariyɛlɛ wêke l’Edjibito, Jehowa akatome Mɔsɛ otsha le Farawɔ ndo akawotɛ ate: “Utshu le Farayo. Dimi lakakikitsha utema andi la etema wa ekambi andi, dia dimi menya akambu wa mamba l’atei awo. Ku we ayeya nkondwela on’aye la ukana aye uku akamatshela asi Edjibitu, ndu akambu wa mamba wakamatshi l’atei awo. Okone nyu nyayeya nyati: Dimi keli [Jehowa].” (Etumbelu 10:​1, 2) Ase Isariyɛlɛ wanɛ waki l’okitanyiya wakatɛka anawɔ etsha wa diambo waki Jehowa. Anawɔ, lo wedi awɔ, wakahombaka ndjotɛ anawɔ etsha ɛsɔ, ndo ɔsɔku mbakahombaka dikambo sɔ salema lo nɔnga la nɔnga. Ɔsɔku mbakahombe etsha wa mamba waki Jehowa tohwamaka. Woho akɔ wâmɛ mbele ndo ɛlɔ kɛnɛ, ambutshi wekɔ l’ɔkɛndɛ wa sambisha anawɔ.​—⁠Euhwelu k’Elembe 6:​4-7; Tukedi 22:⁠6.

12. Woho wakatshɔkɔla Jehowa Sɔlɔmɔna la Isariyɛlɛ aki djembetelo yakɔna?

12 Ɛtshɔkɔ w’efula wakatshɔkɔlaka Jehowa Ase Isariyɛlɛ etena kakawatshikalaka la kɔlamelo aki oko djembetelo mɔtshi le wedja wakasukana lawɔ. L’ɔkɔngɔ wa nde kɔndɔla ɛtshɔkɔ wakalake Jehowa dia mbatshɔkɔla, Mɔsɛ akate ate: “Wedja tshe wa la kete wayena vati: Nyu nyambetama lu lukumbu la [Jehowa], ku vo wayunyuka woma.” (Euhwelu k’Elembe 28:10) Sɔlɔmɔna akakondja lomba la ɔngɔnyi nɛ dia nde aki la mbetawɔ. Lo diolelo diande, wodja wakangɔnɛ ndo wakangɛngɛna l’etena k’otale lo wɔladi. Sho mbalaka ɔnkɔnɛ lo dikambo di’etena kɛsɔ: “Antu wa wedja wa khumi ya dikanga tshe ya la kete wakuki wata dia [lomba la, NW] Solomona, wakayakaka le ndi dia ndjulunga [lomba lande, NW].” (1 Khumi ya Dikanga 4:​25, 29, 30, 34) L’atei a wanɛ wakayakaka dia ndjenda Sɔlɔmɔna, ɔnɛ lakaleke mbeyama aki nkumekanga ka omoto ka Shɛba. L’ɔkɔngɔ wa nde mɛna ndamɛ woho wakatshɔkɔla Jehowa wodja w’otondo ndo wakandatshɔkɔla Sɔlɔmɔna, nde akate ate: “[Jehowa Nzambi kayɛ, NW], lakongenangena dia nkudjasha lu kiti ka diulelu di’Isariyele, atumbwami! [Nzambi kayɛ, NW] atukaka Isariyele ngandji.”​—⁠2 Ekondo 9:⁠8.

13. Kakɔna kaki oko djembetelo yoleki woke yakalongola Isariyɛlɛ, ndo ɛlɔlɔ akɔna wakondjaso oma lɔkɔ polo ndo lo nshi nyɛ?

13 Ɔpɔstɔlɔ Paulo akatɛkɛta dikambo diaki ondo oko djembetelo yoleki woke yakakondja Ase Isariyɛlɛ. Lam’akandatɛka Etshumanelo ka la Rɔmɔ dikambo di’Isariyɛlɛ wa l’emunyi, nde akate ate: “Wakawasha ɛtɛkɛta w’ekila waki Nzambi.” (Rɔmɔ 3:​1, 2, NW) Tatɛ la Mɔsɛ, Ase Isariyɛlɛ amɔtshi waki la kɔlamelo wakasambiyamɛka awui oma le Nzambi dia vɔ funda kɛnɛ kakasalɛka Jehowa Isariyɛlɛ, alako ande, ɛlɛmbɛ ande, ndo pɔlɔfɛsi yande. Oma l’Afundelo asɔ mbakɛnya afundji asɔ wa lo nshi ya ntondo nɔnga tshɛ​—⁠kâmɛ ndo nɔnga yaso ya lo nshi nyɛ​—⁠ɔnɛ Nzambi ɔtɔi mbekɔ, lokombo lande Jehowa.​—⁠Danyele 12:9; 1 Petero 1:​10-12.

14. Lande na kakahɛnyahɛnyamaka anto amɔtshi wakewoyaka akambo wa Jehowa?

14 Lonyangu ko, mbala efula Isariyɛlɛ kondjalaka la mbetawɔ, ko Jehowa akahombaka toma ɛmɛnyi le wodja ande hita. Efula k’ɛmɛnyi ɛsɔ wakahɛnyahɛnyamaka. Paulo akate ɔnɛ amɔtshi “wakawawɔlɛ ndo wakaakɔmɔla eshingɔ, wakakeleka amɔ[tshi] mɔɔlɔla ko wakawa[d]je lo lokanu.” (Ebreyo 11:​36, Dyokaneelo dy’oyooyo) Wasɔ mɛtɛ waki ɛmɛnyi wa kɔlamelo! Ekɔ kandji efula nɛ dia, mbala efula, anyawɔ w’ase wodja wakasɔnama oma le Jehowa mbakâhɛnyahɛnyaka! (Mateu 23:​31, 37) Mɛtɛ, pɛkato ka wodja kakayokoma woke efula, ko l’ɔnɔnyi 607 N.T.D., Jehowa akatome Ase Babilɔna dia vɔ tolanya Jerusalɛma la tɛmpɛlɔ kayɔ ndo tɔla Ase Isariyɛlɛ efula wakahandɔ otsha lo lɔhɔmbɔ. (Jeremiya 20:4; 21:10) Onde lâsɔ mbakakomɛ wodja w’ɛmɛnyi, wanɛ wakahombe mbewoya lokombo la Jehowa? Kema.

Tozambizambi Tambodjama l’Ohemba

15. Woho akɔna wakewoyamaka akambo wa Nzambi kânga lam’aki Ase Juda lo lɔhɔmbɔ la Babilɔna?

15 Kânga lam’akiwɔ lo lɔhɔmbɔ la Babilɔna, ase wodja akɔ, wanɛ waki la kɔlamelo, komengenga dia mbewoya akambo w’endana la Lozambi la Jehowa ndo wolo ande. Oko ɛnyɛlɔ, Danyɛlɛ akalembetshiya alɔ wakɛnyi Nɛbukadinɛza, akatɛ Bɛlɛshaza kitshimudi y’efundelo ka l’ehele, ndo konanga sala kɔlɔ la ntondo ka Dariyo lo dikambo dia dɔmbɛlɔ. Ndo lam’akatone Ase Hɛbɛru asato dia nkusɛ adwe la ntondo ka lohingu lɔmɔtshi, vɔ wakasha Nɛbukadinɛza djembetelo ya diambo.​—⁠Danyele 3:​13-18; 5:​13-29; 6:​4-27.

16. Woho akɔna wakatalaki Jehowa okalwelo w’Isariyɛlɛ oya lo kɛtɛ yawɔ, ndo okalwelo ɔsɔ waki l’oyango akɔna?

16 Koko, Jehowa aki la sangwelo dia nyomosha wodja w’otondo w’Isariyɛlɛ djembetelo lo kɛtɛ yawɔ. Ezekiyɛlɛ, ɔnɛ laki omvutshi l’atei w’Ase Juda waki lo lɔhɔmbɔ la Babilɔna, akafunde tɛdikɔ takɔshi Jehowa lo dikambo dia kɛtɛ yakalanyema vwa: “Dimi layunyukitshiya ului a wuki w’antu, nyu khumbu ka Isariyele tshe. Antu wayulala lu esumba, wayuhika mvudu lu ahuli w’elanyelu.” (Ezekiyele 36:10) Lande na kakasale Jehowa dikambo sɔ na? Ntondotondo, ele dia mbewoya lokombo lande. Nde akate oma lo tshimbo y’Ezekiyɛlɛ ate: “Aha lu dikambu dia nyu, nyu khumbu ka Isariyele, mbatshami okone. Keli lu dikambu dia lukumbu lami l’ekila, lakanyasuwula l’atei a wedja.”​—⁠Ezekiyele 36:22; Jeremiya 50:⁠28.

17. Etena kakɔna kakafundama ɛtɛkɛta wa lo Isaya 43:​10, ndo kakɔna katawɔ lɔkɔ?

17 Aki lam’akandewoyaka ɔnɛ Isariyɛlɛ ayokalola oma lo lɔhɔmbɔ la la Babilɔna mbakafunde Isaya ɛtɛkɛta wele lo Isaya 43:​10, ata ɔnɛ Isariyɛlɛ ekɔ ɔmɛnyi wa Jehowa, okambi ande. Lo Isaya 43 la 44, Jehowa nembetshiyama oko Otungi, Okengi, Nzambi, Ɔnɛ lele Ekila, Otshungudi, ndo Nkumekanga k’Isariyɛlɛ. (Isaya 43:​3, 14, 15; 44:⁠2) Ase Isariyɛlɛ wakatɔlama otsha lo lɔhɔmbɔ nɛ dia mbala efula vɔ kômbotombolaka oko wende ɔsɔku. Koko, vɔ wakatetemala monga anto ande. Jehowa akawatɛ ate: “Tukaki woma, ne dia lakakushimbela. Dimi lakaketi lukumbu laye; lami keye.” (Isaya 43:⁠1) Lɔhɔmbɔ l’Ase Isariyɛlɛ la Babilɔna lakahombe komɛ.

18. Woho akɔna wakɛnya otshungwelo w’Isariyɛlɛ oma la Babilɔna ɔnɛ Jehowa mbele Nzambi ɔtɔi ka mɛtɛ?

18 Mɛtɛ, Jehowa akatshungola Isariyɛlɛ oma la Babilɔna dia nde mbidja tozambizambi l’ohemba. Nde akadje la tozambizambi t’ase wedja tɔfwɛfwɛ dia tɔ tondja ɛmɛnyi atɔ, ndo nde akɔshi Isariyɛlɛ oko ɔmɛnyi ande. (Isaya 43:​9, 12) Lam’akandatshungola Isariyɛlɛ oma lo lɔhɔmbɔ, nde akɛnya ɔnɛ, lo weoho akɔ tshɛ, tozambizambi ta la Babilɔna kondjala tozambizambi mɛtɛ, ndo ɔnɛ ndamɛ oto mbele Nzambi ka mɛtɛ. (Isaya 43:​14, 15) Lo yɛdikɔ y’ɛnɔnyi oko 200 la ntondo ka vɔ tomba oma lo lɔhɔmbɔ, Lam’akandɔshi Kurɔ, nkumekanga k’Ase Pɛrɛsiya oko okambi ande dia nde tshungola Ase Juda, Jehowa akasha djembetelo kina yɛnya Lozambi lande. (Isaya 44:28) Isariyɛlɛ akahombe tshungwama. Lande na? Jehowa ekɔ lo nembetshiya ate: “Dia vo [Isariyɛlɛ] nyanganya lutumbu lami.” (Isaya 43:21) Dikambo sɔ diakahombe nyomowasha diaaso dia vɔ mbewoya akambo ande.

19. Djembetelo yakɔna yakɛnyama lam’akatɛ Kurɔ Ase Isariyɛlɛ dia vɔ kalola oya la Jerusalɛma ndo oma lo kɛnɛ kakasale Ase Juda waki la kɔlamelo l’ɔkɔngɔ wa vɔ kalola?

19 Lam’akakoke etena kakashikikɛma, Kurɔ k’Ose Pɛrɛsiya akalɛmbia Babilɔna oko wakadiatama la ntondo. Kânga mbakinde opanganu, Kurɔ akewoya Lozambi la Jehowa lam’akandatɛ Ase Juda waki la Babilɔna ate: “Untu tshe l’atei anyu leli usi wudja wa [Jehowa, Nzambi kande, NW], ayali la ndi! Ndi atshu la Jerusalema ya la Juda, dia ntuhika luudu la [Jehowa Nzambi k’Isariyɛlɛ, NW]​—⁠ndi keli [Nzambi ka mɛtɛ, NW].” (Ezera 1:⁠3) Ase Juda efula waketawɔ. Vɔ wakasale lɔkɛndɔ l’otale otsha lo Kɛtɛ Yakalakema ko wakatohikaka ediakelo ka nambolaka elambo lo dihole diaki tɛmpɛlɔ ntondo. Kânga mbakawâkɔmɔlaka otema ndo mbakawâhetshaka efula, vɔ wakayohikaka tɛmpɛlɔ nto kâmɛ ndo osomba wa Jerusalɛma. Akambo asɔ tshɛ wakasalema oko wakate Jehowa, “Aha uma lu wulu wa ta, kana uma lu khudu, keli uma le [n]yuma [kande].” (Zekariya 4:⁠6) Ekotshamelo k’akambo asɔ kaki djembetelo kina yɛnya ɔnɛ Jehowa mbele Nzambi ka mɛtɛ.

20. Kânga mbakasalaka Isariyɛlɛ akambo wa kɔlɔ, kakɔna kakokaso mbuta lo dikambo dia woho wakawewoyaka lokombo la Jehowa lo nshi ya ntondo?

20 Ɔnkɔnɛ, Jehowa akatetemala kamba l’Ase Isariyɛlɛ oko ɛmɛnyi ande, kânga mbakiwɔ wodja w’anto wele kema kokele, ndo wakatɔmbɔkɔka mbala mɔtshi. L’etena kaki la ntondo ka Kristo ndja, wodja ɔsɔ, kâmɛ la tɛmpɛlɔ kawɔ ndo olimu awɔ w’ɔlɔmbɛdi, mbakɛnyaka didjidji di’etshina k’ɔtɛmwɛlɔ wa mɛtɛ wa l’andja w’otondo. Onto tshɛ lâla akambo wakasalɛka Jehowa Isariyɛlɛ l’Afundelo w’Ase Hɛbɛru, kokaka mbetawɔ aha la tamu ɔnɛ ekɔ paka Nzambi ɔtɔi ka mɛtɛ, lokombo lande Jehowa. (Euhwelu k’Elembe 6:4; Zekariya 14:⁠9) Koko, lokombo la Jehowa lakahombe nyomewoyama efula, dikambo sɔ mbayotɔtɛkɛta lo sawo diaso diayela.

Onde Wɛ Mbohɔka?

◻ Woho akɔna wakɛnya Abarahama ɔnɛ Jehowa mbele Nzambi ka mɛtɛ?

◻ Dionga diakɔna dia lânde diaki la Mɔsɛ diakawosha diaaso dia nde monga ɔmɛnyi wa kɔlamelo?

◻ Lo yoho yakɔna yakewoyaka Isariyɛlɛ wedja ekina akambo wa Jehowa?

◻ Woho akɔna waki otshungwelo w’Ase Isariyɛlɛ oma la Babilɔna djembelo yɛnya ɔnɛ Jehowa ndamɛ oto mbele Nzambi ka mɛtɛ?

[Caption]

Oma lo mbetawɔ l’okitanyiya ande, Abarahama akewoya Lozambi la Jehowa lo yoho ya lânde

    Ekanda wa l’Ɔtɛtɛla (1983-2025)
    Tomba
    Ɔtɔ
    • Ɔtɛtɛla
    • Kahana l'onto
    • Nango
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Ɛlɛmbɛ w'okambelo
    • Awui wa sheke
    • Paramètres de confidentialité
    • JW.ORG
    • Ɔtɔ
    Kahana l'onto