‘Nyɔi Ayɔlɛmbiama’
“Utunyi a ndjihelu wayolembiama eli nyoi.” —1 KORETO 15:26.
“DIMI lekɔ la mbetawɔ lo . . . eolwelo ka demba, la lɔsɛnɔ la pondjo.” Ngasɔ mbata Apɔstɔlɔ wa l’Ɛtɛmwɛlɔ. Aseka Mupɛ l’ase Asɔnyi lawɔ totaka oma k’ɛse otema ngasɔ tena tshɛ wohɛ ɔnɛ wetshelo awɔ mbɔtɔnɛka efula la filozofi k’Ase Ngirika oleki wetshelo w’Akristo. Koko, ɔpɔstɔlɔ Paulo akatone filozofi k’Ase Ngirika ndo kombetawɔ wetshelo w’ɔnɛ anima havu. Nde aketawɔka l’eshikikelo tshɛ ɔnɛ lɔsɛnɔ la lo nshi yayaye lekɔ ndo akafunde l’ekimanyielo ka nyuma k’ekila ɔnɛ: “Utunyi a ndjihelu wayolembiama eli nyoi.” (1 Koreto 15:26) Ko dikambo sɔ alembetshiyadiɔ le anto wokovɔ na?
2 Dia kadimola dimbola sɔ, tonyomenda sawo diaki Paulo di’eolwelo diɔkɔndwami lo 1 Koreto tshapita 15. Wɛ ayohɔ dia l’avɛsa w’etatelo, Paulo akɛnya eolwelo oko wetshelo ɔmɔtshi w’ohomba efula w’Akristo. Kakianɛ nde amboka wombola ɔmɔtshi w’ohomba efula ɔnɛ: “Keli omotshi ayuta ati: Ukundi wulwama antu wakavu? Wuhu akona a dimba wayuwuya la dio?”—1 Koreto 15:35.
Demba dia Woho Akɔna?
3 Lo mimbola dimbola sɔ, ndjaka oko Paulo akalangaka minya shɛngiya yaki la filozofi kaki Platon. Platon aketshaka ɔnɛ onto ekɔ l’anima wahavu watshikala la lɔsɛnɔ lam’avɔ demba. Wanɛ wakodiama lo wetshelo ɔsɔ wakɛnaka wetshelo w’Akristo w’eolwelo oko anyanya. Naka anima havu, ko kakɔna kolwama lâsɔ na? Lâsɔ mɛnamaka di’oko wetshelo w’eolwelo hasungana. Naka demba diambɔvɛngɔ lo ditshu, ngande wakoka eolwelo monga lâsɔ na? Heinrich Meyer, nomb’ewo kɛmɔtshi l’akambo wa Bible mbutaka ate: Atunyi w’Ase Kɔrɛtɔ amɔtshi wakayaɛkɛka lo “filozofi k’ɔnɛ tenyi dia demba hadiokokaki sɔngama nto pondjo.”
4 Paulo ambotondja tonginyanginya tawɔ sɛkɛ ate: “We nginyanginya! kene kun[ɛ]ye weme lu kete, hatumbi tshikima to kambuvo. La kene kunaye, we hune utundu w’engo, keli we ayune paka wuhu utu, kana wa epunga, kana wuhu ukina. Keli [Nzambi] atushaka wuhu uku utundu, uku alangandi: wuhu la wuhu utundu awo.” (1 Koreto 15:36-38) Nzambi hatolola anto l’alemba waki lawɔ lanɛ la nkɛtɛ. Koko, okadimwelo ɔmɔtshi wayonga.
5 Paulo ambɛdika eolwelo la woho watotombaka lɔtɔngɔ. Lɔtɔngɔ la tshitshɛ l’olowa hafɔnɛ kânga yema la osongo alɔ. Dibuku The World Book Encyclopedia mbutaka ɔnɛ: “Lam’atatɛ lɔtɔngɔ tomba, lɔ kotolaka ashi efula. Ashi mbatsha dia etshikitanu ɛmɔtshi ntshama l’etei ka lɔtɔngɔ. Ashi akɔ mbanunya lɔtɔngɔ ko lɔ kamula lo lohoso lalɔ.” Oma lâsɔ, kete lɔtɔngɔ lambovɔ ko ndjotomba lɔnɔngɔ. “Nzambi ambolisha demba” ko nde mbidja ɛlɛmbɛ wa siansɛ wayokimanyiya dia lɔ pama, ndo dia lɔtɔngɔ tshɛ monga la woho alɔ w’otamba. (Etatelu 1:11) Woho akɔ wamɛ, Akristo w’akitami mvɔka ntondo oko anto, mbut’ate l’alemba w’emunyi. Ko l’ɔkɔngɔ diko, Nzambi ndjowaololaka l’alemba w’eyoyo l’etena kakandashikikɛ. Oko wakatɛ Paulo Ase Filipi, “Jesu Kristu . . . ayuhiluya alimba asu wukitshikitshi, dia vo nfana la dimba dia lutumbu landi.” (Filipi 3:20, 21; 2 Koreto 5:1, 2) Vɔ mbolwamaka l’alemba wa nyuma ndo mbidjasɛ lo dihole dia lo nyuma.—1 Joani 3:2.
6 Onde dui sɔ diekɔ wolo efula mbetawɔ? Kema. Paulo kanaka ɔnɛ nyama yekɔ la weho w’alemba efula wotshikitanyi. Lâdiko dia lâsɔ, nde mɛnyaka otshikitanu wele l’asa andjelo wa l’olongo l’anto wele l’alemba w’emunyi la dikila ate: ‘Alemba wa l’olongo wekɔ ndo alemba wa la nkɛtɛ wekɔ.’ Tekɔ nto la weho wa ditongami efula diele kema la lɔsɛnɔ. La ntondo k’ase siansɛ ndjoshola ɔnɛ tɔɔtɔ ta l’olongo tekɔ weho efula, ɛnyɛlɔ wonya la ngɔndɔ, tɔɔtɔ ta weke ta beela, ndo tɔɔtɔ ta totshitshɛ, Paulo akate ate: “yoto la yoto yambutshikitana lu lutumbu.” Lo menda dikambo sɔ, shi sunganaka sho mbuta ɔnɛ Nzambi kokaka mbisha Akristo w’akitami wayolwama alemba wa nyuma wasungana?—1 Koreto 15:39-41.
7 Oma laŝɔ ko Paulo ndjota nto ate: “Osoku mbeli eulwelu ka wane wakavu. To kambunema engo k’ehondelo, kambulwama engo kahahonde.” (1 Koreto 15:42) Demba di’onto di’emunyi pɔndaka oyadi kânga diekɔ kokele. Diɔ kokaka ndjakema. Oko ɛnyɛlɔ, Paulo akate ɔnɛ Yeso lakolwama takinde la dia “kalula ntu l’ehondelo.” (Etsha 13:34) Totondôlɔ pondjo la demba di’ɛhɔndɛlɔ, kânga mbakinde la demba di’emunyi dia kokele. Nzambi mbishaka akitami wolwama alemba wahahɔndɛ—alemba wahavu ndo wahakoke pɔnda. Paulo ambotetemala mbuta ɔnɛ: “To kambunema la dionyo; kambulwama la lutumbu. Kambunema la wodu; kambulwama la wulu. Kambunema demba ku dimba; diambulwama dimba dia nyuma.” (1 Koreto 15:43, 44) Paulo ambota nto ate: “Dieli la kene ka nyoi dia ndota [“eongelo kahavu,” NW].” Eongelo kahavu kɛdikɛdi kaha l’ekomelo, lɔsɛnɔ lahalanyemaki. (1 Koreto 15:53; Heberu 7:16) Lo yoho shɔ, wanɛ wolwama ndɔtaka ‘efanelo k’onto la l’olongo,’ ka Yeso, ɔnɛ lakatshe dia vɔ mbolwama.—1 Koreto 15:45-49.
8 Kânga mbatshama okadimwelo ɔsɔ, ambolwami mongaka paka anto akɔ wâmɛ wakiwɔ la ntondo ka vɔ mvɔ. Vɔ wayolɔ la yimba yakɔ yâmɛ ndo la waonga akɔ wâmɛ w’Okristo. (Malaki 3:3; Enyelo 21:10, 18) Lo yoho shɔ vɔ fɔnaka la Yeso Kristo. Nde akakadimɔ oma lo nyuma otsha l’onto. Oma lâsɔ, nde akavu ndo akolɔ oko nyuma. Koko, “Jesu Kristu eko pupu lui ndu elo, ndu pundju.” (Heberu 13:8) Ande diɛsɛ dia lotombo diele l’akitami lee! Paulo ate: “Keli lam’ayolota kene k’ehondelo kene kahahonde, lam’ayolota kene ka nyoi [“eongelo kahavu,” NW], ku diui diufundami diayushidiyama ati: Nyoi ambolembiama [“pondjo,” NW]. Nyoi li, [“otshumba ayɛ ewɔ,” NW] na? Nyoi li wanga aye ewo na?”—1 Koreto 15:54, 55; Isaya 25:8; Hosea 13:14.
Eolwelo ka la Nkɛtɛ?
9 Onde miliyɔ y’anto wele bu l’elongamelo ka monga la lɔsɛnɔ la lo nyuma laha l’ekomelo l’olongo wekɔ l’elongamelo kɛmɔtshi oka? Eelo kekɔ! L’ɔkɔngɔ wa nde nembetshiya ɔnɛ eolwelo ka l’olongo kayoyala lo nshi ya wôngelo wa Kristo, Paulo ambahɛ akambo akina ate: “L’okongo diku, ekumelu kayuya lam’ayundukimo diulelu le [Nzambi] Shesu, lam’ayundulanya diulelu tshe, luwandji tshe, diahemelu la wulu tshe.”—1 Koreto 15:23, 24.
10 ‘Ekomelo’ kɛdikɛdi ekomelo ka Diolelo diaki Kristo di’Ɛnɔnyi Kinunu, lam’ayokaloya Yeso Diolelo l’anya wa Nzambi ndo She l’okitshakitsha ndo la kɔlamelo tshɛ. (Enyelo 20:4) L’etena kɛsɔ mbayokotshama sangwelo diaki Nzambi “dia sanganya diango tshe le Kristu, ndu dia l’ulungu, ndu diango dia la kete.” (Efeso 1:9, 10) Koko, ntondotondo Kristo ayolanya ‘waolelo la mandji tshɛ ndo wolo tshɛ,’ walɔshana la lolango la Nzambi Nkum’olongo. Dikambo sɔ hakome paka l’elanyelo ka l’Armangɛdɔna keto. (Enyelo 16:16; 19:11-21) Paulo ate: “Dieli la ndi [Kristo] mbulela, edja ndu lam’ayundukamela atunyi andi tshe la tshina di’ekulu andi. Utunyi a ndjihelu wayolembiama eli nyoi.” (1 Koreto 15:25, 26) Eelo, etombelo tshɛ w’oma lo pɛkato k’Adama la nyɔi wayonyɛma. Lâsɔ mɛtɛ kayetɛ Nzambi ‘waombo wohɔma’ hwe lo mbolola wanɛ wakavu.—Joani 5:28.
11 Ɔsɔ mbele etongelo ka hende k’anto kana anima. Onde dikambo sɔ diekɔ wolo ntshama? Diayokotshama nɛ dia Osambu 104:29, 30 toshikikɛka ɔnɛ Nzambi kokaka ntsha dikambo sɔ lam’adiaso ɔnɛ: “Lam’atuyosaka nyumu yawo, vo watuvokaka, watukadimoka ditshu ntu. We katutumaka [“nyuma kayɛ,” NW], mbatuwutungamaka.” Kânga mbayonga wanɛ wayolɔ la lonto lakɔ lâmɛ laki lawɔ la ntondo ka vɔ mvɔ, vɔ hawotonga l’ohomba wa monga la demba diakɔ diâmɛ. L’ɛnyɛlɔ ka wanɛ wayolwama otsha l’olongo, Nzambi ayowasha woho wa demba diɛnande dimɛna. Aha la tamu, alemba w’eyoyo hawotonga la hemɔ ndo wayɔfɔna la wanɛ waki lawɔ ntondo woho wa elangimi awɔ mbaeya lam’ayowolɔ.
12 Etena kakɔna kayomɛ eolwelo ka lanɛ la nkɛtɛ na? Lo dikambo dia Lazaro, ɔnango lakavu, Mata akate ate: ‘Dimi mbeyaka nte nde ayolɔ lo eolwelo ka lushi l’ekomelo.’ (Joani 11:24) Ngande wakandeye dikambo sɔ na? Lo nshi yande, eolwelo aki dikambo dia wamanu efula, nɛ dia Afarisɛ waketawɔka dikambo diakɔ, koko Asadukɛ kodietawɔka. (Etsha 23:8) Kânga mbakidiɔ ɔsɔku, Mata akeyaka dia amɛnyi waki la ntondo ka Kristo waki l’elongamelo lo eolwelo. (Heberu 11:35) Ndo nto, nde akakoke mɛna lo Danyele 12:13 ɔnɛ eolwelo kayonga lo lushi l’ekomelo. Ondo nde akoke Yeso ndamɛ ata dikambo diakɔ. (Joani 6:39) ‘Lushi l’ekomelo’ lɔsɔ sanga etena kakɔ kâmɛ la Diolelo dia Yeso di’Ɛnɔnyi Kinunu. (Enyelo 20:6) Ohokanyiya ɔlɔ wayonga lo ‘nshi’ shɔ lam’ayomɛ ekambokambo kɛsɔ!—Ɛdika la Luka 24:41.
Akɔna Ayolɔ?
13 Lo Enyelo 20:12-14 mbɔkɔndwami ɛnɛlɔ kaki Joani kendana l’eolwelo ka la nkɛtɛ: “Ku dimi lakenyi antu wakavu, wa waki ndu wa tshitshe, wemadi la ntundu ka kiti ka diulelu; wakafula abuku. Ku wakafula buku dikina, diaki buku dia [“lɔsɛnɔ,” NW]. Wakalumbuya antu wakavu uma l’akambu wakafundama lu abuku, uku waki etsha awo. Ashi a waki wakatundja edu waki loko; ndu Nyoi la Udimu a Pengandu wakatundja edu waki loko. Wakalumbuya untu l’untu uku waki etsha andi. Wakakadja Nyoi la Udimu a Pengandu lu eduwa ka dja. Nyoi ka hendi kako keli eduwa ka dja!”
14 L’atei a wanɛ wayolɔ mbayonga ndo ‘anto a wake ndo wa totshitshɛ,’ anto wa lokumu l’anto k’anto wanɛ wakasɛnaka ndo wakavu. Eelo, ndo ana mbayonga l’atei w’anto asɔ wayolɔ! (Jeremiya 31:15, 16) Etsha 24:15 tewoyaka dikambo dikina di’ohomba ɔnɛ: “Eulwelu k’anto w’ololo l’anto wa kolo uma lu nyoi kayuyala.” Anto wa lokumu l’atei ‘w’anto w’ɔlɔlɔ’ ayonga apami la amato wa kɔlamelo wa lo nshi ya ntondo, oko Abɛlɛ, Ɛnɔka, Nɔa, Abarahama, Sara la Rahaba. (Heberu 11:1-40) Ohokanyiya dia wɛ okoka sawola l’anto asɔ ndo wokɔkɔndɔlɛ awui wa lo Bible wakawɛnyi la washo awɔ wambeta deko aha nɛ! L’atei ‘w’anto w’ɔlɔlɔ’ mbayonga ndo nunu di’anto woka Nzambi wɔma wavɔ nshi nyɛ ndo waki kondjala l’elongamelo ka lɔsɛnɔ la l’olongo. Onde wɛ ekɔ l’ose nkumbo ɔmɔtshi kana olangimi ayɛ ɔmɔtshi lokoki monga l’atei w’anto asɔ? Ande ekeketshelo dia mbeya ɔnɛ wɛ ayokoka mbaɛna nto lee! Ko waa na wele ‘anto wa kɔlɔ’ wanɛ wayolɔ ndo vɔ lawɔ na? Vɔ wekɔ miliyɔ kana miliyara y’anto wakavu aha la kondja diaaso dia mbeka ndo kitanyiya akambo wa mɛtɛ wa lo Bible.
15 Ko ngande ‘wayolomboyama wanɛ wayolɔ l’awui wakafundama l’abuku lo ndjela etsha awɔ’ na? Etsha awɔ wa ntondo hafundami l’abuku asɔ; nɛ dia lam’akawavu, vɔ wakafute pɛkato yakawatshe lam’akiwɔ weke la lɔsɛnɔ. (Romo 6:7, 23) Koko, wanɛ wayolɔ wayotetemala monga la tshina dia pɛkato kaki Adama. Lâsɔ, abuku asɔ wayoshikikɛ ɛlɛmbɛ wa Nzambi wahomba anto tshɛ ndjela dia vɔ kondja wahɔ w’efula oma l’olambo wa Yeso Kristo. Lam’ele etombelo w’ekomelo wa pɛkato k’Adama ambonyema, ‘nyɔi ayɔlɛmbiama’ pondjo pondjo. L’ekomelo k’ɛnɔnyi kinunu, Nzambi ‘ayolɛ diangɔ tshɛ, ndo anto tshɛ.’ (1 Koreto 15:28) Anto hawotonga l’ohomba w’olimu w’Ɔlɔmbɛdi a Lâdiko kana w’Otshungodi nto. Anto tshɛ wayonga l’alemba wa kokele oko diaki l’Adama l’etatelo.
Eolwelo ka l’Ɔnɔngɔ
16 Lam’ele eolwelo k’otsha l’olongo kayotshama l’ɔnɔngɔ, “untu l’untu lu dihuli diandi,” ekɔ mɛtɛ di’eolwelo ka la nkɛtɛ hatela ndoko ofukutanu ɔtɔi w’anto ndolanɛ osangɔ ɔtɔi. (1 Koreto 15:23) Mbokɛmaka lâsɔ dia eyoyo wayolɔ wayonga l’ohomba wa kokamɛ. (Ɛdika la Luka 8:55.) Vɔ wayonga l’ohomba w’ekimanyielo ka l’emunyi—ndo djekoleko—ekimanyielo ka lo nyuma dia vɔ kondja ewo ka Jehowa Nzambi la Yeso Kristo kasha lɔsɛnɔ. (Joani 17:3) Naka anto tshɛ mbolɔ mbala kakɔ ɔtɔi, kete ayonga wolo mbakokɛ dimɛna dimɛna. Sho kokaka mbetawɔ ɔnɛ anto wayoyolɔka yema yema. Ondo Akristo wa kɔlamelo wakavu yema tshitshɛ la ntondo ka dikongɛ diaki Satana komɛ mbayonga l’atei a wanɛ wayolɔ ntondo. Sho kokaka nongamɛ nto di’anto wa kɔlamelo wa lo nshi ya ntondo wanɛ wayokamba oko “ewandji” wayolɔ esadi—Osambu 45:16.
17 Koko, hatohombe mbisha tokanyi taso hita l’akambo asɔ. Ekɔ akambo efula wele Bible hatɛkɛta. Bible hakɔndɔla kɛnɛ kendana la woho, etena, kana ahole wayolɔ anto. Tɔ hatotɛ woho wayokondja anto asɔ mvudu, mbo ya ndɛ ndo ahɔndɔ. Ndo hatokoke mbuta l’eshikikelo tshɛ woho wayotsha Jehowa l’akambo wele oko: diodjelo ndo okokelo w’ana wayolɔ kana woho wayondodja yimba l’akambo amɔtshi wayendana l’angɛnyi ndo elangimi aso. Lo mɛtɛ, kema kɔlɔ ndjambola di’akambo asɔ; koko, hasungana sho mbetsha wenya lo kadimolaka wembola wahakoke kadimwama l’etena kɛnɛ. Toleke mbidja yimba lo woho wahombaso kambɛ Jehowa la kɔlamelo tshɛ ndo dia kondja lɔsɛnɔ la pondjo. Akristo w’akitami wekɔ lo sukɛ elongamelo kawɔ k’eolwelo ka lotombo k’otsha l’olongo. (2 Petero 1:10, 11) ‘Ɛkɔkɔ ekina’ nongamɛka lɔsɛnɔ la pondjo la nkɛtɛ l’ɛlɔmbwɛlɔ ka Diolelo diaki Nzambi. (Joani 10:16; Mateu 25:33, 34) Lo kɛnɛ kendana l’akambo efula wahatamane fundo lo dikambo dia eolwelo, sho ndjaɛkɛka tsho le Jehowa. Ɔngɛnɔngɛnɔ wayonga laso lo nshi yayaye wekɔ l’anya w’Ɔnɛ lakoka ‘kotsha saki k’ɛngɔ tshɛ kele la lɔsɛnɔ.’—Osambu 145:16; Jeremiya 17:7.
18 Paulo ambokomiya sawo diande lo mbuta ɔnɛ: “Tuki [Nzambi] lusaka, one latutushaka [“otshumba,” NW] uma le Khumesu Jesu Kristu.” (1 Koreto 15:57) Eelo, nyɔi kakaye oma le Adama kayodjama otshumba oma l’olambo w’etshungwelo wa Yeso Kristo, ndo Akristo w’akitami la ‘ɛkɔkɔ ekina’ mbayodja otshumba akɔ. Lo mɛtɛ, ‘ɛkɔkɔ ekina’ wêke la lɔsɛnɔ ɛlɔ kɛnɛ wekɔ l’elongamelo ka lânde l’atei wa lɔlɔnga lɔnɛ. Oko wewɔ l’atei wa ‘lemba la woke,’ latatetemala la fulanɛ, vɔ mbeyaka mbika lo ‘fɔnu ka woke’ kayaye ko hawonganɛ nyɔi woho wetɔ! (Enyelo 7:9, 14) Koko, koyanga wanɛ wavɔ nɛ dia ‘tena ndo akambo waki kosangoyama’ kana wadiakema oma le anto waki Satana kokaka nongamɛ eolwelo.—Undaki 9:11.
19 Ɔnkɔnɛ, tekɔ lo kongɛ l’asolo walomɔlomɔ lushi lɔsɔ la lotombo layɔlɛmbiama nyɔi. Mbetawɔ kaso ka nge lo daka diaki Jehowa di’eolwelo toshaka kanyi y’ɔlɔlɔ l’akambo asɔ. Oyadi kakɔna tshɛ kayotokomɛ lo lɔsɛnɔ lɔnɛ—oyadi kânga sho pombaka mvɔ—ndoko ɛngɔ ɔtɔi kakoka toshishɛ difuto diakatolake Jehowa. Omalɔkɔ, dako di’ekomelo diaki Paulo le Ase Kɔrɛtɔ sunganaka ɛlɔ kɛnɛ oko wakidiɔ l’ɛnɔnyi nunu pende wambeta ɛnɛ: “Okone, anyasu wa ngandji, nyutetemali, nyutamanya ntsha ulimu wa Khumadiondjo nshi tshe, ne dia nyu mbeyaka nyati: pa kanyu le Khumadiondjo kema anyanya.”—1 Koreto 15:58.
[Study Questions]
1, 2. (a) Naa elongamelo kakasha ɔpɔstɔlɔ Paulo lo dikambo dia wanɛ wakavu? (b) Wembola akɔna wendana l’eolwelo wakoke Paulo?
3. Bonde kakatone anto amɔtshi mbetawɔ eolwelo?
4, 5. (a) Bonde kataso ɔnɛ anto asɔ waha la kɔlamelo wakadjaka tamu t’anyanya na? (b) Lembetshiya wɛɛla waki Paulo wa ‘lɔtɔngɔ.’ (c) Woho akɔna wa demba wayosha Nzambi akitami wayolɔ na?
6. Bonde kakokaso mbetawɔ ɔnɛ Nzambi kokaka mbisha wanɛ wayolɔ alemba wa nyuma wasungana na?
7. Eongelo kahahɔndɛ kɛdikɛdi na? ndo kahavu kɛdikɛdi na?
8. (a) Ngande weyaso ɔnɛ wanɛ wayolɔ wekɔ paka la lonto lakɔ lâmɛ laki lawɔ lam’akiwɔ la lɔsɛnɔ lanɛ la nkɛtɛ na? (b) Pɔlɔfɛsi yakɔna yayokotshama lam’ayonga eolwelo na?
9, 10. (a) Lo ndjela 1 Koreto 15:24, ‘ekomelo’ kɛdikɛdi na, ndo akambo akɔna wendana la tɔ wayotshama? (b) Dia nyɔi nɛmbiama, kakɔna kahomba ntshama na?
11. (a) Ngande weyaso ɔnɛ Nzambi kokaka nyomotonga anima wakavu na? (b) Wanɛ wayolɔ lanɛ la nkɛtɛ wayonga la weho w’alemba akɔna na?
12. Etena kakɔna kayolɔ anto la nkɛtɛ?
13. Naa ɛnɛlɔ kendana la eolwelo kɔkɔndwami l’Enyelo 20:12-14?
14. Waa na wayonga l’atei w’anto asɔ wayolɔ?
15. Lam’ata Bible ɔnɛ wanɛ wayolɔ ‘wayolomboyama l’akambo wakafundama l’abuku,’ dikambo sɔ alembetshiyadiɔ?
16. (a) Bonde kasunganadiɔ sho mbetawɔ ɔnɛ eolwelo ayotshama l’ɔnɔngɔ na? (b) Waa na wele ondo wayonga l’atei w’anto anɛ wayolɔ ntondo?
17. Naa akambo amɔtshi wendana l’eolwelo wahatɛkɛta Bible ndo bonde kahahombe Akristo ndjakiyanya l’akambo akɔ na?
18. (a) Dia otshumba akɔna waleka Paulo tɛkɛta? (b) Lande na keso la mbetawɔ lo elongamelo k’eolwelo?
19. Dako diakɔna diahomba Akristo tshɛ ndjela ɛlɔ kɛnɛ?
[Caption]
[Questions]
[Caption on page 28]
[Caption on page 28]
Lɔtɔngɔ ‘mvɔka’ oma l’etshikitanu wa mamba
[Caption on page 31]
[Caption on page 31]
Apami la amato wa kɔlamelo wa lo nshi ya ntondo, oko Nɔa, Abarahama, Sara, Rahaba, wayonga l’atei w’anto wayolɔ
[Caption on page 32]
[Review on page 32]
Onde Wɛ Kokaka Nembetshiya?
◻ Ngande wakakadimola Paulo dimbola diendana la woho w’alemba wayonga l’akitami lam’ayowolɔ?
◻ Woho akɔna ndo etena kakɔna kayɔlɛmbiama nyɔi lo pondjo?
◻ Waa na wayonga l’atei w’anto wayolɔ lanɛ la nkɛtɛ?
◻ Naa dionga diahombaso monga ladiɔ l’awui wahatɛkɛta Bible?