BIBLIƆTƐKƐ WA LO ƐTƐRNƐTƐ wa Watchtower
Watchtower
BIBLIƆTƐKƐ WA LO ƐTƐRNƐTƐ
Ɔtɛtɛla
  • BIBLE
  • EKANDA
  • NSANGANYA
  • w02 9/1 lk. 3-5
  • Asukanyi w’ɔlɔlɔ wekɔ tshondo ya diɛsɛ

Ndooko vidɛo yele lo kɛnɛ kɔsɔnyiyɛ.

Otokimwe, munga kakongi etena kakayatelesharjɛki vidɛo.

  • Asukanyi w’ɔlɔlɔ wekɔ tshondo ya diɛsɛ
  • Tshoto y’Etangelo Mbewoyaka Diolelo diaki Jehowa—2002
  • Ɛtɛ w'awui wahɔnyi
  • Awui wa woho akɔ
  • Lende ahombaso tatɛ?
  • Asukanyi w’ɔlɔlɔ wekɔ la lokaho
  • Asukanyi w’ɔlɔlɔ wekɔ la lowando
  • Etena katomba mpokoso
  • Tshelo yoleki ɔlɔlɔ
  • “Olange wonyayɛ onto oko wayalangayɛ”
    Tshoto y’Etangelo Mbewoyaka Diolelo diaki Jehowa—2014
  • Ose Samariya ambɛnya dia nde ekɔ onto ɔlɔlɔ
    Yeso ekɔ mboka, mɛtɛ ndo lɔsɛnɔ
  • Kɛnɛ kalembetshiya nanga wonyaso onto
    Tshoto y’Etangelo Mbewoyaka Diolelo diaki Jehowa—2006
  • Ose Samariya l’otema ɔlɔlɔ
    Onto loleki woke lo tena tshɛ
Enda awui akina
Tshoto y’Etangelo Mbewoyaka Diolelo diaki Jehowa—2002
w02 9/1 lk. 3-5

Asukanyi w’ɔlɔlɔ wekɔ tshondo ya diɛsɛ

“Usukanyi leli lasuki la ye, ambuleka onanyo leli etali ololo.”​—Tukedi 27:10.

NOMB’EWO kɛmɔtshi ka lo ntambe ka ntondo ka lo tena diaso nɛ akambola Yeso ate: “Akona eli [mɛtɛ] unyami?” L’okadimwelo ande, Yeso kombotɛ onto laki onyande, koko nde akɛnya kɛnɛ ketɛ onto osukanyi w’oshika. Ondo wɛ mbeyaka wɛla waki Yeso ɔsɔ dimɛna. Anto efula mbetaka wɛla ɔsɔ ɔnɛ ose Samariya l’ɔlɔlɔ ndo vɔ fundama l’Evanjiliɔ wa Luka. Yeso akakɔndɔla ɔkɔndɔ ɔsɔ nganɛ:

“Untu omotshi akatatshokaka uma la Jerusalema utsha la Jeriko. Ndi akoto lu anya w’apotodi. Vo wakûkulula ahondo, wakôkomola, wakatshu, wakûtshiki afunda las’eku la nyoi. Olombedi omotshi akatatshokaka lu mbuka keso, lam’akandawenyi, ndi aketi l’okenge ukina. Ndu usi Lewi pupu, lam’akandakumi lu dihuli so, lam’akandawenyi, ndi aketi l’okenge ukina. Keli usi Samariya omotshi, lakatatshokaka lu lokendo, akakumi lu dihuli diakindi. Lam’akandawenyi, ndi akangasana la ketshi. Ndi akasukana la le ndi, akawombe puta, akatela iso la wanu loko. Ku ndi akawahe lu nyama kandi, akayi la ndi lu pangu k’angendangenda. La wedi a pindju, ndi akatundja denariyo pendi, akasha kanga pangu, akati ati: Ûlamaki. Lam’ayumukalula, dimi layukufuta kene tshe kayuyushisha lu dikambu diandi. Le untu lakoto lu anya w’apotodi, akona akanaye, akayala unyandi l’atei w’antu aso asatu?”​—Luka 10:29-36.

Nomb’ewo kɛsɔ akashihodia mɛtɛ kitshimudi ya wɛla ɔsɔ. Aha la wengengo nde akasɔnɛ ɔnɛ laki onyande lo kadimola ate: “One lakawuki ketshi.” Ko Yeso akawotɛ ate: “Utshu, ututshi pupu.” (Luka 10:37) Wɛla ɔsɔ mɛnyaka mɛtɛ kɛnɛ kalembetshiya monga osukanyi w’oshika! Wɛla waki Yeso kokaka totshutshuya dia ndjambola ɔnɛ: ‘Woho akɔna w’osukanyi wemi? Onde lokoho lami la demba kana wodja ami wekɔ la shɛngiya le mi dia dimi shikikɛ akona ahomba monga anyami? Onde akambo asɔ mbidjɛkami elelo lo kɛnɛ kendana l’ɔkɛndɛ ami wa kimanyiya onyami onto tshɛ lele l’atei wa pâ? Onde dimi salaka la wolo dia monga osukanyi w’ɔlɔlɔ?

Lende ahombaso tatɛ?

Naka tekɔ lo mɛna dia ekɔ ohomba ndjalowanya lo dikambo sɔ, kete sho pombaka tatɛ nɔngɔsɔla tokanyi taso. Sho pombaka ndeka ndjakiyanya dia monga osukanyi w’ɔlɔlɔ. Kɛsɔ koka nto tokimanyiya dia monga l’asukanyi w’ɔlɔlɔ. Ambeta suke l’ɛnɔnyi nunu pende wele, lo Dako dia lokumu diakandasha lo Dikona, Yeso akake epole ɔsɛkɛ lo wetshelo ɔsɔ w’ohomba efula wendana la diɔtɔnganelo dia lam’asa anto. Nde akate ate: “Onkone nyutsheli antu akambu tshe uku alanganyu vo nyutshela.” (Mateu 7:12) Monga la dilɛmiɛlɔ otsha le anto akina, mbasha kɛnɛmɔ ndo mbasalɛ ɔlɔlɔ mbâkeketshaka dia vɔ lawɔ sala woho akɔ wamɛ.

Lo sawo diaki l’ɔtɛ a dui ɔnɛ “Langa Anyayɛ” diakatombe lo jurunalɛ mɔtshi (The Nation Since 1865), jurunalistɛ ndo ofundji Lise Funderburg wakɛnya tokambokambo tɔmɔtshi ta totshitshɛ takoka salema dia keketsha diɔtɔnganelo di’ɔlɔlɔ. Nde akafunde ate: “Dimi nangaka . . . ditshelo dia ngandji diasanganya asukanyi lam’asawɔ oma l’akambo wasalanɛwɔ, ɛnyɛlɔ oko mbɔsanɛ wa tojurunalɛ, kokɛ ana etena kele ambutshi awɔ bu lawɔ kana kimanyiya osukanyi l’ɛngɔ kɛmɔtshi kele lande ohomba. Dimi nangaka diɔtɔnganelo dia ngasɔ l’andja ɔnɛ wataleke anto kakitɔna ndo wele atshunda w’anto waya bu lo ekokelo l’ɔtɛ w’akambo wa wɔma ndo w’awui wa ngala.” Ofundji wa womoto ɔsɔ kotshaka nto ate: “Wɛ pombaka tatɛ dihole dimɔtshi. Ondo sunganaka tatɛ le osukanyi ayɛ.”

Jurunalɛ mɔtshi ya lo Canada (Canadian Geographic) yakɛnya nto dikambo dimɔtshi di’ohomba diakoka kimanyiya asukanyi dia monga la dionga dia dimɛna efula lam’asawɔ. Ofundji Marni Jackson akafunde ate: “Oko wele onto hakoke sɔna ambutshi kana anto wahomba mbotɔ la nde lo nkumbo, mbahandakoke nshi tshɛ nsɔna ndo asukanyi ande. Waɔtɔnganelo asɔ nɔmbaka ɔkɔmi, loshilambo ndo ekikelo.”

Asukanyi w’ɔlɔlɔ wekɔ la lokaho

Lo mɛtɛ, efula ka l’atei aso mbeyaka mboka wolo tɛkɛta l’asukanyi kana mbaɔtɔ lo demba. Sho mbeyaka mɛna di’ekɔ wɔdu efula mbaewɔ ko ndjadjasɛ shamɛ. Koko, Bible mbutaka dia “mbisha, ambuleka nungula otshoko.” (Etsha 20:35) Ɔnkɔnɛ, osukanyi w’ɔlɔlɔ salaka la wolo dia mbɔtɔnɛ l’anto wosukanyi la nde. Oyadi kânga nde bu l’ohomba wa monga la lɔngɛnyi l’efula la wɔ, nde salaka la wolo dia sawolaka la wɔ yema tena la tena, ondo lo tatɛ mbaɛnya elongi k’ɔmɔnɔmɔnɔ kana tshelo mɔtshi ya lɔngɛnyi.

Oko wakadiatami la diko, “awui efula wa totshitshɛ w’ɔlɔlɔ” wasalanɛ asukanyi mbele mɛtɛ ohomba dia monga ndo keketsha diɔtɔnganelo dia lam’asawɔ. Ɔnkɔnɛ, ekɔ dimɛna nyanga awui amɔtshi wa totshitshɛ w’ɔlɔlɔ wakokayɛ salɛ osukanyi nɛ dia esangɔ efula dikambo sɔ mbayokeketsha yimba ya diokanelo ndo ya dilɛmiɛlɔ lam’asanyu. Lâdiko wa lâsɔ, naka sho sala dikambo sɔ, kete tayokoka ndjela dako dia lo Bible diata ate: “Tuyalaki la unyishi a di’ololo le wane wukuki dilungula, lam’eye la wulu wa mbashadio.”​—Tukedi 3:27; Jakoba 2:14-17.

Asukanyi w’ɔlɔlɔ wekɔ la lowando

Otondonga onto tshɛ lalongola ekimanyielo ndo woshasha mongaka la lowando, tshike totokoka mbuta di’ɔsɔ ekɔ dikambo dia dimɛna efula. Lonyangu ko aha nshi tshɛ mbatongaka anto la lowando. Anto efula washana ekimanyielo ndo weshasha w’amɛna hawolongola losaka oma le anto wakimanyiyawɔ kana washawɔ weshasha ɛsɔ. Diakɔ diayowokomaka lo mbuta ɔnɛ: ‘Ɔnɛ mbele mbala k’ekomelo kayomosala dikambo nɛ!’ Tena dimɔtshi, ndjaka wɛ asha asukanyi ayɛ mɔyɔ l’ɔngɛnɔngɛnɔ tshɛ, koko vɔ ango woka dungi diawɔ lam’akina kana ndjaka w’ɔnɛ awatshuma lonya, koko vɔ ango wɔkɔlɛ paka ɛtɛ.

Koko, mbala efula, onto lalongola honge la lɔhɛndɛ, kânga mbokoki mɛnama lo washo oko nd’ekɔ la lɔhɛndɛ. Ondo mbekelo ya lo dihole di’akandole mbôtshutshuya dia nde mengenga kana mɛna wolo dia mbɔtɔnɛ l’anto ndo dikambo sɔ mambokonya dia nde sala akambo oko onto lahalange mbɔtɔnɛ l’anto akina. Lo wedi okina, l’andja ɔnɛ wele anto kema la lowando, anto amɔtshi mbeyaka mamba kana kokanɛ kɔlɔ lo yoho ya lɔngɛnyi yonayɛ mbɔtɔ la wɔ. Lâsɔ, vɔ koka monga l’ohomba wa wɛ mbaɛnya eyango wele layɛ shikâ. Diakɔ diele, dia mbɔtɔ l’onto lɔngɛnyi nɔmbaka etena k’otale ndo mata solo pɔlɛpɔlɛ. Koko, asukanyi weka dia monga la lokaho ndo monga anongodi wele la lowando wayodja yimba ya wɔladi ndo y’ɔngɛnɔngɛnɔ lam’asawɔ l’asukanyi awɔ.

Etena katomba mpokoso

Ɔngɛnyi w’ɔlɔlɔ ekɔ ohomba efula djekoleko l’etena katomba mpokoso kɛmɔtshi. L’etena ka ngasɔ nde mbeyamaka oko ɔngɛnyi wa mɛtɛ. Ekɔ ɛkɔndɔ efula wɛnya ditshelo dia l’otema ɔtɔi diakasalɛ anto angɛnyi awɔ lo tena dia mpokoso. Mɛnamaka dia mpokoso yakomɛ suke l’anto tshɛ mbayokonyaka asukanyi dia kamba kâmɛ aha l’onto sɛngɔla onyande ndo kimanyiyana lam’asawɔ. Kânga wanɛ wele kema asukanyi kambaka mbala efula kâmɛ etena katomba mpokoso.

Ɛnyɛlɔ, jurunalɛ The New York Times yakate dia etena kakonge didimu dia nkɛtɛ dia woke lo wodja wa Turquie l’ɔnɔnyi 1999, anto waki atunyi wakakimanyiyana kâmɛ lam’asawɔ. Ofundji wa tojurunalɛ w’ose Grɛkɛ, Anna Stergiou akafunde lo jurunalɛ mɔtshi ya l’Atɛna ate: “Wakatolakanya l’edja k’ɛnɔnyi dia petsha ase Turquie. Koko pâ k’efula kaki lawɔ kotɔngɛnyangɛnya kânga yema. Etena kakatɛnyi edo w’ana w’akɛnda, takakiyana ndo takalele efula watekana oko lohetsho l’edjedja laki lam’asaso lamboshila.” Etena kakate lɛɛta dia memɛ olimu w’ekimanyielo ɔsɔ, olui w’ase Grɛkɛ wakaye dia ndjokimanyiya wakatetemala la nyanga wanɛ wakakoke tanema la lumu.

Ndjasha l’olimu w’ekimanyielo l’ɔkɔngɔ wa mpokoso ekɔ mɛtɛ tshelo ya dimɛna efula ndo yasungana mandɔma. Ko kânga mbediɔ ɔsɔku, kokɛ lɔsɛnɔ l’osukanyi lo mbêwola la ntondo ka mpokoso kɛmɔtshi mbokomɛ koka mɛtɛ mbɔsama oko dikambo dioleki dimɛna. Lonyangu ko, awui wa l’ɛkɔndɔ mɛnyaka dia mbala efula asukanyi hawoleke mbidja wanɛ wawaewola dikambo di’oyelo wa mpokoso yimba nɛ dia l’etena kawaewolawɔ, mpokoso kakɔ mongaka ko kateyama dimɛna. Mbala efula wanɛ wewola anto mɔnywamaka. Dikambo sɔ nɔmbaka wanɛ wasala la wolo dia kimanyiya anto wahadje yimba lo wâle wele la ntondo kawɔ dia monga l’etete ndo la yimba ya ndjakimɔ.

Tshelo yoleki ɔlɔlɔ

Ɛlɔ kɛnɛ, dikambo dimɔtshi dioleki mpokoso k’oma lo diangɔ diakatongama diekɔ nsuke la nkomɛ anto. Dikambo diakɔ ko kɛnɛ kakatama ɔnɛ Nzambi Nkanga-Nkudu-Tshɛ ayonya awui wa ngala, wa kɔlɔ ndo akambo akina wa woho akɔ oma lanɛ la nkɛtɛ. (Enyelo 16:16; 21:3, 4) Dikambo dia woke sɔ kema dia lɔfɔnya koko diekɔ mɛtɛ! Ɛmɛnyi wa Jehowa wekɔ lo ndjasha dia mbisha anto ewo kele ohomba dia kondja eko kâmɛ l’anto efula oma l’ekambokambo k’otsha sutshasutsha andja w’otondo. Diakɔ diayashawɔ l’etete tshɛ l’olimu awɔ w’esambishelo weyama l’andja w’otondo. (Mateu 24:14) Vɔ kambaka olimu ɔsɔ la lolango lawɔ oma lo ngandji kokawɔ Nzambi ndo onyawɔ onto.

Ɔnkɔnɛ, tetawɔke dia tokanyi ta kɔlɔ kana nkɛlɛ koshimba dia pokamɛ Ɛmɛnyi wa Jehowa etena kayawɔ lo soko diayɛ kana konawɔ dia tɛkɛta la yɛ lo dihole dikina. Vɔ wekɔ lo ndjasha dia monga asukanyi w’ɔlɔlɔ. Lâsɔ, naka wambokɔlɔmba dia mbeka la yɛ Bible, kete etawɔ. Eka dia mbeya woho watoshikikɛ Ɔtɛkɛta wa Nzambi dia nshi yayaye y’ɔngɛnɔngɛnɔ yayonga asukanyi la diɔtɔnganelo di’oshika yaya nsuke. L’etena kɛsɔ, otshikitanu wa lam’asa nkoho ya demba, ɛtɛmwɛlɔ ndo ahole wele l’anto l’atei wa tshunda wele lo kiɔkɔ y’olanyelo wa diɔtɔnganelo diangɛnangɛna efula ka l’atei aso hawotonga nto.

[Esato wa lo lɛkɛ 5]

Ekɔ dimɛna nyanga totshelo t’ɔlɔlɔ takokayɛ salɛ onyayɛ onto

[Efundelo wɛnya kanga]

Globe: Mountain High Maps® Copyright © 1997 Digital Wisdom, Inc.

    Ekanda wa l’Ɔtɛtɛla (1983-2025)
    Tomba
    Ɔtɔ
    • Ɔtɛtɛla
    • Kahana l'onto
    • Nango
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Ɛlɛmbɛ w'okambelo
    • Awui wa sheke
    • Paramètres de confidentialité
    • JW.ORG
    • Ɔtɔ
    Kahana l'onto