Jehowa atosalaka paka kɛnɛ kele losembwe

‘Jehowa ekɔ ɔlɔlɔ lo mboka yande tshɛ.’​—OSAMBU 145:17.

1. Ngande watoyosalaka naka onto ɔmɔtshi ambota awui wa kashi lo dikambo diayɛ, ndo wetshelo akɔna wakondjaso oma lo dikambo sɔ?

ONDE ndoko lushi lakate onto ɔmɔtshi awui wa kashi lo dikambo diayɛ, ondo lo mɔnyɔla etsha ndo eyango wele layɛ aha la mbeya akambo tshɛ woho wewɔ? Naka ngasɔ, kete ondo dikambo sɔ diakakosha pâ l’asolo ndo mbokɛmaka mɛtɛ dia wɛ akakoke monga la pâ kɛsɔ. Oma lo dikambo dia woho ɔsɔ, sho koka kondja wetshelo ɔmɔtshi w’ohomba efula. Wetshelo akɔ vɔ ɔnɛ: Ekɔ dikambo dia lomba mbewɔ fɔnya esadi eto awui lɔfɔnya naka hateye awui tshɛ wendana la dikambo dimɔtshi.

2, 3. Ngande wasala anto amɔtshi etena kadiawɔ ɛkɔndɔ ɛmɔtshi wa lo Bible wele bu l’akambo tshɛ wakoka kadimola lo wembola awɔ tshɛ, ko kakɔna katotɛ Bible lo dikambo dia Jehowa?

² Sho pombaka mbohɔka dikambo sɔ, etena katɛkɛtaso lo kɛnɛ kendana la Jehowa Nzambi. Lande na? Nɛ dia ekɔ ɛkɔndɔ ɛmɔtshi wa lo Bible wakoka mɛnama mbala ka ntondo kawadiaso oko wekɔ ehekesa, mbuta ate mbidjaka onto l’okandokando. Ɛkɔndɔ ɛsɔ, wele ondo mendanaka la etsha waki atɛmɔdi waki Nzambi amɔtshi kana dombwelo diaki Nzambi dia lo nshi y’edjedja mbeyaka monga ko bu la tokambokambo tshɛ takoka kadimola lo wembola aso tshɛ. Lonyangu ko, anto amɔtshi mɔnyɔlaka ɛkɔndɔ ɛsɔ, ndo vɔ komaka polo lo mvɔ tshɔdia dia kana Nzambi ekɔ ɔlɔlɔ ndo losembwe. Koko, Bible totɛka dia ‘Jehowa ekɔ la losembwe lo mboka yande tshɛ.’ (Osambu145:17) Ɔtɛkɛta ande toshikikɛka dia nde “hatutshaka kolo.” (Jobo 34:12; Osambu 37:28) Ohokanyiya lâsɔ woho wayaokande etena kata anto akambo wa kashi lo dikambo diande!

³ Nyɛsɔ tɔsɛdingole ɛkɔkɔ etanu wɛnya lande na kahombaso mbetawɔ dombwelo diaki Jehowa. Oma lâsɔ, tele la ɛkɔkɔ ɛsɔ lo yimba, tayɔsɛdingola ɛkɔndɔ ehende wa lo Bible wakoka anto amɔtshi monga l’okakatanu dia mbamana fundo.

Bonde kahombaso mbetawɔ dombwelo diaki Jehowa?

4. Lande na kahombaso monga la okitshakitsha etena kasɛdingolaso akambo wasala Nzambi? Sha ɛnyɛlɔ.

⁴ Ntondotondo, lamele Jehowa mbeyaka towuiwui tshɛ tendana la dikambo diambotomba, koko sho bu la dikoka sɔ, sho pombaka monga la okitshakitsha etena katɛkɛtaso dikambo dia etsha waki Nzambi. Ɛnyɛlɔ: Ohɔsa dia shushi mɔtshi yeyama dimɛna lo woho wahembolande enongo aha la shɔnɔdi ambohembola kilombo kɛmɔtshi. Kakɔna kayoyota naka onto ɔmɔtshi laheye awui tshɛ wendana la dikambo diakɔ kana laheye mɛtɛ ɛlɛmbɛ wendana la dikambo diakɔ ɔnyɔla woho wakahembola shushi kilombo kakɔ na? Ayonga dikambo di’enginya naka onto mɔnyɔla kɛnɛ kakasale onto ɔmɔtshi aha la nde mbeya dikambo diakɔ dimɛna. (Tukedi 18:13) Ekɔ mɛtɛ enginya ka tshɛ naka anto w’anyanya mɔnyɔla “Umbadi wa kete tshe”!​—Etatelu 18:25.

5. Kakɔna kahatahombe mbohɛ etena kadiaso ɛkɔndɔ wa lo Bible wendana la dombwelo diaki Nzambi otsha le anto amɔtshi?

⁵ Ɔkɔkɔ wa hende wahombaso mbetawɔ dombwelo diaki Nzambi ele, otshikitanyi la anto, nde mbadiaka kɛnɛ kele l’etema. (1 Samuele 16:7) Ɔtɛkɛta ande mbutaka ɔnɛ: “Dimi [Jehowa] latendaka tukanyi, latedikaka wongo, dia nfuta untu l’untu uku ditshelu diandi, uku elua w’etsha andi.” (Jeremiya 17:10) Ɔnkɔnɛ, etena kadiaso ɛkɔndɔ wa lo Bible wendana la dombwelo diaki Nzambi otsha le anto amɔtshi, tatohɛke dia oko wɛnande akambo tshɛ, nde mbidjaka yimba lo tokanyi, eyango, ndo nsaki yoshami yahakɔndwami l’Ɔtɛkɛta ande.​—1 Ekondo 28:9.

6, 7. a) Ngande wakɛnya Jehowa dia nde atosukɛka ɛlɛmbɛ ande wa sambo k’ɔlɔlɔ ndo wa losembwe oyadi nde pombaka shisha efula dia sala dikambo sɔ? b) Kakɔna kahombaso mbohɔka etena kadiaso dikambo dimɔtshi lo Bible diatokonya dia ndjambola dia kana Nzambi akadisale la losembwe ndo lo yoho y’ɔlɔlɔ?

⁶ Ɔkɔkɔ wa sato wahombaso mbetawɔ dombwelo diaki Jehowa ele Nde sukɛka la kɔlamelo tshɛ ɛlɛmbɛ ande wa losembwe oyadi kânga nde pombaka shisha efula dia sala dikambo sɔ. Tɔshi ɛnyɛlɔ. Lo kimɔ Ɔnande oko tshungo dia tshungola anto wele la okitanyiya oma lo pɛkato la nyɔi, Jehowa akakotsha ɛlɛmbɛ ande wa losembwe ndo wa sambo k’ɔlɔlɔ. (Romo 5:18, 19) Eelo, Jehowa akahombe mɛtɛ monga la pâ koleki tshɛ l’asolo lamakandɛnaka ɔnande asowa ndo avɔ lo otamba w’asui. Kɛsɔ atɛnyatɔ lo dikambo dia Nzambi na? Lo dikambo dia ‘tshungo kakakimɔ Kristo Yeso,’ Bible mbutaka ɔnɛ: ‘Kɛsɔ aki dia mɛnya losembwe laki Nzambi.’ (Romo 3:24-26) Ekadimwelo kekina ka Rɔmɔ 3:25 mbadiemaka ɔnɛ: “[Nzambi] akalange mɛnya laawɔ ngaanɛ waakinde nkanga losembwee.” (Dyookaneelo dy’Oyooyo) Eelo, yɛdikɔ yaketawɔ Jehowa dia kimɔ tshungo mɛnyaka dia nde mbele la dilɛmiɛlɔ dioleki lo kɛnɛ kendana la ‘kɛnɛ kele ɔlɔlɔ ndo kɛnɛ kele losembwe.’

⁷ Ɔnkɔnɛ, naka tambadia dikambo dimɔtshi lo Bible diahatashihodia dimɛna dia kana Nzambi akadisale lo yoho ya losembwe kana ya olowanyi, hatohombe mbohɛ dikambo nɛ: L’ɔtɛ wa kɔlamelo yele lande lo dikambo di’ɛlɛmbɛ ande wa sambo k’ɔlɔlɔ ndo wa losembwe, Jehowa aketawɔ dia Ɔnande mvɔ nyɔi ka pâ efula. Lâsɔ, onde nde koka mɔnyɔla ɛlɛmbɛ akɔ lo akambo akina? Kɛnɛ kele mɛtɛ ele, Jehowa hɔnyɔlaki pondjo ɛlɛmbɛ ande w’ɔlɔlɔ ndo wa losembwe. Ɔnkɔnɛ, tekɔ la ɔkɔkɔ w’oshika wa mbetawɔ dia nde atosalaka paka kɛnɛ kele ɔlɔlɔ ndo losembwe.​—Jobo 37:23.

8. Bonde kahatakoke mbetawɔ dia anto kanyiya dia lo yoho mɔtshi Jehowa bu la losembwe ndo la sambo k’ɔlɔlɔ?

⁸ Tɔsɛdingole ɔkɔkɔ wa nɛi wahombaso mbetawɔ dombwelo diaki Jehowa: Jehowa akatonge onto lo efanelo Kande. (Etatelu 1:27) Ɔnkɔnɛ, anto wekɔ la waonga wele oko waki Nzambi, mbidja ndo dia losembwe ndo dia sambo k’ɔlɔlɔ. Hatonga dikambo dia dimɛna naka dionga diaso dia losembwe ndo dia sambo k’ɔlɔlɔ diambotokonya lo kanyiya di’oko lo yoho mɔtshi Jehowa aya bu la waonga asɔ. Naka ɔkɔndɔ ɔmɔtshi wa lo Bible totshindjaka yema ya wɔɔngɔ, sho pombaka mbohɔ dia oko wakatahowɔ pɛkato, kanyi yele laso ya kɛnɛ kele losembwe la ɔlɔlɔ bu kokele. Jehowa Nzambi, ɔnɛ lakatatongama lo efanelo kande ekɔ kokele lo kɛnɛ kendana la losembwe ndo la sambo k’ɔlɔlɔ. (Euhwelu k’Elembe 32:4) Ayonga dikambo diahokɛma dia kanyiya ɔnɛ anto koka ndeka Nzambi losembwe ndo sambo k’ɔlɔlɔ!​—Romo 3:4, 5; 9:14.

9, 10. Lande na kele Jehowa hatshutshuyama dia nembetshiya kana mbisha ɛkɔkɔ wa kɛnɛ kasalɛnde anto?

⁹ Ɔkɔkɔ wa tanu wahombaso mbetawɔ dombwelo diaki Jehowa ele nɛ dia nde kele “Khum’Ulungu, umbuledi wa kete tshe.” (Osambu 83:18) Oko wediɔ ɔsɔku, nde hatshutshuyama dia nembetshiya kana mbisha ɛkɔkɔ wasalɛnde anto akambo. Nde mbele Okengi wa mpoke wa woke, ndo sho tekɔ oko diwomba diokengami mpoke, ɔnkɔnɛ nde kokaka tosalɛ akambo woho walangande. (Romo 9:19-21) Onde sho diwomba diele l’anya ande koka mombola lande na kɔsande tɛdikɔ tɔmɔtshi kana kasalande akambo amɔtshi? Etena kaki owandji wa nkumbo Jɔbɔ koshihodia dimɛna woho wasalɛ Nzambi anto akambo, Jehowa akawongola lo mombola ate: ‘Wɛ ayolanya sambo kami k’ɔlɔlɔ, ayomamia dia wɛ nyindjama? Onde wɛ ayɔmbɔsa onto la kɔlɔ la oyango wa wɛ ndjasha shadiya’? Lo mbeya dia nde akatɛkɛta aha la shihodia akambo, Jɔbɔ akayoyatshumoya l’ɔkɔngɔ. (Jobo 40:8; 42:6) Tatosalake pondjo munga ka minda Nzambi la ɛkɔmɔ!

¹⁰ Mbokɛmaka hwe dia tekɔ l’ɛkɔkɔ w’eshika wa mbetawɔ dia mbala tshɛ Jehowa atosalaka paka kɛnɛ kele ɔlɔlɔ. Lo monga la eokelo ka ngasɔ ka mboka yaki Jehowa, nyɛsɔ tɔsɛdingole ɛkɔndɔ ehende wa lo Bible wakoka mbidja anto amɔtshi l’okandokando. Ɔkɔndɔ wa ntondo mendanaka la kɛnɛ kakasale ɔtɛmɔdi ɔmɔtshi wa Jehowa, ndo wa hende mendanaka la elombwelo k’oma le Nzambi ndamɛ.

Bonde kakasha Lɔta olui w’anto waki la kɛlɛ anande wa wamato?

11, 12. a) Kɔndɔla kɛnɛ kakete lam’akatome Nzambi andjelo ahende wakalɔtɛ alemba w’anto otsha la Sɔdɔma. b) Ɔkɔndɔ ɔsɔ monyiyaka wembola akɔna lo timba taki anto amɔtshi?

¹¹ Lo Etatelu tshapita 19, sho tanaka ɔkɔndɔ wa kɛnɛ kakete etena kakatome Nzambi andjelo ahende wakalɔtɛ alemba w’anto otsha la Sɔdɔma. Lɔta akatɛtɛ di’angɛndangɛnda asɔ mpanga lakande. Koko l’otsho ɔsɔ, olui w’apami wa l’osomba wakadinge luudu ndo wakalɔmbɛ dia Lɔta tondja angɛndangɛnda asɔ dia vɔ sala la wɔ akambo wa mindo. Lɔta akahembe dia kana yimba l’olui w’anto ɔsɔ, koko vɔ komboka. Lo nyanga dia kokɛ angɛndangɛnda ande, Lɔta akate ate: “Nyu analingu, dimi lambunyosengasenga nti: Tanyutshaki dikambu dia kolo ne. Nyulungi, dimi leko la an’ami w’amantu ahendi wahateyana l’apami. Dimi lambunyosengasenga nti: Nyetawo dimi nyutundjiyawo l’andja; nyuyâtsheli uku alanganyu. Keli tanyutshelaki apami ane wakayi lu luudu lami nduku dikambu.” Olui w’anto ɔsɔ konanga mbowoka ndo waki suke la nanya lokuke. Lo ekomelo, angɛndangɛnda wa andjelo asɔ waketɛ olui w’anto ɔsɔ totshungu.​—Etatelu 19:1-11.

¹² Mbokɛmaka di’ɔkɔndɔ ɔsɔ monyiyaka wembola lo timba t’anto amɔtshi. Vɔ ndjambolaka ɔnɛ: ‘Ngande wakakoke Lɔta kokɛ angɛndangɛnda ande lo mbetawɔ mbisha olui w’anto wakalangaka sala awui wa mindo ɔsɔ anande na? Onde nde akasale kɔlɔ, kana aki djɔmɔ tɛwɛ?’ Lo ndjela ɔkɔndɔ ɔsɔ, lande na kakakimanyiya Nzambi Petero la nyuma kande dia nde mbelɛ Lɔta ɔnɛ “untu ololo”? Onde Nzambi aketawɔ kɛnɛ kakasale Lɔta? (2 Petero 2:7, 8) Nyɛsɔ tokane yimba lo dikambo sɔ diaha sho ndjokoma lo mbuta awui wele bu mɛtɛ.

13, 14. a) Kakɔna kahombaso mbeya l’ɔkɔndɔ wa lo Bible wendana la kɛnɛ kakasale Lɔta? b) Kakɔna kɛnya dia Lɔta kosala akambo la wɔma?

¹³ Ntondotondo, sho pombaka mbeya dia lo dihole dia mbetawɔ kana mɔnyɔla kɛnɛ kakasale Lɔta, Bible totɛka tsho kɛnɛ kakete. Bible hatotɛ nto kɛnɛ kakakanyiyaka Lɔta kana kɛnɛ kakotshutshuya dia sala kɛnɛ kakandasale. Ondo ‘lama wayondolɔ lo eolwelo k’anto w’ɔlɔlɔ,’ nde ayotolembetshiya akambo efula.​—Etsha 24:15.

¹⁴ Lɔta komonga djɔmɔ tɛwɛ. Nde aki la ntondo k’okakatanu wa wolo. Ɛtɛkɛta waki Lɔta w’ɔnɛ angɛndangɛnda “wakayi lu luudu lami,” akɛnya dia nde akahombe paka mbakokɛ ndo mbashɛ. Koko ɔsɔ komonga dikambo dia wɔdu. Ombewi w’ɛkɔndɔ w’ose Juda Josèphe mbutaka dia ase Sɔdɔma waki “la esehe efula otsha le apami, ndo waki atshi wa kɔlɔ la ntondo ka Nzambi . . . Vɔ wakahetshaka angɛndangɛnda ndo wakayakimɔka lo ditshelo dia mindo diakasalemaka la Sɔdɔma.” Lɔta kondawɔ olui w’anto waki la lohetsho ɔsɔ. Koko nde akatombe ndo akakane l’apami waki la kɛlɛ asɔ yimba. Nde “akadihi lukuki ekongokongo.”​—Etatelu 19:6.

15. Lande na kakokaso mbuta dia ondo Lɔta akasale akambo la mbetawɔ?

¹⁵ ‘Koko,’ amɔtshi mbeyaka mimbola ɔnɛ ‘lande na kakasha Lɔta olui w’anto anande wa wamato?’ Lo dihole dia mbɔsa dia nde aki la eyango wa kɔlɔ, lande na kahatasɛdingola akambo amɔtshi? Ntondotondo, ondo mbetawɔ mbakatshutshuya Lɔta dia sala kɛnɛ kakandasale. Lo ngande? Aha la tâmu, Lɔta akeyaka woho wakakokɛ Jehowa Sara ka wadi aki Abarahama wa nyango pami la Lɔta. Tohɔ dia oko waki Sara olangala efula, Abarahama akɔlɔmbɛ dia nde mbuta dia nde ekɔ ɔnango la wɔma waha anto akina ndjaka Abarahama dia mbowɔsa.a Kɛnɛ kakasalema oma lâsɔ ele Farawɔ akɔshi Sara. Koko, Jehowa akekɛ lonya, lo shimba Farawɔ diaha nde mbeyana la Sara. (Etatelu 12:11-20) Mbeyaka monga ko Lɔta aki la mbetawɔ di’anande wa wamato wakahombe kokamɛ lo yoho ya ngasɔ. Diɛsɛ ko, lo tshimbo y’andjelo, Jehowa akekɛ lonya, ko esekaseka ɛsɔ wakakokamɛ.

16, 17. a) Lo yoho yakɔna ondo yakayange Lɔta mbidja apami wa la Sɔdɔma l’okandokando? b) Oyadi kakɔna kakakanyiyaka Lɔta, eshikikelo kakɔna kahombaso monga latɔ?

¹⁶ Tende dikambo dikina. Mbeyaka monga ko Lɔta akalange mbidja apami asɔ l’okandokando. Ondo nde akakanyiya dia olui w’anto ɔsɔ hawotetawɔ anande wa wamato l’ɔtɛ wa nsaki kakalomɔlomɔka ase Sɔdɔma latɔ ka mbeyana la apami. (Jude 7) Ndo nto, esekaseka ɛsɔ waki emambedi w’apami amɔtshi wa l’osomba, ɔnkɔnɛ, angɛnyi, ewotɔ kana angɛnyi wa lo okanda waki wanɛ wakahombe ndjonga akilo waki Lɔta wakakoke monga l’atei w’olui w’anto ɔsɔ. (Etatelu 19:14) Ondo Lɔta akalongamɛ dia l’ɔtɛ wa waɔtɔnganelo asɔ, anto amɔtshi wa l’olui w’anto asɔ wakakoke mamɛ anande wa wamato. Lâsɔ, olui w’anto wahasangi lolemi takawahombe salɛ anande kɔlɔ.b

¹⁷ Oyadi kanyi kana eyango waki la Lɔta, sho koka ndjashikikɛ dikambo nɛ: Lamele Jehowa atosalaka paka kɛnɛ kele ɔlɔlɔ, nde aki la ɔkɔkɔ wa dimɛna wa mbɔsa Lɔta oko “untu ololo.” Ndo lamasɛdingolaso etsha w’olui w’anto w’ase Sɔdɔma wakasalaka akambo oko waa nyama ɔsɔ, onde sho koka la mbidja tâmu dia Jehowa aki mɛtɛ la shadiya lo woho wakandalanya anto wa l’osomba wa kɔlɔ ɔsɔ?​—Etatelu 19:23-25.

Lande na kakadiake Jehowa Uza?

18. a) Kakɔna kakatombe lamakayange Davidi dia tɔla Ɔshɛtɛ la Jerusalɛma? b) Wombola akɔna wonyiya ɔkɔndɔ ɔsɔ?

¹⁸ Ɔkɔndɔ okina wakoka mbidja anto l’okandokando ele ɔkɔndɔ wendana l’oyango waki la Davidi wa tɔla ɔshɛtɛ wa sheke otsha la Jerusalɛma. Ɔshɛtɛ ɔsɔ wakadjama lo pusupusu kakatatshindjiyaka Uza nde la ɔnango. Bible mbutaka ɔnɛ: “Lam’akawakumi lu dihuli di’esuswelu k’epunga dia Nakona, Uza akasimbula lunya, akakimela oshete a [Nzambi], ne dia ngombe yakalangi mbokosha. Kele ka [Jehowa] kakayala wulu le Uza. [Nzambi] akôkomola k’aku ne dia munga kandi, ku ndi akavu lasuki l’oshete wa [Nzambi].” Ngɔndɔ mɔtshi l’ɔkɔngɔ, welo wakayodjama mbala ka hende wakatondja etombelo w’amɛna etena kakayɛmbamaka Ɔshɛtɛ woho wakate Nzambi dia vɔ mɛmbama, mbut’ate l’ahɛka wa dioho di’ase Lɛwi dia Kuhata. (2 Samuele 6:6, 7; Walelu 4:15; 7:9; 1 Ekondo 15:1-14) Anto amɔtshi mbeyaka ndjambola ɔnɛ: ‘Lande na kakɔshi Jehowa yɛdikɔ ya wolo ngasɔ? Uza akayange tsho dia kokɛ Ɔshɛtɛ.’ Ekɔ akambo amɔtshi wa l’ɔkɔndɔ ɔsɔ wahombaso mbidja yimba diaha sho ndjota kɛnɛ kele bu mɛtɛ.

19. Lande na kele Jehowa hakoke pondjo sala akambo wa kɔlɔ?

¹⁹ Sho pombaka mbohɔ dia Jehowa hasale pondjo akambo wa kɔlɔ. (Jobo 34:10) Le nde, sala ngasɔ ayɛnya dia nde bu la ngandji, etena kɛnɛ kele sho mbeyaka oma lo wekelo aso wa Bible dia ‘Nzambi ekɔ ngandji.’ (1 Joani 4:8) Ndo nto, Afundelo totɛka dia “sambu k’ololo la uluwanyi weli ekitshelu ka kiti ka [Nzambi] ka diulelu.” (Osambu 89:14) Lâsɔ, ngande wakoka Jehowa sala akambo wa kɔlɔ na? Naka nde sala ngasɔ, kete nde ayɛnya dia lowandji la nde laheme tshɛ halɔmbɔma la ngandji.

20. L’ɔtɛ wa ɛkɔkɔ akɔna wele Uza akahombe mbeya dimɛna Ɛlɛmbɛ wendana la Ɔshɛtɛ?

²⁰ Tatohɛke dia Uza akeyaka Ɛlɛmbɛ dimɛna. Ɔshɛtɛ aki didjidji dia wôngelo wa Jehowa. Ɛlɛmbɛ wakashikikɛka di’onto lele kema la lotshungɔ hahombe kimɛ ɔshɛtɛ, lo mɛnya hwe di’onto lakahombe mɔnyɔla dikambo sɔ akahombaka ndjakema. (Walelu 4:18-20; 7:89) Ɔnkɔnɛ, wɛmbɛlɔ w’Ɔshɛtɛ takawahombe mbɔsama oko kiambokambo y’anyanya. Ondo Uza aki ose Lɛwi (koko nde komonga ɔlɔmbɛdi), ɔsɔku nde akeyaka Ɛlɛmbɛ dimɛna. Ndo nto, ɛnɔnyi efula la ntondo, Ɔshɛtɛ wakatɔlama dia tolamema lo luudu laki she. (1 Samuele 6:20–7:1) Vɔ wakatshikala lɛkɔ ɛnɔnyi 70, polo lamakayɔsaka Davidi yɛdikɔ dia minya ɔshɛtɛ oma lɛkɔ. Ɔnkɔnɛ, ondo oma ko dikɛnda Uza akeyaka dimɛna Ɛlɛmbɛ wendana la Ɔshɛtɛ.

21. Lo dikambo diaki Uza, lande na kele ekɔ ohomba dia mbohɔ dia Jehowa mɛnaka tokanyi tele l’otema?

²¹ Oko wakataditshi la ntondo, Jehowa mbeyaka mbadia kɛnɛ kele l’otema. Lamele Ɔtɛkɛta ande mbɔsaka dia kɛnɛ kakasale Uza kaki “munga,” ondo Jehowa akɛnyi l’otema waki Uza tokanyi tɔmɔtshi ta lokaki tahawatoshole shikaa lo ɔkɔndɔ ɔsɔ. Shi ondo Uza aki pami kaki la lotamanya ndo la mbekelo ka tamba elelo? (Tukedi 11:2) Onde tshindjiya lo washo w’anto Ɔshɛtɛ wakalamema lo nkumbo kɛsɔ akawosha lotshungɔ la monga la lotamanya lamboleka l’ɔtɛ wa akoka ande? (Tukedi 8:13) Onde Uza komonga la mbetawɔ k’efula mbakandafɔnya dia Jehowa hatekɛ lonya dia nde sukɛ ɔshɛtɛ w’ekila waki didjidji dia wôngelo Ande? Oyadi ngande waki dikambo, sho koka ndjashikikɛ dia Jehowa atosalaka paka kɛnɛ kele ɔlɔlɔ. Ondo nde akɛnyi dikambo dimɔtshi l’otema wa Uza diakotshutshuya dia mbɔ̂sɛ yɛdikɔ esadi eto.​—Tukedi 21:2.

Ɔkɔkɔ w’ɔlɔlɔ wa monga la wɛkamu

22. Ngande wɛnama lomba laki Jehowa lo woho wele tena dimɔtshi Ɔtɛkɛta ande hatɛkɛta towuiwui tshɛ tendana la dikambo dimɔtshi?

²² Lomba laheyama mbɛdika laki Jehowa mɛnamaka lo woho wele tena dimɔtshi Ɔtɛkɛta ande hatɛkɛta towuiwui tshɛ tendana la dikambo dimɔtshi. Lo sala ngasɔ, Jehowa toshaka diaaso dia mɛnya dia sho ndjaɛkɛka le nde. Shi kɛnɛ kambotɔsɛdingola ambotɛnya hwe dia tekɔ la ɛkɔkɔ w’eshika wa mbetawɔ dombwelo diaki Jehowa? Eelo, etena kekaso Ɔtɛkɛta wa Nzambi l’otema ɔtɔi ndo la yimba y’ɔlɔlɔ, sho mbekaka akambo efula lo dikambo dia Jehowa watoshikikɛ dia nde atosalaka paka kɛnɛ kele ɔlɔlɔ ndo osembɔki. Ɔnkɔnɛ, naka ɔkɔndɔ ɔmɔtshi wa lo Bible monyiyaka wembola wahatakoke tana ekadimwelo shikaa wonya wadiaso, tonge la eshikikelo tshɛ dia Jehowa atosalaka paka kɛnɛ kele ɔlɔlɔ.

23. Eshikikelo kakɔna kakokaso monga latɔ lo kɛnɛ kendana la akambo wayosala Jehowa lo nshi yayaye?

²³ Sho koka monga la eshikikelo kakɔ kâmɛ lo kɛnɛ kendana l’akambo wayosala Jehowa lo nshi yayaye. Ɔnkɔnɛ, sho koka ndjashikikɛ dia etena kayondela elanyelo lo fɔnu ka woke kayaye, nde ‘hatodiaka onto ɔlɔlɔ kâmɛ la anto wa kɔlɔ.’ (Etatelu 18:23) Nde hatshaki pondjo ngasɔ l’ɔtɛ wa ngandji ka losembwe ndo ka sambo k’ɔlɔlɔ kele lande. Sho koka nto monga la eshikelo tshɛ dia l’andja w’oyoyo wayaye, nde ayokotsha ehomba aso lo yoho yoleki tshɛ dimɛna.​—Osambu 145:16.

[Nɔtɛ ya l’ɛse ka dikatshi]

Onde wɛ akohɔ?

• L’ɔtɛ w’ɛkɔkɔ akɔna wahombaso mbetawɔ dombwelo diaki Jehowa?

• Kakɔna kayotokimanyiya dia mbewɔ mbuta awui wele bu mɛtɛ lo woho wakakimɔ Lɔta anande wa wamato le olui w’anto waki la kɛlɛ?

• Akambo akɔna watokimanyiya dia sho mboka lande na kele Jehowa akadiake Uza?

• Eshikikelo kakɔna kakokaso monga latɔ lo kɛnɛ kendana l’akambo wayosala Jehowa lo nshi yayaye?