‘Nyonge la dilɛmiɛlɔ le wanɛ wakamba olimu efula l’atei anyu’
‘Nyonge la dilɛmiɛlɔ le wanɛ wakamba olimu efula l’atei anyu ndo wanyɔlɔmbɔla lo Nkumadiɔndjɔ ndo wanyewola.’—1 TES. 5:12.
1, 2. a) Akambo akɔna waketaka l’etshumanelo ka la Tɛsalɔnika etena kakâfundɛ Paulo mukanda ande wa ntondo? b) Kakɔna kakakeketsha Paulo ase Tɛsalɔnika dia ntsha?
OHƆSA dia ndo wɛ mbaki l’etshumanelo ka la Tɛsalɔnika ka lo ntambe ka ntondo kaki l’atei wa tshumanelo diakatema ntondotondo l’Erɔpɛ. Ɔpɔstɔlɔ Paulo aketsha wenya efula dia nkeketsha anangɛso l’akadiyɛso waki l’etshumanelo kɛsɔ. Ondo nde akatasɔnyi dikumanyi dia vɔ nɔmbɔlaka oko akadiasalemaka lo tshumanelo dikina. (Etsha 14:23) Koko, oma l’ɔkɔngɔ w’etshumanelo mbatema, dengalenga di’ase Juda diakɔshi yɛdikɔ ya ntondja Paulo nde la Silasi oma l’osomba. Ondo Akristo wakatshikala lɛkɔ wakayaokaka ekalema ndo waki la wɔma.
2 Mbokɛmaka hwe dia l’ɔkɔngɔ wa Paulo mbitshanyema oma la Tɛsalɔnika, nde akayakiyanyaka efula lo dikambo di’etshumanelo k’oyoyo kɛsɔ. Nde akahembe nkalola, koko ‘Satana akôshimbe.’ Ɔnkɔnɛ, nde akatome Timɔtɛ dia tokeketsha etshumanelo kakɔ. (1 Tes. 2:18; 3:2) Etena kakakalola Timɔtɛ l’alapɔlɔ wa dimɛna, Paulo akatshutshuyama dia fundɛ ase Tɛsalɔnika mukanda. L’atei w’akambo wakândafundɛ, Paulo akâkeketsha dia vɔ ‘monga la dilɛmilɛlɔ le wanɛ wakâlɔmbɔlaka.’—Adia 1 Tesalonika 5:12, 13.
3. Ɛkɔkɔ akɔna waki l’Akristo wa la Tɛsalɔnika wa mɛnya dilɛmiɛlɔ di’efula otsha le dikumanyi?
3 Anangɛso wakalɔmbɔlaka Akristo wa la Tɛsalɔnika komonga l’ewo oko kaki la Paulo nde l’asekande waketetaka la nde, mbidja ndo dikumanyi dia la Jerusalɛma. Ngasɔ mbakidiɔ nɛ dia l’etena kɛsɔ ko etshumanelo ka la Tɛsalɔnika katakotsha kânga ɔnɔnyi. Koko, wanɛ wakakengaka etshumanelo kɛsɔ waki l’ɔkɔkɔ wa monga la lowando otsha le dikumanyi ‘diakakambaka olimu efula,’ ‘diakâlɔmbɔlaka’ etshumanelo ndo ‘diakawaewolaka.’ Lo mɛtɛ, vɔ waki nto l’ɔkɔkɔ w’oshika wa ‘mbisha dikumanyi dilɛmiɛlɔ di’efula la ngandji.’ Oma lâsɔ, Paulo akayowasha dako dia vɔ ‘mbidjasɛ ki lam’asawɔ.’ Otondonga wɛ aki l’etshumanelo ka la Tɛsalɔnika, onde wɛ otɛnya lowando l’efula l’olimu wakakambaka dikumanyi? Ngande wɔsayɛ ‘apami wele oko weshasha’ wakatosha Nzambi lo tshimbo ya Kristo wele l’etshumanelo kanyu?—Ef. 4:8.
‘Wakamba olimu efula’
4, 5. Lande na kele dikumanyi dia lo nshi ya Paulo diakahombe mbidja welo efula dia mbetsha etshumanelo, ndo lande na kediɔ ngasɔ ɛlɔ kɛnɛ?
4 L’ɔkɔngɔ wa Paulo nde la Silasi ntshɔ otsha la Bɛrɔya, ngande wakakambaka dikumanyi dia la Tɛsalɔnika ‘olimu w’efula’? L’ɛnyɛlɔ kaki Paulo, aha la tâmu vɔ wakatetemala mbetsha etshumanelo lo nkamba l’Afundelo. Wɛ mbeyaka ndjambola ɔnɛ: ‘Onde Akristo wa la Tɛsalɔnika wakangɛnangɛnaka Ɔtɛkɛta waki Nzambi?’ Bible mbutaka di’ase Bɛrɔya “wakaleki [ase] Tesalonika ololo, . . . wakayangiayangia la lushi la lushi lu afundelu.” (Etsha 17:11) Wɛdikelo wasalema lanɛ mendanaka l’ase Juda wa la Tɛsalɔnika lo tshɛ kawɔ, koko vɔ hawendana l’Akristo. Wanɛ wakakome Akristo ‘waketawɔ ɔtɛkɛta waki Nzambi aha oko ɔtɛkɛta w’anto, koko oko ɔtɛkɛta waki Nzambi.’ (1 Tes. 2:13) Lo weho akɔ tshɛ, dikumanyi wakadje welo efula dia mbisha anto wa ngasɔ mbo ya ndɛ ya lo nyuma.
5 Ɛlɔ kɛnɛ, olui w’ɔhɔmbɔ wa kɔlamelo ndo wa kɛsɔ wekɔ lo mbisha ɛkɔkɔ waki Nzambi “mbu ya nde yawo lu tena diayo.” (Mat. 24:45) L’ɛlɔmbwɛlɔ k’ɔhɔmbɔ, dikumanyi dia lo tshumanelo kambaka la wolo dia ndesha anangɛwɔ l’akadiyɛwɔ lo nyuma. Mbeyaka monga ko ase etshumanelo wekɔ l’ekanda efula walembetshiya Bible ndo dihomɔ dia ngasɔ ɛnyɛlɔ oko Tshoto y’Etangelo, Index des publications Watch Tower ndo Watchtower Library ka lo CD-ROM tanemaka l’ɛtɛkɛta ɛmɔtshi. Dia nkotsha ehomba wa lo nyuma w’etshumanelo, dikumanyi mbetshaka wenya efula dia nɔngɔsɔla nsanganya dimɛna dia vɔ tosha asawo wakeketsha. Onde wɛ ambokanaka yimba lo kɛnɛ kendana la wenya efula wetsha dikumanyi dia nɔngɔsɔla nsanganya ya l’etshumanelo ndo ya weke?
6, 7. a) Naa ɛnyɛlɔ kakatshikɛ Paulo dikumanyi dia la Tɛsalɔnika? b) Lande na kakoka dikumanyi monga l’okakatanu dia mbokoya Paulo ɛlɔ kɛnɛ?
6 Dikumanyi dia la Tɛsalɔnika diakohɔka ɛnyɛlɔ k’ɔlɔlɔ kakatshikɛ Paulo l’olimu wa nama ɛkɔkɔ. Kɛsɔ nembetshiyaka dia nde komembolaka ɛkɔkɔ l’etema ehende. Oko wakataditɛkɛta lo sawo dia mbala ketshi, Paulo aki la “memakana . . . uku atûmbaka wali an’andi.” (Adia 1 Tesalonika 2:7, 8.) Nde aki suke dia ‘nkimɔ kânga lomu lande.’ Etena kalamawɔ ɛkɔkɔ, dikumanyi pombaka mbokoya ɛnyɛlɔ kande.
7 Ɛlɔ kɛnɛ, alami w’ɛkɔkɔ w’Akristo mbokoyaka ɛnyɛlɔ ka Paulo lo mbaokaka ngandji. Oma ko eotwelo kawɔ, mbeyaka monga ko ɛkɔkɔ ɛmɔtshi bu la dionga dia dimɛna. Koko, dikumanyi salaka la wolo dia ndeka mbika washo l’akambo w’ɛlɔlɔ wasalawɔ dia mbahomoya “lukulu l’olo.” (Tuk. 16:20) Lo mɛtɛ, kânga mbewɔ kema kokele, dikumanyi kokaka nsala la wolo dia mɛna ase etshumanelo tshɛ la sso di’ɔlɔlɔ. Koko, etena kasalawɔ la wolo dia monga la memakana otsha le ase etshumanelo, shi sho pombaka mbândola dia welo wadjawɔ dia monga alami w’ɛlɔlɔ wele l’ɛlɔmbwɛlɔ ka Kristo?
8, 9. Naa toho tɔmɔtshi ‘tasɛna dikumanyi dikambo dia nyumu yaso’ nshi nyɛ?
8 Sho tshɛ tekɔ l’ɔkɔkɔ wa ‘nɛmbɛ’ dikumanyi. Oko wakadifunde Paulo, ‘vɔ watɔsɛnaka dikambo dia nyumu yaso.’ (Heb. 13:17) Etelo kɛsɔ toholaka alami w’ɛkɔkɔ wa mɛtɛ mɛtɛ wakalalaka engondo paka dia nkokɛ ɛkɔkɔ awɔ. Woho akɔ wâmɛ mbele, ɛlɔ kɛnɛ dikumanyi mbeyaka nshisha djɔ etena kasalawɔ la wolo dia nkimanyiya ɔkɔkɔ wele la hemɔ kana wele l’ekakatanu wa lo yimba kana wa lo nyuma. Ɛnyɛlɔ, anangɛso wakamba lo Kɔmite ka diɔtɔnganelo la mpitadi memɔmaka oma lo djɔ dia tokimanyiya onto ɔmɔtshi lambondama la hemɔ. Ande lowando longa la so l’olimu awɔ etena kakondjaso ekimanyielo oma le wɔ lee!
9 Dikumanyi diakamba lo Kɔmite rejiɔnalɛ ya wokelo ndo kɔmite y’ekimanyielo kambaka olimu efula dia nkimanyiya anangɛso l’akadiyɛso. Sho kokaka mbasukɛ l’otema ɔtɔi. Tɔshi ɛnyɛlɔ ka welo wakadjama dia nkimanyiya anangɛso etena kakapɛpɛ lɔpɛpɛ lɔmɔtshi la wolo lelɛwɔ Nargis l’osomba wa Myanmar lo 2008. Di’olui w’akimanyedi nkoma l’etshumanelo ka la Bothingone l’ɛtshi ka nkɛtɛ kaki suke la dibongo di’ɔkɛdi wa Irraouaddi, vɔ wakatenyanya bɛtshi dia nkɛtɛ diakalanyema efula ndo diaki l’edo. Etena kakɛnyi anangɛso wa l’osomba wa Bothingone dia wanɛ wakamba lo kɔmite k’ekimanyielo wambokoma kâmɛ l’omendji awɔ w’otshimbedi w’edjedja, vɔ wakafumbɔfumbɔ l’ɔngɛnɔngɛnɔ wata vɔate: “Onyenda! Shi ongo omendji aso w’otshimbedi? Jehowa ambotoshimbɛ!” Onde wɛ mongaka la lowando l’olimu wa w’efula wakamba dikumanyi otsho la yanyi? Dikumanyi dimɔtshi diakasɔnama dia kambaka lo kɔmite ya dombo ya lânde dia kandolaka ekakatanu wa welo. Dikumanyi sɔ hawoyafune l’ɔtɛ wasalawɔ dikambo sɔ ndo wanɛ wakakondja wahɔ oma l’olimu awɔ wekɔ mɛtɛ la lowando l’efula.—Mat. 6:2-4.
10. Naa elimu wahaleke mbidjama yimba wasala dikumanyi?
10 Ndo nto, dikumanyi dia nshi nyɛ wekɔ l’olimu wa ndodiaka waa fɔrmilɛrɛ ndo salaka dikongelo. Ɛnyɛlɔ, ɔnɔmbɔdi w’olui wa dikumanyi nɔngɔsɔlaka dikongelo dia nsanganya lomingu tshɛ. Sekeletɛlɛ ka l’etshumanelo nɔngɔsɔlaka alapɔlɔ w’olimu w’esambishelo wa ngɔndɔ ndo w’ɔnɔnyi tshɛ. Omendji wa Kalasa nɔngɔsɔlaka dikongelo dia kalasa la yambalo tshɛ. L’ɔkɔngɔ wa ngɔndɔ shato, wɛdikelo wa falanga y’etshumanelo salemaka. Dikumanyi mbadiaka mikanda w’oma lo Bɛtɛlɛ ndo kambaka l’ɛlɔmbwɛlɔ kalongolawɔ dia nkimanyiya anto tshɛ dia monga la “dyeetawɔ dyaamɛɛ.” (Ef. 4:3, 13, Dyookaneelo dy’Oyooyo) Diɛsɛ la welo wadja dikumanyi l’olimu w’efula wakambawɔ ‘mbasalema akambo tshɛ l’ɔnɔngɔ ndo l’olowanyi.’—1 Kor. 14:40.
‘Wanyɔlɔmbɔla’
11, 12. Waa na walɔmbɔla etshumanelo, ndo kakɔna kalembetshiya nsala dui sɔ?
11 Paulo akate dia dikumanyi diakakambaka olimu w’efula l’etshumanelo ka la Tɛsalɔnika ‘wakalɔmbɔlaka’ etshumanelo. Lo ndjela Les Saintes Écritures — Traduction du monde nouveau avec notes et références, etelo ka lo Grɛkɛ kokadimɔmi ɔnɛ ‘watonyɔlɔmbɔlaka’ mbelaka kanyi ya “memala la ntondo ka; nɔmbɔla kana monga la lowandji l’atei wa.” (1 Tes. 5:12, nɔtɛ) Paulo akate dia dikumanyi diakɔ diâmɛ ‘tokambaka olimu efula.’ Nde kɔtɛkɛtaka dikambo dia “omendji-walɔmbɔla,” koko dia dikumanyi tshɛ dia l’etshumanelo. Ɛlɔ kɛnɛ, dikumanyi efula memalaka la ntondo k’etshumanelo dia nɔmbɔla nsanganya. Woho welamɛ “omendji-walɔmbɔla” ɔnɛ “ɔnɔmbɔdi w’olui wa dikumanyi” tokimanyiyaka dia sho mɛna dia dikumanyi tshɛ diekɔ lo nkamba kâmɛ oko olui.
12 ‘Nɔmbɔla’ etshumanelo nɔmbaka akambo efula lâdiko dia mbetsha. Etelo kakɔ kâmɛ tanemaka lo 1 Timote 3:4 (Dyookaneelo dy’Oyooyo). Paulo akate ɔnɛ omendji “oonge onto leeya nɔmbɔla nkumbo kaakinde ɔlɔɔlɔ lele anaande lo mɛnya nɛmɔ dya mɛtɛ oca leende.” Etelo k’ɔnɛ “nɔmbɔla” hela tsho kanyi ya mbetshaka ana, koko ndo ya nɔmbɔlaka nkumbo ndo ya ‘monga l’ana wakitanyiya dui diande.’ Eelo, dikumanyi nɔmbɔlaka etshumanelo lo nkimanyiya anto tshɛ dia nɛmbɛ Jehowa.—1 Tim. 3:5.
13. Lande na kahomba dikumanyi mbɔsa wenya efula dia nsala eyangelo dia mbɔsa yɛdikɔ yâmɛ lo nsanganya yawɔ?
13 Dia vɔ nɔmbɔla ɛkɔkɔ dimɛna, dikumanyi kɛtshanyaka lam’asawɔ ehomba wa l’etshumanelo ndo woho wakokawɔ nkimanyiya etshumanelo. Ondo dikambo sɔ diotoleka monga dimɛna otondonga ekumanyi ɔtɔi mbɔsa tɛdikɔ tshɛ. Koko, lo ndjela ɛnyɛlɔ k’olui-walɔmbɔla wa lo ntambe ka ntondo, dikumanyi diakenga Olui-walɔmbɔla wa nshi nyɛ kɛtshanyaka akambo hwe hwe lo nyanga ɛlɔmbwɛlɔ oma l’Afundelo. Oyango awɔ ele wa nkamba l’atɔndɔ w’oma l’Afundelo dia nkotsha ehomba wa l’etshumanelo. Dikambo sɔ ayoleka monga dimɛna naka dikumanyi tshɛ ndjalɔngɔsɔla dimɛna dia nsanganya ya dikumanyi, kambaka l’Afundelo ndo l’ɛlɔmbwɛlɔ k’oma le olui w’ɔhɔmbɔ wa kɔlamelo ndo wa kɛsɔ. Lo mɛtɛ, dui sɔ mbɔsaka wenya efula. Etena konga dikumanyi la tokanyi totshikitanyi oko wakasale olui-walɔmbɔla wa lo ntambe ka ntondo etena kakawakɛtshanyaka dikambo dia wahemelo w’ohekele, dikumanyi nɔmbamaka dia nkamba la wenya awɔ dia nsala eyangelo dia vɔ ndjɔsa yɛdikɔ yâmɛ yɔsami oma l’Afundelo.—Etsha 15:2, 6, 7, 12-14, 28.
14. Onde wɛ mongaka la lowando otsha le dikumanyi diakamba kâmɛ? Lande na kahombayɛ monga la lowando?
14 Naa etombelo wakoka monga naka ekumanyi ɔtɔi ekɔ lo ntshininala lo kanyi yande kana ekɔ lo mpemba dia mbetawoya asekande kɛnɛ katande? Kana kakɔna kayosalema naka onto ɔmɔtshi lele oko Diyɔtɛrɛfɛ lakasɛnaka lo ntambe ka ntondo ekɔ lo nyanga mbidja diatɔnelo l’etshumanelo? (3 Joa. 9, 10) Lo mɛtɛ, etshumanelo k’otondo kayosowa. Naka Satana akahembe dia mbidja lofunge l’etshumanelo ka lo ntambe ka ntondo, mbokɛmaka hwe dia nde kombolaka dia fukutanya wɔladi wele lo tshumanelo nshi nyɛ. Nde kokaka nkamba la nsaki ya kɔlɔ yele l’anto, ɛnyɛlɔ oko nsaki ka monga onto la woke. Ɔnkɔnɛ, dikumanyi nɔmbamaka dia monga l’okitshakitsha ndo nkamba kâmɛ oko olui. Shi sho pombaka monga la lowando l’okitshakitsha wele la dikumanyi lo nkamba kâmɛ oko olui?
‘Wanyewola’
15. Kakɔna katshutshuya dikumanyi dia vɔ mbewola ɔnangɛso kana kadiyɛso kɛmɔtshi?
15 Paulo akake epole ɔsɛkɛ l’okakatanu wele l’ɔkɛndɛ w’ohomba wakalongola dikumanyi wa mbewola ɛkɔkɔ. L’Afundelo w’Akristo wa lo Grɛkɛ, paka Paulo mbakakambe la tshɛkɛta ya lo Grɛkɛ yakadimɔma ɔnɛ “mbewola.” Tshɛkɛta shɔ kokaka mbela kanyi ya dako dia wolo, koko aha dako diashama la ngala. (Etsha 20:31; 2 Tes. 3:15) Ɛnyɛlɔ, Paulo akafundɛ ase Kɔrɛtɔ ɔnɛ: “Dimi hafundi akambu ane dia nyutsha sonyi, keli dia nyewula uku an’ami wa ngandji.” (1 Kor. 4:14) Ngandji kakandokaka anto akina mbakôtshutshuya dia nde mbaewola.
16. Kakɔna kalama dikumanyi lo yimba etena kewolawɔ anto akina?
16 Dikumanyi mbohɔka di’ekɔ ohomba vɔ mbewola ɛkɔkɔ lo yoho ya dimɛna. Vɔ salaka la wolo dia mbokoya ɛnyɛlɔ ka Paulo lo monga ɔlɔlɔ, la ngandji ndo mbeya mbisha ekimanyielo. (Adia 1 Tesalonika 2:11, 12.) Mɛtɛ, dikumanyi ‘tshikalaka nge l’ɔtɛkɛta wa kɔlamelo dia vɔ monga l’akoka wa nkeketsha anto akina la wetshelo washa panda.’—Tito 1:5-9.
17, 18. Kakɔna kahombayɛ nama lo yimba naka wɛ ambolongola dako oma le dikumanyi?
17 Lo mɛtɛ, dikumanyi kema kokele ndo kokaka mbuta akambo wakokawɔ ndjonyanga l’ɔkɔngɔ. (1 Khum. 8:46; Jak. 3:8) Ndo nto, dikumanyi mbeyaka dia dako diatowoshaka anangɛwɔ l’akadiyɛwɔ wa lo nyuma, hatongaka nshi tshɛ dui ‘di’ɔngɛnɔngɛnɔ, koko dia lonyangu.’ (Heb. 12:11) Koko, etena katshɔ ekumanyi dia tosha ɔnangɛso kana kadiyɛso kɛmɔtshi dako, nde salaka dikambo sɔ l’ɔkɔngɔ wa nsɛdingola dikambo diakɔ dimɛna ndo didja lo dɔmbɛlɔ. Etena katowokoshaka dako, onde wɛ mongaka la lowando lo woho wayakiyanya dikumanyi la ngandji tshɛ lo dikambo diayɛ?
18 Tɔshi dia wɛ ekɔ la hemɔ kaheye adɔkɔtɛlɛ nembetshiya ko dɔkɔtɛlɛ dimɔtshi amboshola hemɔ kele la yɛ, koko wɛ mbɔsaka dia wɛ hakoke ntata hemɔ ka ngasɔ. Onde wɛ ayolamɛ dɔkɔtɛlɛ sɔ kumbɛkumbɛ? Atonga na! Kânga nde ayokɔlɔmba dia vɔ kosala epaso, ondo wɛ ayetawɔ dia sakemɛ ele l’eshikikelo dia dui sɔ diekɔ dia wahɔ ayɛ. Yoho yayokotɛ dɔkɔtɛlɛ dui sɔ mbeyaka monga kɔlɔ, ko onde wɛ ayetawɔ dia dikambo sɔ monga la shɛngiya lo yɛdikɔ yahombayɛ mbɔsa? Ondo bu. Woho akɔ wâmɛ mbele, tetawɔke dia yoho yahombawɔ kosha dako koshimba diaha wɛ mpokamɛ wanɛ wakamba la Jehowa nde la Yeso dia kewola dia kokimanyiya dia wɛ ndjakokɛ lo nyuma.
Tonge la lowando lo woho wakatosha Jehowa dikumanyi
19, 20. Ngande wakokaso mɛnya lowando otsha le ‘apami wele oko weshasha’?
19 Kakɔna kayotosala naka tambolongola woshasha ɔmɔtshi? Shi tayɛnya lowando laso lo nkamba la wɔ? ‘Apami wele oko weshasha’ wekɔ woshasha watosha Jehowa lo tshimbo ya Yeso Kristo. Yoho mɔtshi yakokaso mɛnya lowando lo woshasha ɔsɔ ele lo mpokamɛ la yambalo tshɛ asawo washama oma le dikumanyi ndo lo nkamba l’alako wotami lɔkɔ. Sho kokaka nto mɛnya lowando laso lo mbishaka kɔmatɛrɛ y’amɛna lo nsanganya. Tosukɛke olimu walɔmbɔla dikumanyi, ɛnyɛlɔ oko olimu w’esambishelo. Naka wɛ akakondja wahɔ oma lo dako diakakosha ekumanyi kɛmɔtshi, lande na kahayawotɛ? Lâdiko dia lâsɔ, lande na kahayɛnya lowando layɛ otsha le ase nkumbo ya dikumanyi? Tohɔke ɔnɛ dia ekumanyi nkamba olimu efula l’etshumanelo, nkumbo kande ndjahombiaka wenya wahombawɔ mbetsha kâmɛ la nde.
20 Eelo, tekɔ l’ɛkɔkɔ efula wahombaso mɛnya lowando otsha le dikumanyi diakamba olimu efula l’atei aso, diatɔlɔmbɔla ndo diatewola. ‘Apami wele oko weshasha’ asɔ wekɔ mɛtɛ woshasha wa ngandji w’oma le Jehowa.
Onde wɛ âkohɔ?
• Ɛkɔkɔ akɔna waki l’Akristo wa la Tɛsalɔnika wa mɛnya lowando otsha le wanɛ wakâlɔmbɔlaka?
• Ngande wakamba dikumanyi dia l’etshumanelo olimu efula l’ɔtɛ aso?
• Ngande wakondjaso wahɔ oma lo woho walɔmbɔla dikumanyi diele l’atei aso?
• Etena kalongolayɛ dako oma le ekumanyi kɛmɔtshi, kakɔna kahombayɛ nama lo yimba?
[Osato wa lo lɛkɛ 27]
Onde wɛ mongaka la lowando lo toho efula tasala dikumanyi dia nama etshumanelo?