EKIMANYIELO LE NKUMBO | DIWALA
Onde pami la womoto koka mbidjasɛ kaamɛ la ntondo ka tshukana?
Apami la wamato efula mbidjasɛka kaamɛ la ntondo ka tshukana. Anto amɔtshi mbetawɔka dui sɔ dia mpemba dia kana wayɔtɔnɛ ndo vɔ mongaka l’elongamelo k’efula dia wayotondoya lo diwala diawɔ. Onde mbidjasɛ kaamɛ la ntondo ka tshukana ekɔ kanyi ya dimɛna?
Lo sawo nɛ
Onde mbidjasɛ kaamɛ ayonyokimanyiya dia ndjalɔngɔsɔla dikambo dia diwala?
Onde mbidjasɛ kaamɛ ayonyokimanyiya dia mbewɔ diaha tshukana l’onto la kɔlɔ?
Kakɔna kata Bible?
Bible tonaka dieyanelo dia lam’asa anto wahatatshukana. Ɛnyɛlɔ, tɔ mbutaka ɔnɛ: “Ntona awui wa mindo wa dieyanelo.” (1 Tɛsalɔnika 4:3; 1 Kɔrɛtɔ 6:18) Dui sɔ mendanaka ndo la dieyanelo dia lam’asa pami la womoto wodjashi kaamɛ, oyadi kaanga wekɔ la kanyi ya ndjotshukana.a Atɔndɔ wa lo Bible kokɛka pami la womoto oma lo diemi diaha la lolango ndo oma l’etombelo ekina wa kɔlɔ waya oma lo mbidjasɛ kaamɛ la ntondo ka tshukana.
Yɛdikɔ ya tshuki ndja oma le Nzambi. Nde mbele lo kiɔkɔ yayɔ, nde akate ɔnɛ: “Pami ayotshika she la nyango ndo ayomamatana la wadɛnde, ko vɔ 2 wayoyala demba 1.” (Etatelo 2:24) Dɔkɔlɔkɔ dia tshuki kimanyiyaka atshukanyi dia vɔ mbokana ngandji ndo dia nkumbo kawɔ monga nge.
Onde mbidjasɛ kaamɛ ayonyokimanyiya dia ndjalɔngɔsɔla dikambo dia diwala?
Anto amɔtshi mbetawɔka dui sɔ. Vɔ mbutaka dia pami la womoto ndekaka mbeyana etena kakambawɔ elimu wa la ngelo kaamɛ ndo kasɛdingola onto l’onto mbekelo y’osekande. Koko dia ntondoya lo diwala, dɔkɔlɔkɔ dia tshuki diekɔ dui di’ohomba efula.
Ngande wakoka pami la womoto mbeka woho wa ntshikala kaamɛ lo tena di’ɔngɛnɔngɛnɔ kana lo tena dia paa? Mbidjasɛ kaamɛ la ntondo ka tshukana l’etena kele pami la womoto wekɔ lo mbɔsa diɔtɔnganelo diawɔ oko “dui diakoka komɛ wonya tshɛ,” bu sheke ya diwala di’oshika. Lo wedi okina, diwala koka ntshikala edja etena katshika pami la womoto dɔkɔlɔkɔ ndo kakambawɔ kaamɛ dia ntondoya ekakatanu.
Lo tshena pe: Lo dihole dia ndjalɔngɔsɔla dia diwala, pami la womoto wasɔna dia mbidjasɛ kaamɛ aha la tshukana mbeyaka monga ko wekɔ lo ndjalɔngɔsɔla dia kakitɔna.
Tɔndɔ dia lo Bible: “Nɛ dia onto l’onto ayona kɛnɛ konɛnde.”—Ngalatiya 6:7.
Onde mbidjasɛ kaamɛ ayonyokimanyayi dia momba falanga?
Anto amɔtshi mbetawɔka dui sɔ. Eyangelo ɛmɔtshi (Pew Research Center survey) wakɛnya dia l’États-Unis suke l’anto anɛi lo anto dikumi wakatatɛ mbidjasɛ kaamɛ, wakasale dui sɔ nɛ dia wakafɔnyaka dia diɔ diayowakimanyiya dia momba falanga. Koko l’ɔkɔngɔ wa vɔ mbidjasɛ kaamɛ l’etena kɛmɔtshi, anto amɔtshi wakawakɔnya wakate di’okakatanu wendana la falanga aki l’atei w’ɛkɔkɔ wakaleke weke wakiwɔ komonga suke dia tshukana.
Mbidjasɛ kaamɛ la ntondo ka tshukana koka monga l’etombelo ekina wa kɔlɔ, djekoleko le wamato. Ɛnyɛlɔ, l’ɔkɔngɔ w’okakitɔnelo, mbala efula wamato mbayɛmbaka ɔkɛndɛ wa mbodia ana.
Lo tshena pe: Etombelo wa kɔlɔ waya oma lo mbidjasɛ kaamɛ la ntondo ka tshukana, ndeka la fwa etombelo tshɛ w’ɛlɔlɔ wafɔnya anto.
Tɔndɔ dia lo Bible: “Dimi Jehowa kele Nzambi kayɛ, ɔnɛ latoketshaka dikambo dia wahɔ ayɛ.”—Isaya 48:17.
Onde mbidjasɛ kaamɛ ayonyokimanyiya dia mbewɔ diaha tshukana l’onto la kɔlɔ?
Anto amɔtshi mbetawɔka dui sɔ. Koko, dibuku dimɔtshi (Fighting for Your Marriage) mbutaka ɔnɛ: “Mbala efula anto wadjasɛ kaamɛ la ntondo ka tshukana hawoleke nshihodia dia mbidjasɛ kaamɛ mbetɛka okakitɔnelo dui dia wolo.” Lande na? Anto amɔtshi wadjasɛ kaamɛ koka mɛna dia wekɔ l’awui efula wahawɔtɔnɛ. Koko l’ɔtɛ w’awui amɔtshi, ɛnyɛlɔ oko, nkahana nyama, diangɔ kana naka wamboyotshɔ diemi diaha la lolango, ndjokomaka ko “hawoyeya kɛnɛ kasala,”b oko wata anyangiyangi amɔtshi. L’ɛtɛkɛta ekina, dibuku diakɔ tetemalaka mbuta ɔnɛ: “Anto amɔtshi wakahombe kakitɔna la ntondo ka vɔ tshukana, ndjotshukanaka nɛ dia vɔ ndjɛnaka dia ndeka dimɛna ntshikala kaamɛ.”
Lo tshena pe: Lo dihole dia nyokimanyiya dia mbɔsa yɛdikɔ ya dimɛna, mbidjasɛ kaamɛ la ntondo ka tshukana koka ndjonyokonya dia ndjokakitɔna lo yoho ya kɔlɔ.
Tɔndɔ dia lo Bible: “Kanga yewo atɛnaka waale, ko nde atoyashɛka,koko onto lahatahokɔ akambo atotshɔka tsho, ko atodiɛnɛka la etombelo wa kɔlɔ.”—Tokedi 22:3.
Onde ekɔ ɔsɔnwɛlɔ ɔmɔtshi woleki dimɛna?
Nyu koka mbewɔ waale waya lo mbidjasɛ kaamɛ la ntondo ka tshukana ndo ndeka monga la diɛsɛ dia monga la diwala di’oshika. Ngande wakokanyu nsala dui sɔ? Lo ndjela dimɛna dimɛna atɔndɔ wa lo Bible wendana la diwala. Ɔsa etena k’efula dia mbeka dia mbeya dimɛna onto lalangayɛ tshukana la nde la ntondo ka nyu mbidjasɛ kaamɛ oko wadi l’omi. Ndeka dimɛna nsɔna onto lalangayɛ tshukana la nde l’ɔtɛ wenyu la dietawɔ ɔtɔi ndo wayelanyu atɔndɔ akɔ waamɛ lo lɔsɛnɔ, lo dihole dia kotwama tsho lo awui wa dieyanelo.
Bible kekɔ l’alako wakoka nyokimanyiya dia nyu monga la diwala dia nge ndo di’ɔngɛnɔngɛnɔ.c Ɛnyɛlɔ, Bible kekɔ l’atɔndɔ wakoka nyokimanyiya dia . . .
monga la kɔlamelo
monga olonganyi w’oshika
Dia mbeya awui efula wendana la dui sɔ, enda etenyi ka lo jw.org kele l’ɔtɛ a dui ɔnɛ: “Diwala ndo Nkumbo.”
Tɔndɔ dia lo Bible: “Afundelo tshɛ wakasambiyama oma le Nzambi ndo wekɔ ohomba dia mbetsha.”—2 Timɔte 3:16.
a Enda sawo diele l’ɔtɛ a dui ɔnɛ: “L’amour justifie-t-il les relations sexuelles avant le mariage?”
b Oma lo sawo diele l’ɔtɛ a dui ɔnɛ: “Sliding Versus Deciding: Inertia and the Premarital Cohabitation Effect,” oma le Scott M. Stanley, Galena Kline Rhoades, nde la Howard J. Markman, akatondjama lo jurnalɛ Family Relations.
c Lo ndjela mbekelo mɔtshi, ambutshi kimanyiyaka anawɔ w’apami kana wa wamato dia nsɔna olonganyi. Naka dui dia ngasɔ diambosalema, kete Bible koka kimanyiya ambutshi dia mbeya waonga wahombawɔ nyanga.