Awala wele la nɛmɔ lo washo wa Nzambi ndo w’anto

“Tshuki diakayala la Kana . . . waketi ndu Jesu la ambeki andi lu [fɛtɛ ka] tshuki.”​—JOANI 2:1, 2.

1. Ɔkɔndɔ wendana la Yeso lam’akinde la Kana kotolaka yambalo yaso lo dui diakɔna?

YESO, nyango ndo ambeki ande amɔtshi wakeyaka ɔngɛnɔngɛnɔ wakoka monga la diwala dia nɛmɔ l’atei w’ekambi wa Nzambi. Kristo akasha fɛtɛ kɛmɔtshi ka diwala lokumu lo sala dihindo diande dia ntondo diofundami lo Bible ndo tshelo shɔ yakafudia ɔngɛnɔngɛnɔ w’anto lo diaaso sɔ. (Joani 2:1-11) Ondo wɛ ambongaka lo fɛtɛ y’awala w’Akristo walanga kambɛ Jehowa oko atshukanyi wele la ɔngɛnɔngɛnɔ ndo akangɛnangɛna fɛtɛ y’awala akɔ. Kana ondo wɛ ekɔ lo nongamɛ dia sala diwala dia ngasɔ kana kimanyiya ɔngɛnyi ayɛ ɔmɔtshi dia sala diwala dia dimɛna. Kakɔna kakoka salema dia diɔ mbeta dimɛna?

2. Awui akɔna wata Bible lo dikambo di’awala?

² Akristo wambɛna dia alako wa l’Ɔtɛkɛta wa Nzambi wakasambiyama wekɔ ohomba efula etena kalanga pami la womoto tshukana. (2 Timote 3:16, 17) Lo mɛtɛ, Bible hɛnya shikaa woho wahomba diwala di’Okristo salema. Ekɔ ngasɔ, nɛ dia mbekelo ndo ɛlɛmbɛ wa lɛɛta lo dikambo sɔ tshikitana lo ndjela dihole la dihole. Ɛnyɛlɔ, l’Isariyɛlɛ w’edjedja, ndoko yoho ya shikaa yendana la sɛlɛmɔnyi ya diwala yakahombaka anto ndjela. Lushi la tshuki, otshuki akatshɔka la wadɛnde lakande kana lo luudu la she. (Etatelu 24:67; Isaya 61:10; Mateu 1:24) Dui diakasalemaka lo washo w’anto sɔ mbakelamɛka tshuki ndo awui wasalema lo awala efula wa nshi nyɛ kosalemaka lo awala wa nshi shɔ.

3. Naa dui dimɔtshi diakasalema la Kana diele Yeso akasha lonya lɔkɔ?

³ Le ase Isariyɛlɛ, nna sɔ mbaki oko diwala kana tshuki. L’ɔkɔngɔ diko, vɔ wakakokaka sala fɛtɛ ka diwala, oko kɛnɛ kɔtɛkɛtshiwɔ lo Joani 2:1. Dikadimwelo efula dia Bible kadimolaka divɛsa sɔ lo yoho yele oko nyɛ: “Tshuki diakayala la Kana.” Koko tshɛkɛta ya lo Hɛbɛru shɔ kadimɔmaka dimɛna ɔnɛ “dambu dia tshuki.”a (Mateu 22:2-10; 25:10; Luka 14:8) Ɔkɔndɔ mɛnyaka hwe dia Yeso aki lo fɛtɛ kɛsɔ ndo akasale dui dimɔtshi diakafudia ɔngɛnɔngɛnɔ w’anto oko wakongaka lo awala w’ase Juda. Koko dui dioleki ohomba ele, woho wakasalemaka awala lo nshi ya Yeso tshikitana la kɛnɛ kasala anto efula nshi nyɛ.

4. Naa weho w’awala wasɔna Akristo amɔtshi dia sala ndo lande na?

⁴ Lo wedja efula ɛlɔ kɛnɛ, Akristo walanga tshukana la dia kotsha awui amɔtshi walɔmba lɛɛta. Etena kakotshawɔ awui asɔ, vɔ koka tshukana lo yoho tshɛ yetawɔma le lɛɛta. Sɛlɛmɔnyi kɛmɔtshi ka tshitshɛ koka salema oma le shushi kana okambi ɔmɔtshi wa l’ɔtɛmwɛlɔ wokondjisha lotshungɔ oma le Lɛɛta. Amɔtshi sɔnaka dia tshukana lo yoho shɔ ndo vɔ nɔmbaka ewotɔ ndo angɛnyi awɔ amɔtshi w’Akristo dia vɔ monga oko ɛmɛnyi awɔ la ntondo ka lɛɛta kana dia vɔ tɔngɛnangɛna la wɔ kâmɛ lo diaaso di’ohomba sɔ. (Jeremiya 33:11; Joani 3:29) Woho akɔ wâmɛ mbele, Akristo akina koka mɛna ɔlɔlɔ sala fɛtɛ ka diwala ka tshitshɛ kahatowalɔmba falanga ndo ɛlɔngɔswɛlɔ efula. Vɔ mbeyaka mɛna ɔlɔlɔ mbelɛ angɛnyi angana ato ndo nɔngɔsɔla yangɔ ya ndɛ ya tshitshɛ. Oyadi kɛnɛ kakombolaso lo dikambo sɔ, sho la dia mbeya dia Akristo akina wambotshunda lo nyuma koka tosha tokanyi totshikitanyi la taso.​—Romo 14:3, 4.

5. Lande na kakombola Akristo efula dia sawo dia diwala mbishama etena katshukanawɔ ndo diɔ tɛkɛtaka dia na?

⁵ Atshukanyi efula mɛnaka ɔlɔlɔ dia sawo dimɔtshi di’oma lo Bible mbishama lo diwala diawɔ.b Vɔ mbeyaka dia Jehowa mbele kiɔkɔ ya diwala ndo nde mbishaka alako wa lomba l’Ɔtɛkɛta ande lo woho wakoka diwala tondoyama ndo mbela ɔngɛnɔngɛnɔ. (Etatelu 2:22-24; Mako 10:6-9; Efeso 5:22-33) Ndo atshukanyi efula nangaka dia angɛnyi awɔ w’Akristo ndo ewotɔ awɔ monga lo diaaso di’ɔngɛnɔngɛnɔ sɔ. Ko ngande wahombaso mbɔsa awui wotshikitanyi walɔmba lɛɛta ndo kutimɛ yasalema lo ɛtshi kaso ka nkɛtɛ? Sawo nɛ diayɔtɛkɛta dia awui wasalema l’ahole wotshikitanyi. Awui amɔtshi mbeyaka tshikitana efula la kɛnɛ keyanyu ndo kasalema lo ɛtshi kanyu ka nkɛtɛ. Koko, nyu koka mɛna atɔndɔ kana awui amɔtshi wayela anto efula wele ohomba le ekambi wa Nzambi.

Diwala dia nɛmɔ ekɔ nɛ diosalemi lo ndjela ɛlɛmbɛ wa lɛɛta

6, 7. Lande na kahombaso mbidja yimba lo awui walɔmba lɛɛta lo dikambo dia diwala ndo ngande wakokaso sala dui sɔ?

⁶ Kânga mbele Jehowa kiɔkɔ ya diwala, mandji y’ana w’anto yekɔ la yema ya lowandji lâdiko dia wanɛ watshukana. Dui sɔ kema kɔlɔ, nɛ dia Yeso akate ate: “Nyusha Kayisa diango dia Kayisa. Nyusha [Nzambi] diango dia [Nzambi].” (Mako 12:17) Ndo ɔpɔstɔlɔ Paulo akate ate: “Untu tshe alembele embuledi andi. Nduku diulelu diaha uma le [Nzambi], ne dia waulelu tshe weli uma le [Nzambi].”​—Romo 13:1; Tito 3:1.

⁷ Lo wedja efula, Kayisa kana ewandji wa lɛɛta mbashikikɛ ɛnɔnyi wakoka onto tshuka kana tshukama. Ɔnkɔnɛ, etena katshukana Akristo ahende lo ndjela Afundelo, vɔ kitanyiyaka nto ɛlɛmbɛ wa lɛɛta wa lo wodja awɔ. Dui sɔ koka mendana la okondjelo wa mukanda wa diwala ndo mbala mɔtshi la wodjelo adiɔ lo buku dia lɛɛta. Etena kakalɔmbɛ Kayisa Angusta anto dia “ndjofundja nkombo,” Mariya la Yɔsɛfu wakakitanyiya lo didjango sɔ lo munda lɔkɛndɔ otsha la Bɛtɛlɛhɛma dia ‘tofundja nkombo.’​—Luka 2:1-5.

8. Mbekelo yakɔna yatona Ɛmɛnyi wa Jehowa ndo lande na?

⁸ Etena katshukana Akristo ahende lo yoho yetawɔ lɛɛta, tshuki sɔ mbetawɔmaka lo washo wa Nzambi. Koko Ɛmɛnyi wa Jehowa hawosale diwala mbala ko mbala lo sala sɛlɛmɔnyi ya laka lɛɛta mbala efula, kana nyomota dɔkɔlɔkɔ diawɔ dia diwala etena kasalawɔ fɛtɛ ka woho wambowokotsha ɛnɔnyi 25 kana 50 wa diwala. (Mateu 5:37) (Ɛtɛmwɛlɔ ɛmɔtshi hawɔshi wodjelo wa diwala lo buku dia lɛɛta la nɛmɔ ndo vɔ mbutaka ɔnɛ naka ɔlɔmbɛdi kana owandji w’ɔtɛmwɛlɔ ɔmɔtshi atasale waa sɛlɛmɔnyi mɔtshi kana mbuta ɔnɛ kapanda la kapanda waya wadi l’omi, kete diwala sɔ bu dia dimɛna.) Lo wedja efula, lɛɛta mbetawɔka dia okambi ɔmɔtshi w’Ɛmɛnyi wa Jehowa tshukanya anto. Okambi ɔsɔ salaka dui sɔ etena kashande sawo dia diwala lo Mbasala ka Diolelo. Mbalasa ka Diolelo ekɔ dihole di’ɔtɛmwɛlɔ wa mɛtɛ dia lo ngelo diakoka dia sawo dia diwala mbishama nɛ dia Jehowa mbele Otungi adiɔ.

9. a) Lo kɛnɛ kendana la wodjelo wa diwala lo buku dia lɛɛta, kakɔna kakoka sɔna atshukanyi dia sala? b) Ngande wakoka dikumanyi mendana la ɛlɔngɔswɛlɔ wa diwala?

⁹ Lo wedja ekina, ɛlɛmbɛ nɔmbaka dia atshukanyi tshukana la ntondo ka biro ɔmɔtshi wa lɛɛta kana la ntondo ka ɔnɛnɛ ɔmɔtshi wa lɛɛta wele la lotshungɔ la sala dui sɔ. Mbala efula Akristo kitanyiyaka didjango sɔ lo sala sawo dia diwala lo Mbalasa ka Diolelo ko lushi lakɔ lâmɛ kana lushi layela. (Vɔ hawohombe mbetsha nshi efula lam’asa wodjelo wa diwala lo buku dia lɛɛta la lushi lahomba salema sawo dia diwala, nɛ dia wambotshukana lo yoho yetawɔma le Nzambi ndo le anto ndo le etshumanelo k’Akristo.) Naka atshukanyi wanɛ wambodja diwala diawɔ lo buku dia lɛɛta kombolaka dia sawo dia diwala salema lo Mbalasa kɛmɔtshi ka Diolelo, kete vɔ la dia takondjisha lotshungɔ la ntondo oma le dikumanyi diakenga Kɔmite k’olimu ka lo etshumanelo. Lâdiko dia vɔ ndjashikikɛ dia atshukanyi asɔ wekɔ la lokumu l’ɔlɔlɔ, emendji ɛsɔ wayohomba ndjashikikɛ dia etena kayosalema sawo sɔ, diɔ hadiotofukutanya ekongelo ka nsanganya ndo ka awui akina wahomba salema lo mbalasa. (1 Koreto 14:33, 40) Lo kɛnɛ kendana la mbalasa, vɔ wayɔsɛdingola nto dia kana ɛlɔngɔswɛlɔ wakombola wanɛ walanga tshukana wekɔ amɛna ndo ndjashikikɛ dia kana koka mbisha diewoyelo diendana la woho wayangema mbalasa.

10. Naka atshukanyi wakatatshiki alɔkɔlɔkɔ la ntondo ka ɔnɛnɛ wa lɛɛta, ayowosala lo wonya wa sawo dia diwala?

¹⁰ Ekumanyi kayosha sawo dia diwala la dia sala la wolo dia disha la wangasanu, la kɛnɛmɔ ndo lo yoho yakeketsha. Naka atshukanyi wakatasadi ntondo sɛlɛmɔnyi ya laka lɛɛta, kete ɔtɛkɛtshi ayolembetshiya hwe dia vɔ wambotshukana lo ndjela ɛlɛmbɛ wa Kayisa. Naka vɔ kotatshiki alɔkɔlɔkɔ la ntondo ka ɔnɛnɛ wa lɛɛta, kete atshukanyi kokaka sala dui sɔ wonya wa sawo dia diwala.c Naka vɔ wakatatshiki alɔkɔlɔkɔ la ntondo ka ɔnɛnɛ wa lɛɛta, koko atshukanyi w’eyoyo asɔ nangaka mbuta alɔkɔlɔkɔ awɔ la ntondo ka Jehowa ndo k’etshumanelo dia mɛnya dia “wambuyala untu otoi,” kete wayotshika alɔkɔlɔkɔ asɔ lo yoho yɛnya dia wakatasadi dui sɔ la ntondo ka ɔnɛnɛ wa lɛɛta.​—Mateu 19:6; 22:21.

11. Lo ahole amɔtshi, ngande watshukana anto ndo shɛngiya yakɔna yele la dui sɔ lo sawo dia diwala?

¹¹ L’ahole amɔtshi, lɛɛta hahike atshukanyi dia sala sɛlɛmɔnyi kɛmɔtshi kânga la ntondo ka ɔndɛlɛ wa lɛɛta. Diwala salemaka etena kasha atshukanyi ɔndɛlɛ wa lɛɛta mukanda wa diwala wakawalodjisha awui wahombama ndo wakawasinyisha. Oma lâsɔ ko, ɔndɛlɛ mbɔsa mukanda akɔ ko fundja diwala diawɔ lo buku dia lɛɛta. Yoho shɔ mbɔsama atshukanyi oko wadi l’omi ndo lushi lɔsɔ mbayonga lushi la diwala diawɔ. Oko wakatadiɛnyi la diko, atshukanyi mbeyaka kombola di’ɔnangɛwɔ ɔmɔtshi lambotshunda lo nyuma mbasalɛ sawo dia diwala lo Mbalasa ka Diolelo, nshi ngana tsho l’ɔkɔngɔ wa vɔ mbidja diwala diawɔ lo buku dia lɛɛta. Ɔtɛkɛtshi ayewoya anto tshɛ woye ndjolonga sawo sɔ dia kapanda la shishadjɛndɛ wambotshukana nɛ dia atete edja kodjishawɔ diwala diawɔ lo buku dia lɛɛta. Dɔkɔlɔkɔ tshɛ la dia mbishama lo yoho yɔtɔnɛ la kɛnɛ kotami lo odingɔ 10 ndo lo nɔtɛ ka l’ɛse ka dikatshi k’odingɔ ɔsɔ. Wanɛ wayoya lo Mbalasa ka Diolelo wayɔngɛnangɛna kâmɛ la atshukanyi ndo wayokondja wahɔ oma l’alako wotumbi oma l’Ɔtɛkɛta wa Nzambi wayoshama.​—Limbu la Solomona 3:11.

Awala wasalema lo ndjela kutimɛ ndo ɛlɛmbɛ wa lɛɛta

12. Elɛwɔ diwala dia kutimɛ ndo kakɔna kele ɔlɔlɔ sala l’ɔkɔngɔ wa woho wa diwala sɔ?

¹² Lo wedja ɛmɔtshi, atshukanyi salaka diwala diakoka mbelamɛ ɔnɛ dia kutimɛ (kana dia lo dioho). Diwala sɔ hendana la anto ahende wodjashi kâmɛ oko eseka, kana la diwala dia omandju.d Koko diwala diatɛkɛtaso lanɛ ekɔ diwala diasalema lo ndjela mbekelo yetawɔma le anto tshɛ wa lo dioho kana lo ɛtshi ka nkɛtɛ kodjashiwɔ. Dui sɔ mendanaka la okimwelo w’okundji, wele naka wambokimɔma, kete lâsɔ atshukanyi wambotshukana lo yoho yetawɔ lɛɛta ndo Afundelo. Lɛɛta mbɔsaka diwala dia kutimɛ oko diwala dia dimɛna, dietawɔma le nde ndo mbidjangaka dia anto tshukana lo yoho shɔ. L’ɔkɔngɔ wa lâsɔ, diwala dia kutimɛ sɔ koka mbidjama lo buku dia lɛɛta ndo lo sala ngasɔ, atshukanyi koka nongola mukanda wɛnya dia diwala diawɔ diambodjama lo buku dia lɛɛta. Wodjelo wa diwala lo buku dia lɛɛta koka monga tshondo y’ekokelo le atshukanyi ndo le wadi naka omɛnde ambovɔ ndo le ana wayowota. Etshumanelo la dia keketsha anto tshɛ watshukana lo ndjela kutimɛ dia mbidja diwala diawɔ lo buku dia lɛɛta aha la tshimbatshimba. Dui dia diambo ko lo Ɛlɛmbɛ wa Mɔsɛ, awala ndo wotwelo w’ana wakadjamaka lo abuku wa lɛɛta.​—Mateu 1:1-16.

13. L’ɔkɔngɔ wa diwala dia kutimɛ, ɔtɛkɛtshi ayondewoya anto wonya wa sawo dia diwala?

¹³ Wanɛ watshukana lo ndjela ɛlɛmbɛ wa lɛɛta oma l’ɔkɔngɔ wa vɔ tshukana lo yoho yalɔmba kutimɛ komaka wadi l’omi etena kasalema diwala diawɔ. Oko wakataditshi la diko, atshukanyi wadja diwala diawɔ lo buku dia lɛɛta mbeyaka kombola dia vɔ mbasalɛ sawo dia diwala ndo tshika alɔkɔlɔkɔ lo Mbalasa ka Diolelo. Naka dui sɔ diambosalema, kete ɔtɛkɛtshi ayewoya anto dia atshukanyi wakashile tshukana lo yoho yɔtɔnɛ la ɛlɛmbɛ wa Kayisa. Lâsɔ sawo sɔ diayoshama. Tayota dia anto waya wadi la omi naka wakakimɔ kɛnɛ kalɔmbama lo kutimɛ ndo wambasalɛ sawo dimɔtshi di’oma lo Afundelo. Naka awui ahende asɔ salema aha la nshi efula mbeta, kana salema lushi lakɔ lâmɛ, kete diɔ diayonga diwala di’Akristo dia nɛmɔ lo ngelo kakɔ.

14. Kakɔna kakoka Akristo sala naka vɔ kokaka sala diwala dia kutimɛ ndo dia laka lɛɛta?

¹⁴ Lo wedja ɛmɔtshi wele awala wa kutimɛ mbetawɔmaka le lɛɛta, ekɔ nto tɛdikɔ tokina tendana la diwala dia laka lɛɛta. Mbala efula diwala dia laka lɛɛta salemaka la ntondo ka ɔndɛlɛ ɔmɔtshi wa lɛɛta. Lo diwala sɔ, atshukanyi koka sala alɔkɔlɔkɔ ndo sinya lo buku dia lɛɛta. Atshukanyi amɔtshi w’Akristo ndekaka mɛna dimɛna sala woho wa diwala sɔ lo dihole dia diwala dia kutimɛ. Koko awala akɔ ahende tshɛ mbetawɔmaka lo washo wa lɛɛta. Kɛnɛ kotami l’odingɔ 9 ndo 10 lo dikambo dia sawo dia diwala ndo dia alɔkɔlɔkɔ mendanaka ndo la diwala dia laka lɛɛta. Dui dioleki ohomba ele anto tshukana lo yoho yetawɔma lo washo wa Nzambi ndo w’anto.​—Luka 20:25; 1 Petero 2:13, 14.

Diwala diongake la nɛmɔ nshi tshɛ

15, 16. Ngande wahomba nɛmɔ monga dui di’ohomba efula lo diwala?

¹⁵ Etena kakatombe okakatanu ɔmɔtshi lo diwala dia nkumekanga ka Pɛrɛsiya, ondaki ande wa woke wakawelɛka Memukana akasha dako diakakoke monga la etombelo w’ɛlɔlɔ ‘ɔnɛ wamato tshɛ la dia nɛmiya waomɛwɔ.’ (Esta 1:20) Lo awala w’Akristo, kema ohomba dia nkumekanga k’anto mbidja didjango sɔ. Waa wadi la dia nɛmiya waomɛwɔ. Ndo waomi w’Akristo la dia mbisha wadɛwɔ nɛmɔ ndo mbâtombola. (Tukedi 31:11, 30; 1 Petero 3:7) Aha paka l’ɔkɔngɔ w’ɛnɔnyi efula mbahombawɔ ndjɛna ohomba wa mbisha diwala diawɔ nɛmɔ. Koko nɛmɔ sɔ la dia mɛnama tatɛ oma lo lushi la tshuki.

¹⁶ Anto tshɛ, koko aha wadi l’omi ato mbahomba mɛnya dia vɔ mbɔsaka lushi la tshuki la nɛmɔ. Naka ekumanyi kɛmɔtshi k’Okristo ayosha sawo dia diwala, kete nde la dia disha la nɛmɔ tshɛ. Sawo sɔ la dia sembɔnɛ la atshukanyi. Dia mɛnya nɛmɔ diawashande, ɔtɛkɛtshi hatodja awui wa shɛkɛsɛkɛ kana wɔdja anto. Nde hahombe mbidja awui ande hita wakoka nyangiya atshukanyi ndo ampokami. Koko nde la dia sala la wolo dia disha la wangasanu ndo lo yoho yakeketsha lo mbika epole ɔsɛkɛ lo kɛnɛ kendana la ɔnɛ lele Otungi wa diwala ndo lo alako ande woleki tshɛ amɛna. Sawo dia diwala diasha ekumanyi diayokimanyiya dia diwala monga diwala diasha Jehowa Nzambi lotombo.

17. Lande na kele ekɔ awui amɔtshi walɔmbama lo dikambo dia diwala di’Okristo?

¹⁷ Ondo lo sawo nɛ tambɛna awui efula walɔmbama lo kɛnɛ kendana la diwala. Mbeyaka monga ko awui amɔtshi hawoleke mendana la ɛtshi kanyu ka nkɛtɛ. Koko, sho tshɛ la dia mbeya dia ekɔ ohomba efula dia ɛlɔngɔswɛlɔ wendana la diwala dia l’atei w’Ɛmɛnyi wa Jehowa mɛnya dia vɔ nɛmiyaka ɛlɛmbɛ wa lo ɛtshi kawɔ ka nkɛtɛ ndo awui walɔmba Kayisa. (Luka 20:25) Paulo akatokeketsha ate: “Nyusha antu tshe diango diahumbawo nungula: ulambu le one lahumba nungula elambu, okongo le one lahumba nungula okongo, woma le one lahumba mbukama woma, la kenemo le one lahumba nemiama.” (Romo 13:7) Eelo, oma ko lushi la diwala, ekɔ ɔlɔlɔ dia Akristo nɛnya tɛdikɔ takɔshi Nzambi lo dikambo dia diwala.

18. Naa dui dimɔtshi diendana la diwala diahombaso mbidja yimba lɔkɔ ndo lende akokaso tana awui wendana la dui sɔ?

¹⁸ Awala efula w’Akristo ndjelanaka la fɛtɛ kana dambo dia diwala. Tohɔ dia Yeso aki lo fɛtɛ kɛmɔtshi ka diwala. Naka fɛtɛ ka ngasɔ kayosalema, ngande wakoka alako w’oma lo Bible tokimanyiya dia ndjashikikɛ dia ndo fɛtɛ kɛsɔ kayosha Nzambi lotombo ndo mɛnya ɔnɛ anto hawotɔtɛkɛta kɔlɔ dikambo dia wanɛ wotshukanyi ndo dikambo di’etshumanelo? Sawo diayela diayɔtɛkɛta dia dui di’ohomba sɔ.

Yoho yaso ya lɔsɛnɔ yɛnya dia tekɔ la mbetawɔ

“Mbetawo kaha la etsha ambuyavwela.”​—JAKOBA 2:17.

1. Lande na kakadjaka Akristo wa ntondo yimba lo mbetawɔ ndo lo etsha awɔ?

AKRISTO wa ntondo lo tshɛ kawɔ wakɛnya mbetawɔ kawɔ oma lo yoho yawɔ ya lɔsɛnɔ. Ombeki Jakɔba akakeketsha Akristo tshɛ ate: “Nyuyali atshi wa diui, aha ambuki atu.” Nde akakotsha ate: “Uku atuvokaka dimba diaha la lumu, okone ndu mbetawo kaha la etsha mvokaka.” (Jakoba 1:22; 2:26) Ɛnɔnyi oko 35 l’ɔkɔngɔ wa nde funda awui asɔ, Akristo efula wakatetemala mɛnya mbetawɔ kawɔ oma lo etsha w’ɛlɔlɔ. Koko lonyangu ko, amɔtshi kosala dikambo sɔ. Yeso akandola etshumanelo ka la Smurina, koko nde akatɛ anto efula wa lo etshumanelo ka Saradi ate: “Dimi mbeyaka etsha aye. We eko la lukumbu uku untu lasena, keli we ambuvokaka.”​—Enyelo 2:8-11; 3:1.

2. Ambola akɔna wahomba Okristo tshɛ ndjambola lo dikambo dia mbetawɔ kande?

² Ɔnkɔnɛ, Yeso akakeketsha wanɛ waki la Saradi ndo wanɛ wakakoke ndjadia ɛtɛkɛta ande, dia mɛnya ngandji kaki lawɔ ntondo lo akambo wa mɛtɛ wa lo Bible ndo akâkeketsha dia vɔ sungukalaka lo nyuma. (Enyelo 3:2, 3) Ɔmɔmɔ la l’atei aso kokaka ndjambola ɔnɛ: ‘Kayomota dikambo dia etsha ami na? Onde etsha ami mɛnyaka hwe dia lekɔ lo sala tshɛ dia mɛnya mbetawɔ kami oma lo kɛnɛ tshɛ kasalami, oyadi l’awui wahaleke mendana la olimu w’esambishelo ndo la nsanganya ya lo etshumanelo?’ (Luka 16:10) Ekɔ awui efula wa lo lɔsɛnɔ wakokaso sɛdingola dia mɛnya ɔnɛ tekɔ la mbetawɔ, koko tayanga sɛdingola paka dui ɔtɔi, dui diakɔ mendanaka la: fɛtɛ, mbidja ndo fɛtɛ y’awala w’Akristo.

Fɛtɛ k’anto yema tshitshɛ

3. Naa kanyi ya Bible lo dikambo dia otshwelo wa lo fɛtɛ?

³ Efula ka l’atei aso ngɛnangɛnaka mbelamɛ lo fɛtɛ k’Akristo wele la ɔngɛnɔngɛnɔ. Jehowa ekɔ ‘Nzambi k’ɔngɛnɔngɛnɔ’ kalanga dia ekambi ande monga la ɔngɛnɔngɛnɔ. (1 Timote 1:11) Nde akasale dia Sɔlɔmɔna funda dikambo dia mɛtɛ nɛ lo Bible ate: “Ku dimi lakalemia ongenongeno, ne dia nduku diese dieli le untu l’esi ulungu, diuleki nde, no, la ngenangena; ne dia ongenongeno ako ayutshikala la ndi l’ulimu andi lu nshi ya lumu yakawusha [Nzambi] l’esi ulungu.” (Undaki 3:1, 4, 13; 8:15) Anto kokaka ngɛnangɛna etena kalɛwɔ kâmɛ lo nkumbo kana lo fɛtɛ nkina ya totshitshɛ yasala atɛmɔdi wa mɛtɛ.​—Jobo 1:4, 5, 18; Luka 10:38-42; 14:12-14.

4. Onto lalɔngɔsɔla fɛtɛ la dia mbidja yimba lo awui akɔna?

⁴ Naka wɛ ekɔ lo nɔngɔsɔla fɛtɛ ka ngasɔ ndo wɛ mbele la ɔkɛndɛ atɔ, kete wɛ la dia kana yimba dimɛna lo kɛnɛ kalɔngɔsɔlayɛ, oyadi ambetawudi angana ato mbayoyeta dia ndjɔlɛ yangɔ kana ndjɔmɔtsha la yɛ sawo. (Romo 12:13) Wɛ la dia sɛna wolo dia ‘awui tshɛ salema aha la ofukutanu’ ndo wɛ la dia ‘nɔmbwama la lomba l’oma l’olongo.’ (1 Koreto 14:40; Jakoba 3:17) Ɔpɔstɔlɔ Paulo akafunde ate: “Kana nyayole, kana nyayono, kana dikambu tshe diayunyutsha, nyutshi dia lutumbu la [Nzambi]. Tanyuyalaki uku utamba a takanya.” (1 Koreto 10:31, 32) Naa awui amɔtshi wahombama mbidja yimba efula lɔkɔ? Sɛdingola awui asɔ la ntondo kokaka kokimanyiya dia wɛ ndjashikikɛ ɔnɛ kɛnɛ kayoyosala wɛ la anto wetshiyɛ kayɛnya mbetawɔ kanyu lo etsha.​—Romo 12:2.

Ngande wayonga fɛtɛ?

5. Lande na kahomba onto lalɔngɔsɔla fɛtɛ mbidja yimba dia kana wanu ndo mishiki wayonga?

⁵ Anto efula walɔngɔsɔla fɛtɛ toyambolaka dia kana wanu pombaka monga. Aha paka wanu monga ko fɛtɛ mbeta dimɛna. Tohɔ dia Yeso akasha olui a woke w’anto wakaye le nde mbo ya ndɛ ndo nde akafudia ma la nse lo dihindo dia mbasha. Ɔkɔndɔ hatotɛ dia Yeso akawasha wanu lo dihindo kânga mbakinde l’akoka wa sala dui sɔ. (Mateu 14:14-21) Naka wɛ ambɔsa yɛdikɔ ya mbisha anto wanu lo fɛtɛ, kete onga la wɛdimo lo dikambo dia yɛdikɔ ya wanu yayonga ndo yâshikikɛ dia wanu wa mpɛ wayonga dikambo dia wanɛ walanga. (1 Timote 3:2, 3, 8; 5:23; 1 Petero 4:3) Totshutshuyake ndoko onto dia nnɔ wanu wakoka ndjɔ̂kɔta “uku ului.” (Tukedi 23:29-32) Kayotota dia mishiki kana dia wembelo w’esambo na? Naka mishiki wayonga lo fɛtɛ kayɛ, kete wɛ la dia sɔna nkembo y’amɛna ndo mbidja yimba lo ngɛngu ndo lo ɛtɛkɛta wa lo mishiki akɔ. (Kolosai 3:8; Jakoba 1:21) Akristo efula wakɛnyi dia mbidja bandɛ kasɛtɛ ya Mélodies du Royaume kana memba esambo akɔ lemba l’onyɔ mbishaka ɔngɛnɔngɛnɔ efula. (Efeso 5:19, 20) Ndo paka mendaka mbala la mbala diaha mishiki monga w’ewelewele kana fukutanya asawo w’ɔngɛnɔngɛnɔ w’anto ndo fukutanya asukanyi.​—Mateu 7:12.

6. Lo kɛnɛ kendana la asawo ndo la awui akina, ngande wakoka mɛnya ɔnɛ lɔlɔngɔsɔdi fɛtɛ dia nde ekɔ la mbetawɔ kasɛna?

⁶ Lo fɛtɛ kɛmɔtshi, Akristo kokaka sawola awui efula, mbadia awui amɔtshi la dui dia wolo kana kɔndɔla ɛkɔndɔ ɛmɔtshi w’ɔngɛnɔngɛnɔ. Naka aya asawo wa kɔlɔ, kete ɔnɛ lɔlɔngɔsɔdi fɛtɛ la dia mbaengesola la yewo tshɛ otsha l’asawo wakeketsha. Nde la dia menda diaha onto ɔtɔi mamamala la ɔtɛkɛta. Naka nde ambɛna dikambo sɔ, kete la shɛnɔdi tshɛ ndamɛ koka mbɔsa ɔtɛkɛta ndo mbisha anto akina ɔtɛkɛta, ɛnyɛlɔ nɔmba ana w’akɛnda dia vɔ tɛkɛta yema kana tondja dui dimɔtshi diakoka tshutshuya onto tshɛ dia tɛkɛta. Oyadi akɛnda kana epalanga wayɔngɛnangɛna fɛtɛ ka ngasɔ. Oko weyɛ ɔnɔngɔsɔdi wa fɛtɛ, naka wɛ nɔmbɔla akambo la lomba ndo la yewo, kete ‘ekanelo kayɛ k’ɔlɔlɔ kayeyama’ le wanɛ tshɛ wakaye. (Filipi 4:5) Vɔ wayɛna dia wɛ ekɔ la mbetawɔ kasɛna kele la shɛngiya lo kiambokambo tshɛ ya lo lɔsɛnɔ layɛ.

Sɛlɛmɔnyi ndo fɛtɛ y’awala

7. Lande na kele ɔlɔngɔswɛlɔ wa fɛtɛ y’awala ndo wa weho ekina wa fɛtɛ nɔmbaka dia mbidja yimba dimɛna lɔkɔ?

⁷ Diaaso dimɔtshi dia lânde diakoka anto ngɛnangɛna ko lo diwala dimɔtshi di’Okristo. Ekambi wa Nzambi wa lo nshi y’edjedja, mbidja ndo Yeso la ambeki ande wakatshu lo awandja w’ɔngɛnɔngɛnɔ asɔ ndo lo fɛtɛ. (Etatelu 29:21, 22; Joani 2:1, 2) Koko nshi nyɛ, awui weta mɛnyaka hwe dia ɔlɔngɔswɛlɔ wa fɛtɛ y’awala kana weho ekina wa fɛtɛ nɔmbaka dia mbidja welo wa lânde dia fɛtɛ yakɔ kɛnɛmɔla ekanelo k’ɔlɔlɔ ka yimba ndo wɛdimo w’Okristo. Yɔ kema kɔlɔ ndo yɔ mbishaka Okristo diaaso dia mɛnya mbetawɔ kande.

8, 9. Ngande wele kɛnɛ kasalema l’awala efula shikikɛka kɛnɛ kadiaso lo 1 Joani 2:16, 17?

⁸ Anto efula waheye ndo wahadje yimba lo atɔndɔ waki Nzambi mbɔsaka diwala oko diaaso diakoka anto ndɛ la nɔ lo tshambandeko ko ndoko dikambo. Lo jurunalɛ mɔtshi yatomba l’Erɔpɛ, womoto ɔmɔtshi laki mala tshukama akate lo dikambo dia diwala diande diakandelɛ ɔnɛ dia nkumekanga ate: ‘Takahema lo pusupusu kakatakotwamaka la falasa nyɛi yakayelana la falasa 12 ndo la mutuka wele mishiki wakayembaka lɔkɔ. Oma lâsɔ, lo dihole dia fɛtɛ mbo ya ndɛ y’eshika ndo mishiki wa dimɛna efula wakikɔ; kɛdi ɔsɔ aki ɛfɛtɛfɛtɛ. Fɛtɛ kɛsɔ kakasalema oko wakamalange ndo lushi lɔsɔ dimi mbaki mɛtɛ nkumekanga ka womoto.’

⁹ Kânga mbele mbekelo kokaka tshikitana lo ndjela wodja la wodja, kɛnɛ kakate womoto ɔsɔ, shikikɛka kɛnɛ kakafunde ɔpɔstɔlɔ Joani ate: “Ne dia akambu wa la kete, saki ka dimba, ndu saki ka ashu, ndu utaku a lumu, vo waha uma le Shesu, keli weko uma la kete.” Onde wɛ fɔnyaka dia ekɔ ɔlɔlɔ di’Okristo wambotshunda lo nyuma sala diwala dia ngasɔ ndo fɛtɛ ka kawotake? Diwala diawɔ la dia mɛnya dia wakayele dako diata ɔnɛ: “One latutshaka lulangu la [Nzambi], atuyalaka pundju.”​—1 Joani 2:16, 17.

10. a) Dia diwala salema la ekanelo k’ɔlɔlɔ, lande na kele ekɔ ohomba ndjalɔngɔsɔla? b) Ngande wahomba tɛdikɔ mbɔsama lo dikambo di’anto wayelamɛ?

¹⁰ Atshukanyi w’Akristo la dia mɛna akambo la sso di’ɔlɔlɔ ndo monga l’ekanelo k’ɔlɔlɔ ndo Bible kokaka mbakimanyiya lo dikambo sɔ. Kânga mbele lushi la tshuki ekɔ lushi la woke, vɔ mbeyaka dia ɔsɔ ekɔ tsho etatelo ka lɔsɛnɔ l’Akristo ahende wambotshukana wele la elongamelo ka lɔsɛnɔ la pondjo. Kema ohomba dia paka vɔ sala fɛtɛ ka diwala ka kawotake. Naka wambɔsa yɛdikɔ ya sala fɛtɛ, kete vɔ la dia mbidjasɛ dia mbɛdikola falanga yayowalɔmba dikambo sɔ ndo woho wa diwala dialangawɔ sala. (Luka 14:28) Lo lɔsɛnɔ lawɔ l’Okristo la lo nkumbo, omi mbayonga ɔtɛ lo ndjela Afundelo. (1 Koreto 11:3; Efeso 5:22, 23) Ɔnkɔnɛ, otshuki mbele la ɔkɛndɛ wa ntondo wa fɛtɛ ka diwala. Lo mɛtɛ, la ngandji tshɛ nde ayɔlɔmbaka wadɛnde kanyi lo awui wendana la anto wayowelɛ kana wayowonga la akoka wa mbelɛ lo fɛtɛ kawɔ ka diwala. Mbala mɔtshi ko hateyama kana hatonga ɔlɔlɔ mbelɛ angɛnyi ndo ewotɔ awɔ tshɛ. Ɔnkɔnɛ, la okitshakitsha tshɛ vɔ koka mbɔsa tɛdikɔ tɔmɔtshi. Atshukanyi la dia mbeya dia naka hawongi l’akoka wa mbelɛ Akristo amɔtshi, kete Akristo asɔ wayowaoka ndo hawotowanyangɛ.​—Undaki 7:9.

‘Ɔnɔmbɔdi wa fɛtɛ’

11. Naa ɔkɛndɛ wakoka monga la ‘ɔnɔmbɔdi wa fɛtɛ’ lo diwala na?

¹¹ Naka atshukanyi wambɔsa yɛdikɔ ya sala fɛtɛ ka diwala, ngande wakokawɔ ndjashikikɛ di’awui tshɛ wayeta dimɛna na? Aya ɛnɔnyi ndekana akumi kɛna Ɛmɛnyi wa Jehowa ohomba wa kamba la dui dimɔtshi diɔtɛkɛtami lo kɛnɛ kendana la fɛtɛ ka diwala kakasalema la Kana kakelamɛ Yeso. ‘Ɔnɔmbɔdi wa fɛtɛ’ wakikɔ lo fɛtɛ kɛsɔ ndo aha la tâmu nde aki ombetawudi wambotshunda lo nyuma. (Joani 2:9, 10) Woho akɔ wâmɛ mbele, otshuki wele la lomba ayɔsɔna ɔnangɛso lambotshunda lo nyuma dia mbosha ɔkɛndɛ w’ohomba efula ɔsɔ. L’ɔkɔngɔ wa nde mbeya kɛnɛ kakombola ndo kalanga otshuki, ɔnɔmbɔdi wa fɛtɛ la dia sala awui oko wakawotɛ otshuki, oyadi la ntondo kana wonya wa fɛtɛ.

12. Kakɔna kahomba otshuki mbidja yimba lɔkɔ lo kɛnɛ kendana la woshelo wa wanu wa lo fɛtɛ?

¹² Lo ndjela kɛnɛ kakatatɛkɛtshi l’odingɔ 5, atshukanyi amɔtshi mɛnaka ɔlɔlɔ diaha somba wanu lo fɛtɛ kawɔ ka diwala diaha anto ndjodjɔnɛ ko lofunge monga ndo shishɛ anto ɔngɛnɔngɛnɔ wa lo diaaso sɔ. (Romo 13:13; 1 Koreto 5:11) Ko naka wambɛna ɔlɔlɔ dia wanu monga, kete otshuki la dia nsɛna wolo dia wanu kahanyema ndo nɔma la wɛdimo. Wanu wakikɔ lo diwala diakelamɛ Yeso la Kana ndo nde akasha anto wanu w’amɛna efula. Ɔnɔmbɔdi wa fɛtɛ kɛsɔ akate ate: “Untu tshe atukimoka wanu w’ololo ntundu. Lam’ayuwono efula, vo wayukimo wane waha ololo efula. Keli we akalami wanu w’ololo edja ndu kakiane.” (Joani 2:10) Lo mɛtɛ, Yeso kokimɔ wanu asɔ dia mbidjoya anto, nɛ dia wodjwelo wa wanu waki kɔlɔ lo washo ande. (Luka 12:45, 46) Lo mamba woho waki wanu asɔ amɛna, ɔnɔmbɔdi akɛnya hwe dia lo fɛtɛ mɔtshi ya awala yakandelamɛ, nde akɛnyi di’anto wakayokomaka lo mbidjɔnɛ wanu. (Etsha 2:15; 1 Tesalonika 5:7) Ɔnkɔnɛ, otshuki la onto lakandasɔnɛ oko ɔnɔmbɔdi la dia ndjashikikɛ dia anto tshɛ wayoya lo fɛtɛ wayoyela didjango nɛ diokɛma hwe diata ɔnɛ: “Tanyojɔke waanu: waanu tɔlaka onto lo lɔsɛnɔ l’ofutanu; koko nyolole la [nyuma k’ekila].”​—Efeso 5:18, Dyookaneelo dy’Oyooyo; Tukedi 20:1; Hosea 4:11.

13. Kakɔna kahomba atshukanyi mbidja yimba naka mishiki wayonga lo fɛtɛ kawɔ ka diwala ndo lande na?

¹³ Oko wasalemadiɔ lo fɛtɛ nkina, naka mishiki wayonga, kete pombaka nsɛna wolo diaha mbidiya vɔlimɛ amboleka diaha fukutanya asawo w’anto. Ekumanyi kɛmɔtshi k’Okristo akate ate: “Lam’atatetemala fɛtɛ ndo kamɔta asawo kana katatɛ anto kɛnya mishiki, mbatodiyamaka tena dimɔtshi vɔlimɛ ya mishiki. L’etatelo vɔ kitshakitshaka vɔlimɛ, ko l’ɔkɔngɔ vɔ mbeyaka ndjoyidiya efula ko ndjofukutanya ndo asawo w’anto. Fɛtɛ ka diwala kekɔ diaaso di’ɔlɔlɔ di’anto sawola oko angɛnyi. Lonyangu ko mishiki w’ewelewele koka fukutanya diaaso sɔ!” Ndo lo dikambo dia mishiki, otshuki la ɔnɔmbɔdi wa fɛtɛ hawohombe tshikɛ apumi wa mishiki wakawele ɔkɛndɛ tshɛ lo kɛnɛ kendana la weho wa nkembo yahombawɔ memba kana vɔlimɛ ya mishiki. Paulo akafunde ate: “Akambu tshe watanyu la watshanyu, nyutshi tshe lu lukumbu la Khumadiondjo Jesu.” (Kolosai 3:17) Etena kakalola anto wakaye lo fɛtɛ ka diwala lawakawɔ ndo kayowotokanyiya dia mishiki wakadjama lo fɛtɛ kɛsɔ, onde wayota dia atshukanyi wakatshe akambo tshɛ lo lokombo la Yeso? Ngasɔ mbahomba dikambo sɔ monga.

14. Kakɔna kahomba Akristo mbohɔka dimɛna lo dikambo dia diwala?

¹⁴ Eelo, diwala diakasalema lo yoho y’ɔlɔlɔ kokaka mbohɔmaka lo yoho ya dimɛna. Adam la Edyta, wambotshukana ɛnɔnyi 30 wakate lo dikambo dia diwala dimɔtshi ɔnɛ: “Akokɛmaka di’ɔnɛ Akristo mbele lanɛ. Wakadje esambo watombola Jehowa ndo tɔkɛnyɔ tokina t’amɛna. Ɔkɛnyɛlɔ wa mishiki komonga dikambo diakaleke ohomba lo diwala sɔ. Ɔngɛnɔngɛnɔ wakikɔ ndo awui tshɛ wakasalema lo ndjela atɔndɔ wa lo Bible.” Mbokɛmaka hwe dia ekɔ awui efula wakoka otshuki la otshukami sala lo dikambo dia diwala diawɔ dia mɛnya mbetawɔ kawɔ oma lo etsha.

Weshasha washawɔ atshukanyi

15. Dako diakɔna dia lo Bible diakoka kamba laso lo dikambo dia weshasha washawɔ atshukanyi?

¹⁵ Lo wedja efula, angɛnyi la ewotɔ mongaka la mbekelo ka mbishaka wanɛ wambotshukana weshasha. Naka tambolanga mbisha atshukanyi woshasha, dui diakɔna diahombaso mbohɔka? Tohɔ dako diaki ɔpɔstɔlɔ Joani diendana la ‘ofunu wa kɛnɛ kele laso.’ Nde akɛdika ofunu wa ngasɔ, aha la Akristo wɛnya mbetawɔ kawɔ lo etsha, koko la ‘andja ɔnɛ watete.’ (1 Joani 2:16, 17) Lo ndjela kɛnɛ kakate Joani kɛsɔ, onde atshukanyi w’eyoyo pombaka mbutaka ɔnɛ shishadjɛndɛ ambotosha ɛngɔ kapanda? Akristo w’oma la Makɛdɔniya ndo w’oma l’Akaya wakatomɛ anangɛwɔ wa la Jerusalɛma weshasha, koko ndoko dihole diɛnyishawɔ dia nkombo yawɔ yakafundama lo weshasha ɛsɔ. (Romo 15:26) Akristo efula washa atshukanyi woshasha hawokombola dia dikambo sɔ mbeyama kana kotola yambalo y’anto tshanana oya le wɔ. Lo dikambo sɔ, tovusole dako diaki Yeso dia lo Mateu 6:1-4.

16. Ngande wakoka atshukanyi w’eyoyo mbewɔ dia mbisha anto akina pâ l’asolo lo kɛnɛ kendana la weshasha walongolawɔ?

¹⁶ Mɛnya dia shishadjɛndɛ mbakakimwe woshasha kapanda koka ndjokonya lo ‘shɛmanedi’ dia mbeya woshasha akɔna woleki dimɛna ndo oshinga wolo. Ɔnkɔnɛ, atshukanyi w’eyoyo w’Akristo wele la lomba hawototaka nkombo ya wa wanɛ wawasha weshasha. Sala dikambo sɔ kokaka nyangiya anto wele ondo hawongi l’akoka wa mbaela weshasha. (Ngalatiya 5:26; 6:10) Koko, kema kɔlɔ le otshukami la otshuki dia mbeya onto akɔna akawasha woshasha ɔmɔtshi. Vɔ kokaka mbeya dikambo sɔ oma lo tshimbo ya yema y’awui wakafundji ɔnɛ lakawasha woshasha, aha la mbadia awui akɔ asɔ lo washo w’anto tshɛ. Etena kasombaso, kashaso ndo kalongolaso weshasha, sho tshɛ kondjaka diaaso dia mɛnya ɔnɛ kânga l’awui aso hita, mbetawɔ kaso mongaka la shɛngiya lo ditshelo diaso.

17. Oyango akɔna wahomba monga la Akristo lo kɛnɛ kendana la mbetawɔ ndo la etsha awɔ?

¹⁷ Mɛnya mbetawɔ kaso halembetshiya tsho monga la lɔkɛwɔ l’ɔlɔlɔ, mbɔtɔka lo nsanganya y’Akristo ndo sambishaka. Nyɛsɔ sho tshɛ tonge la mbetawɔ kasɛna kele la shɛngiya lo kɛnɛ tshɛ kasalaso. Eelo, sho kokaka mɛnya mbetawɔ kaso oma lo awui ‘tshɛ wasalaso,’ mbidja ndo awui wɔtɛkɛtshiso la diko ango.​—Enyelo 3:2.

18. Ngande wakoka ɛtɛkɛta wa lo Joani 13:17 kotshama lo kɛnɛ kendana la awala w’Akristo ndo la fɛtɛ?

¹⁸ L’ɔkɔngɔ wa Yeso mbisha apɔstɔlɔ ande wa kɔlamelo ɛnyɛlɔ k’ɔlɔlɔ oma lo tshelo ya okitshakitsha ya mbasola ekolo, nde akate ate: “Naka nyu mbeyaka akambu ane, nyu nyayuyala la otshoko lam’ayunyuwatsha.” (Joani 13:4-17) Lo ngelo kodjashiso, mbeyaka monga ko bu ohomba kana ɔlɔlɔ sola onto okina ekolo, ɛnyɛlɔ ɔngɛndangɛnda woye lakaso. Koko oko wɛnyiso lo sawo nɛ, ekɔ awui akina wa lo lɔsɛnɔ wakokaso mɛnya mbetawɔ kaso oma lo etsha woludi la ngandji, ɛnyɛlɔ oko lo fɛtɛ ndo lo awala w’Akristo. Sho kokaka sala dikambo sɔ, oyadi tshukana mbatshukanaso ko kana telɛ mbotelewɔ lo fɛtɛ ka diwala kana lo fɛtɛ kɛmɔtshi k’Akristo walanga mɛnya mbetawɔ kawɔ oma lo etsha.

Ngande wayoyokadimola?

• Ngande wakokɛ mɛnya mbetawɔ kayɛ:

• etena kalɔngɔsɔlayɛ fɛtɛ kɛmɔtshi?

• etena kalɔngɔsɔlayɛ fɛtɛ ka diwala?

• etena kashayɛ kana kalongolayɛ woshasha wa diwala?

[Osato wa lo lɛkɛ 18]

Kânga anto yema tshitshɛ mbayotelɛ, tɔlɔmbwame la ‘lomba l’oma l’olongo’

Onde kanyi yayɛ mbɔtɔnɛka la ya Jehowa lo kɛnɛ kendana la awui w’ekila?

‘Nyende ɔlɔlɔ diaha omonanyi monga l’atei anyu kana onto lahangɛnangɛna awui w’ekila.’​—HEBERU 12:15, 16.

1. Naa dionga diambokokanɛ ɛlɔ kɛnɛ diele bu le ekambi wa Jehowa?

ANTO lo tshɛ kawɔ hawoleke mbidja yimba lo awui w’ekila. Edgar Morin, nomb’ewo kɛmɔtshi ka la France akate ate: “Ɛlɔ kɛnɛ, anto hawoyoleka mbidja yimba lo ɛlɛmbɛ wa Nzambi, wa diangɔ diakatongama, wa wodja ndo wa l’ɔkɔndɔ w’anto lo kɛnɛ kendana la lɔkɛwɔ ndo waya bu la ekanelo k’ɔlɔlɔ. . . . Anto wɔsɔnaka ɛlɛmbɛ walangawɔ ndjela.” Dionga sɔ kɛnɛmɔlaka ‘yimba y’andja ɔnɛ,’ kana ‘yimba yakamba olimu le ana w’ehedia.’ (1 Koreto 2:12; Efeso 2:2) Yimba y’ohindodi shɔ bu l’atei wa wanɛ wamboyakimɔka le Jehowa ndo wakitanyiya lowandji lande. (Romo 12:1, 2) Eelo, ekambi wa Nzambi mbeyaka ohomba w’efula wele la awui w’ekila lo ɔtɛmwɛlɔ awɔ wa Jehowa. Awui akɔna wa lo lɔsɛnɔ laso wahomba monga ekila? Lo sawo nɛ, tayɔsɛdingola awui atanu wele ekila le ekambi tshɛ wa Nzambi. Sawo diayela diayoleka tɛkɛta dikambo dia ekila kele la nsanganya yaso y’Akristo. Ko tshɛkɛta “ekila” alembetshiyayɔ mɛtɛ na?

2, 3. a) Ngande waka Afundelo epole ɔsɛkɔ lo dikambo dia ekila ka Jehowa? b) Ngande wɔsaso lokombo la Jehowa oko ɛngɔ k’ekila?

² Lo Hɛbɛru kakafundama Bible, tshɛkɛta “ekila” mbelaka kanyi ya ndjakakitola. Lo awui w’ɔtɛmwɛlɔ, “ekila” mendanaka la ɛngɔ kele bu anyanya, koko kɔsama oko ekila. Jehowa ekɔ ekila lo yoho yoleki tshɛ. Nde mbelamɛka ɔnɛ: ‘Ɔnɛ loleki Ekila.’ (Tukedi 9:10; 30:3) Lo Isariyɛlɛ w’edjedja, ɔlɔmbɛdi wa lâdiko akalɔtaka lofulɛ lele la lokaka la paunyi lakafundama ɔnɛ: ‘Ekila le Jehowa.’ (Etumbelu 28:36, 37) Lo dikambo dia Akeruba la Asarafu wemadi la ntondo ka kiti ka Jehowa ka l’olongo, Bible mbutaka dia vɔ mbutaka ɔnɛ: “Ekila, ekila, ekila eli [Jehowa].” (Isaya 6:2, 3; Enyelo 4:6-8) Woho watawɔ ekila mbala efula ngasɔ tɔtɔmiyaka dia Jehowa ekɔ ekila ndo pudipudi lo yoho yoleki tshɛ. Eelo, nde ekɔ kiɔkɔ ya ekila tshɛ.

³ Lokombo la Jehowa lekɔ ekila. Omembi w’esambo akate ate: “Wandulaki lukumbu laye la wuki la mamba! Ndi ekila [kelɔ] li!” (Osambu 99:3) Yeso akatetsha dia nɔmbaka ɔnɛ: ‘Shɛso lele l’olongo, lokombo layɛ lakidiame.’ (Mateu 6:9) Mariya, laki nyango Yeso lanɛ la nkɛtɛ akate ate: ‘Anima ami watombole Jehowa Kanga wolo tshɛ lakasalɛ akambo wa weke ndo lokombo lande lele ekila.’ (Luka 1:46, 49) Oko weso ekambi wa Jehowa, sho mbɔsaka dia lokombo lande lekɔ ekila ndo mbewɔka dia sala dui tshɛ diakoka lisha sɔnyi. Ndo nto, kanyi yaso mbɔtɔnɛka la ya Jehowa lo kɛnɛ kendana la ekila, mbuta ate awui wɔsande ɔnɛ ekila mbɔsaso sho lawɔ ɔnɛ wekɔ ekila.​—Amose 5:14, 15.

Ɔkɔkɔ walɛmiyaso Yeso efula

4. Lande na kelɛ Bible Yeso ɔnɛ ‘l’Ekila’ na?

⁴ Oko wende “Ona etoi” laki Jehowa, Nzambi k’ekila, Yeso akatongama ekila. (Joani 1:14; Kolosai 1:15; Heberu 1:1-3) Diɔ diakɔ dielamɛnde ɔnɛ ‘l’Ekila la Nzambi.’ (Joani 6:69) Yeso akalame ekila kande etena kakasangɔma lɔsɛnɔ lande oma l’olongo oya la nkɛtɛ, nɛ dia oma lo wolo wa nyuma k’ekila mbakawote Mariya. Ondjelo akatɛ Mariya ate: “Nyuma k’[ekila] ayuya le ye. . . . Vo wayole ona layuyuta vati: l’Ekila, On’a [Nzambi].” (Luka 1:35) Lo dɔmbɛlɔ diawɔ le Jehowa, Akristo wa la Jerusalɛma wakete Ɔna Nzambi mbala hiende y’etondo ɔnɛ “ukambi aye w’ekila Jesu.”​—Etsha 4:27, 30.

5. Naa olimu w’ekila wakakambe Yeso lanɛ la nkɛtɛ ndo lande na kele dikila diande oshinga wolo?

⁵ Yeso aki la olimu w’ekila wa kamba etena kakinde lanɛ la nkɛtɛ. Etena kakandabatizama lo 29 tena diaso nɛ, Yeso akakitama esɔ oko Ɔlɔmbɛdi wa lâdiko wa lo tɛmpɛlɔ ka woke ka lo nyuma ka Jehowa. (Luka 3:21, 22; Heberu 7:26; 8:1, 2) Ndo nto, nde akahombe mvɔ nyɔi k’olambo. Dikila diakandatshola mbakahombe monga tshungo ndo oma l’ekimanyielo ka tshungo mbakoka atshi wa pɛkato shimbamɛ. (Mateu 20:28; Heberu 9:14) Ɔnkɔnɛ, sho mbɔsaka dikila dia Yeso oko ekila, kana ɛngɔ ka “ushinga a wulu.”​—1 Petero 1:19.

6. Dionga diakɔna diele laso otsha le Kristo Yeso ndo lande na?

⁶ Lo mɛnya dia sho sukɛka Nkumekanga ndo Ɔlɔmbɛdi aso wa lâdiko, Kristo Yeso la dilɛmiɛlɔ di’efula, ɔpɔstɔlɔ Paulo akafunde ate: “[Nzambi] akawumbiya otekoya, akawole lukumbu leli ladiku dia kumbu tshe; dia adui tshe wakhusameli lukumbu la Jesu, wa l’ulungu, ndu wa ladiku dia kete, ndu wa la tshina dia kete; la dia nimi tshe yetawo vati: Jesu Kristu keli Khumadiondjo, ne dia lutumbu la [Nzambi] Shi.” (Filipi 2:9-11) Sho mɛnyaka dia kanyi yaso mbɔtɔnɛka la ya Jehowa lo kɛnɛ kendana la awui w’ekila lo kitanyiya la ɔngɛnɔngɛnɔ tshɛ Ɔnɔmbɔdi ndo Nkumekanga kaso kôlɛ, Kristo Yeso, Ɔtɛ w’etshumanelo k’Akristo.​—Mateu 23:10; Kolosai 1:18.

7. Ngande wɛnyaso okitanyiya aso le Kristo?

⁷ Kitanyiya Kristo nembetshiyaka nto monga la dilɛmiɛlɔ di’ɔlɔlɔ otsha le apami wakandasɔnɛ dia nɔmbɔla olimu walɔmbɔlande ɛlɔ kɛnɛ. Olimu wakamba akitami wa nyuma wakenga Olui-walɔmbɔla ndo emendji wasɔnama oma le wɔ lo waa filialɛ, distrikɛ, etshimbedi ndo lo tshumanelo la dia mbɔsama oko olimu w’ekila. Omalɔkɔ, dui sɔ nɔmbaka dia sho monga la dilɛmiɛlɔ ndo la okitanyiya w’efula.​—Heberu 13:7, 17.

Wodja w’ekila

8, 9. a) Lo yoho yakɔna yaki ase Isariyɛlɛ wodja w’ekila? b) Ngande wakɛnya Jehowa ase Isariyɛlɛ ohomba wa tɔndɔ diendana la ekila?

⁸ Jehowa akadje sheke la wodja w’Isariyɛlɛ. Sheke shɔ mbakayetɛ wodja ɔsɔ wodja wa lânde. Vɔ wakakidiama kana kitshama lânde. Jehowa ndamɛ akawatɛ ate: “Nyuyali ekila, ne dia dimi [Jehowa Nzambi k]anyu, leko ekila, ndu lakanyumamitula uma le wedja, dia nyu ndjala wami.”​—Akambu w’Asi Lewi 19:2; 20:26.

⁹ Etena kakatɔngɔ wodja w’Isariyɛlɛ, Jehowa akokiya ase Isariyɛlɛ ohomba wa tɔndɔ diendana la ekila. Diaha vɔ ndjakema, takawahombe munanda okongo wa lɛnɛ akakimɔma Ɛlɛmbɛ Dikumi. Lo yoho mɔtshi, Okongo wa Sinai wakɔsamaka oko ekila. (Etumbelu 19:12, 23) Dioho di’ɛlɔmbɛdi, tabɛrnakɛlɛ ndo diangɔ dia lɔkɔ diakɔsamaka ndo diɔ oko ekila. (Etumbelu 30:26-30) Kakɔna keta l’etshumanelo k’Akristo?

10, 11. Lande na kakokadiɔ mbutama dia etshumanelo k’Akristo w’akitami kekɔ ekila ndo etombelo akɔna wele la dui sɔ le “ekoko ekina”?

¹⁰ Etshumanelo k’Akristo w’akitami kekɔ ekila lo washo wa Jehowa. (1 Koreto 1:2) Ɔnkɔnɛ, olui w’otondo w’Akristo w’akitami wele kana waki lanɛ la nkɛtɛ oyadi lo etena kakɔna tshɛ mbɛdikamaka la tɛmpɛlɔ k’ekila, kânga mbewɔ bu tɛmpɛlɔ ka woke ka Jehowa ka lo nyuma. Jehowa mbidjasɛ lo tɛmpɛlɔ kɛsɔ oma lo tshimbo ya nyuma kande k’ekila. Ɔpɔstɔlɔ Paulo akafunde ate: “Ehikahika tshe kambumamanyema kame la ndi, kambudiama dia ndjala etemwelo k’ekila le Khumadiondjo. Ndu nyu nyambuhikama kame la ndi, dia ndjala edjaselu ka [Nzambi] lu nyuma.”​—Efeso 2:21, 22; 1 Petero 2:5, 9.

¹¹ Paulo akafundɛ nto Akristo w’akitami ate: “Nyu hanyeyi nyati: Uku etemwelo ka [Nzambi] mbenyu, la nyuma ka [Nzambi] katundjaseka l’etema anyu? . . . Etemwelo kene ka [Nzambi] keko ekila nyu nyeko etemwelo kako.” (1 Koreto 3:16, 17) Oma lo tshimbo ya nyuma kande, Jehowa ‘mbidjasɛka’ l’atei w’akitami ndo ‘kɛndakɛndaka l’atei awɔ.’ (2 Koreto 6:16) Nde tetemalaka nɔmbɔla ‘ɔhɔmbɔ’ ande wa kɔlamelo. (Mateu 24:45-47) “Ekoko ekina” ngɛnangɛnaka diɛsɛ diele lawɔ dia monga kâmɛ la akitami wɔsama oko olui wa ‘tɛmpɛlɔ.’​—Joani 10:16; Mateu 25:37-40.

Awui wele ekila lo lɔsɛnɔ l’Okristo

12. Awui akɔna wele ekila lo nsɛnɔ yaso ndo lande na?

¹² Lo mɛtɛ, awui efula wendana la nsɛnɔ y’akitami wa lo etshumanelo k’Akristo ndo la anyawɔ mbɔsamaka oko ekila. Diɔtɔnganelo diasaso la Jehowa ekɔ ekila. (1 Ekondo 28:9; Osambu 36:7) Hatohombe mbetawɔ dia ɛngɔ kana onto ɔmɔtshi ndanya diɔtɔnganelo di’oshinga wolo sɔ diasaso la Jehowa, Nzambi kaso. (2 Ekondo 15:2; Jakoba 4:7, 8) Dɔmbɛlɔ diekɔ ohomba efula dia sho nama diɔtɔnganelo di’ɔlɔlɔ diasaso la Jehowa. Dɔmbɛlɔ diaki ekila efula le Danyɛlɛ, diɔ diakɔ diakinde kotshika dia nɔmbaka Jehowa la kɔlamelo tshɛ kânga etena kaki lɔsɛnɔ lande lo wâle. (Danyele 6:7-11) “Dombelo di’ekilami,” kana Akristo w’akitami, mbɛdikamaka la tshɔ yakatshumbamaka lo tɛmpɛlɔ. (Enyelo 5:8; 8:3, 4; Akambu w’Asi Lewi 16:12, 13) Dui sɔ tɔtɔmiyaka ekila kele la dɔmbɛlɔ. Ande diɛsɛ dia monga la diaaso dia sawolaka la Omboledi w’andja w’otondo lee! Aha la tâmu, dɔmbɛlɔ diayongaka nshi tshɛ ekila lo nsɛnɔ yaso!

13. Wolo akɔna wele ekila ndo ngande wahombaso tshika wolo ɔsɔ dia kamba olimu awɔ lo nsɛnɔ yaso?

¹³ Ekɔ wolo ɔmɔtshi walɔmbɔla nsɛnɔ y’Akristo w’akitami ndo ɛkɔkɔ ekina wɔsawɔ lo weho akɔ tshɛ oko ekila. Wolo akɔ ko nyuma k’ekila. Nyuma kɛsɔ kekɔ wolo wa Jehowa wakamba olimu ndo lam’ele vɔ salaka awui mbala tshɛ lo yoho yɔtɔnɛ la lolango la Nzambi k’ekila, vɔ mbelamɛka mɛtɛ ɔnɛ ‘nyuma k’ekila.’ (Joani 14:26; Romo 1:4) Oma lo tshimbo ya nyuma k’ekila, Jehowa mbishaka ekambi ande wolo wa sambisha lokumu l’ɔlɔlɔ. (Etsha 1:8; 4:31) Jehowa mbishaka nyuma kande le ‘wanɛ wôkitanyiya oko wende owandji’ ndo ‘watetemala kɛndakɛnda lo nyuma,’ koko aha lo ndjela nsaki ya demba. (Etsha 5:32; Ngalatiya 5:16, 25; Romo 8:5-8) Wolo ɔsɔ wele la nkudu k’efula kimanyiyaka Akristo dia ntɔ “elua wa nyuma,” mbuta ate monga la waonga w’ɔlɔlɔ ndo la ‘etsha w’ekila wendana la lɔkɛwɔ ndo la ditshelo dia anto wamamema Nzambi.’ (Ngalatiya 5:22, 23; 2 Petero 3:11) Naka sho mbɔsa nyuma k’ekila oko ɛngɔ k’ekila le so, kete tayewɔ dia sala dui tshɛ diakoka nyangiya nyuma kɛsɔ kana kishimba dia tɔ kamba olimu atɔ lo nsɛnɔ yaso.​—Efeso 4:30.

14. Diɛsɛ diakɔna diɔsa akitami oko ekila ndo ngande wele ndo ɛkɔkɔ ekina mbele la diɛsɛ sɔ?

¹⁴ Diɛsɛ diele laso dia ndɔta lokombo la Jehowa, Nzambi k’ekila ndo dia monga Ɛmɛnyi ande ekɔ dui dikina diahombaso mbɔsa oko ekila. (Isaya 43:10-12, 15) Akristo w’akitami wakalowanyema oma le Jehowa ‘dia monga ekambi wa sheke y’oyoyo.’ (2 Koreto 3:5, 6) Oko wewɔ ekambi wa sheke shɔ, vɔ wekɔ l’ɔkɛndɛ wa sambisha “lukumu l’ololo lone la diulelu” ndo ‘mbetɛ anto wa lo wedja tshɛ ambeki.’ (Mateu 24:14; 28:19, 20) Vɔ wekɔ lo kamba olimu ɔsɔ la kɔlamelo tshɛ ndo miliyɔ y’anto wele oko ɛkɔkɔ wekɔ lo mbetawɔ losango lɔsɔ. Lo yoho ya didjidji vɔ wekɔ lo mbutɛ akitami ɔnɛ: “Shu tayutsho kame la nyu, ne dia shu takuki lukumu ati: [Nzambi] eko kame la nyu.” (Zekariya 8:23) Vɔ wekɔ lo kamba la ɔngɛngɔnɛnɔ tshɛ lo yoho ya lo nyuma oko ‘akambi wa dikambɔ’ ndo wa lo “dikambo di’elua” dikambo dia “ekambi wa [Nzambi k]asu.” Lo yoho shɔ mbakimanyiya ɛkɔkɔ ekina akitami l’olimu awɔ wakambema l’andja w’otondo.​—Isaya 61:5, 6.

15. Olimu akɔna wakɔsaka ɔpɔstɔlɔ Paulo oko ekila ndo lande na kahombaso monga la kanyi yâmɛ shɔ?

¹⁵ Ɔpɔstɔlɔ Paulo ekɔ ɛnyɛlɔ kɛmɔtshi k’onto lakɔsaka olimu ande wa lo sɛkɛ oko ɛngɔ k’ekila. Nde akate lo dikambo diande ate: “Lambuyala usambisha wa Jesu Kristu le asi wedja. L’esambishelo kako ka lukumu l’ololo la [Nzambi].” (Romo 15:16) Etena kakandafundɛ Akristo wa la Kɔrɛtɔ, Paulo akɛnya woho wele olimu ande ekɔ ‘ɛngɔ k’oshinga wolo.’ (2 Koreto 4:1, 7) Oma lo tshimbo y’olimu aso wa lo sɛkɛ, sho mbeyanyaka ‘awui w’ekila wa Nzambi.’ (1 Petero 4:11) Ɔnkɔnɛ, oyadi okitami kana ɔkɔkɔ okina mbeso, sho mbɔsaka dia mbisha lonya l’olimu w’esambishelo ekɔ diɛsɛ di’ekila.

‘Tolowanya akambo w’ekila la wɔma wa Nzambi’

16. Kakɔna kayotokimanyiya diaha sho koma anto ‘wahangɛnangɛna awui w’ekila’?

¹⁶ Ɔpɔstɔlɔ Paulo akewola asekande Akristo diaha koma anto ‘wahangɛnangɛna awui w’ekila.’ Koko nde akâlake dia ‘tetemala ndjakidia,’ ndo ‘nsɛna wolo diaha odio wa lotunu tomba ndo mbidja ofukutanu ndo mbidja anto efula mindo.’ (Heberu 12:14-16) Tshɛkɛta “udiu a lutunu” mendanaka la tɔtɔi t’anto ta lo etshumanelo k’Akristo wahangɛnangɛna woho wasalema awui lɔkɔ. Ɛnyɛlɔ, vɔ mbeyaka tona kanyi ya Jehowa lo kɛnɛ kendana la ekila ka diwala kana ohomba wa monga la lɔkɛwɔ la pudipudi. (1 Tesalonika 4:3-7; Heberu 13:4) Kana vɔ kokaka ndjomɛ dianganya tokanyi ta waa apɔsta ndo tondja ‘awui w’ɔtɛkɛtatɛkɛta wɔnyɔla kɛnɛ kele ekila,’ watondja wanɛ “wakanganela uma lu mbuka k’akambu wa mete.”​—2 Timote 2:16-18.

17. Lande na kalɔmbama akitami dia tetemala mbidja welo dia monga la Jehowa kanyi ɔtɔi lo awui wɔsande ɔnɛ ekila?

¹⁷ Paulo akafundɛ anango w’akitami ate: “Anyasu wa ngandji, ne dia shu teko la alaka ane, [toyaɛdia] uma lu mindu tshe ya dimba ndu y’etema, tuluwanya akambu w’ekila la woma wa [Nzambi].” (2 Koreto 7:1) Ɛtɛkɛta ɛsɔ mɛnyaka dia Akristo w’akitami, ‘wele la leeta l’otsha l’olongo,’ la dia tetemala mbidja welo dia kɛnɛmɔla kanyi ya Jehowa lo awui wɔsande ɔnɛ ekila lo dui tshɛ dia lo lɔsɛnɔ lawɔ. (Heberu 3:1) Ndo ɔpɔstɔlɔ Petero lawɔ akatɛ akitami w’anango ate: “Nyuyali uku ana w’ukitanyia. Tanyuyafanyaki la saki kanyu ka ntundu lam’akinyu dinginya. Keli one lakanyeti, eko ekila, okone ndu nyu nyuyali ekila lu ditshelu dianyu tshe.”​—1 Petero 1:14, 15.

18, 19. a) Ngande wɛnya anto wa lo “ului a wuki” dia kanyi yawɔ mbɔtɔnɛka la ya Jehowa lo kɛnɛ kendana la awui w’ekila? b) Naa awui akina w’ekila wendana la lɔsɛnɔ laso l’Okristo wayotɔsɛdingola lo sawo diayela?

¹⁸ Kayotota dikambo dia anto wa lo “ului a wuki,” wayoka lo “fono ka wuki”? Ndo vɔ mbahomba mɛnya dia kanyi yawɔ mbɔtɔnɛka la ya Jehowa lo kɛnɛ kendana la awui w’ekila. Lo dibuku dia Enyelo, vɔ mbaɛnyaka wakambɛ Jehowa “ulimu w’ekila” lo sɛkɛ dia la nkɛtɛ dia tɛmpɛlɔ kande ka lo nyuma. Vɔ wekɔ la mbetawɔ l’olambo wa tshungo wa Kristo ndo lo yoho ya didjidji vɔ ‘wambɔtsha ekutu awɔ ndo wambowaɛdia lo dikila dia Ɔna Ɔkɔkɔ.’ (Enyelo 7:9, 14, 15) Dui sɔ mbashaka dihole di’ɔlɔlɔ la ntondo ka Jehowa ndo mbalɔmbaka dia ‘ndjaɛdia oma lo mindo tshɛ ya demba ndo ya yimba ndo dia ndowanya awui w’ekila la wɔma wa Nzambi.’

¹⁹ Dui dimɔtshi di’ohomba diendana la nsɛnɔ y’Akristo w’akitami ndo ɛkɔkɔ ekina ele woho wasanganawɔ mbala la mbala dia tɛmɔla Jehowa ndo mbeka Ɔtɛkɛta ande. Jehowa mbɔsaka nsanganya y’ekambi ande oko ekila. Lo sawo diayela, tayɔsɛdingola nganɛ wahombaso mbɔtɔnganyiya kanyi yaso la ya Jehowa lo kɛnɛ kendana la awui w’ekila asɔ ndo lande na kahombaso sala dui sɔ.

Ovuswelo

• Naa tokanyi t’ase andja ɔnɛ tewɔ ekambi wa Jehowa?

• Lande na kele Jehowa Kiɔkɔ ya kɛnɛ tshɛ kele ekila?

• Ngande wɛnyaso dia sho nɛmiyaka ekila ka Kristo?

• Awui akɔna wahombaso mbɔsaka dia wekɔ ekila lo nsɛnɔ yaso?

[Osato wa lo lɛkɛ 23]

Lo Isariyɛlɛ w’edjedja, dioho di’ɛlɔmbɛdi, tabɛrnakɛlɛ la diangɔ dia lɔkɔ diakahombamaka mbɔsama oko ekila

[Osato wa lo lɛkɛ 24]

Akristo w’akitami wêke lanɛ la nkɛtɛ mbele tɛmpɛlɔ k’ekila

[Esato wa lo lɛkɛ 25]

Dɔmbɛlɔ ndo olimu aso w’esambishelo wekɔ ekila

Tɔsake nsanganya yaso y’ekila la nɛmɔ

“Dimi layuwaela l’ukungu ami w’ekila. Layangenyangenya lu luudu lami la dombelo.”​—ISAYA 56:7.

1. Naa ɛkɔkɔ w’oma l’Afundelo wele laso watotshutshuya dia mbɔsa nsanganya yaso la nɛmɔ?

JEHOWA ambotshumanya ekambi ande, mbuta ate Akristo w’akitami ndo ɛkɔkɔ ekina dia mbɔ̂tɛmɔla lo ‘okongo ande w’ekila.’ Nde ekɔ lo mbangɛnangɛnya l’etei ka ‘luudu lande la dɔmbɛlɔ,’ mbuta ate tɛmpɛlɔ kande ka lo nyuma, kɔsɔma oko “luudu la dombelo la wedja tshe.” (Isaya 56:7; Mako 11:17) Kɛnɛ kambosala Jehowa dia tshumanya ekambi ande dikambo di’ɔtɛmwɛlɔ mɛnyaka dia ɔtɛmwɛlɔ wa Jehowa wekɔ ekila, pudipudi ndo lâdiko dia tshɛ. Lo mbɔsa nsanganya yaso yendana la wekeko ndo la ɔtɛmwɛlɔ la nɛmɔ, sho mɛnyaka dia kanyi yaso mbɔtɔnɛka la ya Jehowa lo kɛnɛ kendana la awui w’ekila.

2. Kakɔna kɛnya dia Jehowa mbɔsaka dihole di’ɔtɛmwɛlɔ diakandasɔnɛ oko ekila ndo ngande wakɛnya Yeso dia nde lawɔ akadiɔsaka oko ekila?

² L’Isariyɛlɛ w’edjedja, dihole diakasɔnɛ Jehowa dikambo di’ɔtɛmwɛlɔ ande diakahombaka mbɔsama oko ekila. Tabɛrnakɛlɛ la diangɔ dia lɔkɔ diakahombaka kitama esɔ ndo kidiama “dia dio ndeka ndjala ekila.” (Etumbelu 30:26-29) Tenyi dihende dia lo ediakelo diakelamɛka ɔnɛ “Dihuli di’Ekila” ndo ‘Dioleki Ekila.’ (Heberu 9:2, 3) Tɛmpɛlɔ ka la Jerusalɛma mbakayɔhɛnaka tabɛrnakɛlɛ. Oko wakiyɔ dihole diakalɔmbɔmaka ɔtɛmwɛlɔ wa Jehowa, Jerusalɛma akelamɛka ɔnɛ “usumba w’ekila.” (Nehemiya 11:1; Mateu 27:53) Lo nshi yakandakambaka olimu ande la nkɛtɛ, Yeso akɔsaka tɛmpɛlɔ la nɛmɔ diahombama. Nde akomalɛ anto wakasondjaka diangɔ lo sɛkɛ dia tɛmpɛlɔ ndo wakadietɛ mboka ka hiembola.​—Mako 11:15, 16.

3. Kakɔna kɛnya dia nsanganya ya weke yakasalaka ase Isariyɛlɛ yaki ekila?

³ Ase Isariyɛlɛ wakatshumanaka mbala la mbala dia tɛmɔla Jehowa ndo mpokamɛ wadielo wa Ɛlɛmbɛ ande. Nshi mɔtshi y’afɛstɔ awɔ yakelamɛka ɔnɛ nsanganya y’ekila kana ya lânde, dia mɛnya ekila kele la nsanganya shɔ. (Akambu w’Asi Lewi 23:2, 3, 36, 37) Lo losanganya lɔmɔtshi la lo sɛkɛ lakasalema lo nshi ya Ɛzɛra la Nehemiya, ase Lɛwi ‘wakalembetshiya anto ɛlɛmbɛ.’ Lam’ele “antu tshe wakaleli lam’akawuki aui w’uma l’elembe,” ase Lɛwi “wakalembohaya antu vati: Nyutshikali ki ne dia lushi l’elo leli ekila.” Oma lâsɔ, ase Isariyɛlɛ wakasale difɛstɔ dia Totombotombo dia nshi esambele la ‘ɔngɛnɔngɛnɔ w’efula.’ Ndo nto, vɔ “[w]akalaka elembe wa [Nzambi] la lushi la lushi uma lu buku, umaka lushi la ntundu edja ndu lushi l’ekumelu. Vo wakalemia lushi la wuki yediko ya nshi esambeli, ku lushi l’enanei lakayala lusanganya la lukumu, uku didjangu.” (Nehemiya 8:7-11, 17, 18) Ɔsɔ aki mɛtɛ nsanganya yakalɔmbaka wanɛ wakayaka lɔkɔ dia mbidja yimba lɔkɔ la dilɛmiɛlɔ di’efula.

Nsanganya yaso yekɔ ekila

4, 5. Awui akɔna wendana la nsanganya yaso wɛnya dia yɔ yekɔ ekila?

⁴ Mɛtɛ, ɛlɔ kɛnɛ Jehowa kema la osomba w’ekila wa mɛtɛ mɛtɛ lanɛ la nkɛtɛ, lɛnɛ ohikami tɛmpɛlɔ dikambo di’ɔtɛmwɛlɔ ande. Koko, hatohombe mbohɛ dia nsanganya yɔtɔso dia tɛmɔla Jehowa yekɔ ekila. Mbala shato lo lomingu, sho sanganaka dia mbadia ndo mbeka Afundelo. Ɔtɛkɛta wa Jehowa ‘nembetshiyamaka’ ndo oko wakidiɔ lo nshi ya Nehemiya,