Tshapita 17
Onga La Lotui Tshitshi L’Atei W’Anto A Nzambi
1, 2. Woho akɔna wafɔna eongelo k’anto tshɛ la kɛnɛ ka wanɛ wodjashi lo lɛtshi la kɛtɛ lambolanyema la ngembe ka woke?
OHOKANYIYA dia ngembe ka mamba kambohandjola lɛtshi la kɛtɛ lodjashiyɛ. Luudu layɛ lambohandjɔ, ndo diangɔ diayɛ tshɛ diamboshishɔ. Mbo ya ndɛ yɛnamaka paka lo pai. Wɛ ɛna dia ndoko elongamelo kambokotshikalɛ. Koko l’etena kakɔ, ekimanyielo kahayalongamɛki ndo nongamɛ kamboya. Wambokela diangɔ dia ndɛ efula la lokema l’ahɔndɔ. Wambokokɛ luudu l’oyoyo. Mɛtɛ, wɛ ayonga la lowando le onto lokosha diangɔ sɔ tshɛ.
2 Dikambo dia ngasɔ diekɔ lo salema ɛlɔ kɛnɛ. Ɔtɔmbɔkwɛlɔ waki Adama l’Eva wakasalɛ dioho di’anto akambo wa kɔlɔ efula, oko atosalaka ngembe ka woke. Paradiso k’anto kakashishɔ. Tatɛ oma k’etena kɛsɔ, mandji y’anto yambokita tatala dia kokɛ anto oma l’ata, oma l’akambo wa ngala, ndo oma lo wɛngiya. Ɛtɛmwɛlɔ wambotshika anto la ndjala ka kasha nɛ dia hawokondja diangɔ dia ndɛ di’ɛlɔlɔ dia lo nyuma. Koko kakianɛ, Jehowa Nzambi ekɔ lo mbisha anto mbo ya ndɛ, ahɔndɔ, ndo dihole di’eshamelo lo yoho ya lo nyuma. Woho akɔna wasalande dikambo sɔ?
“ƆHƆMBƆ WA KƆLAMELO NDO WA KƐSƆ”
3. Woho akɔna wakimanyiya Jehowa anto, ndo diɛnyɛlɔ diakɔna diɛnya dikambo diakɔ sɔ?
3 Diangɔ diakimwama dia kimanyiya anto mbishamaka nshi tshɛ oma lo tshimbo y’ɛlɔngɔswɛlɔ kɛmɔtshi, woho akɔ wâmɛ mbakasale ndo Jehowa dia mbisha anto diangɔ dia ndɛ dia lo nyuma. Tɔ̂shi ɛnyɛlɔ k’Ase Isariyɛlɛ, vɔ waki “etshumanelo kaki Jehowa” l’edja k’ɛnɔnyi oko 1 500. L’atei awɔ mbaki wanɛ wakakambaka oko losambi lam’asawɔ la Nzambi dia mbetsha anto Ɛlɛmbɛ ande. (1 Ɛkɔndɔ 28:8, NW; 2 Ekondo 17:7-9) L’eleko ka ntondo T.D., Jehowa akasale ɔlɔngɔswamelo w’Akristo. Tshumanelo diakâtema, ndo diɔ diakakɛndakɛndaka lo ndjela ɛlɔmbwɛlɔ k’olui walɔmbɔla wakakengama l’apɔstɔlɔ ndo la dikumanyi. (Etsha 15:22-31) Woho akɔ wâmɛ mbele ndo ɛlɔ kɛnɛ, Jehowa ekɔ lo nama anto ande oma lo tshimbo y’olui ɔmɔtshi wakalɔngɔswama. Woho akɔna weyaso dikambo sɔ?
4. Wa na wakɛnama dia vɔ mbele “ɔhɔmbɔ wa kɔlamelo ndo wa kɛsɔ” lo nshi yaso nyɛ, ndo woho akɔna watosha Nzambi diangɔ dia ndɛ dia lo nyuma?
4 Yeso akate ɔnɛ l’etena ka wôngelo ande lo lowandji la Diolelo, nde ayotana “[ɔhɔmbɔ wa kɔlamelo ndo wa kɛsɔ, NW]” asha ambeki Ande “mbu ya nde yawo lu tena diayo.” (Mateu 24:45-47) Etena kakahema Yeso l’ekudi oko Nkumekanga ka l’olongo l’ɔnɔnyi 1914, akɔna akayaɛnya dia nde mbele “ɔhɔmbɔ” akɔ ɔsɔ na? Mɛtɛ, aha ewandji w’ɛtɛmwɛlɔ wa lo Lokristokristo. Nɛ dia efula ka l’atei awɔ wakaleshaka ɛkɔkɔ awɔ awui wa pɔlɔpangandɛ yakasukɛka mandji ya wedja awɔ l’atei wa Ta dia Ntondo di’Andja w’Otondo. Koko mbo ya ndɛ ya lo nyuma y’ɛlɔlɔ ndo yashama lo tena diasungana yakashamaka oma le olui w’Akristo wa mɛtɛ wakakitama nyuma k’ekila ka Nzambi ndo waki l’atei a wanɛ wakelɛ Yeso ɔnɛ: “limba la tshitshe l’ekoko.” (Luka 12:32) Akristo asɔ w’akitami wakasambishaka Diolelo diaki Nzambi koko aha mandji y’anto. Etombelo wakayala ele, l’edja k’ɛnɔnyi efula, miliyɔ y’“ekoko ekina” w’etema ɛlɔlɔ wakayɔtɔka l’ɔnɔngɔ w’“ɔhɔmbɔ” dia ndjɔtɛmɔla Nzambi l’ɔtɛmwɛlɔ wa mɛtɛ. (Joani 10:16) Lam’akambande la ‘ɔhɔmbɔ wa kɔlamelo’ ndo l’Olui awɔ Walɔmbɔla wa nshi nyɛ, Nzambi ekɔ lo nɔmbɔla anto ande wɔlɔngɔswami woho wa vɔ mbisha wanɛ tshɛ wakombola mbo ya ndɛ ya lo nyuma, ahɔndɔ wa lo nyuma ndo dihole dia lo nyuma di’eshamelo.
“MBU YA NDE YAWO LU TENA DIAYO”
5. Eongelo kakɔna ka lo nyuma kele l’andja ɔnɛ ɛlɔ kɛnɛ, ko kakɔna kasala Jehowa lo kɛnɛ k’endana la dikambo sɔ?
5 Yeso akate ate: “Untu hayala la lumu ne dia ma tu, keli ayuyala la lo ne dia aui tshe watumba uma l’unyo wa [Jehowa, NW].” (Mateu 4:4) Lonyangu ko, anto efula hawohokɛ lotui l’awui wata Nzambi. Oko wakataditshi Amɔsɛ, omvutshi wa Jehowa, ndjala kɛmɔtshi ka kasha kekɔ, “aha ndjala ka mbu ya nde, kuyanga pusa ka ashi, keli ka eukelu k’aui wa [Jehowa, NW].” (Amose 8:11) Kânga andjashi Nzambi wekɔ la ndjala ka lo nyuma. Koko, Jehowa nangaka dia “weoho w’anto tshɛ mbika ndo koma lo ewo k’oshika k’akambo wa mɛtɛ.” (1 Timɔtɛ 2:3, 4, NW) Diɔ diakɔ diende lo mbisha anto mbo ya ndɛ efula ya lo nyuma. Ko lende akokaso kondja mbo shɔ na?
6. Woho akɔna wakaleshaka Jehowa anto ande lo nyuma lo nshi yakete?
6 L’edja tshɛ k’ɔkɔndɔ wa lɔsɛnɔ l’anto, Jehowa mbishaka anto ande mbo ya ndɛ ya lo nyuma l’olui, koko aha le onto l’onto. (Isaya 65:13) Oko ɛnyɛlɔ, ɛlɔmbɛdi w’Ase Isariyɛlɛ wakatshumanyaka apami, amato, ndo ana l’olui dia vɔ ndjetshama Ɛlɛmbɛ wa Nzambi. (Euhwelu k’Elembe 31:9, 12) Oma l’ɛlɔmbwɛlɔ kaki olui walɔmbɔla, Akristo wa l’eleko ka ntondo wakalɔngɔsɔlaka tshumanelo ndo wakɔtɔka lo sanganya dia mbetsha ndo dia keketsha anto tshɛ. (Romo 16:5; Filemona 1, 2) Ɛmɛnyi wa Jehowa wekɔ lo ndjela ɛnyɛlɔ kɛsɔ. Wɛ ambelamɛ l’otema ɔtɔi dia ndjɔtɔka lo sanganya yawɔ tshɛ.
7. Woho akɔna wokakatanyi wɔtwɛlɔ wa lo sanganya y’Akristo mbala la mbala la ewo ndo la mbetawɔ?
7 Mɛtɛ, ondo wɛ amboshilaka mbeka akambo efula lo wekelo ayɛ wa Bible wɛmɛmɛ. Ondo onto ɔmɔtshi ekɔ lo kokimanyiya. (Etsha 8:30-35) Koko, mbetawɔ kayɛ kokaka mbɛdikama l’otamba wakoka nɛngɛ ndo mvɔ naka hawokokɛ lo yoho yasungana. Diɔ diakɔ diahombayɛ nongolaka mbo ya ndɛ y’ɛlɔlɔ ya lo nyuma. (1 Timote 4:6) Sanganya y’Akristo mbishaka ekongelo katatetemala ka wetshelo wele l’oyango wa kolesha lo nyuma ndo kokimanyiya dia wɛ tetemala pama lo mbetawɔ lam’atayafudia ewo kayɛ ka Nzambi.—Kolosai 1:9, 10.
8. Lande na kakeketshamaso dia mbɔtɔka lo sanganya y’Ɛmɛnyi wa Jehowa?
8 Sanganya yekɔ l’oyango okina w’ohomba efula. Paulo akafunde ate: “[Tɔsɛdingolanake onto la onyande dia tshutshuyana, NW] lu ngandji la lu elimu w’ololo. Tatukimoki nsangana kame.” (Heberu 10:24, 25) Tshɛkɛta ya lo Grɛkɛ yokadimwami ɔnɛ: “tshutshuya” kokaka nembetshiya nto ɔnɛ: “kɛtɛmɔla.” Yokedi mɔtshi ya lo Bible mbutaka ɔnɛ: “Luwulu [latɔkɛtɛmɔlamaka oma le, NW] luwulu, osoku [mbatɔkɛtɛmɔlaka, NW] untu elundji ka unyandi.” (Tukedi 27:17) Sho tshɛ tekɔ l’ohomba wa ‘kɛtɛmɔlanaka’ tsho. Lushi la lushi, tɔsɛngiya t’oma l’andja ɔnɛ kokaka tshukunya mbetawɔ kaso. Etena kɔtɔso lo sanganya y’Akristo, sho keketshanaka lam’asaso. (Romo 1:11, 12) Ase etshumanelo ndjelaka dako diaki Paulo diata dia ‘tetemala sambana ndo keketshana onto la onyande,’ ndo akambo wa ngasɔ kɛtɛmɔlaka mbetawɔ kaso. (1 Tesalonika 5:11) Wɔtwɛlɔ aso lo sanganya y’Akristo mbala la mbala mɛnyaka nto dia sho mbokaka Nzambi ngandji ndo toshaka waaso wa sho mbotombola.—Osambu 35:18.
“NYOLOTE NGANDJI”
9. Woho akɔna wakatosha Jehowa ɛnyɛlɔ lo kɛnɛ k’endana la mɛnya ngandji lo sɛkɛ?
9 Paulo akafunde ate: “Nyolote ngandji; to keli dimama [dia kokele, NW].” (Kolosai 3:14) Jehowa akatosha dihɔndɔ sɔ woshasha. Lo yoho yakɔna? Akristo kokaka kɛnɛmɔla ngandji kawɔ nɛ dia tɔ kekɔ olowa ɔmɔtshi wa nyuma k’ekila ka Jehowa. (Ngalatiya 5:22, 23) Jehowa ndamɛ akɛnya ngandji koleki woke lam’akandatome Ɔn’ande ɛtɔi lakandote dia sho ndjokondja lɔsɛnɔ la pondjo. (Joani 3:16) Djembetelo shɔ yoleki woke ya ngandji yakatotshikɛ ɛnyɛlɔ ka sho ndjela lo mɛnya dionga sɔ lo sɛkɛ. Ɔpɔstɔlɔ Joani akafunde ate: “Naka [Nzambi, NW] akatuki ngandji okone, dieli la su ndu shu mbukana ngandji [onto la onyande, NW].”—1 Joani 4:11.
10. Ɛlɔlɔ akɔna wakokaso kondja oma le “nkumbo k’otondo k’anangɛso”?
10 Wɔtwɛlɔ ayɛ lo sanganya ya lo Mbalasa ka Diolelo ayokosha diaaso di’ɔlɔlɔ dia wɛ mɛnya ngandji kayɛ. Wɛ ayotohomana l’anto wa weoho la weoho lɛkɔ. Aha la tamu, wɛ ayotokotwama otsha le efula ka l’atei awɔ esadi eto. Koko mɛtɛ, waonga w’onto l’onto tshikitana kânga l’atei a wanɛ wakambɛ Jehowa. Ondo lo nshi yakete, wɛ akewɔka anto wahayasha l’akambo wayashayɛ kana wele kema la waonga wele oko dionga diayɛ. Koko, Akristo pombaka ‘mboka nkumbo k’otondo k’anangɛso ngandji.’ (1 Petero 2:17) Ɔnkɔnɛ, onga l’oyango wa mbekesanɛ l’anto wa lo Mbalasa ka Diolelo—kânga anto wotshikitanyi layɛ l’ɛnɔnyi, lo lonto, lo lokoho la demba, kana lo kalasa yakawɔtɔ. Ondo wɛ ayɛna dia onto l’onto ekɔ la dionga dimɔtshi di’ɔlɔlɔ diolekinde anto akina.
11. Lande na kahayahombe tshimba lomba oma lo waonga wa weoho la weoho wele l’atei w’anto wa Jehowa?
11 Waonga wa weoho la weoho w’anto wa l’atei w’etshumanelo hahombe kotshindja yimba. Oko ɛnyɛlɔ, ohokanyiya dia wɛ ekɔ lo tasambe la mituka efula mboka kâmɛ. Aha vɔ tshɛ mbatatshu la lowango la woho wâmɛ, kana mbele woho ɔtɔi. Ɛmɔtshi wambosalaka kɛndɔ ya kilɔmɛtɛlɛ efula, koko, oko wɛ, ekina weke ka tatɛ lɔkɛndɔ. Kânga mbediɔ ɔsɔku, oyadi etshikitanu ɛsɔ tshɛ, mituka akɔ tshɛ wekɔ lo takɛndakɛnda lo mboka. Woho akɔ wâmɛ mbele ndo le ase etshumanelo. Aha anto tshɛ mbayala la waonga w’Akristo esadi esadi lo yoho yakɔ yâmɛ. Lâdiko dia lâsɔ, aha anto tshɛ mbele la demba ndo la saki ya woho wâmɛ. Amɔtshi wambɔtɛmɔla Jehowa aya edja k’ɛnɔnyi efula; akina weke ka tatɛ. Koko, vɔ tshɛ wekɔ lo takɛndakɛnda lo mboka k’otsha lo lɔsɛnɔ la pondjo, ‘wosangani ɔlɔlɔ lo yimba yâmɛ ndo lo kanyi ya woho wâmɛ.’ (1 Koreto 1:10) Diɔ diakɔ diele, endaka waonga w’ɛlɔlɔ w’anto wa l’etshumanelo koko aha wɛɔdu awɔ. Lam’ayoyosala dikambo sɔ, diɔ diayohɛtshahɛtsha otema ayɛ, nɛ dia wɛ ayoshihodia ɔnɛ: mɛtɛ Nzambi ekɔ l’atei w’anto anɛ. Ndo, lo dihole sɔ mɛtɛ mbalangayɛ monga.—1 Koreto 14:25.
12, 13. (a) Kakɔna kakokayɛ sala naka onto ɔmɔtshi la l’atei w’etshumanelo ambokosalɛ kɔlɔ? (b) Lande na kele ekɔ ohomba di’aha nama tokumbɛkumbɛ?
12 Lam’ele anto tshɛ kema kokele, tena dimɔtshi, onto ɔmɔtshi la l’atei w’etshumanelo kokaka mbuta kana sala dikambo dimɔtshi diayokonyangiya. (Romo 3:23) Ombeki Jakɔba akafunde dui dia mɛtɛ ate: “Shu tshe tatutakanaka [mbala, NW] efula. Naka untu hatakana lu diui diandi, keti ndi [ekɔ onto la kokele, NW].” (Jakoba 3:2) Kakɔna kayoyosala naka onto ɔmɔtshi ambokosalɛ kɔlɔ? Yokedi mɔtshi ya lo Bible mbutaka ɔnɛ: “Untu leli la yimba hatukaka kele esadi; ndu mbuhela kolo kakawûtshela, eli lutumbu landi.” (Tukedi 19:11) Monga la yimba kɛdikɛdi sɛdingola dikambo l’ɔlɔlɔ tshɛ, shihodia akambo wakatshutshuyisha onto dia nde tɛkɛta kana sala dikambo dimɔtshi. Efula ka l’atei aso mongaka la yimba efula lam’alɔmbaso edimanyielo lo munga yaso. Ko lande na kahatakambe la yimba yakɔ dia shihodia ndo dia dimanyiya dikɔmɔ di’anto akina?—Mateu 7:1-5; Kolosai 3:13.
13 Tatohembake mbohɛ ɔnɛ sho pombaka dimanyiya anto akina naka sho nangaka Jehowa todimanyiya. (Mateu 6:9, 12, 14, 15) Naka tekɔ lo ndjela akambo wa mɛtɛ, kete tayosalɛka anto akina akambo lo yoho yoludi la ngandji. (1 Joani 1:6, 7; 3:14-16; 4:20, 21) Ɔnkɔnɛ, naka okakatanu ɔmɔtshi ambotomba lam’asayɛ l’onto ɔmɔtshi la l’atei w’etshumanelo, yatshutshuya di’aha nama tokumbɛkumbɛ. Naka wɛ ambɔlɔta ngandji, kete wɛ ayoyatshutshuya dia kandola okakatanu akɔ, ndo wɛ hatengenga dia nɔmba edimanyielo naka wɛ mbakasadi kɔlɔ.—Mateu 5:23, 24; 18:15-17.
14. Waonga akɔna wahombaso ndjalɔtsha?
14 Dihɔndɔ diaso dia lo nyuma pombaka tɛlama ndo la waonga akina wokakatanyi ma ma la ngandji. Paulo akafunde ate: “Nyolote etema wa ketshi, la wa memakana, la wa ndjakitshakitsha, la wa [wɔlamu, ndo la wa ndjakimɛ k’efula, NW].” Waonga asɔ, wokombami la ngandji, wekɔ etenyi kɛmɔtshi ka “[lonto l’oyoyo, NW].” (Kolosai 3:10, 12) Onde wɛ ayodja weolo dia ndjalɔtsha lo yoho shɔ? Djekoleko naka wɛ ndjalɔtsha ngandji k’onto l’ɔnango, kete wɛ ayonga la djembetelo yatshikitanya ambeki wa Yeso l’anto akina, nɛ dia nde akate ate: “Uma lu dikambu ne, antu tshe wayeya vati: Ambeki ami mbenyu, naka nyu nyayukana ngandji.”—Joani 13:35.
DIHOLE DIA LOTUI TSHITSHI
15. Woho akɔna wele etshumanelo oko dihole di’eshamelo?
15 Etshumanelo kekɔ nto oko dihole di’eshamelo, oko okombɔ w’ekokelo, lɛnɛ akokayɛ toyaoka lo lotui tshitshi. L’atei w’etshumanelo kakɔ, wɛ ayototana anto w’etema ɛlɔlɔ wayatshutshuya dia sala kɛnɛ kele ɔlɔlɔ lo asho wa Nzambi. Efula ka l’atei awɔ wakatshike ditshelo dia kɔlɔ la waonga wele ondo wɛ ekɔ lo ndɔsha dia mbanya. (Tito 3:3) Vɔ kokaka kokimanyiya, nɛ dia vɔ totɛka ɔnɛ: “Nyembaneli wetshu anyu.” (Ngalatiya 6:2) Mɛtɛ, ndjela mboka k’otsha lo lɔsɛnɔ la pondjo ekɔ ɔkɛndɛ ayɛ wɛmɛ. (Ngalatiya 6:5; Filipi 2:12) Koko, Jehowa akakitsha etshumanelo k’Akristo oko ehomɔ ka dimɛna efula dia tokimanyiya ndo dia tosukɛ. Oyadi akambo akɔna tshɛ wa pâ wakoka monga layɛ, wɛ ekɔ la ekimanyielo k’ohomba efula—etshumanelo koludi la ngandji kayokosukɛ l’etena k’ekiyanu kana ka pâ.—Ɛdika la Luka 10:29-37; Etsha 20:35.
16. Ekimanyielo kakɔna kasha dikumanyi dia l’atei w’etshumanelo?
16 L’atei a wanɛ wakoka kokimanyiya, ekɔ “anto [wele] oko weshasha”—mbuta ate dikumanyi diakasɔnama l’etshumanelo, kana emendji, wanɛ walama lemba l’ɛkɔkɔ l’otema ɔtɔi ndo la wasaso. (Ɛfɛsɔ 4:8, 11, 12, NW; Etsha 20:28; 1 Petero 5:2, 3) Isaya akatatshi lo dikambo diawɔ ate: “Untu l’untu ayuyala uku eshamelu uma lu lopepe, uku ukumbo uma lu ngimbi, uku ekedi w’ashi lu kete ya wumu, ndu uku dedi dia dive dia wuki l’usui watuhekuyaka antu.”—Isaya 32:2.
17. (a) Woho akɔna w’ekimanyielo kakaleke Yeso nanga dia mbisha anto? (b) Kakɔna kakalake Nzambi dia mbisha anto ande?
17 Etena kaki Yeso lanɛ la kɛtɛ, aki lonyangu la mamba nɛ dia ewandji w’ɛtɛmwɛlɔ konamaka ɛkɔkɔ la ngandji. Eongelo k’anto kakakɛtshaka asolo ande efula, ndo nde akalekaka nanga dia mbakimanyiya lo nyuma. Yeso akawaoke kɛtshi nɛ dia “vo wakahenyahenyama, ndu kundjala la ekimanyelu, uku ekoko waha la ulami.” (Mateu 9:36) Ande woho wasungana olembetshiyelo ɔsɔ la pâ ka nshi nyɛ kɛna anto watanema la ntondo k’ekakatanu wa kandji efula ko ndoko onto lawakimanyiya lo nyuma ndo lâsamba lee! Koko, Jehowa mbishaka anto ande ekimanyielo ka lo nyuma, nɛ dia nde akalake ate: “Dimi layukitsha alami dia mbalamaka. Vo wayaleshaka; hawuyuka woma kuyanga mundama la sasi. Nduku otoi awo ayushisho.”—Jeremiya 23:4.
18. Lande na kahombaso mbutɛ ekumanyi kɛmɔtshi naka tekɔ l’ohomba w’ekimanyielo ka lo nyuma?
18 Yanga woho wa mbeya dikumanyi dia l’etshumanelo. Vɔ wambomana akambo efula fundo lam’akitanyiyawɔ ewo ka Nzambi, nɛ dia vɔ wekɔ la waonga wa l’atei a Bible walɔmbama le emendji. (1 Timote 3:1-7; Tito 1:5-9) Tengengake dia mbutɛ ɔmɔtshi a l’atei awɔ naka wɛ ekɔ l’ohomba w’ekimanyielo ka lo nyuma woho wa wɛ tshika mbekelo kɛmɔtshi kana dionga dimɔtshi diahɔtɔnɛ l’ɛlɛmbɛ wa Nzambi. Wɛ ayɛna ɔnɛ dikumanyi diekɔ lo ndjela dako diaki Paulo diata ɔnɛ: “Nyukikitsha akanga w’etema a weodu, nyusukeli wane weli weodu, nyuyali la memakana le antu tshe.”—1 Tesalonika 2:7, 8; 5:14.
ONGA LA LOTUI TSHITSHI L’ATEI W’ANTO WA JEHOWA
19. Ɛtshɔkɔ akɔna washa Jehowa wanɛ wayanga lotui tshitshi l’atei w’ɔlɔngɔswamelo ande?
19 Kânga mbasɛnaso l’atei w’andja wele kema kokele, Jehowa toshaka mbo ya ndɛ ya lo nyuma, ahɔndɔ, ndo dihole di’eshamelo. Mɛtɛ, sho pombaka konga andja w’oyoyo waki Nzambi wakalakema dia sho ndjokondja ɛlɔlɔ wa lo paradiso ka mɛtɛ mɛtɛ. Koko, wanɛ wele l’atei w’ɔlɔngɔswamelo waki Jehowa wekɔ la lotui tshitshi la lo paradiso ka lo nyuma ɛlɔ kɛnɛ. Ezekiyɛlɛ akatatshi lo dikambo diawɔ ate: “Vo wayudjase la lutui tshitshi. Nduku untu ayuw[a]utsha woma.”—Ezekiyele 34:28; Osambu 4:8.
20. Woho akɔna wayotofuta Jehowa l’ɔtɛ wa kɛnɛ tshɛ kayahondjaso lo dikambo di’ɔtɛmwɛlɔ ande?
20 Ande lowando lahomba monga laso nɛ dia Jehowa ekɔ lo mbɔsa tɛdikɔ ta lo nyuma toludi la ngandji oma lo tshimbo ya Dui diande la y’ɔlɔngɔswamelo ande lee! Sukana l’anto wa Nzambi. Tokandakandake oma lo wɔma wa kɛnɛ kakoka kanyiya angɛnyi ayɛ kana ewotɔ ayɛ l’ɔtɛ w’ɔnɛ wɛ ekɔ lo mbetawɔ ewo ka Nzambi. Anto amɔtshi mbeyaka ntona dia wɛ mbɔtɔnɛ l’Ɛmɛnyi wa Jehowa ndo mbɔtɔ lo sanganya ya lo Mbalasa ka Diolelo. Koko, Nzambi ayokofuta efula lo kɛnɛ tshɛ kayahondjayɛ lo dikambo di’ɔtɛmwɛlɔ ande. (Malaki 3:10) Lâdiko dia lâsɔ, Yeso akate ate: “Nduku untu layutshika luudu, anangu, akadiyendi, nyangu, shi, ana kana [di]kambo dikambu diami ndu ne dia lukumu l’ololo, lahulungula kakiane l’etena kene: mvudu, anangu, akadiyo, wanyangu, ana, ndu dikambo, tena lukama, kame l’asui; ku l’etena kayayi, lumu la pundju.” (Mako 10:29, 30) Eelo, oyadi kakɔna tshɛ kakayatshike ndo kahombayɛ mbikikɛ, wɛ kokaka kondja lɔngɛnyi la dimɛna efula ndo lotui tshitshi la lo nyuma l’atei w’anto a Nzambi.
HEMBA EWO KAYƐ
Akɔna ele “ɔhɔmbɔ wa kɔlamelo ndo wa kɛsɔ”?
Yɛdikɔ yakɔna yakɔshi Jehowa dia toleshaka lo nyuma?
Woho akɔna wakoka ase etshumanelo k’Akristo tokimanyiya?
[Full-page picture on page 165]