Olowanyi aso ngɛnyangɛnyaka otema waki Jehowa
“On’ami, uyali kanga yimba, ongenyangenya utema ami. Ku dimi layeya nkaluya diui le one latomonyolaka.”—TUK. 27:11.
1, 2. a) Dibuku dia Jobo tɛkɛtaka dia ɛsɔngwɛlɔ akɔna waki Satana? b) Kakɔna kɛnya dia Satana akatetemala mbidjana tɔfwɛfwɛ nde la Jehowa l’ɔkɔngɔ wa nshi ya Jɔbɔ?
JEHOWA akatshike dia Satana mbidja olowanyi waki Jɔbɔ laki okambi ande wa kɔlamelo l’ohemba. L’ɔtɛ wa dikambo sɔ, Jɔbɔ akashisha dongalonga diande, anande, ndo yônge yande y’ɔlɔlɔ. Koko etena kakadje Satana tâmu dia olowanyi waki Jɔbɔ, nde kɔmɛnaka paka Jɔbɔ oto. Satana akasɛmɛ ate: “Diuwu lu diuwu. Kene tshe keli la untu, ndi nkikimoka ne dia lumu landi.” Tɔfwɛfwɛ tɔsɔ takayonyiyaka dikambo dimɔtshi diakayendanaka l’anto akina ndo diakatetemala edja efula l’ɔkɔngɔ wa nyɔi kande.—Jobo 2:4.
2 Ɛnɔnyi oko 600 l’ɔkɔngɔ w’ehemba waki Jɔbɔ, Sɔlɔmɔna akasambiyama dia funda ate: “On’ami, uyali kanga yimba, ongenyangenya utema ami. Ku dimi layeya nkaluya diui le one latomonyolaka.” (Tuk. 27:11) Mbokɛmaka hwe dia polo lo etena kɛsɔ ko Satana âkadjana tɔfwɛfwɛ nde la Jehowa. Ndo nto, lo ɛnɛlɔ kɛmɔtshi kakawasha ɔpɔstɔlɔ Joani, nde akɛnyi Satana asɔngwɛ ekambi waki Nzambi l’ɔkɔngɔ wa vɔ mbotshanya oma l’olongo yema tshitshɛ l’ɔkɔngɔ wa Diolelo diaki Nzambi shikikɛma lo 1914. Eelo, kânga polo ndo ɛlɔ kɛnɛ kambotɔnyɔngɔmɛ efula lo nshi y’ekomelo ya dikongɛ dia kɔlɔ nɛ, Satana ekɔ lo tetemala mbidja tâmu lo olowanyi w’ekambi waki Nzambi!—Eny. 12:10.
3. Naa wetshelo w’ohomba wakokaso kondja oma lo dibuku dia Jobo?
3 Kakianɛ, tɔsɛdingole wetshelo esato w’ohomba wakondjaso oma lo dibuku dia Jobo. Ntondotondo, ehemba waki Jɔbɔ tɛnyaka ɔnɛ lele otunyi wa mɛtɛ waki anto ndo ɔnɛ lele lo kiɔkɔ y’ɔlɔshamelo w’ekambi waki Nzambi. Otunyi ɔsɔ ko Satana Diabolo. Dui dia hende ele, oyadi ehemba akɔna wakoka pomana la so, monga la diɔtɔnganelo di’oshika lam’asaso la Nzambi ayotokimanyiya dia nama olowanyi aso. Dui dia sato ele, etena kahomanaso la ehemba lo toho tɔmɔtshi, Nzambi tokimanyiyaka dia sho mbikikɛ oko wakandakimanyiya Jɔbɔ. Ɛlɔ kɛnɛ, Jehowa salaka dikambo sɔ lo tshimbo y’Ɔtɛkɛta ande, y’okongamelo ande ndo ya nyuma kande k’ekila.
Tohɔke nshi tshɛ ɔnɛ lele otunyi aso wa mɛtɛ
4. Akɔna ele l’onongo w’akambo wa kɔlɔ weta l’andja ɔnɛ?
4 Anto efula hawetawɔ dia Satana ekɔ. Omalɔkɔ, kânga mbakokawɔ diɛnɛ l’akambo weta l’andja ɔnɛ, vɔ haweye ɔnɛ lele kiɔkɔ ya mɛtɛ y’akambo akɔ, mbuta ate Satana Diabolo. Lo mɛtɛ, anto vɔamɛ wekɔ l’ɔkɛndɛ wa woke wa fɔnu yâkomɛ. Ambutshi aso wa ntondo, Adama la Eva wakasɔnɛ dia tɔmbɔkwɛ Otungi awɔ. Ndo tatɛ oma k’etena kɛsɔ, nɔnga yakayele yakasale akambo lo yoho ya kɔlɔ efula. Koko, Diabolo mbakatshutshuya Eva dia nde tɔmbɔkwɛ Nzambi. Ndo nde mbamboyɔtshiya anto wele kema kokele ndo wavɔ l’andja ɔnɛ wele lo ɛlɔmbwɛlɔ kande. Lam’ele Satana mbele “etemolatemola ka la kete nye,” tshunda di’anto kɛnɛmɔlaka waonga ande wa kɔlɔ wele oko: Otako, otshanu, kandjema, lokaki, lokeso ndo ɔtɔmbɔkwɛlɔ. (2 Kor. 4:4; 1 Tim. 2:14; 3:6; adia Jakoba 3:14, 15.) Waonga wa ngasɔ mbamboyokonya lo ewanu, lohetsho, kɔta mishiko ndo ofukutanu wele lam’asa ase pɔlɔtikɛ ndo ase ɛtɛmwɛlɔ. Waonga wa kɔlɔ asɔ mbele lo yɛdikɔ ya woke lo fɔnu k’anto.
5. Akombolaso sala la ewo k’oshika kele la so?
5 Ande ewo k’oshika kele la so sho ekambi waki Jehowa lee! Sho mbeyaka ɔnɛ lele lo kiɔkɔ ya woho watalana akambo wa l’andja ɔnɛ. Lâsɔ, shi sho tshutshuyamaka dia ndjasha l’olimu w’esambishelo dia kimanyiya anto akina dia vɔ mbeya ɔnɛ lele mɛtɛ otunyi awɔ? Onde sho bu la ɔngɛnɔngɛnɔ wa monga lo wedi waki Jehowa, Nzambi ka mɛtɛ ndo wa mbewoya anto akina woho wayondodiaka Satana ndo minya fɔnu yele l’anto?
6, 7. a) Ele lo kiɔkɔ y’ɛhɛnyɔhɛnyɔ w’atɛmɔdi wa mɛtɛ? b) Ngande wakokaso mbokoya ɛnyɛlɔ kaki Elihu lakasɛnaka lo nshi y’edjedja?
6 Satana mbele l’onongo aha tsho wa shɔkɔ y’efula yele l’anto, koko ndo wa woho walɔshama ekambi waki Nzambi. Nde amboyashikikɛ dia todja lo ehemba. Yeso Kristo akatɛ ɔpɔstɔlɔ Petero ate: “Simona, Simona, ulungi Satana akakolombe dia nkosa, dia nkuyungula uku epunga.” (Luka 22:31) Woho akɔ wâmɛ mbele, sho wanɛ tshɛ wayela wanya waki Yeso tayohomana la ehemba lo toho totshikitanyi. Petero akɛdika Diabolo la “tambwe kadikita kayanga walendi.” Ndo ɔpɔstɔlɔ Paulo akate ate: “Wane tshe walanga ndjala la lumu l’ololo le Kristu Jesu, wayusuwa.”—1 Pet. 5:8; 2 Tim. 3:12.
7 Ngande wakokaso mɛnya dia sho mbeyaka ɔnɛ lele otunyi aso wa mɛtɛ naka mpokoso kɛmɔtshi kambokomɛ ɔnangɛso kana kadiyɛsɔ kɛmɔtshi l’atei w’etshumanelo? Lo dihole dia ndjanganya la ɔnangɛso kana la kadiyɛso kɛsɔ, sho salaka oko wakasale Elihu ɔnɛ lakasɛnaka lo nshi y’edjedja lakasawola la Jɔbɔ oko ɔngɛnyi ande wa mɛtɛ. Sho kimanyiyaka ɔnangɛso kana kadiyɛso kɛsɔ lo ta dialɔnde la Satana lele otunyi aso sho tshɛ. (Tuk. 3:27; 1 Tes. 5:25) Oyango aso ekɔ wa kimanyiya osekaso dia nde nama olowanyi ande lo mbidja welo tshɛ wahombama dia ngɛnyangɛnya Jehowa.
8. Lande na kaki Satana kotondoya dia shimba Jɔbɔ dia nde mbisha Jehowa kɛnɛmɔ?
8 Diangɔ dia ntondo diakashishɛ Satana Jɔbɔ aki dongalonga diande. Nyama shɔ yaki diangɔ di’oshinga wolo le nde, ndo ondo yɔ mbakokondjiyɛka falanga. Koko Jɔbɔ akakambaka la yɔ dia ndjilambola Jehowa. L’ɔkɔngɔ wa Jɔbɔ kidia anande, “ndi aketo k’olomo la pindju, akâlambwela vo tshe, untu l’untu ulambu wa lutshumba, ne dia ndi akati ati: Undu, an’ami w’apami wakatshi kolo ndu wakatenge [Nzambi] l’etema awo. Osoku mbakatshaka Jobo.” (Jobo 1:4, 5) Mbokɛmaka dia Jɔbɔ akalambolaka Jehowa nyama mbala la mbala. Kam’akatatɛ ehemba, nde komonga nto l’akoka wa sala dikambo sɔ. Jɔbɔ komonga nto la “ekundji” wakandahombe kamba la wɔ dia nɛmiya Jehowa. (Tuk. 3:9) Koko nde akakoke ndo akatombola Jehowa la ɛlɔmɔ ande!
Tonge la diɔtɔnganelo dia ma ma la Jehowa
9. Naa dui dioleki ohomba lo lɔsɛnɔ laso?
9 Oyadi kanga ɔngɔnyi kana ose wola, opalanga kana dikɛnda mbeso, ndo oyadi tekɔ la demba dia dimɛna kana dia kɔlɔ, sho kokaka monga la diɔtɔnganelo dia ma ma la Jehowa. Oyadi ehemba akɔna wahomana la so, monga la dimama dia wolo lam’asaso la Nzambi ayotokimanyiya dia nama olowanyi aso ndo dia ngɛnyangɛnya otema waki Jehowa. Kânga anto amɔtshi waki komonga l’ewo k’efula k’akambo wa mɛtɛ wakete lo wedi waki Jehowa la dihonga tshɛ ndo wakalame olowanyi awɔ.
10, 11. a) Kakɔna kakasale kadiyɛso kɛmɔtshi la ntondo k’ehemba wendana la olowanyi ande? b) Naa okadimwelo wa diambo wakasha kadiyɛso kɛmɔtshi Satana?
10 Tɔsɛdingole ɛnyɛlɔ kaki kadiyɛso Valentina Garnovskaya, ɔtɔi ɔmɔtshi l’atei w’Ɛmɛnyi wa la Russie wele l’ɛnyɛlɔ ka Jɔbɔ pami ka kɔlamelo vɔ lawɔ wakalame olowanyi awɔ l’atei w’ehemba wa wolo. Lo 1945, lam’akinde l’ɛnɔnyi oko 20, ɔnangɛso ɔmɔtshi akosambisha. Ɔnangɛso ɔsɔ akakalola mbala nkina hiende dia tosawola la nde awui wa lo Bible, koko oma lâsɔ ɔna womoto ɔsɔ kɔmɛna ɔnangɛso ɔsɔ nto pondjo. Kânga mbakidiɔ ngasɔ, Valentina akatatɛ sambisha asukanyi ande. Etombelo waki la dikambo sɔ ele, wakawonde ndo wakôfundɛ dia nde mbetsha ɛnɔnyi enanɛi lo mpango kɛmɔtshi ka lokanu. Lo 1953, vɔ wakotshungola ndo nde akanyomoyotatɛ la sambisha. Mbala kɛsɔ nto, wakawonde ndo wakôfundɛ lokanu l’ɛnɔnyi dikumi. L’ɔkɔngɔ wa nde mbetsha ɛnɔnyi efula lo mpango kɛmɔtshi ka lokanu, wakɔtɔlɛ lo mpango kekina. Lo mpango kɛsɔ, akadiyɛso amɔtshi waki lɛkɔ ndo vɔ waki la Bible kɛmɔtshi. Lushi lɔmɔtshi, kadiyɛso kɛmɔtshi akɛnya Valentina Bible kɛsɔ. Nde akonge l’ɔngɛnɔngɛnɔ wa mamba! Ohokanyiya yema, tshɔi ya Bible yambɛnaka Valentina aki kɛnɛ kaki l’ɔnangɛso lakosambisha lo 1945!
11 Lo 1967, wakatondja Valentina oma lo lokanu ndo nde akayongaka l’akoka wa nambola Jehowa lɔsɛnɔ lande lo nongola batismu ka l’ashi. L’ohetoheto tshɛ nde akakambe la lotshungɔ lɔsɔ dia ndjasha l’olimu w’esambishelo polo lo 1969. Koko, l’ɔnɔnyi ɔsɔ, wakayowondaka nto ndo wakofundɛ dia nde tshikala lo lokanu ɛnɔnyi esato. Koko, Valentina akatetemala sambisha. La ntondo ka nde mvɔ lo 2001, nde akakimanyiya anto 44 dia mbeya akambo wa mɛtɛ. Nde aketsha ɛnɔnyi 21 lo lokanu ndo lo mpango ya nkanu. Nde aketawɔ dia shisha tshɛ kaki la nde, mbidja ndo lotshungɔ lande dia nde nama olowanyi ande. L’ekomelo ka lɔsɛnɔ lande Valentina akate ate: “Ndoko lushi lakamonge la dihole diami hita dia mbidjasɛ. Diangɔ tshɛ diaki la mi diaki lo valizɛ tshɔi, koko lakikɔ la ɔngɛnɔngɛnɔ lo kambɛ Jehowa.” Valentina akasha Satana lakasɛmaka di’anto hawototshikala la kɔlamelo le Nzambi l’atei w’ehemba okadimwelo wa diambo efula! (Jobo 1:9-11) Sho kokaka ndjashikikɛ dia nde akangɛnyangɛnya otema waki Jehowa ndo ɔnɛ Jehowa ekɔ lo kongɛ l’asolo walomɔlomɔ etena kayondolola Valentina kâmɛ l’anto akina wakatshikala la kɔlamelo le nde polo lo nyɔi.—Jobo 14:15.
12. Ngandji kekɔ l’ohomba akɔna lo diɔtɔnganelo diasaso la Jehowa?
12 Lɔngɛnyi lele lam’asaso la Jehowa mbikama lo ngandji kawokaso. Sho ngɛnangɛnaka waonga waki Nzambi ndo salaka tshɛ kakokaso sala dia nsɛna lo yoho yɔtɔnɛ l’asangwelo ande. Otshikitanyi la kɛnɛ kasɛma Diabolo, sho mbokaka Jehowa ngandji la lolango laso, ndo aha la mbisha tɛkɛ nɛndɛ. Ngandji k’oma k’ɛse otema kɛsɔ tokeketshaka dia nama olowanyi aso kânga l’atei w’ehemba. Jehowa lo wedi ande ‘ayolama mboka k’ekambi ande wa kɔlamelo.’—Tuk. 2:8; Osam. 97:10.
13. Ngande wɔsa Jehowa kɛnɛ kosalɛso?
13 Ngandji totshutshuyaka dia nɛmiya lokombo laki Jehowa, kânga lo yɛdikɔ ya tshitshɛ. Nde mɛnaka tokanyi taso t’ɛlɔlɔ ndo hatolombosha naka hatokoke sala kɛnɛ kakombolaso sala. Aha tsho kɛnɛ kasalaso mbele ohomba koko ndo ɔkɔkɔ wakisalaso. Kânga mbaki Jɔbɔ la kandji woho w’anyanya ndo mbakandakikɛ asui, nde akatɛ wanɛ wakɔsɔngwɛka dia nde akalangaka mboka yaki Jehowa. (Adia Jobo 10:12; 28:28.) Lo tshapita y’ekomelo ya dibuku dia Jobo, Nzambi akoke Elifazɛ, Bilidadɛ la Zɔfara kɛlɛ nɛ dia vɔ kombuta mɛtɛ. L’etena kakɔ kâmɛ, Jehowa akɛnya woho wakandangɛnangɛnaka Jɔbɔ lo mbêlɛ mbala nyɛi y’etondo ɔnɛ “ukambi ami” ndo lo mbɔlɔmba dia nde nɔmbɛ asambi ande wa kashi asɔ. (Jobo 42:7-9) Nyɛsɔ sho lawɔ tosale akambo lo yoho shɔ dia Jehowa tɔngɛnangɛna.
Jehowa sukɛka ekambi ande wa kɔlamelo
14. Ngande wakakimanyiya Jehowa Jɔbɔ dia nde tshikitanya tokanyi tande?
14 Jɔbɔ akalame olowanyi ande kânga mbakinde komonga kokele. Tena dimɔtshi, lam’akinde l’atei w’asui wamboleka, nde akonge la tokanyi ta kɔlɔ. Ɛnyɛlɔ, nde akatɛ Jehowa ate: “Dimi latulelaka le ye, ku we hankaluya nduku diui; . . . [Wɛ] atunsuyaka la lunya laye la wulu.” Ndo nto, Jɔbɔ akaleke ndjâmɛ lo mbuta ɔnɛ: “Dimi kema la kolo,” ndo ɔnɛ: “Dimi kuntsha dikambu dia ngala; dombelo diami diaki pudipudi.” (Jobo 10:7; 16:17; 30:20, 21) Koko, Jehowa akakimanyiya Jɔbɔ la ngandji tshɛ lo mbôka ambola efula wakanya yambalo yaki Jɔbɔ oma le nde ndamɛ. Ambola akɔ wakakimanyiya Jɔbɔ dia nde shihodia woke woke waki Nzambi dia nde mbeya dia ndoko onto lakoka ndjaɛdika la Nzambi. Jɔbɔ aketawɔ ɛlɔmbwɛlɔ kɛsɔ ndo akatshikitanya tokanyi tande.—Adia Jobo 40:8; 42:2, 6.
15, 16. Lo toho takɔna takimanyiya Jehowa ekambi ande wa nshi nyɛ?
15 Jehowa nde lawɔ mbishaka ekambi ande wa nshi nyɛ ɛlɔmbwɛlɔ ka la ngandji. Ndo nto, sho kondjaka wahɔ efula oma lɔkɔ. Ɛnyɛlɔ, Yeso Kristo akakimɔ olambo wa tshungo dia pɛkato yaso dimanyiyama. Diɛsɛ oma l’olambo ɔsɔ mbakokaso monga la diɔtɔnganelo dia ma ma lam’asaso la Nzambi kânga mbeso kema kokele. (Jak. 4:8; 1 Joa. 2:1) Etena kahomanaso la ehemba, sho nɔmbaka Nzambi dia nde tosukɛ ndo tosha ekimanyielo kakeketsha ka nyuma kande k’ekila. Ndo nto, tekɔ la Bible k’otondo ndo naka sho kiadiaka ndo kanaka yimba l’awui wa lɔkɔ, kete tekɔ lo ndjalɔngɔsɔla lo kɛnɛ kendana la ehemba wa mbetawɔ wakoka tokomɛ. Wekelo tokimanyiyaka dia sho shihodia akambo wendana la lowandji la l’andja w’otondo laki Nzambi ndo la olowanyi aso.
16 Ndo nto, sho kondjaka wahɔ efula lo monga lo nkumbo ka l’andja w’otondo k’anto l’ɔnango kele Jehowa ekɔ lo kisha mbo ya ndɛ ya lo nyuma lo tshimbo ya ‘ɔhɔmbɔ wa kɔlamelo ndo wa kɛsɔ.’ (Mat. 24:45-47) Lo etshumanelo tshɛ ka l’atei wa tshumanelo suke la 100000 di’Ɛmɛnyi wa Jehowa, nsanganya yekɔ lo nɔmbwama dia tetsha ndo tokeketsha dia sho tokomɛ ehemba wa mbetawɔ wakoka mpomana la so. Sho kokaka nembetshiya dikambo sɔ l’ekimanyielo ka kɛnɛ kakakomɛ Sheila, kadiyɛso kɛmɔtshi k’Okristo kele la ɛnɔnyi dikumi l’ɛmɔtshi lo wodja wa Allemagne.
17. Sha ɛnyɛlɔ kɛnya ohomba wa kitanyiyaka wetshelo washama lo okongamelo waki Jehowa ɛlɔ kɛnɛ.
17 Lushi lɔmɔtshi lam’aki Sheila lo kalasa, ambeki wa lo kalasa kawɔ wakatshikala aha l’ombetsha lo tshanda mɔtshi. Asekande wakɔshi yɛdikɔ ya sala woho ɔmɔtshi wa diendja dielɛwɔ ɔnɛ oui-ja dia mbeya awui wa lo nshi yayaye. Sheila akatombe mbala kakɔ ɔtɔi oma lo kalasa, ndo kɛnɛ kakawayowotɛka l’ɔkɔngɔ diko kakawosha ɔngɛnɔngɛnɔ l’ɔtɛ wakandasale ngasɔ. Etena kakawakambaka la oui-ja, ambeki amɔtshi wakoke dia ɛdiɛngɛ waya l’atei awɔ ko wakalawɔ oma lo kalasa la sase dia wɔma. Ko kakɔna kakamanyiya Sheila dia nde tomba mbala kakɔ ɔtɔi oma lo kalasa na? Sheila ekɔ lo mbuta ate: “Yema tshitshɛ la ntondo ka dikambo sɔ salema, takakɛtshanya lo Mbalasa ka Diolelo lo losanganya lɔmɔtshi wâle waya oma lo woho wa diendja dielɛwɔ oui-ja. Ɔnkɔnɛ, dimi lakeyaka kɛnɛ kakamahombe sala. Dimi lakakombolaka ngɛnyangɛnya Jehowa oko wata Bible lo Tukedi 27:11.” Aki mɛtɛ dimɛna dia Sheila mbɔtɔ lo losanganya lɔsɔ ndo ndjela awui wa lo losanganya lakɔ la yambalo tshɛ!
18. Kakɔna kambotoyashikikɛ dia sala l’onto ndo l’onto?
18 Nyɛsɔ toyashikikɛ dia kambaka dimɛna dimɛna la wetshelo walongolaso l’okongamelo waki Nzambi. Lo mbɔtɔka lo nsanganya mbala la mbala, lo mbadiaka Bible, lo mbekaka abuku walembetshiya Bible, lo nɔmbaka ndo lo mbekesanɛka la Akristo wambotshunda, sho kondjaka ɛlɔmbwɛlɔ ndo osukɔ wele la so ohomba. Jehowa nangaka sho mbidja otshumba ndo nde ekɔ la eshikikelo ɔnɛ tayotetemala nama olowanyi aso. Ande diɛsɛ diele la so dia tombola lokombo laki Jehowa, dia nama olowanyi aso ndo dia ngɛnyangɛnya otema ande lee!
Onde wɛ âkohɔ?
• Satana ekɔ lo kiɔkɔ y’akambo ndo y’ehemba akɔna?
• Naa ɛngɔ koleki nɛmɔ kele la so?
• Lo na ohikami lɔngɛnyi lele lam’asaso la Jehowa?
• Naa toho tɔmɔtshi tatosukɛ Jehowa ɛlɔ kɛnɛ?
[Osato wa lo lɛkɛ 8]
Onde wɛ mbokaka dia wɛ pombaka kahana l’anto akina ewo k’oshika kamboyokondja?
[Osato wa lo lɛkɛ 9]
Sho kokaka kimanyiya anyaso atɛmɔdi dia vɔ nama olowanyi awɔ
[Osato wa lo lɛkɛ 10]
Valentina aketawɔ shisha tshɛ kaki la nde dia nama olowanyi ande