Ɛlɔngɔlɔngɔ la esekaseka, nyoshike tanga la ntondo ka tɔsɛngiya t’oma le asekanyu
“Nyutaki paka aui . . . wosohanyimi la leho dia nyu mbeya wuhu wa nkaluya untu tshe diui.”—KOL. 4:6.
1, 2. Ngande wayaoka ɛlɔngɔlɔngɔ l’esekaseka efula lo kɛnɛ kendana la ndjatshikitanya l’anto akina, ndo lande na?
AHA la tâmu, nyambokaka etelo k’ɔnɛ “shɛngiya y’oma le asekanyu,” ndo nyu mbeyaka elɛwɔ shɛngiya shɔ lo ndjela kɛnɛ kambônyokomɛka. Etena kɛmɔtshi, ondo onto ɔmɔtshi ambônyotshutshuyaka dia nsala dui dimɔtshi dieyanyu dia diekɔ kɔlɔ. Ngande wakanyayaoke etena kɛsɔ? Christopher lele l’ɛnɔnyi 14 mbutaka ate: “Tena dimɔtshi, dimi tokombolaka mangana la asekami, koko lo tena dikina dimi tolangaka nsala awui wasala asekami wa la kalasa lo dihole dia ndjatshikitanya la wɔ.”
2 Onde asekanyu wekɔ la shɛngiya ya wolo le nyu? Naka eelo, lande na? Shi mbeyaka monga ko nyu nangaka nsala awui wângɛnyangɛnya? Bu kɔlɔ nsala awui wangɛnyangɛnya anto akina, nɛ dia kânga epalanga kombolaka nsala awui wangɛnyangɛnya asekawɔ. Oyadi ɔlɔngɔlɔngɔ kana opalanga, ndoko onto lakombola dia anto akina mbotona. Koko lo mɛtɛ, nsala kɛnɛ kele ɔlɔlɔ hatɔngɛnyangɛnyaka nshi tshɛ anto amɔtshi. Kânga Yeso akahomana la dikambo sɔ. Koko Yeso akasalaka nshi tshɛ kɛnɛ kele ɔlɔlɔ. Kânga mbakoyele anto amɔtshi ndo mbakawakome ambeki ande, akina wakɔnyɔla Ɔna aki Nzambi ndo “kumbolemia.”—Is. 53:3.
Wolo wa ngande wele la shɛngiya ya ndjela asekanyu?
3. Lande na kele ekɔ kɔlɔ nsala akambo oko wasala asekanyu?
3 Tena dimɔtshi, nyu koka pembama dia nsala awui wasala asekanyu diaha mbanyangiya. Ɔsɔ ekɔ munga ka woke. Akristo hawohombe monga oko “akenda, [ndo] nsutshasutshama la pepe.” (Ef. 4:14) Ana wa totshitshɛ koka kesama esadi eto oma le anto akina. Koko nyu ɛlɔngɔlɔngɔ nyaya suke la nkoma epalanga w’anto. Ɔnkɔnɛ, naka nyayetawɔ dia atɔndɔ waki Jehowa wekɔ dia wahɔ anyu, kete nyayɔsɛna lo yoho yɔtɔnɛ la dietawɔ dianyu. (Euh. 10:12, 13) Koko, naka nyu nsala awui lo yoho yahɔtɔnɛ la dietawɔ dianyu, kete hanyoteya nɔmbɔla nsɛnɔ yanyu. Kɛnɛ kele mɛtɛ ele, etena ketawɔnyu dia sɛngiyama oma le asekanyu, nyu komaka oko tangangɔ tawɔ ta tɔkɛnyɔ.—Adia 2 Petero 2:19.
4, 5. a) Ngande wakasɛngiyama Arɔna oma le asekande, ndo wetshelo akɔna wakokanyu nkondja oma lo dikambo sɔ? b) Toho takɔna takoka nkamba l’asekanyu dia nyɔsɛngiya?
4 Lo diaaso dimɔtshi, Arɔna w’ɔnango Mɔsɛ akasɛngiyama oma le anto akina. Etena kakotshutshuya ase Isariyɛlɛ dia nde mbasalɛ jambizambi, nde aketawɔ. Arɔna komonga djɔmɔ tɛwɛ. La ntondo ka nde ndjohomana l’ohemba ɔsɔ, nde akatshu la Mɔsɛ dia tɛnana la Farawɔ, ɔnɛ laki owandji w’Edjibito w’otondo. La dihonga tshɛ, Arɔna akawewoya losango laki Nzambi. Koko etena kakɔsɛngiya asekande w’ase Isariyɛlɛ, Arɔna aketawɔ kɛnɛ kakawawotɛ. Ande wolo wakoka monga la shɛngiya y’asekanyu lee! Le Arɔna, komonga wolo dia nde ntokomɛ nkumekanga ka l’Edjibito, koko nde akasɛngiyama esadi eto oma le asekande.—Etum. 7:1, 2; 32:1-4.
5 Oko wadiɛnya kɛnɛ kakakomɛ Arɔna, aha ɛlɔngɔlɔngɔ l’esekaseka eto mbasɛngiyama oma le asekawɔ kana ɔnɛ wanɛ walanga nsala kɔlɔ ato mbakoka sɛngiyama oma le anto akina. Kânga anto wasala la wolo dia nsala kɛnɛ kele ɔlɔlɔ, mbidja ndo nyu, kokaka sɛngiyama oma le asekanyu. Asekanyu koka nyotshutshuya dia nsala kɔlɔ lo nyotsha wɔma, lo nyɔsɔngwɛ awui wa kashi kana lo nyɔtɛnga. Ekɔ wolo nshika tanga la ntondo ka tɔsɛngiya t’oma le asekanyu, oyadi woho wele tɔsɛngiya takɔ. Dia nshika tanga la ntondo ka tɔsɛngiya tɔsɔ, ntondotondo paka nyu ndjaɛkɛ lo kɛnɛ ketawɔnyu.
‘Nyotetemale mɛnya weho w’anto wenyu nyamɛ’
6, 7. a) Lande na kele ekɔ ohomba monga la eshikikelo lo kɛnɛ ketawɔnyu, ndo ngande wakokanyu monga l’eshikikelo kakɔ? b) Ambola akɔna wakokanyu ndjaoka dia nkeketsha mbetawɔ kanyu?
6 Dia nshika tanga la ntondo ka tɔsɛngiya t’asekanyu, nyu pombaka ntondo ndjashikikɛ dia awui wetawɔnyu ndo ɛlɛmbɛ wayelanyu wekɔ amɛna. (Adia 2 Koreto 13:5.) Eshikikelo kɛsɔ kayonyokimanyiya dia nyu monga la dihonga kânga mbakokanyu monga la diki dia lôtɔ. (2 Tim. 1:7, 8) Koko oyadi onto ekɔ mɛtɛ la dihonga, koka monga wolo le nde dia nsukɛ dui dimɔtshi diahandetawɔ tshɛ lo tshɛ. Lâsɔ, lande na kahanyɛnya dia kɛnɛ kakanyetshama oma lo Bible kekɔ mɛtɛ? Nyu mbeyaka ntatɛ la wetshelo w’etatelo wa lo Bible. Ɛnyɛlɔ, nyu mbetawɔka dia Nzambi ekɔ ndo nyambokaka anto akina wɛnya lande na ketawɔwɔ dui sɔ. Oma lâsɔ, onto l’onto ayambole ɔnɛ: ‘Kakɔna kambetawoya ɔnɛ Nzambi ekɔ?’ Oyango wa dimbola sɔ ele wa nkeketsha mbetawɔ kayɛ, koko aha wa kokonya dia wɛ monga la tâmu. Woho akɔ wâmɛ mbele, onto l’onto ayambole ɔnɛ: ‘Ngande weyami dia Afundelo wakasambiyama oma le Nzambi?’ (2 Tim. 3:16) ‘Lande na ketawɔmi dia tekɔ lo nsɛna lo “nshi y’ekumelu”?’ (2 Tim. 3:1-5) ‘Kakɔna kambetawoya dia ɛlɛmbɛ waki Jehowa wekɔ dia wahɔ ami?’—Is. 48:17, 18.
7 Nyu mbeyaka mengenga dia ndjaoka ambola asɔ la wɔma w’ɔnɛ hanyotokondja ekadimwelo. Ɔnkɔnɛ, ɔsɔ ayonga oko onto lengenga dia menda lo mututu ande dia kana esasɛ wekekɔ, la wɔma w’ɔnɛ nde ayɛna dia esasɛ “Wamboshila.” Naka esasɛ waya bu lo mututu, kete nde pombaka mbeya dikambo sɔ l’oyango wa nde mbidja esasɛ ekina. Woho akɔ wâmɛ mbele, ayonga dimɛna nyu mbeya dui diakɔna mɛtɛ dienyu bu la mbetawɔ diahombanyu ndjalowanya.—Etsha 17:11.
8. Nyolembetshiya woho wakokanyu nkeketsha eshikikelo kanyu k’ɔnɛ ekɔ dui dia lomba ndjela didjango diaki Nzambi diasekɛ dia nsala monanyi.
8 Tɔsɛdingole ɛnyɛlɔ kɛmɔtshi. Bible nyokeketshaka dia ‘ndawɔ monanyi.’ Nyoyambole ɔnɛ: ‘Lande na kele ekɔ dui dia lomba dia nkitanyiya didjango sɔ?’ Nyokanyiya ɛkɔkɔ tshɛ watshutshuya asekanyu dia vɔ monga la lɔkɛwɔ lɔsɔ. Nyokane yimba nto lo ɛkɔkɔ efula wɛnya dia onto lasala monanyi “ambutshela dimba diandi kolo.” (1 Kor. 6:18) Nyɔsɛdingolake kakianɛ ɛkɔkɔ akɔ ndo nyoyambole ɔnɛ: ‘Naa yoho ya lɔsɛnɔ yoleki dimɛna? Onde ekɔ mɛtɛ ɔlɔlɔ ndjakimɔ lo awui wa mindo wa dieyanelo?’ Nyonyomokana yimba la dui sɔ lo ndjambola nto ɔnɛ: ‘Ngande wayomoyaoka naka dimi ndjakimɔ lo awui wa mindo wa dieyanelo?’ Asekanyu amɔtshi koka mbetawɔ mbala kakɔ ɔtɔi kɛnɛ kosadinyu, ko ngande wayonyoyaoka l’ɔkɔngɔ etena kayonyonga kâmɛ l’ambutshi anyu kana asekanyu Akristo lo Mbalasa ka Diolelo? Ngande wayonyoyaoka etena kayonyohemba dia nɔmba Nzambi? Onde nyayolanga ndanya diɔtɔnganelo diasanyu la Nzambi paka dia ngɛnyangɛnya asekanyu wa la kalasa?
9, 10. Ngande wele monga la eshikikelo lo kɛnɛ ketawɔnyu ayonyokimanyiya diaha nyu sɛngiyama oma le asekanyu?
9 Naka nyeke l’ɛnɔnyi dikumi l’ɛmɔtshi, kete nyeye dia nyekɔ lo etena kaleka onto mpamia ‘dikoka diande di’ekanelo ka yimba.’ (Adia Romo 12:1, 2.) Nyokambe l’etena kɛnɛ dia nkana yimba dimɛna la kɛnɛ kalembetshiya monga Ɔmɛnyi wa Jehowa le nyu. Kɛsɔ ayonyokimanyiya dia nkeketsha eshikikelo kanyu lo kɛnɛ ketawɔnyu. Oma lâsɔ, etena kayonyɔsɛngiyama oma le asekanyu, nyayonga l’akoka wa mbakadimola l’eshikikelo ndo aha la ntshimbatshimba. Nyayoyaoka oko wakayaoke osekaseka ɔmɔtshi w’Okristo wakate ate: “Etena kashikami tanga la ntondo ka tɔsɛngiya t’oma le asekami, kɛnɛ kasalami ele mbatɛ emi. Kɛsɔ mɛnyaka dia lekɔ Okristo la lokombo, koko aha wa lâdiko di’ɛlɔmɔ. Eyango, tokanyi, ɛlɛmbɛ wendana la lɔkɛwɔ wayelami ndo lɔsɛnɔ lami l’otondo mendanaka la ɔtɛmwɛlɔ ami.”
10 Eelo, nkukutɛ kɛnɛ keyanyu ɔnɛ kekɔ ɔlɔlɔ nɔmbaka dia mbidja welo. (Luka 13:24) Ndo nyu koka ndjambola dia kana ekɔ mɛtɛ ohomba mbidja welo ɛsɔ. Koko nyohɔ dia naka nyu monga tɔmɔma kana ɛsɔnyi, kete anto akina wayɛna dikambo sɔ ndo wayoleka nyɔsɛngiya. Koko, naka nyu ntɛkɛta la dietawɔ, kete nyu mbeyaka mamba dia mɛna dia asekanyu wayotshika esadi eto dia nyɔsɛngiya.—Ɛdika la Luka 4:12, 13.
‘Nyokane yimba dia nyu nkadimola’
11. Naka wɛ ndjalɔngɔsɔla la ntondo dia tɔsɛngiya t’asekayɛ, wahɔ akɔna wayoyokondja?
11 Dui dikina di’ohomba diayonyokimanyiya dia nshika tanga la ntondo ka tɔsɛngiya t’asekanyu ele ndjalɔngɔsɔla. (Adia Tukedi 15:28.) Ndjalɔngɔsɔla kɛdikɛdi takanyi yimba la ntondo lo awui wakoka nyokomɛ. Mbala mɔtshi, takanyi yimba la ntondo kokaka nyokimanyiya dia mbewɔ ekakatanu ɛmɔtshi wa weke. Ɛnyɛlɔ, ohɔsa dia wɛ ambɛna olui w’asekayɛ amɔtshi wemadi la ntondo wanɔ mfɔka. Shi ondo vɔ wayokosha otamba ɔmɔtshi dia ndo wɛ nnɔ? Naka wɛ ambɛna okakatanu la ntondo, akokayɛ nsala? Tukedi 22:3 mbutaka ɔnɛ: “Kanga yewo atenaka elanyelu, atuyasheka.” Lo mbeta lo mboka kekina, wɛ kokaka mbewɔ wâle wele la ntondo ɔsɔ. Kɛsɔ halembetshiya dia wɛ ekɔ yɔmɔma, koko mɛnyaka dia wɛ ekɔ la lomba.
12. Naa yoho ya dimɛna ya nkadimola asekayɛ walanga kɔnyɔla?
12 Ko ayoyosala naka wɛ ambotanema la ntondo ka dui dimɔtshi diahayakoke mbewɔ? Ohɔsa dia osekayɛ ambokombola la diɔnyɔ tshɛ ate: “Onde wɛ eke emuma?” Kɛnɛ kahombayɛ nsala ele ndjela dako dia lo Kolosai 4:6 diata ɔnɛ: “Nyutaki paka aui wa ngandji ka mamba tena tshe, wosohanyimi la leho dia nyu mbeya wuhu wa nkaluya untu tshe diui.” Oko wadiɛnya divɛsa nɛ, woho wayoyokandola dui sɔ ayolemanɛ la akambo amɔtshi. Mbeyaka monga ko bu ohomba mbadiɛ onto ɔsɔ lokema l’avɛsa. Koko wɛ koka mbosha tsho okadimwelo wa hwe aha la mutshamutsha onyɔ. Ɛnyɛlɔ, dia nkadimola onto lokombodi dia kana wɛ eke emuma, wɛ koka mbotɛ tsho ɔnɛ: “Eelo” kana ɔnɛ: “Dui sɔ hendana la yɛ.”
13. Ngande wakoka shɛnɔdi nyokimanyiya dia nkadimola ambola wa lɔsɔkɔ w’oma le asekanyu?
13 Tena efula, Yeso akashaka ekadimwelo wa tomondo etena kakandɛnaka dia ekadimwelo w’etale hawotonga l’etombelo w’ɔlɔlɔ. Lo mɛtɛ, etena kakawombola Hɛrɔdɛ, Yeso kombuta ndoko dui. (Luka 23:8, 9) Mbala efula, naka onto ambotombola dia tɔsɔka, ndeka dimɛna ntshikala ki. (Tuk. 26:4; Und. 3:1, 7) Lo wedi okina, wɛ kokaka mɛna dia onto ɔmɔtshi ekɔ lo mumbola l’otema ɔtɔi awui wendana la dietawɔ diayɛ, ɛnyɛlɔ dionga diayɛ lo kɛnɛ kendana l’awui wa dieyanelo oyadi onto ɔsɔ akatate totondjɛ ɛtɛkɛta wa kɔlɔ. (1 Pet. 4:4) Etena kɛsɔ, koka monga ohomba mbolembetshiya awui efula wa lo Bible wɛnya bonde kahayasale awui amɔtshi. Wɔma watokoshimbake dia wɛ nsala dikambo sɔ. Ongaka wonya tshɛ ‘suke dia mamɛ’ dietawɔ diayɛ.—1 Pet. 3:15.
14. Lo tena dimɔtshi, ngande wakokayɛ mbitɛ osekayɛ awui wayowotshutshuya dia nde mbɔsa yɛdikɔ mɔtshi?
14 Lo waaso amɔtshi, nyu kokaka mbatɛ ɛtɛkɛta ɛmɔtshi wayowatshutshuya dia vɔ lawɔ mbɔsa yɛdikɔ mɔtshi. Koko, nyosale dui sɔ l’ɔkɔmi tshɛ. Ɛnyɛlɔ, naka osekayɛ ɔmɔtshi la la kalasa ambokosha otamba a mfɔka, wɛ koka mbotɛ wate: “Losaka,” ko oma lâsɔ wɛ mbotɛ wate: “Dimi kɔfɔnyaka dia onto oko wɛ koka nnɔ mfɔka!” Shi ɛtɛkɛta wa ngasɔ kokaka monga la shɛngiya le nde? Lo dihole dia mbolembetshiya lande na kahayanɔ mfɔka, osekayɛ ayotshutshuyama dia nkana yimba lande na kanɔnde mfɔka.a
15. Etena kakɔna kele ekɔ ohomba minya demba oma lale asekanyu wahemba dia nyɔsɛngiya lo kɔlɔ, ndo lande na?
15 Ko ayonyosala naka asekanyu wekɔ lo ntetemala nyɔsɛngiya kânga mbadjanyu welo dia nshika tanga lo tɔsɛngiya tawɔ? Etena kɛsɔ ndeka dimɛna minya demba. Naka nyayotshikala edja lalewɔ, kete nyayoleka monga lo wâle wa ndjosekola ɛlɛmbɛ waki Nzambi lo yoho mɔtshi. Ɔnkɔnɛ, nyomɔ lawɔ. Aha naka nyambomɔ lawɔ, kete lâsɔ nyekɔ tɔmɔma. Lo nsala ngasɔ, nyayɛnya dia nyambokandola dikambo sɔ dimɛna. Hanyokomi oko tangangɔ ta tɔkɛnyɔ le asekanyu, koko nyakangɛnyingɛnyisha otema wa Jehowa.—Tuk. 27:11.
‘Nyokongɛke akambo lo yoho yayonga la wahɔ le nyu’
16. Ngande wakokanyu sɛngiyama oma le anto wayata dia Akristo mbewɔ?
16 Lo tena dimɔtshi, tɔsɛngiya ta nsala awui wa kɔlɔ koka ndja oma le ɛlɔngɔlɔngɔ kana esekaseka ekina wayata dia wekɔ ekambi waki Jehowa. Ɛnyɛlɔ, kakɔna kayonyosala naka nyambotshɔ lo fɛtɛ kɔlɔngɔsɔdi onto la ngasɔ ko nyambototana dia ndoko opalanga walɔmbɔla akambo? Kana ayoyosala naka ɔlɔngɔlɔngɔ ɔmɔtshi wayata dia ekɔ Okristo amboya la wanu lo fɛtɛ kɛmɔtshi, koko wɛ la asekayɛ akina wele lawɔ bu la lotshungɔ la nnɔ l’ɔtɛ w’ɛnɔnyi weke la nyu? Ekɔ awui efula wakoka nyokomɛ wayonyɔlɔmba dia ndjela nkum’otema kanyu kambekiyama la awui wa lo Bible. Okristo ɔmɔtshi wele l’ɛnɔnyi 16 mbutaka ate: “Dimi la kosɛmi ka womoto takatone dia menda filmɛ kɛmɔtshi kaki l’ɛtɛkɛta efula wa kɔlɔ. Koko ɛlɔngɔlɔngɔ l’esekaseka wa l’olui aso wakɔshi yɛdikɔ ya ntetemala kienda. Ambutshi aso wakatandola lo yɛdikɔ yakatɔshi shɔ. Koko, asekaso akina wa l’olui aso wakatomalɛ nɛ dia wakafɔnya dia kɛnɛ kakatasale akɛnya dia vɔ wekɔ anto wa kɔlɔ.”
17. Etena kenyu lo fɛtɛ kɛmɔtshi, naa yɛdikɔ mɔtshi ya shikaa yakokanyu mbɔsa dia nsala akambo lo yoho yɔtɔnɛ la ɛlɛmbɛ waki Nzambi?
17 Oko wadiɛnya ɛnyɛlɔ ka la diko kengo, ndjela nkum’otema kanyu kambekiyama l’awui wa lo Bible koka nkonya anto akina dia nyonyangɛ. Koko nyosale kɛnɛ ketawɔnyu ɔnɛ kekɔ ɔlɔlɔ. Nyoyalɔngɔsɔlɛ. Naka nyambotshɔ lo fɛtɛ kɛmɔtshi, kanyonya demba naka awui wotatshu otsha lo kɔlɔ. Ɛlɔngɔlɔngɔ l’esekaseka ɛmɔtshi wakatokanyi l’ambutshi awɔ dia naka wambâbipɛ, kete ɔnɛ waye wayowaɔshi. (Osam. 26:4, 5) ‘Nkongɛ akambo ngasɔ ayonga la wahɔ’ le nyu.—Tuk. 21:5.
‘Nyɔngɛnangɛnake lo nshi yanyu y’ɛlɔngɔlɔngɔ’
18, 19. a) Lande na kakokanyu monga l’eshikikelo dia Jehowa nangaka dia nyu monga l’ɔngɛnɔngɛnɔ? b) Nzambi ayondosalɛ wanɛ washika tanga la ntondo ka tɔsɛngiya t’asekawɔ?
18 Jehowa akanyotonge la dikoka dia ngɛnangɛna la lɔsɛnɔ ndo nde nangaka dia nyu monga l’ɔngɛnɔngɛnɔ. (Adia Undaki 11:9.) Nyohɔ dia asekanyu wekɔ lo ndjakimɔ lo ‘ɔngɛnɔngɛnɔ wa tshenyi ya wonya tsho wa pɛkato.’ (Heb. 11:25) Nzambi ka mɛtɛ nangaka dia nyu nkondja kɛnɛ koleki lâsɔ. Nde nangaka dia nyu monga l’ɔngɛnɔngɛnɔ wa pondjo. Ɔnkɔnɛ, naka nyambohembama dia nsala dui dimɔtshi dieyanyu dia diekɔ kɔlɔ lo washo wa Nzambi, kete nyeye dia kɛnɛ kanyɔlɔmba Jehowa mongaka nshi tshɛ dia wahɔ anyu.
19 Oko wenyu ɛlɔngɔlɔngɔ kana esekaseka, nyu pombaka nshihodia dia oyadi nyayoyanga dia mbetawɔma le asekanyu, nyeye dia ɛnɔnyi engana eto oma lanɛ, efula kawɔ wayonyohɛ. Ko naka nyu nshika tanga la ntondo ka tɔsɛngiya t’asekanyu, kete Jehowa ayɛna dui sɔ ndo nde hanyohɛki pondjo kana mbohɛ kɔlamelo yanyu. Nde “[ayonyodihwela] adidishi wa l’ulungu dia nyutshulwela otshoko, wuhu wahaweyi nkuka lu luudu.” (Mal. 3:10) Ndo nto, nde ayonyosha la lokaho tshɛ nyuma kande k’ekila dia nyosha akoka wenyu bu la wɔ l’etena kɛnɛ. Eelo, Jehowa koka nyokimanyiya dia nyu nshika tanga la ntondo ka tɔsɛngiya t’asekanyu!
[nɔtɛ ka l’ɛse ka dikatshi]
a Enda tablo kele l’ɔtɛ a dui ɔnɛ: “Woho wa ndɔshana la tɔsɛngiya t’oma le olui w’anto” ka lo dibuku Les jeunes s’interrogent — Réponses pratiques, volume 2, lɛkɛ 132 ndo 133.
Onde wɛ âkohɔ?
• Wolo wa ngande wakoka monga la tɔsɛngiya t’asekanyu?
• Ngande wakoka dietawɔ dianyu nyokimanyiya dia nshika tanga la ntondo ka tɔsɛngiya t’asekanyu?
• Ngande wakokanyu tayalɔngɔsɔdi la ntondo dia nshika tanga la ntondo ka tɔsɛngiya t’asekanyu?
• Ngande weyanyu dia Jehowa mbɔsaka kɔlamelo yanyu la nɛmɔ?
[Osato wa lo lɛkɛ 8]
Lande na kaketawɔ Arɔna dia nsala yana ya ngɔmbɛ ya paonyi?
[Osato wa lo lɛkɛ 10]
Nyoyalɔngɔsɔlɛ, mbuta ate nyotashikike la ntondo kɛnɛ kayonyotota