Tsela ya go Fema Petelelo

Eric o ne a tshabile monyo mme ebile a bopegile, a bile a tswa mo lelapeng le le itsholetseng. Lori o ne a le dingwaga di le 19 mme o ne a laleditswe go nna teng mo go ntshaneng ga batho ba le banè a na le Eric le mosimane yo a nnang le ene mo kamoreng. O ne a goroga kwa pesonameng kwa gaabo Eric, mme o ne a sa itse gore ba bangwe ba babedi ba ne ba sa tlhole ba tla. Go ise go ye kae ke fa baeng ba bangwe botlhe ba simolola go tsamaya ba tlogela moletlo.

O ne a re, “Ke ne ka simolola go akanya gore, ‘Go na le sengwe se se phoso, gore sengwe se teng se ka batliwa se ka bonwa,’ mme ke ne ka itlhokomolosa fela.”

Mme erile fa jaanong e le Lori fela Eric a mmetelela. Lori ga a ka a bega petelelo eo kwa mapodising, mme kwa morago o ne a fudugela kwa lefelong le le sekgala sa dikilometara di le 240 go tila go bona Eric gape. Morago ga ngwaga o ne a santse a tshaba go intsha le mongwe.

PETELELO ke matshosetsi a a golelang pele, mme tsela e e molemo go di gaisa eo mosadi a ka itshireletsang ka yone ke go nna le kitso le go nna a ipaakantse. Ga se ka dinako tsotlhe go lemotshegang gore go ka nna ga nna le petelelo, mme lefa go le jalo go itse kafa babeteledi ba akanyang le go rulaganya tlhaselo ya bone ka teng go ka go thusa go lemoga dikai tsa tlhagiso.a Seane sa bogologolo sa re: “Batho ba ba botlhale ba kgona go bona mathata a tla mme ba a tile, mme motho yo o sa akanyeng o tsenya tlhogo fela mo mathateng go tsweng foo a bo a ikwatlhaya kwa morago.”—Diane 27:12, Today’s English Version.

Tsela e e molemo ya go tila go betelelwa ke ya go tila babeteledi. O tshwanetse go ela tlhoko mokgwa wa monna—tota le ene yo o mo itseng sentle—o o ka mo tshwayang jaaka motho yo o ka nnang a betelela. (Bona lebokose, tsebe 7.) Banna bangwe ba ka dirisa mokgwa o mosadi a aparang ka one kana go dumela ga gagwe go nna le bone ba le bosi jaaka seipato sa go mmetelela. Lefa gone e se mathata a mosadi go bo monna a na le megopolo eo e e sokameng, o tla bo a le botlhale go tsaya tsia megopolo eo.

O seka wa letlelela go nna le monna yo o sa mo itseng sentle o le nosi. (Tota le mo go yo o mo itseng o tshwanetse go sekaseka maemo.) Mmeteledi yo o sa mo itseng o ka nna a tla kwa ga gago a aka a re ke monna yo o baakanyang dilo. Tlhomamisa gore a mme gone ke mmaakanyi. Mmeteledi yo o itsiweng ene o dira gore batho ba a tlileng go ba betelela ba nne nosi ka go tlhama ditiro tse di tla dirang gore ba tsene kwa lelapeng la gagwe kana ka go aka a re kwa ba yang go kopana teng go na le setlhopha sa batho teng. O se ka wa tsiediwa.

Go tila mathata a a ka tsogang ka nako ya fa lo ntshane, lo tshwanetse go tsamaya lo le setlhopha kana go nne le mmayaleitlho. O tshwanetse go itse motho yo lo ntshaneng nae sentle, mme o beye melelwane e e sa suteng ya selekanyo sa go kgomakgomana, fa e le gore le gone lo tla kgomana, se o tla se letlelelang. O itise mo go nweng bojalwa! O ka se ka wa lemoga kotsi fa o le mo sediding. (Bapisa Diane 23:29-35.) Fa o tlola ditshikare o se ka wa tlhola o re ka moso. Fa o sa kgore go nna le mongwe, o se ka wa nna wa re ga go na sepe. Tswa le tsa ntlha.

Batsadi ba bana ba dingwaga tsa bosha ke bone segolo ba tshwanetseng go buisana le bana ba bone ka mokgwa wa go fema petelelo, ba bua ba sa dikologe ka maemo a a kotsi ka jaana bontsi jwa babeteledi le ba ba betelelwang e le basha.

Tsaya Kgato ka Bonako

Ga se ka dinako tsotlhe go leng motlhofo go lemoga gore go ka nna ga nna le petelelo. Ka go dirisa maretshwa, o ka nna wa iphitlhela o le nosi o na le monna yo o nang le marapo go go gaisa yo ebileng a ikemiseditse go go patelela gore lo tlhakanele dikobo. Jaanong ke o direng mo seemong seo?

Tsaya kgato ka bonako, mme o gakologelwe boikaelelo jwa gago: go falola. Gantsi mmeteledi o leka motho yo a tlileng go mmetelela pele ga a fetsa ka gore a mo tlhasele, ka jalo go botlhokwa thata go kgoreletsa maikaelelo a gagwe ka bofefo jo bo ka kgonagalang pele ga a tia moko go tsaya kgato. Baitse ka petelelo ba fa ditsela tse pedi tsa go tsaya kgato: go gana o sa lwe kana o lwa. O ka lekeletsa go gana o sa lwe pele, mme e re go pala, o bo o itwela.

Go gana o sa lwe go ka akaretsa sengwe le sengwe jaaka go dia nako ka go bua le mmeteledi kana go aka o re o na le malwetsi a dikobo kana go mo tlhatsetsa. (Bapisa 1 Samuele 21:12, 13.) Gerard Whittemore o ne a kwala jaana mo bukeng ya gagwe e go tweng Street Wisdom for Women: A Handbook for Urban Survival, “Maano a bontsi jo o ka bo akanyang.”

Maano a go gana o sa lwe—a a akaretsang sengwe le sengwe fela kwantle ga go lwantsha mmeteledi—a tlhoka gore o akanye sentle mme a tshwanetse go dirwa gore o itee motlhasedi tsebe kgotsa o mo kokobetse. Fa go gana ga gago go dira gore motlhasedi a tlale bogale go feta le go tlala thubakanyo, leka se sele. Mme lefa go le jalo, o se ka wa iteseletsa go patelelwa go nna mo lefelong le go senang ope mo go lone fa o santse o o ja tlhogo. Mme o se ka wa lebala mokgwa o o nang le maungo wa go gana o sa lwe—go kua mokgosi.—Bapisa Duteronome 22:23-27.

Mokgwa o mongwe ke wa go gana nnang wa banyana le gone o menne phatla. O bolelele motlhasedi wa gago o sa mo dikologe gore ga o kitla o dumelana le dikeletso tsa gagwe. Mo maemong a go betelelwa ke motho lo ntshane, o ka nna wa leka maano a go mo tshosa ka go bolela se tlhaselo eo e leng sone tota. Go goa o re, “Mo ke petelelo! Ke ya go bitsa mapodisi!” go ka nna ga dira gore motho yo o neng a re o a go betelela a ikakanye sentle ka go tswelela a re o a leka.

Itwele

Fa e le gore go bua ga go thuse, o se ka wa tshaba go itwela. Go lwa ga go reye gore o ka nna wa utlwisiwa botlhoko kana wa bolawa, fela jaaka go ineela go sa reye gore o tla sireletsega. Ka lebaka leo, bontsi jwa baitse ka tsa petelelo ba gakolola gore o gane ka go itwela.

Go itwela go ka nna ga nna thata mo basading ka jaana ba ile ba bolelelwa go tswa bonyaneng gore ba tshwanetse go nna bonolo, go kgobalala, le go ineela le fa ba tshosediwa ka go dirisediwa dikgoka. Ka jalo, o tshwanetse go fetsa mogopolo go sale gale gore o tlile go gana gore o se ka wa tla wa latlhegelwa ke nako ya botlhokwa ka go etsaetsega ka nako ya fa o tlhaselwa.

O tshwanetse go kgopisiwa thata ke gore mongwe a bo a go tshosa kana a go panyeletsa. O tshwanetse go lemoga gore tlhaselo eno e akantswe go sale gale, le gore mmeteledi o beile mo go wena gore o ineele. Tenega eseng go tshoga. Mmatlisisi ebong Linda Ledray o ile a re, “Letshogo la gago ke sedirisiwa se segolo sa motlhasedi.” O se ka wa tshwenyega ka gore okare o feteletsa dilo kana ka gore o ka nna wa lebega jaaka sematla. Fela jaaka mongwe wa baitse a ile a bolela, “Go botoka go tlhoka maitseo go na le go betelelwa.” Basadi bao ba ileng ba palela babeteledi ba ile ba dira jalo ka go lwa le ka go leka maano a a farologaneng, a a akaretsang go loma, go raga, le go goa.

Fa e le gore ga o kgone go fenya mmeteledi, tlhomamisa ditsela tse o ka kgonang go supa motlhasedi ka tsone morago. Fa go kgonega, go mo ngapa kana go kgagola diaparo tsa gagwe go tla dira gore o sale ka bosupi jwa madi le diaparo. Mme mo seemong seno o ka nna wa se ka wa tlhola o kgona go lwa gotlhelele. Robin Warshaw mo bukeng ya gagwe e go tweng I Never Called It Rape, o ile a re, mo seemong seo, “o se ka wa inyatsa ka gore o re o mo ‘lesitse’ gore a go betelele. Ga go tlhokafale gore o gobale kana o swe go ‘bontsha’ gore o beteletswe.”

[Ntlha e e kwa tlase]

[Lebokoso mo go tsebe 7]

Mokgwa wa go Lemoga Motho Yo O Ka Nnang A Betelela

◻ O go gobolola maikutlo ka go go tlhapatsa, ka go itlhokomolosa maikutlo a gago, kana ka go tenega kana go kgopega fa o ntsha mogopolo.

◻ O batla go laola dilo dingwe tsa botshelo jwa gago, jaaka gore o apara jang le gore ditsala tsa gago ke bomang. O batla go dira ditshwetso tsotlhe a le nosi fa lo ntshane, jaaka bo gore lo ya go ja kae kana gore ke baesekopo efe e lo yang go e bona.

◻ O fufegafufega fela go sa twe sepe.

◻ O bua ka basadi ka kakaretso ka lonyatso.

◻ O a tagwa kana a “thubiwa” mme a bo a batla gore le wena o mo etse.

◻ O go patelela gore o nne nosi le ene kana gore lo tlhakanele dikobo.

◻ Ga a batle gore o mo thuse go duela fa lo ntshane mme o a tenega fa o batla go duela.

◻ O na le go dirisa dikgoka le ka mekgwanyana e e sa lemotshegeng, jaaka go phamola kana go kgarametsa.

◻ O go tshosa ka go go tsena mangoti, a go ema kwa pele gore o se ka wa feta, a go kgoma lefa o mmoleletse gore ga o batle, kana a bua jaaka ekete o go itse go gaisa kafa tota a go itseng ka teng.

◻ Ga a kgone go itshokela sengwe se se mmolaisang pelo a sa tenege.

◻ Ga a go tseye jaaka molekane wa gagwe.

◻ O rata dibetsa mme o jesiwa monate ke go bogisa diphologolo, bana, kana batho ba a ka ba tlhorontshang.

Go tswa mo go I Never Called It Rape, e e kwadilweng ke Robin Warshaw.

[Setshwantsho mo go tsebe 7]

Basadi ba ba ileng ba palela babeteledi gantsi ba ne ba itwela le go leka maano a a farologaneng