Kgaolo 1

A ke Setse ke Siametse go Intsha le Mongwe?

“Ke lebane le kgatelelo e ntsi ya gore ke intshe le mongwe. Mme gape go na le makawana a mantsi a maratagolejwa.”—Whitney.

“Basetsana bangwe ba nkopa gore ke intshe le bone, mme ke a tle ke eletse go dumela. Fa nka kopa batsadi ba me, ke a itse gore ba ka se ntetle.”—Phillip.

KELETSO ya go nna le motho yo o mo ratang—le yo le ene a go ratang—e ka nna maatla tota le fa o sa ntse o le monnye thata. Jenifer a re: “Ke simolotse go eletsa go intsha le mongwe ke le dingwaga di le 11.” Brittany a re: “Kwa sekolong o ka ikutlwa e kete ga o a felela fa go se na mongwe yo o intshang le ene—le fa e ka nna mang fela!”

Go tweng ka wena? A o setse o siametse go intsha le mongwe? Go araba potso eo, re tshwanetse ra sekaseka pele potso e nngwe e e botlhokwa:

Go “Intsha le Mongwe” ke Eng?

Tshwaya karabo ya gago mo dipotsong tse di latelang:

Ka metlha o iphokisa phefo le mongwe wa bong bo sele. A go raya gore o intsha le ene?

□ Ee

□ Nnyaa

O kgatlhegelana le mongwe wa bong bo sele. Gangwe le gape mo letsatsing, o mo romelela melaetsa ka founo ya selula kgotsa o bua le ene ka founo. A go raya gore o intsha le ene?

□ Ee

□ Nnyaa

Nako le nako fa lo na le ditsala tsa lona, wena le mongwe wa bong bo sele ka metlha lo mmogo. A go raya gore lo a intsha?

□ Ee

□ Nnyaa

O ka tswa o sa nna le bothata jwa go araba potso ya ntlha. Mme gongwe o ile wa ema go se kae pele o araba ya bobedi le ya boraro. Tota go intsha le mongwe ke eng? Go intsha le mongwe ke go itisa le mongwe yo o nang le maikutlo a lorato ka ene mme le ene a ikutlwa jalo ka wena. Ka jalo, karabo ya dipotso tse tharo tse di fa godimo ke ee. E ka ne lo bua ka founo kgotsa lo lebane difatlhego, lo bonwa ke batho kgotsa lo le mo sephiring, fa e le gore wena le tsala ya gago ya bong bo sele lo na le maikutlo a a kgethegileng a go ratana mme lo tlotla ka metlha, seo ke go intsha. A o setse o siametse go intsha? Go akanyetsa dipotso tse tharo tse di latelang go tla go thusa go bona gore a o setse o go siametse.

Ke Eng fa o Batla go Intsha le Mongwe?

Mo ditsong di le dintsi go intsha le mongwe ke mokgwa o o amogelesegang wa go dira gore batho ba babedi ba itsane botoka. Le fa go ntse jalo, go intsha le mongwe go tshwanetse ga dirwa ka maikaelelo a a siameng—go thusa lekau le lekgarebe go bona gore a ba ka siamela go nyalana.

Ke boammaaruri gore, bangwe ba balekane ba gago ba ka tswa ba sa tseye go intsha le mongwe e le kgang e e masisi. Gongwe ba itumelela fela go nna le tsala e e kgethegileng ya bong bo sele, mme ba se na maikaelelo ape a lenyalo. Bangwe ba ka tsaya go nna le tsala e e ntseng jalo ya bong bo sele e le sengwe se ba ka itlotlomatsang ka sone, kgotsa sengwe se ba se dirang fela gore ba bonwe ke batho. Mme gone, gantsi thatano e e ntseng jalo ya bogagapa e nna ya nakwana fela. Mosetsana mongwe yo o bidiwang Heather a re: “Basha ba le bantsi ba ba intshang le mongwe ba feleletsa ba kgaogana le motho yoo mo sebakeng sa beke kgotsa di le pedi fela morago ga moo. Ba feleletsa ba tsaya thatano e le selo sa nakwana fela—mme ka tsela nngwe seo se ba baakanyetsa tlhalo e seng lenyalo.”

Ga go pelaelo gore fa o intsha le mongwe o ama maikutlo a motho yoo fela thata. Ka jalo, tlhomamisa gore o intsha le mongwe ka maikaelelo a a siameng. Akanya: A o ka rata gore mongwe a tshameke ka maikutlo a gago jaaka e kete ke setshamekisi se se ka tsewang ka nakwana, mme se bo se latlhwa nako nngwe le nngwe? Mosha mongwe yo o bidiwang Chelsea a re: “Nako nngwe ke na le go akanya gore go intsha le mongwe e tshwanetse ya nna selo sa go ijesa monate fela, mme gone ga go monate fa yo mongwe a go tsaya masisi mme yo mongwe ene a itshamekela fela.”

O na Le Dingwaga Tse Kae?

O akanya gore mosha o tshwanetse go simolola go intsha a na le dingwaga tse kae? ․․․․․

Jaanong botsa mongwe wa batsadi ba gago kgotsa boobabedi yone potso eno, mme o kwale karabo ya bone fano. ․․․․․

Go ka direga gore dingwaga tse o di kwadileng di kwa tlase ga tse batsadi ba gago ba di buileng. Kgotsa gongwe ga go a nna jalo! O ka tswa o le mongwe wa basha ba ka botlhale ba sa itlhaganelelang go intsha go fitlha ba godile sentle e bile ba itlhaloganya. Ke sone se Danielle wa dingwaga di le 17, a ileng a ikaelela go se dira. A re: “Fa ke akanya ka tsela e ke neng ke ikutlwa ka yone dingwaga tse pedi tse di fetileng, se ke neng ke se lebeletse mo mothong yo ke neng nka rata gore e nne molekane wa me, se farologane thata le se ke se lebeletseng gone jaanong. Tota le jaanong ga ke ise ke itshepe gore nka dira tshwetso e e ntseng jalo. Fa go ka feta dingwaga di le mmalwa ke bona botho jwa me bo sa fetofetoge, ke gone nka akanyetsang go intsha le mongwe.”

Go na le lebaka le lengwe la go bo go le botlhale go leta. Baebele e dirisa mafoko a a reng “nako ya bosha,” go tlhalosa nako e ka yone maikutlo a tlhakanelodikobo le a go ratana a nnang maatla. (1 Bakorintha 7:36) Go atamalana thata le motho yo o rileng wa bong bo sele o sa ntse o le mo ‘nakong eno ya bosha,’ go ka gakatsa keletso ya tlhakanelodikobo mme ga dira gore o wele mo boitsholong jo bo sa siamang. Ke boammaaruri gore, seno se ka lebega se sa re sepe mo balekaneng ba gago. Bontsi jwa bone ba itlhaganelela go tlhakanela dikobo. Mme gone, o ka kgona go fenya mokgwa o o ntseng jalo wa go akanya! (Baroma 12:2) Tota e bile, Baebele e go rotloetsa gore o “tshabe boitsholo jo bo sa siamang jwa tlhakanelodikobo.” (1 Bakorintha 6:18, New International Version) Fa o ka leta go fitlha o feta nako ya bosha, o tla kgona go ‘thiboga masetlapelo.’—Moreri 11:10.

A o Setse o Siametse go Tsena mo Lenyalong?

Gore o kgone go araba potso e e fa godimo, itshekatsheke sentle. Akanyetsa dilo tse di latelang:

Tsela e o dirisanang le ba bangwe ka yone. O dirisana jang le batsadi ba gago, bomonnao kgotsa bomogoloo? A gantsi o a galefa fa o dirisana le bone, o dirisa mafoko a a bogale kgotsa o ba sotla ka mafoko gore ba reetse se o se buang? Ba ka re o motho yo o ntseng jang mo kgannyeng eo? Tsela e o dirisanang le ba lelapa la gaeno ka yone e bontsha kafa o tla tshwarang molekane wa gago ka gone.—Bala Baefeso 4:31.

Tsela e o lebang dilo ka yone. A o na le maikutlo a a siameng kgotsa o motho yo o ngongoregetseng ruri? A o tekatekano kgotsa a ka metlha o batla gore dilo di dirwe ka tsela e e rileng—ka tsela ya gago? A o kgona go ritibala fa o le mo kgatelelong? A o pelotelele? Fa gone jaanong o lwela go nna le leungo la moya wa Modimo, seo se tla go thusa go ipaakanyetsa go nna monna kgotsa mosadi yo o molemo mo isagweng.—Bala Bagalatia 5:22, 23.

Madi. O dirisa madi jang? A o aga fela o le mo dikolotong? A o kgona go tshwarelela mo tirong? Fa go se jalo, bothata ke eng? A gongwe bothata ke tiro? mothapi wa gago? Kgotsa a ke ka ntlha ya mokgwa mongwe kgotsa boitshwaro bongwe jo bo sa siamang jo o tshwanelwang ke go bo tlogela? Fa o palelwa ke go dirisa madi a gago sentle, a tota o tla kgona go dirisa a lelapa la gago sentle?—Bala 1 Timotheo 5:8.

Kamano ya gago le Modimo. Fa o le Mosupi wa ga Jehofa, ke matsapa afe a o a tsayang go nonotsha kamano ya gago le Modimo? A o tsaya matsapa a go bala Lefoko la Modimo, go nna le seabe mo bodireding le go akgela kwa dipokanong tsa Bokeresete? Motho yo o tla nyalanang le ene o tla tlhoka molekane yo o nonofileng semoyeng.—Bala Moreri 4:9, 10.

Se o Ka se Dirang

Go gatelelwa go intsha le mongwe o ise o go siamele go ka tshwana le go patelediwa go kwala tlhatlhobo ya makgaolakgang ya serutwa se o iseng o ko o se ithute. Ga go pelaelo gore seo se tla bo se sa siama! O tlhoka nako ya gore o ithute serutwa seo gore o tle o tlwaelane le mofuta wa diteko tse o tla lebanang le tsone mo tlhatlhobong.

Go ntse jalo le ka kgang ya go intsha le mongwe. Jaaka re bone, go intsha le mongwe ke kgang e e masisi. Ka jalo, pele o akanyetsa go intsha le mongwe o tlhoka nako ya go ithuta kgang e e botlhokwa—tsela ya go aga botsala jo bo molemo. Moragonyana fa o kopana le molekane yo o go tshwanelang, o tla kgona go aga botsala jo bo nonofileng. Tota e bile, lenyalo le le atlegileng le dirwa ke ditsala tse pedi tse di utlwanang.

Go leta go ka se go amoge kgololesego ya gago. Go na le moo, go tla go naya kgololesego e ntsi ya gore o ‘ipelele bosha jwa gago.’ (Moreri 11:9) Mme gape o tla nna le nako ya go ipaakanya pele, ka go tokafatsa botho jwa gago mme sa botlhokwa le go feta, go tokafatsa kamano ya gago le Modimo.—Dikhutsafalo 3:27.

Fa o ntse o ipaakanya jalo, o ka itumelela go tsalana le batho ba bong bo sele. Tsela e e molemo ya go dira seo ke efe? O ka tsalana le batho ba bong bo sele lo le setlhopha sa batho ba ba farologaneng mme lo etswe tlhoko ke mongwe yo o godileng. Mosetsana mongwe yo o bidiwang Tammy a re: “Ke akanya gore go nna monate thata mo maemong a a ntseng jalo. Go botoka go nna le ditsala tse dintsi.” Monica o dumalana le seo. A re: “Go nna le ditsala tse dintsi go molemo tota, ka gonne o kgona go bona batho ba botho jo bo farologaneng.”

Fa o sa dire jalo mme o tlhoma pelo mo mothong a le mongwe fela o ipakela mahutsana. Ka jalo se itlhaganele. Dirisa nako eno ya botshelo jwa gago o ithuta tsela ya go dira botsala jo bo nnelang ruri. Moragonyana fa o tlhopha go intsha le mongwe o tla bo o itlhaloganya botoka le gore ke dilo dife tse o di lebeletseng mo molekaneng yo o tla fetsang botshelo jotlhe le ene.

BALA GO YA PELE KA KGANG ENO MO BOLUMONG YA 1, KGAOLO 29 LE 30

DITEMANA TSA BOTLHOKWA

“Yo o botlhale o akanyetsa dikgato tsa gagwe.”—Diane 14:15.

KAKANTSHO

Go ipaakanyetsa go intsha le mongwe le go tsena mo lenyalong, bala 2 Petere 1:5-7 mme o tlhophe nonofo e le nngwe e o tshwanetseng go tokafatsa mo go yone. Morago ga kgwedi, leka go bona gore o ithutile go le kana kang ka yone le gore o tokafaditse go le kana kang mo go yone.

A O NE O ITSE GORE . . ?

Dipatlisiso di le dintsi di bontsha gore batho ba ba nyalang ba le kafa tlase ga dingwaga di le 20 go ka direga gore ba tlhalane ba ise ba fetse dingwaga tse tlhano ba nyalane.

SE KE SE IKAELETSENG!

Go ipaakanyetsa lenyalo, ke tshwanetse go tokafatsa dinonofo tse di latelang: ․․․․․

Nka tokafatsa dinonofo tseno ka go․․․․․

Se nka ratang go se botsa batsadi ba me ka kgang eno ke gore․․․․․

O AKANYANG?

● Ke mo maemong afe a a siameng a mo go one o ka tsalanang le batho ba bong bo sele?

● O ka thusa jang monnao yo o sa ntseng a le monnye thata mme a batla go intsha le mongwe?

● Fa o intsha le mongwe mme o sa ikaelela go nyalana le ene, seo se ka ama maikutlo a gagwe jang?

[Mafoko a a mo go tsebe 18]

“Ke akanya gore o tshwanetse go intsha le motho yo o mo tsayang a le botlhokwa mme o bona gore lo ka kgona go tshela mmogo. O rata motho yoo, ga o rate fela kgang ya go intsha le ene.’’—Amber

[Setshwantsho mo go tsebe 16, 17]

Fa o intsha le mongwe o se mo maikaelelong a lenyalo, o tshwana le ngwana yo o tshamekang ka setshamekisi se sesha mme go tswa foo a bo a se latlha

Kgaolo 2

Ke Eng se se Kotsi ka go Intsha le Mongwe mo Sephiring?

Jessica o ne a iphitlhela a le mo dipharagobeng. Go simologile fa Jeremy yo a leng mo tlelaseng e le nngwe le ene a simolola go mo kgatlhegela. A re: “O ne a le montle tota, le ditsala tsa me di ne di re ke mosimane yo o siameng go gaisa botlhe ba nka kopanang le bone. Basetsana ba le mmalwa ba ile ba leka go ratana le ene, mme o ne a sa ba kgatlhegele. O ne a rata nna fela.”

Go ise go ye kae, ke fa Jeremy a kopa Jessica gore a intshe le ene. Jessica o ne a mo tlhalosetsa gore e re ka e le mongwe wa Basupi ba ga Jehofa, o ne a ka se letlwe go intsha le mongwe yo e seng wa bodumedi jwa gagwe. A re: “Jeremy o ne a tla ka leano. O ile a re, ‘Ke eng fa re sa intshe fela batsadi ba gago ba sa itse?’”

FA MONGWE yo o mo kgatlhegelang a tla ka kakantsho eo o ne o ka reng? O ka gakgamala go itse gore Jessica o ne a dumalana le leano la ga Jeremy. A re: “Ke ne ka ipolelela gore fa nka intsha le ene, ke ne nka mo ruta gore a rate Jehofa.” Go ne ga direga eng? Re tla utlwa moragonyana. Mma pele re bone kafa bangwe ba welang ka gone mo seraing sa go intsha le mongwe mo sephiring.

Lebaka La go Bo ba Go Dira

Ke eng fa bangwe ba intsha le mongwe mo sephiring? Lekawana lengwe le le bidiwang David le tlhalosa jaana ka bokhutshwane: “Ba a itse gore batsadi ba bone ga ba na go ba letla, ka jalo ba a ba lobela.” Jane o tlhalosa sengwe gape se se ka diregang. A re: “Go intsha le mongwe mo sephiring ke go tsuologa. Fa o ikutlwa e kete o sa ntse o tsewa jaaka ngwana, o ipolelela gore o tla dira se o se batlang mme o sa bolelele batsadi ba gago.”

A o ka akanya ka mabaka a mangwe a a ka dirang gore bangwe ba raelesege go intsha le mongwe mo sephiring? Fa go ntse jalo, a kwale fa tlase fano.

․․․․․

Ke boammaaruri gore, o a itse gore Baebele e go laela gore o ikobele batsadi ba gago. (Baefeso 6:1) Mme fa batsadi ba gago ba sa go letle go intsha, ba a bo ba na le mabaka a a utlwalang. Le fa go ntse jalo, o ka nna wa iphitlhela o akanya jaana:

● Ke ikutlwa ke saletse kwa morago ka gonne mongwe le mongwe o na le motho yo a intshang le ene, ke nna fela ke se nang ene.

● Ke kgatlhegela mongwe yo e seng wa bodumedi jwa me.

● Nka rata go intsha le Mokeresete ka nna, le fa gone ke sa ntse ke le monnye go ka tsena mo lenyalong.

O ka tswa o itse gore batsadi ba gago ba tla reng ka mafoko a a fa godimo. Mme mo pelong o a itse gore ba nepile. Le fa go ntse jalo, gongwe o ikutlwa jaaka mosetsana yo o bidiwang Manami, yo o reng: “Kgatelelo ya go intsha le mongwe e maatla thata mo ka dinako dingwe ke ipotsang gore a tota ke tsere tshwetso e e siameng. Gompieno basha ba tsaya gore ga go kgonege gore ba ka nna fela ba sa intshe le mongwe. Mme gape, ga go monate go nna fela o le nosi!” Basha bangwe ba ba leng mo seemong seo ba ile ba simolola go intsha le mongwe mme ba lobela batsadi ba bone. Jang?

“Ba ne Ba re E Nne Khupamarama”

Mafoko a a reng “go intsha mo sephiring” ka tsela nngwe a ka raya gore o tla tshwanelwa ke go nna o bua maaka gore o kgone go tswelela o intsha mo sephiring. Bangwe ba ratana mo sephiring ka founo kgotsa ka Internet. Fa ba le mo bathong ke ditsala fela mme melaetsa e ba e romelelanang ka khomputara, ka founo ya selula le dilo tse ba di buang ka founo di bontsha gore ba a ratana.

Leano le lengwe la boferefere le bangwe ba le dirisang ke la go intsha ba le setlhopha mme moragonyana mongwe le mongwe a bo a itlhaola le motho wa gagwe. James a re: “Nako nngwe re ne ra lalediwa re le setlhopha go kopana kwa lefelong lengwe, mme ke ne ka lemoga moragonyana gore seno sotlhe e ne e le leano fela la gore bobedi bongwe bo intshe mmogo. Ba ne ba re e nne khupamarama.”

Jaaka James a bontshitse, gantsi basha ba ba intshang mo sephiring ba thusiwa ke ditsala go dira jalo. Carol a re: “Gantsi go a bo go na le tsala nngwe e e itseng ka seo mme e bo e sa bue sepe ka go bo e sa batle go rothisa mmutla madi.” Ka dinako dingwe seno se akaretsa go se ikanyege mo go feteletseng. Beth wa dingwaga di le 17 a re: “Ba le bantsi ba tswelela ba intsha mo sephiring ka go lobela batsadi ba bone kwa ba yang teng.” Misaki wa dingwaga di le 19 le ene o ne a dira sone seo. A re: “Ke ne ka tshwanelwa ke go tla ka maanonyana gore ba se ka ba lemoga. Mme gone ke ne ke le kelotlhoko gore ke se ka ka bua maaka ape a mangwe kwantle ga a a amanang le go intsha ga me gore batsadi ba me ba tswelele ba ntshepa.”

Dikotsi Tsa go Intsha mo Sephiring

Fa e le gore o akanyetsa go intsha mo sephiring—kgotsa o setse o go dira—o tshwanetse go ipotsa dipotso tse pedi tse di latelang:

Selo seno se ke se dirang se tla felela kae? A o ikaeletse go nyalana le motho yoo mo bogautshwaneng? Evan wa dingwaga di le 20 a re: “Go intsha lo sa ikaelela go nyalana go tshwana le go phasalatsa selo se o sa ikaelelang go se rekisa.” Seo se ka felela ka eng? Diane 13:12 ya re: “Tebelelo e e busediwang morago e bobodisa pelo.” A tota o batla go bobodisa pelo ya mongwe yo o mo ratang? Tlhagiso e nngwe: Go intsha mo sephiring go tla go amoga kgakololo e e lorato e batsadi ba gago le bagolo ba bangwe ba ba go ratang ba neng ba ka go naya yone. Fa o dira jalo, o ipaya mo kotsing ya go wela mo seraing sa boitsholo jo bo sa siamang jwa tlhakanelodikobo.—Bagalatia 6:7.

Jehofa Modimo o ikutlwa jang ka se ke se dirang? Baebele ya re: “Dilo tsotlhe di senogile e bile di mo pontsheng fela mo matlhong a gagwe yo re ikarabelelang mo go ene.” (Bahebera 4:13) Ka jalo, fa e le gore o fitlha go intsha ga gago le mongwe—kgotsa ga tsala ya gago—Jehofa o setse a itse ka gone. Fa e le gore seo se ntse se akaretsa gore o bue maaka, ruri o na le lebaka le le utlwalang la go tshwenyega ka gone. Jehofa Modimo o tlhoile maaka. Ee ruri, “loleme lo lo maaka” ke sengwe sa dilo tse di tlhalosiwang mo Baebeleng tse a di ilang!—Diane 6:16-19.

Go Fedisa Sephiri

Ruri o tla bo o dira sentle fa o ka bolelela batsadi ba gago kgotsa Mokeresete mongwe yo o godileng semoyeng gore o intsha le mongwe mo sephiring. Mme fa e le gore tsala ya gago e intsha le mongwe mo sephiring, o se ka wa thusana le ene go bipa sephiri seo. (1 Timotheo 5:22) Akanya fela gore o tla ikutlwa jang fa thatano eo e ka felela ka mathata! A o ne o tla bo o se molato ka tsela nngwe?

Ka sekai: A re re tsala nngwe ya gago e na le bolwetse jwa sukiri mme e ja dilo tse di botshe mo sephiring. O ne o tla dira eng fa o ka lemoga seno, mme tsala ya gago e bo e go kopa gore o se ka wa bolelela ope? Ke eng se o neng o tla amega thata ka sone—go fitlha se tsala ya gago e se dirang kgotsa go tsaya kgato e e ka namolang botshelo jwa gagwe?

Go ntse fela jalo fa o itse gore mongwe yo o mo itseng o intsha le mongwe mo sephiring. O se ka wa tshwenngwa ke gore botsala jwa lona bo ka nna jwa senyegela ruri. Fa e le gore ke tsala ya boammaaruri, fa go ntse go ya o tla lemoga gore tota o ne o batla go mo thusa.—Pesalema 141:5.

A ke Sephiri Kgotsa ke Fela Gore ga lo Ise lo Batle go Itsege?

Ke boammaaruri gore, ga se gore ka dinako tsotlhe fa batho ba intsha mo sephiring ba a bo ba dira seo gonne ba batla go tsietsa. Ka sekai, gongwe lekau le lekgarebe ba batla go itsane botoka mme ga ba ise ba batle gore batho ba itse ka seno ka nakwana. Gongwe, jaaka fa lekawana lengwe le le bidiwang Thomas le tlhalosa, “ga ba batle go botsakakwa dipotso tse di jaaka, ‘Kana lo nyalana leng?’”

Kgatelelo e e sa tlhokegeng go tswa mo bathong ba bangwe ga e a siama. (Sefela sa Difela 2:7) Ka jalo, fa batho ba simolola go ratana ba ka nna ba dira tshwetso ya gore ba se ka ba itlhaganelela go bolelela batho ba bangwe. (Diane 10:19) Anna wa dingwaga di le 20 a re: “Seno se naya bobedi jono tshono ya go tlhomamisa pele gore a ba tswelele ka thatano ya bone. Fa ba swetsa ka gore ba tswelele, ke gone ba ka itsiseng batho ba bangwe.”

Mme gone, go tla bo go le phoso go fitlhela batho ba ba nang le tshwanelo ya go itse, ba ba jaaka batsadi ba gago kgotsa batsadi ba motho yo o intshang le ene. Fa o sa batle batho ba bangwe ba itse ka go intsha ga gago le mongwe, o tshwanetse go ipotsa gore ke ka ntlha yang fa o sa batle ba itse. A e ka tswa e le ka gonne o itse sentle gore batsadi ba gago ba tla nna le mabaka a a utlwalang a go gana?

“Ke ne Ke Itse se ke Tshwanetseng go se Dira”

Jessica, yo o umakilweng kwa tshimologong, o ne a fetola mogopolo ka kgang ya go intsha le Jeremy mo sephiring fa a sena go utlwa ka se se diragaletseng Mokeresete mongwe yo le ene a neng a intsha mo sephiring. Jessica a re: “Fa ke sena go utlwa kafa a fedisitseng thatano ya bone ka gone, ke ne ke itse se le nna ke tshwanetseng go se dira.” A go ne go le motlhofo gore a fedise thatano eno? Nnyaa! Jessica a re: “E ne e le ene fela mosimane yo ke neng ke mo rata. Go ne ga feta dibeke di le mmalwa ke lela letsatsi le letsatsi.”

Le fa go ntse jalo, Jessica o ne a rata Jehofa. Le mororo a ile a fapoga go se kae, tota o ne a batla go dira se se siameng. Fa go ntse go ya, kutlobotlhoko ya gagwe e ne ya kokobela. Jessica a re: “Jaanong kamano ya me le Jehofa e tokafetse thata go feta pele. Ruri ke leboga go bo a re naya kaelo e re e tlhokang ka nako e e tshwanetseng!”

DITEMANA TSA BOTLHOKWA

“Re eletsa go itshwara ka boikanyegi mo dilong tsotlhe.”—Bahebera 13:18.

KAKANTSHO

Ga o tlhoke go bolelela mongwe le mongwe ka thatano ya lona. Mme gone, o tshwanetse go bolelela batho ba ba nang le tshwanelo ya go itse. Gantsi batho bano ba akaretsa batsadi ba gago le batsadi ba motho yo o intshang le ene.

A O NE ITSE GORE . . . ?

Kamano e e nnelang ruri e ikaegile ka go tshepana. Go intsha le mongwe mo sephiring go tla dira gore batsadi ba gago ba se ka ba tlhola ba go tshepa e bile go ka koafatsa motheo wa botsala jwa gago le motho yo o intshang le ene.

SE KE SE IKAELETSENG!

Fa ke intsha le Mokeresete ka nna mo sephiring, ke tla ․․․․․

Fa tsala ya me e intsha le mongwe mo sephiring, ke tla ․․․․․

Se nka ratang go se botsa batsadi ba me ka kgang eno ke gore ․․․․․

O AKANYANG?

● Akanya gape ka maemo a mararo a a kwadilweng ka ditlhaka tse di bontsho jo bo tseneletseng mo tsebeng ya 22. A mo go one go na le a a tlhalosang kafa o tleng o ikutlwe ka teng ka dinako dingwe?

● O ka dira eng ka kgang eo ntle le gore o intshe le mongwe mo sephiring?

● Fa o ne o itse gore tsala ya gago e intsha le mongwe mo sephiring, o ne o tla dira eng ka seo, mme ke eng fa o ne o ka tlhopha go dira jalo?

[Mafoko a a mo go tsebe 27]

‘‘Ke ne ka kgaotsa go intsha mo sephiring. Ee, go ne go nkutlwisa botlhoko go nna ke bona mosimane yono ka metlha kwa sekolong. Le fa go ntse jalo, Jehofa Modimo o kgona go bona maemo otlhe le ditlamorago tsa one mme rona ga re kgone. Se re tshwanelwang ke go se dira fela ke go mo ikanya.’’—Jessica

[Setshwantsho mo go tsebe 25]

Go fitlha gore tsala ya gago e intsha le mongwe mo sephiring go tshwana le go fitlha gore motho yo o tshwerweng ke bolwetse jwa sukiri o ipolaisa dijo tse di botshe

Kgaolo 3

A Motho Yono o Ntshiametse?

Iphe nako ya go araba dipotso tse di latelang: Ke dinonofo dife tse gone jaanong o di tsayang di le botlhokwa thata mo mothong yo o ka batlang go nyalana le ene? Mo lenaaneng le le fa tlase fano, tshwaya ka ✔ gaufi le dinonofo tse nnè tse o di tsayang di le botlhokwa thata.

□ Ditebego □ Go rata dilo tsa semoya

□ Botsalano □ Go ikanyega

□ Go tuma □ Maitsholo a mantle

□ Go rata metlae □ Go rata go ipeela mekgele

Fa o ne o le monnye, a o kile wa ikutlwa o kgatlhegela mongwe? Mo lenaaneng le le fa godimo fano, tshwaya ka × gaufi le nonofo e ka nako eo o neng o e rata thata ka motho yoo.

GA GO sepe se se phoso ka epe fela ya dinonofo tse di fa godimo. Nngwe le nngwe ya tsone e kgatlha ka tsela ya yone. A ga go boammaaruri gore fa o sa ntse o le mosha o fekeediwa ke lorato lwa go tseega maikutlo, o nna le tshekamelo ya go rata dinonofo tse di seng botlhokwa go le kalo, tse di jaaka tse di mo kholomong e e ka fa molemeng?

Le fa go ntse jalo, fa o ntse o gola, o simolola go dirisa maatla a gago a go akanya go lemoga dilo tse di botlhokwa, tse di jaaka tse di leng mo kholomong e e ka fa mojeng. Ka sekai, o simolola go lemoga gore mosetsana yo montle go ba gaisa botlhe mo lefelong la lona a ka nna a bo sa ikanyege kgotsa mosimane yo o tumileng go ba gaisa botlhe mo tlelaseng a ka nna a bo a se na maitsholo a mantle. Fa o fetile nako ya bosha, go ka direga gore ga o tlhole o leba fela dinonofo tse di seng botlhokwa go le kalo fa o araba potso e e reng, “A motho yono o ntshiametse?”

Ikitse Pele

Pele o ka akanyetsa gore ke mang yo o go siametseng, o tshwanetse go ikitse pele. Go araba dipotso tse di latelang go ka go thusa go ikitse botoka:

Dinonofo tse di molemo tse ke nang le tsone ke dife? ․․․․․

Ke na le makoa afe? ․․․․․

Ke dilo dife tse ke di tlhokang mo maikutlong le semoyeng? ․․․․․

Go ikitse ga se kgetsi e potlana, mme gone dipotso tse di jaaka tse di fa godimo di ka go thusa. Fa o itlhaloganya botoka, ke gone o ka kgonang go bona motho yo o tla go thusang go godisa dinonofo tsa gago tse di molemo e seng makoa a gago.a Mme go tweng fa o akanya gore o setse o bone motho yoo?

A Mongwe le Mongwe Fela o Siame?

“A re ka itsane botoka?” Potso eo e ka dira gore o tsitsibane mmele kgotsa o tlale boitumelo—go ikaegile ka gore o e bodiwa ke mang. A re re o a dumela. Fa nako e ntse e ya, o ka itse jang gore motho yono o go siametse?

A re re o batla go reka ditlhako tse disha. O ya kwa lebenkeleng mme o bona ditlhako tse o di ratang. O a di itekanya—ka maswabi—di a go gamutlha. O tla dira eng? A o tla di reka fela? Kgotsa a o tla batla tse dingwe? Ga go pelaelo gore go botoka go di tlogela o bo o batla tse dingwe. Ruri e tla bo e le boeleele go tsamaya o rwele ditlhako tse di sa go lekaneng!

Go ntse jalo le ka go tlhopha molekane wa lenyalo. Fa nako e ntse e ya, o ka nna wa kgatlhwa ke batho ba se kae ba bong bo sele. Mme ga se mongwe le mongwe yo o tla go siamelang. Boammaaruri ke gore, o batla mongwe yo o go tshwanelang—yo botho jwa gagwe le mekgele ya gagwe e tsamaelanang le ya gago. (Genesise 2:18; Mathaio 19:4-6) A o setse o bone motho yoo? Fa go ntse jalo, o ka itse jang gore o go siametse?

Leba Dilo Tsa Botlhokwa

Go araba potso eo ya bofelo, sekaseka motho yoo sentle. Mme gone nna kelotlhoko! O ka nna le tshekamelo ya go bona fela se o batlang go se bona. Ka jalo o se ka wa potlakela dilo. Leka go lemoga tsela e tota a leng ka yone. Seo se tla go tlhoka matsapa a magolo. Mme gone ga go gakgamatse. Ka sekai: A re re o batla go reka koloi. O tla batlisisa go le kana kang ka yone? A o tla kgotsofalela fela tsela e e lebegang ka yone? A go ne go ka se nne botlhale go e sekaseka ka kelotlhoko—gongwe o batlisisa ka botlalo ka boemo jwa enjene ya yone?

Go senka molekane ke kgang e e masisi go feta go senka koloi. Mme gone, bontsi jwa batho ba ba intshang ga ba lebe dilo tse di botlhokwa. Go na le moo, ba itlhaganelela go tlhoma matlho thata mo dilong tse ba tshwanang ka tsone: ‘Re rata mmino o o tshwanang.’ ‘Re rata go dira dilo tse di tshwanang.’ ‘Re dumalana ka sengwe le sengwe fela!’ Le fa go ntse jalo, fela jaaka go bontshitswe pelenyana, fa ruri o fetile nako ya bosha, o leba dilo tsa botlhokwa. O bona botlhokwa jwa go itse “motho wa sephiri wa pelo.”—1 Petere 3:4; Baefeso 3:16.

Ka sekai, go na le gore o tlhome matlho fela mo dilong tse lo dumalanang ka tsone, o ka ithuta go le gontsi ka motho yoo ka go ela tlhoko gore o itshwara jang fa lo sa dumalane. Ka mafoko a mangwe, motho yono o itshwara jang fa lo sa dumalane ka sengwe—a o gatelela gore dilo di dirwe ka tsela ya gagwe, gongwe a ineelela go “phatloga ka bogale” kgotsa “puo ya go kgoba”? (Bagalatia 5:19, 20; Bakolosa 3:8) Kgotsa a o bontsha go nna tekatekano—a iketleeleditse go ineela gore dilo di dirwe go ya ka megopolo ya ba bangwe gore go nne le kagiso, fa seno se se kitla se dira gore go tlolwe melaometheo ya se se siameng le se se sa siamang?—Jakobe 3:17.

Ntlha e nngwe e o tshwanetseng go e ela tlholo ke e: A ke motho yo o ratang go laola batho kgotsa yo o lefufa? A ke motho yo o batlang go itse sengwe le sengwe se o se dirang? Nicole a re: “Ke na le go utlwalela gore batho bangwe ba ba intshang mmogo ba na le go lwa fela ka gonne yo mongwe a sa ‘founele yo mongwe go mo itsise kwa a leng teng.’ Ke akanya gore seno ke letshwao la mathata.”—1 Bakorintha 13:4.

Dilo tse re buileng ka tsone fa godimo di amana thata le botho le maitsholo a motho. Le fa go ntse jalo, go ithuta sengwe ka tsela e tsala ya gago e itsegeng ka yone le gone go botlhokwa. Batho ba bangwe ba mo itse e le motho yo o ntseng jang? O ka nna wa bua le bangwe ba ba nang le lobaka ba itse motho yono, ba ba jaaka batho ba ba godileng semoyeng mo phuthegong. Ka tsela eo o tla itse fa e le gore motho yono ‘o bolelwa molemo.’—Ditiro 16:1, 2.

Go ka nna molemo gore o kwale se o se lemogileng ka tsala eno ya gago le go bona gore e dira jang mo dilong tse re setseng re tlotlile ka tsone go fitlha fano.

Botho jwa gagwe ․․․․

Maitsholo a gagwe ․․․․

Tsela e a itsegeng ka yone ․․․․

O tla solegelwa molemo ke go leba lebokoso le le reng, “A e Tla Nna Monna yo o Molemo?” mo go tsebe 39 kgotsa le le reng, “A e Tla Nna Mosadi yo o Molemo?” mo go tsebe 40. Dipotso tse di bodiwang moo, di tla go thusa go bona gore a tsala ya gago e tla nna molekane yo o tshwanetseng wa lenyalo.

Go tweng fa o swetsa ka gore motho yono ga a ne a tshwanela go nna molekane wa gago wa lenyalo morago ga gore o sekaseke kgang eno? Fa go ntse jalo, o tla bo o lebane le potso e e masisi:

A re Kgaogane?

Ka dinako dingwe go molemo gore batho ba kgaogane. Akanya ka se se diragaletseng Jill. A re: “Kwa tshimologong ke ne ke itumelela gore lekau la me le ne le tshwenyega ka gore ke kwa kae, ke dira eng le gore ke na le mang. Mme go ne ga fitlha mo ke neng ke sa kgone go etela batho ba bangwe fa e se ene fela. O ne a fufega tota le fa ke ne ke ipha nako le ba lelapa la gaetsho—segolobogolo rre. Fa ke sena go kgaogana le ene ke ne ka ikutlwa ke imologile tota!”

Sarah le ene o ne a diragalelwa ke se se tshwanang. O ne a simolola go lemoga gore John, lekawana le a neng a intsha le lone, le ne le rata go sotla ka mafoko, le sa kgotsofale e bile le se na maitseo. Sarah a re: “Nako nngwe o ne a tla kwa lapeng a le thari ka diura di le tharo! O ne a itlhokomolosa mmè fa a bula kgoro a bo a re: ‘A re tsamaye. Re thari.’ O ne a re, ‘re thari’ e seng ‘ke thari.’ A ka bo a ikopile maitshwarelo kgotsa a tlhalositse gore ke eng fa a le thari. Sa botlhokwa le go feta, a ka bo a bontshitse go tlotla mmè!” Gone ke boammaaruri gore tiragalo e le nngwe e e swabisang ga e reye gore kamano ya lona e ka se atlege. (Pesalema 130:3) Le fa go ntse jalo, fa Sarah a sena go lemoga gore tota John ga a na maitseo, se a se dirileng e ne e se phoso ya nako eo fela, o ile a swetsa ka gore ba kgaogane.

Jaaka Jill le Sarah, go tweng fa o lemoga gore motho yo o intshang le ene ga a ne a tshwanela go nna molekane wa gago wa lenyalo? Fa go le jalo, o se ka wa tlhokomologa maikutlo a gago! Le fa go le thata go amogela seo, go ka nna molemo go kgaogana le ene. Diane 22:3 ya re: “Yo o botlhale ke yo o boneng masetlapelo a bo a iphitlha.” Ka sekai, fa e le gore tsala ya gago e na le lengwe la matshwao a a sa siamang a a fitlhelwang mo go tsebe 39 le 40, go ka nna botoka gore lo kgaogane—gongwe go fitlha bothata joo bo baakanngwa. Ke boammaaruri gore go kgaogana go ka nna ga se ka ga nna motlhofo. Mme gone, lenyalo ke kgolagano ya botshelo jotlhe. Go botoka go utlwa botlhoko ka nakwana gone jaanong, go na le gore moragonyana o ikwatlhaye botshelo jotlhe!

Go Phunya Sekaku

O ka mmolelela jang gore o batla lo kgaogane? Sa ntlha, tlhopha maemo a a siameng a lo ka buang kgang eno mo go one. Maemo ao e ka nna afe? Akanya kafa wena o neng o ka rata go tshwarwa ka teng mo maemong a a ntseng jalo. (Mathaio 7:12) A o ne o ka rata go bolelelwa kgang eo mo pele ga batho? Ga se gantsi o ka ratang seo. Kwantle ga fa maemo a go pateletsa go dira jalo, go tla bo go sa siama go mmolelela ka motšhine o o arabang founo, go mo romelela molaetsa ka founo ya selula kgotsa ka khomputara. Go na le moo, tlhopha nako le lefelo le le siametseng go tlotla ka kgang eno e e masisi.

Fa nako ya gore o phunye sekaku e fitlha o tla baya mafoko jang? Moaposetoloi Paulo o ne a kgothatsa Bakeresete gore ba “bue boammaaruri” mongwe go yo mongwe. (Baefeso 4:25) Ka gone, tsela e e molemo ke go bua ka tsela e e akanyetsang mme gone o sa etsaetsege. Tlhalosa ka tsela e e utlwalang sentle gore ke eng fa o akanya gore kamano ya lona e ka se atlege. Ga o tlhoke go mmolelela diphoso tsa gagwe tse dintsintsi kgotsa go mo latofatsa. Tota e bile go na le go re, “Ga o” dire seno kgotsa “Ga o ke” o dira jaana, go ka nna botoka gore o dirise mafoko a a tlhalosang tsela e o ikutlwang ka yone—“Ke batla motho yo o . . . ” kgotsa “Ke akanya gore re tshwanetse go kgaogana ka gonne . . . ”

Eno ga se nako ya go etsaetsega kgotsa go letla mongwe a go fetola maikutlo. Se lebale gore o dirile tshwetso ya go kgaogana le ene ka mabaka a a utlwalang. Ka jalo, nna kelotlhoko fa motho yono a batla go dira gore o fetole mogopolo ka go dirisa tsela e e bofitlha ya go go laola. Lekgarebe le le bidiwang Lori la re: “Fa re sena go kgaogana, lekau la me le ne la simolola go dira e kete le tshwenyegile thata mo maikutlong. Ke akanya gore o ne a dira jalo fela gore ke mo tlhomogele pelo. Gone ke ne ka mo tlhomogela pelo. Le fa go ntse jalo, ga ke a ka ka letla gore tsela e a neng a itshwara ka yone e fetole tshwetso ya me.” Jaaka Lori, itse se o se batlang. Ngaparela tshwetso ya gago. A nnyaa ya gago e nne nnyaa.—Jakobe 5:12.

Ditlamorago Tsa go Kgaogana

O se ka wa gakgamala fa ka nakwana o utlwa botlhoko thata morago ga gore lo kgaogane. O ka nna wa bo wa ikutlwa jaaka mopesalema yo o neng a re: “Ke tlhakatlhakane, ke ikobile mo go feteletseng; ke tsamatsamaile ke utlwile botlhoko letsatsi lotlhe.” (Pesalema 38:6) Ditsala tse di nang le maitlhomo a a siameng di ka nna tsa go tlhotlheletsa gore lo leke gape. Nna kelotlhoko! Ke wena yo o tla lebanang le matswela a tshwetso ya gago botshelo jotlhe—e seng ditsala tseo. Ka jalo, o se ka wa tshaba go nna o nitame—le fa o ka tswa o utlwisiwa botlhoko ke se se diregileng.

Tlhomamisega gore fa nako e ntse e ya kutlobotlhoko ya gago e tla fela. Ke eng fa o sa dirise nako eo go tsaya dikgato tse di molemo tse di latelang?

Bolelela mongwe yo o mo tshepang maikutlo a gago.b (Diane 15:22) Itsise Jehofa kgang eno ka thapelo. (Pesalema 55:22) Nna o tshwaregile. (1 Bakorintha 15:58) O se ka wa itlhaola mo go ba bangwe! (Diane 18:1) Itsalanye le setlhopha sa batho ba ba tla go agang. Lwela go tlhoma mogopolo mo dilong tse di molemo.—Bafilipi 4:8.

Fa nako e ya, o ka nna wa bona tsala e nngwe. Ga go pelaelo gore mo lekgetlong leo o tla nna kelotlhoko le go feta. Gongwe ka nako eo o tla kgona go araba potso e e reng, “A motho yono o ntshiametse?” ka ee!

BALA GO YA PELE KA KGANG ENO MO BOLUMONG YA 1, KGAOLO 31

[Dintlha tse di kwa tlase]

DITEMANA TSA BOTLHOKWA

“Mosimane o dira gore a lemogiwe ka ditiro tsa gagwe gore a tiro ya gagwe e itshekile e bile e thokgame.”—Diane 20:11.

KAKANTSHO

Dirang mmogo ditiro tse di tla senolang dinonofo tse lo nang le tsone:

● Ithuteng Lefoko la Modimo mmogo.

● Lebang ka kelotlhoko kafa mongwe le mongwe wa lona a nnang le seabe ka gone mo dipokanong tsa phuthego le mo bodireding.

● Nnang le seabe mo go phepafatseng Holo ya Bogosi le mo diporojekeng tsa kago.

A O NE O ITSE GORE . . . ?

Dipatlisiso di bontsha gore batho ba ba nyalanang e le ba bodumedi jo bo sa tshwaneng, gantsi ba feleletsa ba tlhalane.

SE KE SE IKAELETSENG!

Fa ke kgatlhegela motho yo e seng modumedi ka nna, ke tla ․․․․․

Gore ke itse gore motho yo ke intshang le ene o itsege jang, ke tla ․․․․․

Se nka ratang go se botsa batsadi ba me ka kgang eno, ke gore ․․․․․

O AKANYANG?

● Ke dinonofo dife tse di molemo tse o ka di bontshang mo lenyalong?

● Ke dinonofo dife tse di botlhokwa tse o ka di ratang mo molekaneng wa lenyalo?

● Ke mathata afe a magolo a a ka nnang teng fa o ne o ka nyalana le motho yo o seng mo bodumeding jwa gago?

● O ka ithuta jang botho jwa motho yo o intshang le ene, mekgwa ya gagwe le tsela e a itsegeng ka yone?

[Mafoko a a mo go tsebe 37]

“Tsela e tsala ya gago e tshwarang ba lelapa la gagwe ka yone ke tsela e a tlileng go go tshwara ka yone.’’—Tony

[Lebokoso mo go tsebe 34]

“Lo se Ka lwa Pataganela Jokwe”

“Lo se ka lwa pataganela jokwe le ba ba sa dumeleng.” O tshwanetse wa bo o tlhaloganya sentle molaomotheo ono wa Baebele o o fitlhelwang mo go 2 Bakorintha 6:14. Le fa go ntse jalo, o ka iphitlhela o kgatlhegela motho yo e seng modumedi ka wena. Ka ntlha yang? Ka dinako dingwe o kgatlhwa fela ke ditebego tsa gagwe. Mosimane mongwe yo o bidiwang Mark a re: “Ke ne ke tle ke bone mosetsana yono kwa tlelaseng ya go ikatisa. O ne a ka dira sengwe le sengwe fela gore a kgone go bua le nna. Go ne ga nna motlhofo gore re nne ditsala.”

Fa o ikitse sentle e bile o ikanya melaometheo ya dikwalo—le fa o godile sentle mo o sa laolweng ke maikutlo—o tla itse se o tshwanetseng go se dira. Ruri motho yono—go sa kgathalesege gore o montle go le kana kang, o ratega go le kana kang kgotsa o bonala a tlotlega go le kana kang—a ka se nonotshe botsala jwa gago le Modimo.—Jakobe 4:4.

Ke boammaaruri gore, fa lo setse lo ratana ga go motlhofo go kgaogana—e leng sengwe se mosetsana mongwe yo o bidiwang Cindy a neng a se lemoga. A re: “Ke ne ke lela letsatsi le letsatsi. Ke ne ke akanya ka mosimane yono ka metlha, tota le ka nako ya dipokano tsa phuthego. Ke ne ke mo rata tota mo ke neng ke utlwa gore bogolo nka swa go na le gore ke kgaogane le ene.” Go ise go ye kae Cindy o ne a bona botlhokwa jwa kgakololo ya ga mmaagwe ya gore a se ka a intsha le motho yo e seng modumedi ka ene. A re: “Ke dirile sentle go bo ke ile ka kgaogana le ene. Ga ke na pelaelo gore Jehofa o tla nnaya se ke se tlhokang.”

A le wena o na le bothata jo bo tshwanang le jwa ga Cindy? Fa go ntse jalo, ga o tlhoke go lebana le jone o le nosi! O ka bua le batsadi ba gago. Ke se Jim a neng a se dira fa a ne a iphitlhela a gapilwe maikutlo ke mosetsana mongwe kwa sekolong. A re: “Ke ne ka feleletsa ke kopile thuso mo batsading ba me. Seo ke sone se se neng sa nthusa thata go fenya maikutlo ao.” Bagolwane ba phuthego le bone ba ka go thusa. Ke eng fa o sa bolelele mongwe wa bone bothata jwa gago?—Isaia 32:1, 2.

[Lebokoso/Setshwantsho mo go tsebe 39]

Tsebe ya go Kwalela Dintlha

A e Tla Nna Monna yo o Molemo?

Dilo Tsa Botlhokwa

□ O dirisa taolo e a nang le yone jang? —Mathaio 20:25, 26.

□ Mekgele ya gagwe ke efe?—1 Timotheo 4:15.

□ A gone jaanong o leka ka natla go fitlhelela mekgele eo?—1 Bakorintha 9:26, 27.

□ O dirisana jang le ba lelapa la gaabo?—Ekesodo 20:12.

□ Ditsala tsa gagwe ke bomang?—Diane 13:20.

□ O rata go bua ka eng?—Luke 6:45.

□ O na le boikutlo bofe ka madi?—Bahebera 13:5, 6.

□ O rata mofuta ofe wa boitlosobodutu?—Pesalema 97:10.

□ O bontsha jang gore o rata Jehofa?—1 Johane 5:3.

Dinonofo Tsa Botlhokwa

□ A o dira ka natla?—Diane 6:9-11.

□ A o dirisa madi sentle?—Luke 14:28.

□ A o buiwa molemo ke ba bangwe?—Ditiro 16:1, 2.

□ A o akanyetsa ba bangwe?—Bafilipi 2:4.

Matshwao a a Supang Bothata

□ A o rata go galefa?—Diane 22:24.

□ A o leka go go gogela mo boitsholong jo bo sa siamang?—Bagalatia 5:19.

□ A o rata go itaya kgotsa go kgoba ka mafoko? —Baefeso 4:31.

□ A o rata go itlosa bodutu ka go nwa bojalwa?—Diane 20:1.

□ A o lefufa e bile o bogagapa?—1 Bakorintha 13:4, 5.

[Lebokoso/Setshwantsho mo go tsebe 40]

Tsebe ya go Kwalela Dintlha

A e Tla Nna Mosadi yo o Molemo?

Dilo Tsa Botlhokwa

□ O bontsha jang gore o boikokobetso, mo lelapeng le mo phuthegong?—Baefeso 5:21, 22.

□ O dirisana jang le ba lelapa la gaabo? —Ekesodo 20:12.

□ Ditsala tsa gagwe ke bomang?—Diane 13:20.

□ O rata go bua ka eng?—Luke 6:45.

□ O na le boikutlo bofe ka madi?—1 Johane 2:15-17.

□ Mekgele ya gagwe ke efe?—1 Timotheo 4:15.

□ A gone jaanong o leka ka natla go fitlhelela mekgele eo?—1 Bakorintha 9:26, 27.

□ O rata mofuta ofe wa boitlosobodutu?—Pesalema 97:10.

□ O bontsha jang gore o rata Jehofa?—1 Johane 5:3.

Dinonofo Tsa Botlhokwa

□ A o dira ka natla?—Diane 31:17, 19, 21, 22, 27.

□ A o dirisa madi sentle?—Diane 31:16, 18.

□ A o buiwa molemo ke ba bangwe?—Ruthe 3:11.

□ A o akanyetsa ba bangwe?—Diane 31:20.

Matshwao a a Supang Bothata

□ A o manganga?—Diane 21:19.

□ A o leka go go gogela mo boitsholong jo bo sa siamang?—Bagalatia 5:19.

□ A o rata go itaya kgotsa go kgoba ka mafoko? —Baefeso 4:31.

□ A o rata go itlosa bodutu ka go nwa bojalwa?—Diane 20:1.

□ A o lefufa e bile o bogagapa?—1 Bakorintha 13:4, 5.

[Setshwantsho mo go tsebe 30]

Ga se setlhako sengwe le sengwe se se ka go lekanang; ka tsela e e tshwanang ga se mongwe le mongwe yo e ka nnang molekane yo o go tshwanelang

[Setshwantsho mo go tsebe 31]

A o akanya gore go botlhokwa gore o se lebe fela tsela e koloi e lebegang ka yone fa o batla go e reka? Seo se botlhokwa le e leng go feta fa o tlhopha molekane wa lenyalo!

Kgaolo 4

A Re Feteletsa Dilo?

Boammaaruri kgotsa maaka . . .

Ka metlha go phoso gore batho ba ba intshang mmogo ba tshwarane, mo maemong le fa e le afe fela.

□ Boammaaruri

□ Maaka

Baratani ba sa ntse ba ka nna le molato wa kgokafalo le fa gone ba sa tlhakanele dikobo.

□ Boammaaruri

□ Maaka

Fa batho ba ba intshang mmogo ba sa phoraphorane, ruri ga ba ratane.

□ Boammaaruri

□ Maaka

GA GO pelaelo gore o ile wa akanya thata ka kgang eno. Mme gone, fa e le gore o intsha le mongwe ga go motlhofo go itse gore lo ka bontshana lorato go ya bokgakaleng bofe. Mma re sekaseke dintlha tse tharo tse di fa godimo mme re bone kafa Lefoko la Modimo le re thusang ka teng go araba potso e e reng, “A re feteletsa dilo?”

● Ka metlha go phoso gore batho ba babedi ba ba intshang mmogo ba tshwarane, mo maemong le fa e le afe fela.

Maaka. Baebele ga e thibele batho go bontshana lorato fa ba go dira ka tsela e e phepa le e e siameng. Ka sekai, Baebele e re bolelela ka mosetsana wa Moshulame le mosimane wa modisa ba ba neng ba ratana. Ba ne ba boloka thatano ya bone e le phepa. Le fa go ntse jalo, go bonala ba ne ba tle ba bontshane lorato ka ditsela dingwe pele ba nyalana. (Sefela sa Difela 1:2; 2:6; 8:5) Gompieno, baratani bangwe ba ba akanyetsang go nyalana le bone ba ka bona go siame go bontshana lorato ka tsela e e tshwanetseng.a

Le fa go ntse jalo, batho ba ba intshang mmogo ba tshwanetse go nna kelotlhoko thata. Go atlana, go tlamparelana kgotsa go dira sepe fela se se ka tsosang keletso ya tlhakanelodikobo go ka dira gore ba wele mo boitsholong jo bo sa siamang. Go motlhofo tota gore le baratani ba ba se nang maikaelelo ape a a sa siamang ba tseege maikutlo mme ba wele mo boitsholong jo bo sa siamang jwa tlhakanelodikobo.—Bakolosa 3:5.

● Baratani ba sa ntse ba ka nna le molato wa kgokafalo le fa gone ba sa tlhakanele dikobo.

Boammaaruri. Lefoko la Segerika le le ranotsweng e le “kgokafalo” (por·neiʹa) le akaretsa dilo di le dintsi. Le tlhalosa mefuta yotlhe ya tlhakanelodikobo ya batho ba ba sa nyalanang mme le lebisitse thata mo go diriseng dirwe tsa tlhakanelodikobo ka tsela e e sa tshwanelang. Ka gone, kgokafalo ga e akaretse fela thobalano ka boyone mme gape e akaretsa le dilo tse di jaaka go phoraphora dirwe tsa yo mongwe, le tlhakanelodikobo ya molomo le ya marago.

Mo godimo ga moo, Baebele ga e kgale kgokafalo fela. Moaposetoloi Paulo o ile a re: “Ditiro tsa nama di a bonala, mme tsone ke kgokafalo, boitshekologo, boitshwaro jo bo repileng.” O ile a oketsa jaana: “Ba ba dirang dilo tse di ntseng jalo ga ba na go rua bogosi jwa Modimo.”—Bagalatia 5:19-21.

“Boitshekologo” ke eng? Lefoko leno mo Segerikeng le akaretsa bomaswe jwa mefuta yotlhe, jwa puo le jwa ditiro. Ruri go tla bo go le leswe gore motho a tsenye diatla tsa gagwe kafa teng ga diaparo tsa yo mongwe, a mo apola diaparo kgotsa a mo solasola mo dirweng tsa sephiri, tse di jaaka mabele. Mo Baebeleng go solasola motho mabele go amanngwa le monate o e leng wa banyalani fela.—Diane 5:18, 19.

Basha bangwe ga ba tlhabiwe ke ditlhong go itlhokomolosa melaometheo ya Modimo. Ba feteletsa dilo ka boomo, kgotsa ka bogagapa fela ba nna le batho ba bantsi ba ba dirang boitsholo jo bo leswe le bone.

Basha ba ba ntseng jalo ba ka nna ba dira se moaposetoloi Paulo a se bitsang “boitshwaro jo bo repileng.” Lefoko la Segerika le le ranolwang e le “boitshwaro jo bo repileng” le kaya ‘ditiro tse di makgapha, tse di feteletseng, tsa go tlhoka botho, le keletso e e sa laolegeng.’ Ga go pelaelo gore ga o batle go nna motho yo o se nang “boikutlo ka gope ka boitshwaro” ka go ineelela ‘boitshwaro jo bo repileng le go dira boitshekologo jwa mofuta mongwe le mongwe ka bogagaru.’—Baefeso 4:17-19.

● Fa batho ba ba intshang mmogo ba sa phoraphorane, ruri ga ba ratane.

Maaka. Go farologana le se batho bangwe ba se akanyang, go phoraphorana ga go nonotshe thatano. Go na le moo, go dira gore lo se ka lwa tlhola lo tlotlana le go tshepana. Akanya ka se se diragaletseng Laura. A re: “Letsatsi lengwe lekau la me le ne la tla kwa gae mmè a seyo, le re le tlile go lebelela thelebishene. O ne a simolola fela ka go ntshwara seatla. Ke ne ka utlwa fela seatla sa gagwe se setse se ntshwaratshwara gongwe le gongwe. Ke ne ke tshaba go mmolelela gore a emise se a se dirang; ke akanya gore o tla ngala a bo a batla go tsamaya.”

Wena o akanyang? A ruri lekau la ga Laura le ne le amega ka ene, kgotsa a le ne le batla fela go ikgotsofatsa ka bopelotshetlha? A tota motho yo o lekang go go gogela mo boitsholong jo bo maswe o a bo a bontsha gore o a go rata?

Fa mosimane a pateletsa mosetsana gore a dire sengwe se se kgatlhanong le segakolodi sa gagwe le tsela ya Bokeresete e a rutilweng ka yone, o tlola molao wa Modimo mme seo ga se dumalane le maiphako ape fela a gore o a mo rata. Mo godimo ga moo mosetsana yo o ineelelang seo, o itetla go dirisiwa. Se se maswe le go feta, o tla bo a dirile boitshwaro jo bo leswe—gongwe le e leng kgokafalo.b—1 Bakorintha 6:9, 10.

Ipeeleng Melelwane e e Tlhomameng

Fa o intsha le mongwe lo ka tila jang go bontshana lorato ka tsela e e sa siamang? Tsela e e molemo ke gore kwa tshimologong fela lo ipeele melelwane e e tlhomameng. Diane 13:10 ya re: “Go na le botlhale mo go ba ba gakololanang.” Ka jalo, tlotlang gore ke ditsela dife tse di tshwanetseng tsa go bontshana lorato. Go ipeela melelwane eo fa lo setse lo tletse maikutlo a lorato, go tshwana le fa motho a leta gore ntlo e she pele e bo e le gone a tsenyang alamo.

Ke boammaaruri gore, go tlotla ka kgang e e masisi jalo go ka nna thata—le e leng go tlhabisa ditlhong—segolobogolo fa e le gone lo simololang go ratana. Mme gone, go ipeela melelwane go ka lo thusa thata gore lo tile mathata a a masisi a a ka nnang a tsoga moragonyana. Melelwane eo e ka tshwana le dilo tse di dupelelang mosi di bo di tsibosa ka alamo fa go na le molelo. Mo godimo ga moo, fa lo kgona go buisana ka dikgang tseno, seo se tla supa gore thatano ya lona e tla atlega go le kana kang. Tota e bile, boikgapo, bopelotelele le go se nne pelotshetlha ke tsone dilo tse di dirang gore tlhakanelodikobo mo lenyalong e nne selo se se kgotsofatsang.—1 Bakorintha 7:3, 4.

Ke boammaaruri gore, go ikobela melao ya Modimo ga go motlhofo. Mme gone, o ka ikanya kgakololo ya ga Jehofa. Kana e bile, mo go Isaia 48:17, o itlhalosa e le, “Yo o go rutang gore o solegelwe molemo, Yo o dirang gore o gate mo tseleng e o tshwanetseng wa tsamaya mo go yone.” Jehofa o batla gore o atlege!

BALA GO YA PELE KA KGANG ENO MO BOLUMONG YA 1, KGAOLO 24

[Dintlha tse di kwa tlase]

DITEMANA TSA BOTLHOKWA

“Lorato . . . ga lo itshware ka tsela e e sa tshwanelang.”—1 Bakorintha 13:4, 5.

KAKANTSHO

Intsheng lo le setlhopha kgotsa lo lweleng gore go nne le mongwe yo o lo beileng leitlho. Tilang maemo a a kotsi a a jaaka go nna lo le nosi mo koloing e e emeng kgotsa mo ntlong kgotsa mo foleteng.

A O NE O ITSE GORE . . . ?

Fa lo beeletsane lo tshwanetse go tlotla ka dikgang dingwe tse di masisi. Mme gone, motlotlo o o leswe o o tsosang keletso ya tlhakanelodikobo ke mofuta mongwe wa boitshekologo—tota le fa lo tlotla ka founo kgotsa ka go romele-lana melaetsa.

SE KE SE IKAELETSENG!

Nka tila go raelwa go tshameka ka boitshwaro jo bo sa siamang ka go ․․․․

Fa motho yo ke intshang le ene a mpateletsa go dira boitsholo jo bo sa siamang, ke tla ․․․․

Se nka ratang go se botsa batsadi ba me ka kgang eno ke gore ․․․․

O AKANYANG?

● Ke melelwane efe e o ka ipeelang yone malebana le go tshwarana le motho wa bong bo sele?

● Tlhalosa kafa kgokafalo, boitshekologo le boitshwaro jo bo repileng di farologanang ka gone.

[Mafoko a a mo go tsebe 46]

“Nna le motho yo ke neng ke tlile go nyalana le ene re ne re bala ditlhogo tsa dikgatiso tse di theilweng mo Baebeleng tse di buang ka go nna boitsheko. Re anaanela tsela e di re thusitseng ka yone gore re boloke digakolodi tsa rona di le phepa.”—Leticia

[Lebokoso mo go tsebe 44]

Go Tweng fa re Feteleditse Dilo?

Go tweng fa lo wetse mo boitshwarong jo bo sa siamang? Lo se ka lwa itsietsa ka go akanya gore lo ka rarabolola bothata joo lo le losi. Mosha mongwe o ile a re: “Ke ne ke tle ke rapele ke re, ‘Re thuse gore re se ka ra go boeletsa.’ Ka dinako dingwe go ile ga thusa, mme gantsi go ne go sa thuse.” Ka jalo, bua le batsadi ba gago. Baebele e naya kgakololo eno: ‘Bitsa banna ba bagolwane ba phuthego.’ (Jakobe 5:14) Badisa bano ba Bakeresete ba ka go naya kaelo, kgakololo le kgalemelo tse di ka go thusang go tsosolosa kamano ya gago le Modimo.

[Ditshwantsho mo go tsebe 47]

A o tla leta gore ntlo ya gago e she pele, e bo e le gone o tsenyang alamo? Ka jalo lo se ka lwa leta gore lo tlale maikutlo a lorato pele, e bo e le gone lo ipeelang melelwane e e tshwanetseng ya boitshwaro

Kgaolo 5

Ke Eng Fa ke Tshwanetse Go na Ke ise Ke Tlhakanele Dikobo go Fitlha ke Tsena mo Lenyalong?

“Ke ikutlwa ke le mo kgatelelong ya go batla go tlhakanela dikobo.”—Kelly.

“Ke ikutlwa ke tlhabiwa ke ditlhong go bo ke ise ke ko ke tlhakanele dikobo.”—Jordon.

“A GA o ise o tsamaye o tlhakanele dikobo?” Potso eno e ka dira gore o tsenwe ke poifo! Kana e bile, mo mafelong a le mantsi mosha yo o iseng a ko a tlhakanele dikobo a ka nna a gakgamalelwa, a tsewa e le motho yo o sa tlwaelegang. Ga go gakgamatse go bo basha ba bantsi jaana ba tlhakanela dikobo ba sa ntse ba le mo dingwageng tsa bolesome!

Go Gogelwa ke Keletso le go Gatelelwa ke Balekane

Fa o le Mokeresete o a itse gore Baebele e go laela gore o “ithibe mo kgokafalong.” (1 Bathesalonika 4:3) Le fa go ntse jalo, go ka nna ga nna thata go laola keletso ya tlhakanelodikobo. Lekawana lengwe le le bidiwang Paul la re: “Ka dinako tse dingwe ke iphitlhela fela ke setse ke akanya thata ka tlhakanelodikobo.” Boammaaruri ke gore, maikutlo a a ntseng jalo ke a tlholego.

Le fa go ntse jalo, go tshegwa le go sotlwa ka go bo o ise o ko o tlhakanele dikobo go utlwisa botlhoko! Ka sekai, go tweng fa balekane ba gago ba re fa o ise o ko o tlhakanele dikobo ga o monna kgotsa mosadi wa mmatota? Ellen a re: “Balekane ba gago ba ka dira gore tlhakanelodikobo e lebege e le selo se se itumedisang le se se itshiametseng fela. Batho ba a go gakgamalela fa o sa tlhakanele dikobo.”

Mme go na le sengwe se balekane ba gago ba ka tswang ba sa go bolelele sone ka kgang ya go tlhakanela dikobo pele ga lenyalo. Ka sekai, Maria yo o ileng a tlhakanela dikobo le lekau la gagwe a re: “Fa re sena go tlhakanela dikobo ke ne ka ikutlwa ke swabile e bile ke tlhabilwe ke ditlhong. Ke ne ke itenegetse e bile ke tenegetse le lekau la me.” Ditiragalo tse di ntseng jalo di direga ka bontsi go feta kafa basha ba le bantsi ba akanyang ka gone. Boammaaruri ke gore gantsi go tlhakanela dikobo pele ga lenyalo ke selo se se utlwisang botlhoko thata mo maikutlong—ka matswela a a botlhoko!

Le fa go ntse jalo, mosha mongwe yo o bidiwang Shanda o botsa jaana, “Ke ka ntlha yang fa Modimo a dira gore basha ba nne le keletso ya tlhakanelodikobo mme a itse gore ga ba a tshwanela go tlhakanela dikobo go fitlha ba tsena mo lenyalong?” Eo ke potso e e utlwalang. Mme gone, akanyetsa dilo tse di latelang:

A maikutlo a tlhakanelodikobo ke one fela maikutlo a o nang le one? Le e seng. Jehofa Modimo o go bopile o na le maikutlo le dikeletso tse dintsi tse di farologaneng.

A o tshwanetse wa itetla go laolwa ke keletso nngwe le nngwe e o nnang le yone? Ga go a nna jalo ka gonne Modimo o go bopile o na le bokgoni jwa go laola tsela e o itshwarang ka yone.

Ka gone, re ithuta eng? O ka nna wa se ka wa kgona go thibela go nna le dikeletso dingwe, mme gone o ka kgona go laola tsela e o di tsibogelang ka yone. Tota go itetla go laolwa ke keletso nngwe le nngwe fela ya tlhakanelodikobo go ka nna phoso ga ba ga nna boeleele fela jaaka go itaya motho nako nngwe le nngwe fela fa o galefile.

Boammaaruri ke gore, Modimo ga a direla dirwe tsa rona tsa tlhakanelodikobo gore re di dirise ka tsela e e sa siamang. Baebele ya re: “Mongwe le mongwe wa lona a itse kafa a ka tsholang sejana sa gagwe ka gone se le boitshepo e bile se tlotlega.” (1 Bathesalonika 4:4) Fela jaaka go na le “nako ya go rata le nako ya go tlhoa,” gape go na le nako ya go kgotsofatsa keletso ya tlhakanelodikobo le nako ya go ithiba go dira jalo. (Moreri 3:1-8) Tota ke wena o tshwanetseng go laola maikutlo a gago!

Mme gone, o ka dira eng fa mongwe a go sotla, a bua jaana a go gakgamaletse, “A ruri ga o ise o ko o tlhakanele dikobo?” O se ka wa itetla go tshosediwa. O ka araba motho yo o batlang fela go sotla ka wena o re: “Ee, ga ke ise ke ko ke tlhakanele dikobo. Mme e bile seo ga se ntlhabise ditlhong!” Kgotsa o ka re, “Eo ke kgang e e amang nna, ga se e ke tsamayang ke e tlotla le batho ba bangwe.”a (Diane 26:4; Bakolosa 4:6) Ka fa letlhakoreng le lengwe, o ka nna wa akanya gore motho yo o botsang o tlhoka go itse mo go oketsegileng. Mo maemong a a ntseng jalo o ka nna wa tlhopha go tlhalosa mabaka a gago a Dikwalo.

A o ka akanya ka ditsela tse dingwe tse o ka arabang ka tsone fa ba go botsa ka tshotlo ba re “A ruri ga o ise o ko o tlhakanele dikobo?” Fa go le jalo, di kwale fa tlase fano.

․․․․․

Mpho e e Tlhwatlhwakgolo

Modimo o ikutlwa jang fa batho ba tlhakanela dikobo pele ga lenyalo? Akanya o reketse tsala ya gago mpho. Mme pele ga o mo e naya o a e bula ka ntlha ya go se kgone go leta! A seo se ne se ka se go utlwise botlhoko? Jaanong akanya fela gore Modimo ene o ne a tla ikutlwa jang fa o ne o ka tlhakanela dikobo pele ga lenyalo. O batla gore o lete go fitlha o le mo lenyalong gore o itumelele mpho eno ya tlhakanelodikobo.—Genesise 1:28.

O ka dira eng ka maikutlo a o nang le one a tlhakanelodikobo? Re ka re fela, ithute go a laola. O ka kgona go dira jalo! Rapela Jehofa gore a go thuse. Moya wa gagwe o ka go thusa go nna le boikgapo. (Bagalatia 5:22, 23) Ikgopotse gore Jehofa “ga a kitla a thibela sepe se se molemo mo go ba ba tsamayang ka go tlhoka molato.” (Pesalema 84:11) Mosha mongwe yo o bidiwang Gordon a re: “Fa ke iphitlhela ke akanya gore go tlhakanela dikobo pele ga lenyalo ga go phoso go le kalo ke akanya kafa seo se ka nkamang ka teng semoyeng le gore go dira boleo jo bo ntseng jalo go ka senya kamano ya me le Jehofa.”

Boammaaruri ke gore, go nna o ise o ko o tlhakanele dikobo ga se selo se se gakgamatsang kgotsa se se tlhabisang ditlhong. Boitsholo jo bo leswe jwa tlhakanelodikobo ke jone jo bo tlhabisang ditlhong, jo bo nyenyefatsang motho e bile bo leng kotsi. Ka jalo, se letle tsela e e sokameng ya go akanya ya lefatshe leno e go dira gore o akanye gore go sengwe se se phoso ka wena fa o kgomarela melao ya Baebele. Fa o nna o sa tlhakanele dikobo o tla sireletsa botsogo jwa gago, maikutlo a gago mme—sa botlhokwa le go di feta tsotlhe—kamano ya gago le Modimo.

BALA GO YA PELE KA KGANG ENO MO BOLUMONG YA 1, KGAOLO 24

[Ntlha e e kwa tlase]

DITEMANA TSA BOTLHOKWA

“Fa mongwe . . . a dirile tshwetso eno mo pelong ya gagwe, gore a boloke bokgarebane jwa gagwe, o tla dira sentle.”—1 Bakorintha 7:37.

KAKANTSHO

Tila go itsalanya le batho ba ba se nang boitsholo jo bontle, tota le fa ba ipolela gore ke badumedi ka wena.

A O NE O ITSE GORE . . . ?

Gantsi batho ba ba se nang boikgapo mo go tsa tlhakanelodikobo ga ba fetoge le fa ba setse ba le mo lenyalong. Go farologana le bone, batho ba ba ikanyegang mo melaong ya Modimo ya boitsholo pele ba tsena mo lenyalong gantsi ba tla ikanyega mo baleka-neng ba bone ba lenyalo.

SE KE SE IKAELETSENG!

Fa e le gore ke tla nna ke ise ke ko ke tlhakanele dikobo go fitlha ke tsena mo lenyalong, ke tla tshwanelwa ke go ․․․․․

Fa e le gore batho ba ke tlwaelaneng le bone ba dira gore go nne thata go kgomarela boikaelelo jwa me, ke tla ․․․․․

Se nka ratang go se botsa batsadi ba me ka kgang eno ke gore ․․․․․

O AKANYANG?

● O akanya gore ke eng fa batho bangwe ba sotla ka batho ba ba iseng ba ko ba tlhakanele dikobo?

● Ke eng fa go ka nna thata go nna o ise o ko o tlhakanele dikobo?

● Melemo ya go nna o ise o ko o tlhakanele dikobo go fitlha o tsena mo lenyalong ke efe?

● O ka tlhalosetsa monnao melemo ya go nna o ise o ko o tlhakanele dikobo jang?

[Mafoko a a mo go tsebe 51]

“Selo se se nthusang gore ke se ineelele thaelo ya go tlhakanela dikobo ke go gakologelwa gore ‘ga go na mogokafadi ope kgotsa motho yo o seng phepa yo o nang le boswa bope mo bogosing jwa Modimo.’’’ (Baefeso 5:5)—Lydia

[Lebokoso mo go tsebe 49]

Tsebe ya go Kwalela Dintlha

Ke Eng se Totatota se Diregang Morago ga Foo?

Gantsi balekane ba gago le dilo tsa boitlosobodutu ga di senole ditlamorago tse di sa itumediseng tsa go tlhakanela dikobo pele ga lenyalo. Akanya ka ditiragalo tse tharo tse di latelang. O akanya gore totatota go tla direga eng ka basha bano? ․․․․․

● Mongwe yo o tsenang sekolo le ene o ikgantsha ka gore o tlhakanetse dikobo le basetsana ba le bantsi. A re go monate—e bile ga go utlwise ope botlhoko. Ke eng se totatota se diregang morago ga foo—se se diragalelang ene le basetsana bao? ․․․․․

● Fa filimi nngwe e ya bokhutlong e bontsha basha ba babedi ba dingwaga tsa bolesome ba tlhakanela dikobo go supa kafa ba ratanang ka teng. Mo botshelong jwa mmatota—go tla direga eng morago ga foo? ․․․․․

● O kopana le mosimane wa maratagolejwa yo o go kopang gore o tlhakanele dikobo le ene. A re ga go ope yo o tla itseng ka gone. Fa o ile wa tlhakanela dikobo le ene mme wa leka go fitlha seo, totatota go tla direga eng morago ga foo? ․․․․․

[Setshwantsho mo go tsebe 54]

Go tlhakanela dikobo pele ga lenyalo go tshwana le go bula mpho pele ga o e newa