LAIPELI Taua Le‘o ‘I HE ‘INITANETÍ
Taua Le‘o
LAIPELI ‘I HE ‘INITANETÍ
Faka-Tonga
ʻ
  • ʻ
  • ā
  • ē
  • ī
  • ō
  • ū
  • TOHI TAPU
  • ‘Ū TOHI
  • NGAAHI FAKATAHA
  • w99 10/1 p. 26-27
  • Ngaahi Tupuʻa Fakaʻotuá—Mo e Taumuʻa ʻa e ʻOtuá

‘Ikai ala ma‘u ha vitiō

Kātaki, ‘oku ‘ikai ma‘u ha vitiō.

  • Ngaahi Tupuʻa Fakaʻotuá—Mo e Taumuʻa ʻa e ʻOtuá
  • Ko e Taua Leʻo ʻOku Fanongonongo Ai ʻa e Puleʻanga ʻo Sihová—1999
  • Kaveinga Tokoni
  • Fakamatala Meimei Tatau
  • Lahi ʻAupito ʻa e Ngaahi Tupuʻa Faka-Tohitapú
  • Ko Hono Vete ʻa e Ngaahi Fakalilolilo Toputapú
  • Fakaulo ʻa e Māmá ki he “Ngaahi Lea Fakapoʻupoʻuli”
  • Sio ki he Māmá
  • Maʻu ʻa e Potó pea Tali ʻa e Akonakí
    Ko e Taua Leʻo ʻOku Fanongonongo Ai ʻa e Puleʻanga ʻo Sihová—1999
  • ‘ʻE ʻOtua, Fekau Mai Muʻa Hoʻo Māmá’
    Ko e Taua Leʻo ʻOku Fanongonongo Ai ʻa e Puleʻanga ʻo Sihová—2000
  • Ko ha Meʻa Fakalilolilo ke ʻOua ʻe Tauhi ʻe he Kau Kalisitiané!
    Ko e Taua Leʻo ʻOku Fanongonongo Ai ʻa e Puleʻanga ʻo Sihová—1997
  • Ko Sihová​—Ko ha ʻOtua ʻOkú Ne Fakahā ʻa e Ngaahi Fakaliloliló
    Ko e Taua Leʻo ʻOku Fanongonongo Ai ʻa e Puleʻanga ʻo Sihová—1997
Sio ki he Me‘a Lahi Ange
Ko e Taua Leʻo ʻOku Fanongonongo Ai ʻa e Puleʻanga ʻo Sihová—1999
w99 10/1 p. 26-27

Ngaahi Tupuʻa Fakaʻotuá—Mo e Taumuʻa ʻa e ʻOtuá

ʻI HE taimi ʻoku ʻikai ʻilo ai ʻe ha taha pe ko e hā iá, pea tā ko ha meʻa faingataʻa; ka ʻi he taimi ʻoku ʻilo ai ʻe ha taha pe ko e hā iá, pea tā ko e meʻa lavanoa. Ko e hā ia? Ko ha tupuʻa.

ʻI he sōsaieti mātuʻaki lea hangatonu ʻo e ʻaho ní, ʻoku hehema ʻa e kakaí ke vakai ki he mate tupuʻá ko e vaʻinga fakakauleka, ka ʻi he kuonga muʻá ko e tupuʻá “naʻe siviʻi ai ʻa e potó,” ko e lau ia ʻa e The Interpreter’s Dictionary of the Bible.​—Fakafehoanaki mo e Palovepi 1:​5, 6.

ʻI he ʻikai te ne fakahā mahino lelei hono finangaló pe taumuʻá, ʻi he taimi ʻe niʻihi kuo hanga ʻe Sihova ʻo fakaʻuliʻulilātai faituʻunga ʻa ʻene ngaahi lea fakaekikité, ʻo ngāueʻaki ʻa e “ngaahi lea fakapoʻupoʻuli” naʻe ala fakahoa pea fakamisiteli, pe ngaahi tupuʻa naʻe fakatupu fifili. (Sāme 78:​2, King James Version; Nomipa 12:​8, The Emphasized Bible) Ko hono moʻoní, lolotonga ko e foʻi lea faka-Hepelū ki he tupuʻá ʻoku ngāueʻaki tuʻo 17 pē ʻi he Tohitapú, ko e ngaahi Konga Tohitapú ʻoku fonu moʻoni ia ʻi he ngaahi tupuʻá mo e ngaahi palōvepí.

Lahi ʻAupito ʻa e Ngaahi Tupuʻa Faka-Tohitapú

Naʻe pehē ko Solomoné naʻá ne malava ke solova ʻo aʻu ki he ngaahi fehuʻi ʻilongataʻa tahá, pe ngaahi tupuʻa, ʻa ia naʻe ʻomi kiate iá. (1 Tuʻi 10:​1, toe sio ki he PM.) Ko e ola moʻoni eni ʻo e poto naʻe foaki mei he ʻOtuá. Kapau ʻoku ʻi ai ha kiʻi moʻoni ʻi he ngaahi līpooti ʻa e kau faihisitōlia motuʻá naʻe foʻi tuʻo taha ʻa Solomone ʻi ha feʻauhi mate tupuʻa mo Tuʻi Hailame ʻo Taiá, ʻoku ngalingali naʻe hoko ia hili ʻa e mole meiate ia ʻa e laumālie ʻo Sihová ko e nunuʻa ʻo ʻene tafoki mei he moʻoní. Naʻe fakahāhā ʻe Fakamaau Samisoni mo ha manako pehē ki he mate tupuʻá. ʻI he taimi ʻe taha, ʻi hono fakaivia ia ʻe he laumālie māʻoniʻoní, naʻe tokonaki ai kiate ia ʻe ha tupuʻa ha faingamālie ke fakatupunga ai ha manavahē ki he loto ʻo e ngaahi fili ʻo e ʻOtuá.​—Fakamaau 14:​12-19.

Kae kehe, ʻoku lahi ʻa e ngaahi tupuʻa faka-Tohitapu ʻoku fekauʻaki hangatonu mo e ngaahi taumuʻa ʻa Sihová. Ko e fakatātaá, fakakaukau angé ki he Senesi 3:15. Ko e kikite ko ení, ʻa ia ʻokú ne fakatoka ʻa e makatuʻunga ki he kaveinga ʻo e Tohitapú, ʻoku hangē ia ʻiate ia pē ha lea fifilingataʻa, ko ha “fakalilolilo toputapu.” (Loma 16:​25, 26, NW) Tuku kehe hono foaki kiate ia ha ngaahi vīsone fakaofo mo ha ngaahi meʻa fakahā, naʻe toe vakai ʻa e ʻapositolo ko Paulá ki he ngaahi tafaʻaki ʻe niʻihi ʻo e taumuʻa ʻa e ʻOtuá ʻi he “maʻali ha misiteli,” pe ko hono ʻuhinga totonú, ko e “ngaahi lea mahinongataʻa.” (1 Kolinito 13:12; 2 Kolinito 12:​1-4) Pea fēfē ʻa e fakamahamahalo ʻikai toe ngata kuó ne ʻātakai ʻa e fika fakamisiteli ko ia ʻo e manu fekaí​—“onongeau ma onongofulu ma ono”​—ʻa ia ʻoku fakaʻasi fakafokifā ʻo ʻikai fakamatalaʻi ʻi he Fakahā 13:18? Ko hai ʻoku malava ke ne solova ʻa e ngaahi tupuʻa fakaʻotua ko ení, pea ko e hā ʻa e taumuʻa ʻoku nau fakahokó?

Ko Hono Vete ʻa e Ngaahi Fakalilolilo Toputapú

Ki he tokolahi ʻo kitautolu, ko e sió ko e meʻa mahuʻinga taha ia ʻi hotau ngaahi ongoʻanga ʻe nimá. Ka ʻikai ha maama, ʻoku meimei taʻeʻaonga ʻa e sio fakaetangatá ia. Te tau meimei kui kitautolu. ʻOku pehē pē mo e ʻatamai fakaetangatá. ʻOkú ne maʻu ʻa e malava fakaofo ke fakahoa ʻa e ngaahi sīpingá, ngāueʻaki ʻa e fakaʻuhingá, pea solova ai ʻa e ngaahi meʻa fifilingataʻá. Kae kehe, ʻoku lahi ange ʻa e meʻa ia ʻoku fiemaʻu ke veteʻaki ʻa e ngaahi fakalilolilo toputapú. Lolotonga ʻe ʻomai nai ʻe he niʻihi kehé ha ngaahi tali ki he ngaahi tupuʻa ʻoku fokotuʻu mai ʻi he Tohitapú, ko honau Tokotaha-Faʻú pē, ʻa Sihova, ʻa e ʻOtua ʻo e māmá, ʻoku lava ke ne fakaeʻa honau ngaahi ʻuhinga ʻoku taumuʻa ki aí.​—1 Sione 1:5.

Ko e meʻa pangó, ʻoku faʻa fuʻu hīkisia mo tauʻatāina ʻa e tangatá ia ke fakatatali kia Sihova ki ha ngaahi tali. ʻI he fieʻilo fakatupunga ʻe he misitelí, ʻoku ʻi ai ʻa e faʻahinga, ʻa ia ʻi heʻenau kumi ki he poto lahi angé kae ʻikai nai ki he moʻoní, kuo nau kumi ai ki he ngaahi tali ʻi tuʻa ia mei he Folofola ʻa e ʻOtuá. Ko e fakatātaá, ko e lotu fakamisiteli faka-Siú mo ʻene Kapalá ʻokú ne fakakaukauʻi ʻa e ʻuhinga fakamēsiki ʻo e ngaahi fika mo e ngaahi mataʻitohi ʻo e ʻalafapeti faka-Hepeluú. Ko e kau Nositika ʻo e senituli hono uá, ʻi he tafaʻaki ʻe tahá, naʻa nau ngāueʻaki ʻa e Ngaahi Konga Tohitapu Faka-Hepeluú mo e Faka-Kalisí ʻi ha feinga ke tatala ʻa e ngaahi ʻuhinga fakaliloliló mei ai.

Kae kehe, ko e kātoa ʻo e ngaahi fekumi peheé, naʻe taki ai pē kinautolu ki he ngaahi ouau fakapanganí pe tui fakatēmenioó pea mamaʻo ai mei he moʻoni fakaʻotuá. ‘Ko e hā, kapau ʻe fonu ʻa e māmaní ʻi he koví,’ ko e fakaʻuhinga ia ʻa e kau Nositiká, ‘tā ko hono Tokotaha-Fakatupú, ʻa Yahweh, ʻe ʻikai lava ke hoko ko ha ʻOtua lelei.’ Ko e fakamulituku lelei taha eni ʻoku lava ke nau ʻomaí? He meʻa mamaha moʻoni ko e fakaʻuhinga fakaetangatá! ʻOku ʻikai ha ofo, ko e ʻapositolo ko Paulá, ʻi heʻene fakafepakiʻi ʻa e ngaahi fakakaukau fakahē ʻa ia naʻe fakatupulekina ki mui ʻe he ngaahi lotu mavahevahe Nositiká, naʻá ne fakatokanga mālohi ʻi heʻene ngaahi tohí: “Ke ʻoua naʻa hulu atu ʻi he meʻa kuo tohi”!​—1 Kolinito 4:6.

Fakaulo ʻa e Māmá ki he “Ngaahi Lea Fakapoʻupoʻuli”

Kae kehe, ko e hā ka faifai ai pea leaʻaki ʻe he ʻOtua ʻo e māmá ha “ngaahi lea fakapoʻupoʻuli”? Ko e natula totonu ʻo ha tupuʻa ko ʻene poleʻi ʻa e fakakaukau mo e ngaahi mafai fakaʻuhinga ʻa ha taha. Ko ia, ʻi heʻene mafola holo ʻi he kotoa ʻo e ngaahi Konga Tohitapú ʻo hangē ha ngaahi fungani ifo ʻi ha foʻi kai lelei moʻoni, ʻoku faʻa ngāueʻaki pē kinautolu ʻi he taimi ʻe niʻihi ke langaʻi ʻa e mahuʻingaʻia ʻa e kau fanongó pe ko e ʻai ʻa e pōpoaki ʻoku fakahaá ke maongo lahi ange. ʻI he ngaahi tuʻunga ko ení, ʻoku faʻa ʻomi ʻa e ngaahi fakamatala ʻi he hili pē iá.​—Isikeli 17:​1-18; Mātiu 18:​23-35.

ʻOku foaki loto-lelei mai ʻe Sihova ʻa e potó kae ʻikai ʻaupito ʻi he ʻai noaʻia. (Semisi 1:​5-8) Fakakaukau atu ki he tohi ʻa Palōvepí, ko ha tānakiʻanga ia ʻo e ngaahi lea lahi ʻoku fifilingataʻa ne fakamānavaʻi ʻa ia ʻoku vakai nai ki ai ʻa e niʻihi ko e ngaahi tupuʻa. Ko hono mahinoʻi kinautolú ʻoku fiemaʻu ʻa e taimi mo e fakalaulauloto. Ka ʻoku toko fiha ʻa e kakai ʻoku nau loto-lelei ke fai ha feingá? Ko e poto ʻoku ʻi aí ʻoku ala maʻu pē ia ʻe he faʻahinga ʻoku nau loto-lelei ke keli ki aí.​—Palovepi 2:​1-5.

Naʻe pehē ʻa hono ngāueʻaki ʻe Sīsū ʻa e ngaahi talanoa fakatātā ke fakaeʻa ai ʻa e anga ʻo e loto ʻo ʻene kau fanongó. Naʻe haʻofia ia ʻe he fuʻu kakai tokolahi. Naʻa nau manako ʻi heʻene ngaahi talanoá. Naʻa nau saiʻia ʻi heʻene ngaahi maná. Ka neongo ia, ko e toko fiha naʻa nau loto-lelei ke liliu ʻenau tōʻonga moʻuí pea muimui kiate iá? He meʻa kehekehe moʻoni ia mo e kau ākonga ʻa Sīsuú, ʻa ia naʻa nau toutou fekumi ke mahinoʻi ʻa e ngaahi akonaki ʻa Sīsuú pea loto-lelei ke siʻaki kinautolu tonu kae hoko ko hono kau muimui!​—Mātiu 13:​10-23, 34, 35; 16:24; Sione 16:​25, 29.

Sio ki he Māmá

“Ko e mahuʻingaʻia ʻi he ngaahi tupuʻá,” ko e lau ia ʻa ha maʻuʻanga fakamatala, “ʻoku hangē ʻoku taimi taha ia mo e ngaahi kuonga ʻoku kamata ai ʻa e potó.” ʻI he ʻahó ni ʻoku tau mātuʻaki monūʻia ke moʻui ʻi he taimi ʻa ia “kuo tūtūʻi ʻa e maama” fakalaumālié ki he kakai ʻa e ʻOtuá. (Sāme 97:11; Taniela 12:​4, 9) ʻE lava ke tau tatali anga-kātaki kia Sihova ke ne fakaeʻa mai ʻene ngaahi taumuʻá ʻo fakatatau ki heʻene taimi-tēpilé? Ko e meʻa mahuʻinga angé, ʻoku tau ngāue leva ke liliu ʻetau moʻuí ʻi he taimi ʻoku tau hoko ai ʻo ʻilo ki he founga ke muimui kakato ange ai ki he finangalo ʻo e ʻOtuá kuo fakaeʻá? (Sāme 1:​1-3; Semisi 1:​22-25) Kapau ʻoku tau fai pehē, ʻe hanga ʻe Sihova ʻo tāpuekina ʻetau ngaahi feingá, koeʻuhí, he hangē tofu pē ko hono fakatonutonu ʻe he matasioʻatá ʻa e sio ʻoku nenefú, ʻe hanga ʻe he laumālie māʻoniʻoní ʻo ʻomi ʻa e ʻata fakaʻofoʻofa kakato ʻo e taumuʻa fakaʻotuá ke ʻasi lelei mai ki he mata ʻo hotau ʻatamaí, ʻo fakamāsila ai ʻetau sio fakalaumālié.​—1 Kolinito 2:​7, 9, 10.

Ko e moʻoni, ʻoku hanga ʻe he ngaahi tupuʻa faka-Tohitapú ʻo fakahīkihikiʻi ʻa Sihova ko e “Tokotaha-Fakaeʻa ʻo e Ngaahi Fakaliloliló.” (Taniela 2:​28, 29, NW) ʻIkai ko ia pē, ʻokú ne toe hoko ko e Tokotaha-Hakule ʻo e ngaahi lotó. (1 Kalonikali 28:9) ʻOku ʻikai totonu ke fakaʻohovale kiate kitautolu ke ʻilo ko hono tatala ʻa e maama ʻo e moʻoni fakaʻotuá kuo faʻa hoko fakalakalaka ia. (Palovepi 4:18; Loma 16:​25, 26) ʻI he ʻikai ke kumi ki he ʻilo ʻo e ngaahi meʻa loloto ʻa e ʻOtuá ʻo fakafou ʻi he fakamisitelí pe poto mamaha ʻo e tangatá, ʻa ia ʻe taki atu pē ki he muná, tau hanga loto-falala atu kia Sihova ko e ʻOtuá ke ne fakaulo mai ʻa e maama ʻo e moʻoní ki heʻene “ngaahi lea fakapoʻupoʻuli,” ʻo fakaʻilo mai ai ʻa ʻene ngaahi taumuʻa fakaofó ki he kau tamaioʻeiki anga-tonú ʻi heʻene taimi kotofá.​—Amosi 3:7; Matiu 24:​25-27.

[Maʻuʻanga ʻo e Tā ʻi he peesi 26]

Biblia Hebraica Stuttgartensia, Deutsche Bibelgesellschaft Stuttgart

    ʻŪ Tohi Faka-Tonga (1987-2026)
    Hū ki Tu‘a
    Hū ki Loto
    • Faka-Tonga
    • Share
    • Sai‘ia
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Makatu‘unga Hono Ngāue‘akí
    • Polisī Fakafo‘ituitui
    • Privacy Setting
    • JW.ORG
    • Hū ki Loto
    Share