ʻOkú Ke Faʻifaʻitaki kia Sihova ʻi he Tokanga ki he Niʻihi Kehé?
“MOU li atu ā hono kotoa ʻo hoʻomou lotomoʻua ki he ʻEne ʻAfio; he ʻoku ne mamahiʻi [pe tokanga kia] kimoutolu.” (1 Pita 5:7) He fakaafe fakalotomāfana moʻoni ia! ʻOku ʻi ai ʻa e tokanga fakafoʻituitui mai ʻa Sihova ko e ʻOtuá ki hono kakaí. ʻOku lava ke tau ongoʻi malu ʻi hono ongo toʻukupú.
ʻOku totonu ke tau fakatupulekina mo fakahāhā ha tokanga anga-ʻofa pehē ki he niʻihi kehé. ʻI heʻetau taʻehaohaoá, ʻoku fiemaʻu ai ke tau tokanga ki he ngaahi tōʻanga ʻe niʻihi ʻi he taimi ʻoku tau fakahāhā ai ʻa e mahuʻingaʻia fakafoʻituitui ʻi he niʻihi kehé. Ki muʻa ke lāulea ki he niʻihi ʻo e ngaahi tōʻanga ko iá, tau sio angé ki he niʻihi ʻo e ngaahi founga ʻa ia ʻoku tokanga ai ʻa Sihova ki hono kakaí.
ʻI hono ngāueʻaki ha tauhi-sipi ko ha fakatātā, naʻe fakamatalaʻi ai ʻe he tokotaha-tohi-saame ko Tēvitá ʻa e tokanga ʻa e ʻOtuá: “Ko hoku tauhi ʻa Sihova; ʻE ʻikai te u masiva. ʻOku ne fakatokoto au he ngaahi toafa lau mukomuka; ʻOku ne taki au ki he ngaahi vai fakanonga. Ko hoku laumalie ʻoku ne fakafoki: . . . ʻIo, neongo ʻete ʻalu pe ʻi he teleʻa ʻoku maluʻaki ai ʻa Mate, ʻe ʻikai te u manavahe ki ha kovi; he ko koe ʻoku ma feohi.”—Sāme 23:1-4.
ʻI heʻene hoko tonu ko ha tauhi-sipí, naʻe ʻiloʻi ʻe Tēvita ʻa e meʻa ʻoku kau ki hono tokangaʻi ʻo ha tākangá. ʻOku maluʻi ʻe he tauhi-sipí ʻene fanga sipí mei he fanga manu fekaí, hangē ko e laione, ulofi mo e pea. ʻOkú ne tauhi ʻa e tākangá ke ʻoua ʻe movete, kumi ki he sipi ʻoku molé, fua ʻa e lami helaʻiá ʻi hono fatafatá pea tokangaʻi ʻa e sipi ʻoku puké mo ia ʻoku laveá. ʻOkú ne fakainu fakaʻaho ʻa e tākangá. ʻOku ʻikai ʻuhinga eni iá ʻoku puleʻi ʻe he tauhi-sipí ʻa e ngaʻunu kotoa pē ʻa e fanga sipí. ʻOku tauʻatāina ʻa e fanga sipí ka ʻoku nau malu.
ʻOku pehē ʻa e tokanga ʻa Sihova ki hono kakaí. Naʻe fakamatala ʻa e ʻapositolo ko Pitá: “ʻA kimoutolu ʻoku leʻohia, he kapuʻi ʻe he mafimafi ʻa e ʻOtua.” ʻI hení, ko e “leʻohia” ʻoku ʻuhinga fakafoʻilea ia ko e “leʻohi maʻu pē.” (1 Pita 1:5) Koeʻuhi ko ʻene tokanga moʻoní, ʻoku leʻohi maʻu pē kitautolu ʻe Sihova, ʻo mateuteu ai pē ke fakaaʻu mai ha tokoni ʻi he taimi pē ʻoku tau kole aí. Kae kehe, naʻe fakatupu kitautolu ʻe Sihova ko e kau tauʻatāina ke fili, ko ia ʻoku ʻikai te ne kaunoa mai ʻi he kotoa ʻo ʻetau ngaahi ngāué mo ʻetau ngaahi filí. ʻE lava fēfē ke tau faʻifaʻitaki kia Sihova ʻi he meʻá ni?
Faʻifaʻitaki ki he ʻOtuá ʻi Hono Tokangaʻi ʻa Hoʻo Fānaú
“Ko e fanau ko e ʻinasi meia Sihova.” Ko ia ai, ʻoku totonu ke maluʻi mo tokangaʻi ʻe he ngaahi mātuʻá ʻenau fānaú. (Sāme 127:3) ʻE kau nai ki ai hono tohoakiʻi hake ʻa e fakakaukau mo e ongoʻi ʻa e fānaú pea fai leva ha tokanga ki ai ʻi he taimi ʻoku fai ai ʻa e feangainga mo kinautolú. Kapau ʻoku feinga ʻa e ngaahi mātuʻá ke puleʻi ʻa e fānaú ʻi heʻenau ngaʻunu kotoa pē, ʻo mātuʻaki tukunoaʻi ʻenau ngaahi fakaʻamú, ʻe hangē ia ha tauhi-sipi ʻokú ne feinga ke puleʻi ʻene fanga sipí ʻaki hono haʻi kinautolu. ʻOku ʻikai ha tauhi-sipi te ne tokangaʻi ʻene fanga sipí ʻi ha founga pehē; pea ʻoku ʻikai foki ke tauhi pehē kitautolu ʻe Sihova.
ʻOku fakahā ʻe Mēlikoa: “ʻI he laui taʻu ko ʻeku meʻa pē ʻoku faʻa tala ki heʻeku fānaú, ‘ʻOku totonu ke mou fai eni’ mo e ‘ʻOku ʻikai totonu ke mou fai ē.’ Naʻá ku tui ko hoku fatongia eni ko ha mātuʻá. Naʻe ʻikai haʻaku lea ʻo fakaongoongolelei, pea hala haʻaku fetuʻutaki moʻoni mo kinautolu.” Neongo ʻe talanoa laulau houa ʻa e taʻahine ʻa Mēlikó ʻi he telefoní mo hono ngaahi kaungāmeʻá, ko e talanoa mo ʻene faʻeé heʻikai pē lōloa ia. “Naʻá ku fakatokangaʻi leva ʻa e faikehekehé,” ko e hoko atu ia ʻa Mēlikó. “ʻI he taimi ʻoku talanoa ai ki hono ngaahi kaungāmeʻá, ʻe ngāueʻaki ʻe heʻeku taʻahiné ʻa e ngaahi fakalea ʻoku hā ai ʻa e kaungāongoʻi, hangē ko e ‘ʻIo, ʻoku ou loto ki ai,’ pe ‘ʻOku pehē pē mo au.’ Naʻá ku kamata ngāueʻaki ha ngaahi fakalea pehē ke tohoakiʻi hake ʻaki ʻa e ongoʻi ʻa ʻeku taʻahiné, pea naʻe vave ʻa e hoko ʻo lōloa ange mo toe lelei ange ʻema ngaahi fetalanoaʻakí.” ʻOku fakamamafaʻi ʻe he meʻá ni ʻa e mahuʻinga ʻo e fetuʻutaki leleí, ʻa ia ʻoku faʻa tafaʻaki ua ʻo ʻikai tafaʻaki taha.
ʻOku fiemaʻu ki he ngaahi mātuʻá ke nau tohoakiʻi hake ʻa e ngaahi ongoʻi mo e holi ʻenau fānaú pea ʻoku fiemaʻu ki he fānaú ke nau mahinoʻi ʻa e ʻuhinga ʻoku hoko ai ʻa e tokanga fakaemātuʻá ko honau leʻohí. ʻOku akonaki ʻa e Tohi Tapú ki he fānaú ke nau talangofua ki heʻenau ngaahi mātuʻá; peá ne fakahā mai leva hono ʻuhingá: “Ka ke monuʻia, pea ke nofo fuoloa ʻi mamani.” (Efeso 6:1, 3) Ko e fānau ko ia ʻoku nau tuipau mālohi ki he ngaahi ʻaonga ʻo e anga-nofó ʻoku nau ʻiloʻi ʻoku faingofua ange ai ke talangofua.
ʻI he Tokangaʻi ʻa e Tākanga ʻa Sihová
Ko e tokanga anga-ʻofa ʻa Sihová ʻoku tapua mai ia ʻi he fakatahaʻanga Kalisitiané. ʻI hono tuʻunga ko e ʻUlu ʻo e fakatahaʻangá, ʻoku fakahinohinoʻi ʻe Sīsū Kalaisi ʻa e kau mātuʻá ke nau tokangaʻi ʻa ʻene tākangá. (Sione 21:15-17) Ko e foʻi lea faka-Kalisi ki he ʻovasiá ʻoku felāveʻi ia mo ha foʻi veape ko hono ʻuhingá ko e “siofi tokanga.” ʻI hono fakamamafaʻi ʻa e founga ʻoku totonu ke fai ai ení, ʻoku fakahinohino mai ʻe Pita ki he kau mātuʻá: “ʻE, mou fei mo tauhi ʻa e fanga sipi ʻa e ʻOtua ʻoku ʻiate kimoutolu, ʻo ʻoua naʻa fai fakakoloto hono leʻohi, ka ʻi he loto fiefai ʻi he funga ʻo e finangalo ʻo e ʻOtua; ʻo ʻikai ko e sio paʻanga ʻuli, ka ʻi he ʻofa ki he ngaue; pea ʻoua te mou fakafieʻeiki ki he ngaahi potungaue, kae hoko ko e faʻifaʻitakiʻanga ki he fanga sipi.”—1 Pita 5:2, 3.
ʻIo, ko e ngāue ʻa e kau mātuʻá ʻoku hangē ia ko e ngāue ʻa e kau tauhi-sipí. Ko e kau mātuʻa Kalisitiané ʻoku fiemaʻu ke nau tokangaʻi ʻa e faʻahinga ʻoku puke fakalaumālié pea fakatonutonu kinautolu koeʻuhi ke tapua atu ʻi heʻenau moʻuí ʻa e ngaahi tuʻunga māʻoniʻoní. ʻOku fakafatongiaʻaki ʻa e kau mātuʻá ki hono fokotuʻutuʻu maau ʻa e ngaahi ngāue ʻa e fakatahaʻangá, ʻi hono fai ʻa e ngaahi fokotuʻutuʻu ki he ngaahi fakatahá, pea tauhi maʻu ʻa e tuʻunga maau ʻi he fakatahaʻangá.—1 Kolinito 14:33.
Kae kehe, ko e ngaahi lea ʻa Pita ʻi ʻolungá, ʻoku fakahanga ai ʻetau tokangá ki ha fakatuʻutāmaki—ʻa ia ko e “fakafieʻeiki” ʻa e kau mātuʻá ki he fakatahaʻangá. Ko ha laka ʻe taha ki he tafaʻaki ko iá ko hano fokotuʻu ʻe ha mātuʻa ia ha ngaahi tuʻutuʻuni ʻoku ʻikai fiemaʻu. Koeʻuhi ko ha ongoʻi mālohi ʻo e fatongia ke maluʻi ʻa e tākangá, ʻe hoko nai ai ha mātuʻa ia ʻo fuʻu tōtuʻa. ʻI ha fakatahaʻanga ʻe taha ʻi he Hahaké, naʻe fokotuʻu ai ʻe he kau mātuʻá ha ngaahi tuʻutuʻuni ki he founga ke lea fakafeʻiloaki ai ki he niʻihi kehe ʻi he Fale Fakatahaʻangá—hangē ko ia ko hai ʻoku totonu ke ʻuluaki leá—ʻi heʻenau tui ko e muimui ʻi he ngaahi tuʻutuʻuni ko ení ʻe tokoni ia ki he melino ʻa e fakatahaʻangá. Neongo ko e taumuʻá ʻoku ʻikai ha veiveiua naʻe lelei, naʻe faʻifaʻitaki nai ʻa e kau mātuʻa ko iá ki he anga ʻo e tokanga ʻa Sihova ki hono kakaí? ʻOku hā mahino, ko e anga ʻo e fakakaukau ʻa e ʻapositolo ko Paulá naʻe tapua mai ia ʻi heʻene ngaahi leá: “Ka ʻoku ʻikai ko ʻeku pehe ʻoku ʻamautolu ke pule ki hoʻomou tui: kae kehe ko e kau tokoni pe kimautolu ki he langaʻi ʻo hoʻomou fiefia. Seuke, ko e meʻa ki he tui ʻoku mou tuʻu.” (2 Kolinito 2:2 [2Ko 1:24, PM]) ʻOku falala ʻa Sihova ki hono kakaí.
Tānaki atu ki he fakaʻehiʻehi mei hono fokotuʻu ha ngaahi tuʻutuʻuni ʻoku ʻikai hano makatuʻunga Fakatohitapú, ko e kau mātuʻa tokangá ʻoku totonu ke nau fakahāhā ʻenau tokanga moʻoní ʻaki ʻa e ʻikai fakahā ʻa e ngaahi fakamatala fakapulipulí. ʻOku nau tokanga ki he fakatokanga fakaʻotua: “Oua naa fakaha ha tala fakalilolilo ki ha taha kehe.”—Palovepi 25:9, PM.
Naʻe fakatatau ʻe he ʻapositolo ko Paulá ʻa e fakatahaʻanga ʻo e kau Kalisitiane paní ki he sino fakaetangatá: “Naʻe ngaohi ʻe he ʻOtua ʻa e sino ke hohoamalie, . . . koeʻuhi ke ʻoua naʻa ai ha mavahevahe ʻi he sino; ka ke tatau ʻa e fetokangaʻaki ʻa e ngaahi kupu.” (1 Kolinito 12:12, 24-26) Ko e fakalea faka-Kalisi ki he “tatau ʻa e fetokangaʻaki” ʻoku ʻuhinga fakafoʻilea ia ‘ʻoku totonu ke felotohohaʻaʻaki.’ Ko e kau mēmipa ʻo e fakatahaʻanga Kalisitiané ʻoku totonu ke nau femahuʻingaʻiaʻaki.—Filipai 2:4.
ʻE lava fēfē ke fakahāhā ʻe he kau Kalisitiané ʻoku nau ‘felotohohaʻaʻaki’? ʻOku lava ke nau fakahaaʻi ʻenau tokanga ki he ngaahi mēmipa kehe ʻo e fakatahaʻangá ʻi heʻenau ngaahi lotú pea ʻi hono ʻoatu ʻa e tokoni ʻaonga ki he faʻahinga ʻoku masivá. ʻOku tokoni eni ke ʻohake ai ʻa e lelei ʻi he niʻihi kehé. Fakakaukau atu ki he anga hono tokoniʻi ʻo Tatātaka ʻe he tokanga anga-ʻofa peheé. ʻI he taimi ne papitaiso ai ia ʻi hono taʻu 17, ko ia pē ʻi hono fāmilí naʻe tauhi kia Sihová. ʻOkú ne fakamatala: “Naʻe faʻa fakaafeʻi maʻu pē au ʻe ha fāmili ʻi he fakatahaʻangá ke mau kai haka mo feohi. Naʻá ku afe maʻu pē ʻi honau ʻapí ʻi he meimei pongipongi kotoa ʻi heʻeku ʻalu ki he akó ke mau lāulea fakataha mo kinautolu ki he konga Tohi Tapu ʻo e ʻahó. Naʻá ku maʻu ai ʻa e faleʻi ki he founga ke fekuki ai mo e ngaahi palopalema ʻi he ʻapiakó, pea naʻa mau lotu fakataha ki he meʻa ko iá. Mei he fāmili ko ení, naʻá ku ako ai ʻa e laumālie ʻo e foakí.” ʻOku ngāueʻaki ʻe Tatātaka he taimí ni ʻa e meʻa kuó ne akó ʻaki ʻene ngāue ʻi he taha ʻo e ngaahi ʻōfisi vaʻa ʻo e Kau Fakamoʻoni ʻa Sihová.
Naʻe fakatokanga ʻa e ʻapositolo ko Paulá fekauʻaki mo ha tōʻanga makehe fekauʻaki mo hono fakahāhā ʻa e mahuʻingaʻia ʻi he niʻihi kehé. Naʻá ne lave ki he finemātuʻa ʻe niʻihi kuo nau hoko ko e kau “faʻa lau, mo kaunoa, ʻo talanoaʻaki ʻa e ngaahi meʻa naʻe totonu ke ʻoua ʻe lau.” (1 Timote 5:13) Lolotonga ʻoku tau mahuʻingaʻia totonu ʻi he niʻihi kehé, kuo pau ke tau tokanga ke ʻoua te tau aʻu ki he tuʻunga ʻo e kaunoa ʻi heʻenau ngaahi meʻa fakafoʻituituí. Ko e mahuʻingaʻia tōtuʻa ʻi he niʻihi kehé ʻoku lava ke hā tonu ia ʻi he ‘talanoaʻaki ʻa e ngaahi meʻa naʻe totonu ke ʻoua te tau lau ki ai,’ hangē ko hono fai ha ngaahi lea fakaanga.
ʻOku lelei ke tau manatuʻi ʻoku kehekehe nai ʻa e kau Kalisitiané ʻi he anga ʻenau fokotuʻutuʻu ʻenau ngaahi meʻa fakafoʻituituí, meʻa ʻoku nau fili ke kaí mo e faʻahinga mālōlō lelei ʻoku nau filí. ʻI loto ʻi he ngaahi fakangatangata ʻoku fakahaaʻi mai ʻe he ngaahi tefitoʻi moʻoni Fakatohitapú, ʻoku tauʻatāina ʻa e tokotaha taki taha ke ne fili ʻa e meʻa te ne faí. Naʻe ekinaki ʻa Paula ki he kau Kalisitiane Lomá: “ʻOua naʻa tau toe fefakaangaʻaki: . . . Tau nofo ki he ngaahi meʻa ʻoku kau ke fakamelino, mo e ngaahi meʻa ʻoku kau ki heʻetau fefaiʻaki hotau langa hake.” (Loma 14:13, 19) Ko ʻetau fetokangaʻaki moʻoni ʻi he fakatahaʻangá ʻoku totonu ke fakahāhā ia, ʻikai ʻi he kaunoa ʻi he ngaahi meʻa ʻa e niʻihi kehé, ka ʻi heʻetau mateuteu ke tokoní. ʻI heʻetau fetokangaʻaki ʻi he founga ko ení, ʻoku tupu ʻāfaʻafa ai ʻa e ʻofá mo e fāʻūtahá ʻi he fāmilí pea ʻi he fakatahaʻangá.
[Fakamatala ʻi lalo]
a Kuo fetongi ʻa e ngaahi hingoa ʻe niʻihi.
[Fakatātā ʻi he peesi 19]
Tohoakiʻi hake ʻa e fakakaukau mo e ongoʻi ʻa hoʻo fānaú ʻaki ʻa e fakaongoongolelei mo e kaungāongoʻi