Ko e Hā ʻa e Puleʻanga ʻo e ʻOtuá?
KO E HĀ ʻa e kaveinga ʻo e malanga ʻa Sīsuú? Fakatatau ki he lea ʻa Sīsuú tonu, ko e Puleʻanga ʻo e ʻOtuá. (Luke 4:43) ʻI he taimi naʻe fanongo ai ʻa e kakaí ki heʻene leá, ʻoku pau naʻa nau fanongo ai ki he ngaahi fakamatala lahi ʻo kau ki he Puleʻanga ko iá. Naʻa nau puputuʻu pe moʻutāfuʻua ai? Naʻa nau ʻeke kiate ia pe ko e hā ʻa e Puleʻangá? ʻIkai. ʻOku ʻikai hiki ʻe he ngaahi Kōsipelí ha ngaahi fehuʻi pehē. Ko ia ai, naʻe maheni nai ʻa e kakai ko iá mo e tui fekauʻaki mo e Puleʻanga ʻo e ʻOtuá?
Ko hono moʻoní, ko e Tohi Tapu motuʻa naʻe vakai ʻa e kau Siú ʻoku māʻoniʻoní naʻe fakamatalaʻi ai ʻa e Puleʻanga ko iá, ʻo ne fakahaaʻi ʻi he kupuʻi lea māʻalaʻala mo pau pe ko e hā ia pea mo e meʻa te ne fakahokó. ʻI he ʻahó ni, ʻoku lava ke tau ako ʻa e toe meʻa lahi ange fekauʻaki mo e Puleʻangá ʻi he founga tatau—ʻaki hono ngāueʻaki ʻa e Tohi Tapú. Tau lāulea angé ki he ngaahi foʻi moʻoni ʻe fitu ʻoku akoʻi mai ʻe he Tohi Tapú kia kitautolu fekauʻaki mo e Puleʻangá. Ko e ʻuluaki foʻi moʻoni ʻe tolú naʻe ʻosi maʻu ia ʻe he kau Siu ʻo e ʻaho ʻo Sīsuú pea ki muʻa ange ai. Ko e tolu hono hokó naʻe fakaeʻa ia ʻe Kalaisi pe ko ʻene kau ʻapositoló lolotonga ʻa e ʻuluaki senitulí. Ko e fakaʻosí kuo hoko ʻo hā mahino ia ʻi hotau taimí.
1. Ko e Puleʻanga ʻo e ʻOtuá ko ha founga-pule moʻoni, ʻa ia ʻe tuʻu ʻo taʻengata. Ko e ʻuluaki kikite ʻi he Tohi Tapú naʻe fakahaaʻi ai ʻe ʻomai ʻe he ʻOtuá ha tokotaha faifakahaofi ki he faʻahinga faitōnunga ʻo e tangatá. ʻI hono ui ko e “hako,” ko e Tokotaha ko ení te ne fakangata ʻa e ngaahi palopalema kotoa pē naʻe kamata ʻi he angatuʻu ʻa ʻĀtama, ʻIvi mo Sētané. (Senesi 3:15) Ki mui ʻaupito, naʻe tala ai ki he tuʻi faitōnunga ko Tēvitá ha meʻa fakalotomāfana fekauʻaki mo e “hako” pe Mīsaia ko ení. Te ne pule ki ha Puleʻanga. Ko e Puleʻangá ni ʻe kehe ia mei he puleʻanga kotoa pē. ʻE tuʻu maʻu ia ʻo taʻengata.—2 Samiuela 7:12-14.
2. ʻE fakaʻauhamālie ʻe he Puleʻanga ʻo e ʻOtuá ʻa e founga-pule fakaetangata kotoa pē. Naʻe ʻoange ki he palōfita ko Tanielá ha vīsone ʻa ia naʻá ne sio ai ki ha hokohoko ʻo e ngaahi puleʻanga hau ʻi he māmaní, ʻo lele mai ʻi he hisitōliá ʻo aʻu mai ki hotau taimí tonu. Fakatokangaʻi ʻa e tumutumu fakafiefia ʻo e vīsone ko iá: “ʻI he taimi ʻo e ngaahi tuʻi [fakaetangata fakamuimui] ko ia, ko e ʻOtua ʻo Langi te ne fokotuʻu ha puleʻanga ʻe ʻikai fulihi ʻo taʻengata; pea ko hono pule ʻe ʻikai tuku ki ha kakai kehe: ka te ne laiki mo fakaʻauha ʻa e ngaahi puleʻanga ko ia, kae tuʻu pe ia ʻo taʻengata.” Ko ia ko e ngaahi puleʻangá, pe founga-pule kotoa ʻo e māmani ko ení—mo ʻenau ngaahi taú, fakafeʻātungiá mo e kākaá—ʻe fakaʻauha ʻo taʻengata. Hangē ko ia ʻoku fakahaaʻi ʻi he kikite ʻa Tanielá, ko e Puleʻanga ʻo e ʻOtuá ʻe vavé ni ke ne puleʻi ʻa e māmaní kotoa. (Taniela 2:44, 45) Ko ha meʻa mātuʻaki moʻoni ia pea ko e founga-pule pē ia ʻe taha ʻe toé.a
3. ʻE fakangata ʻe he Puleʻanga ʻo e ʻOtuá ʻa e ngaahi taú, puké, hongé, naʻa mo e maté tonu. Ko e ngaahi kikite Fakatohitapu fakalotomāfaná ʻoku fakahaaʻi ai ʻa e meʻa ʻe fai ʻe he Puleʻanga ʻo e ʻOtuá ʻi heni ʻi he māmaní. Ko e founga-pule ko iá te ne fakahoko ʻa e meʻa kuo ʻikai ʻaupito fai pe lava ke fai ʻe he ngaahi kautaha fakaetangatá ʻi ha taimi. Fakaʻuta atu—ko e ngaahi meʻataú kotoa ʻe fakaʻauha ʻo taʻengata! “ʻOku ne lolololo ʻa e ngaahi tau ʻo aʻu ki he ngataʻanga ʻo mamani.” (Sāme 46:9) Heʻikai toe ʻi ai ha kau toketā, ngaahi falemahaki pe faʻahinga mahaki pē. “ʻOku ʻikai ha nofo ai te ne pehe, ʻOku ou mahaki.” (Aisea 33:24) Heʻikai toe ʻi ai ha ngaahi honge, ngaahi nounou fakameʻatokoni, fasimanava pe fiekaia. “Ke mafola mai ʻa e koane ʻi he fonua.” (Sāme 72:16) Heʻikai toe ʻi ai ha ngaahi putu, ngaahi ʻā-pō, ngaahi faʻitoka, ngaahi fale mate pe ko e mamahi ʻoku fakatupunga ʻe he ngaahi meʻa ko iá. Ko e maté, ʻa hotau fili taʻeufí, ʻe faifai pē ʻo mole atu. Ko e ʻOtuá “te ne folofua ʻa mate ʻo taʻengata; pea ko Atonai Sihova te ne holoholo ʻa e loʻimata mei he mata fuape.”—Aisea 25:8.
4. Ko e Puleʻanga ʻo e ʻOtuá ʻoku ʻi ai hono Pule kuo fili ʻe he ʻOtuá. Ko e Mīsaiá naʻe ʻikai te ne fokotuʻu pē ʻe ia ia, pea kuo ʻikai ke fili ia ʻe he faʻahinga taʻehaohaoa ʻo e tangatá. Kuo fili ia ʻe Sihova ko e ʻOtuá tonu. Ko e ongo hingoa fakalakanga ko ia ko e Mīsaia mo e Kalaisí ʻoku fakahaaʻi ai ʻa e meʻa ko iá. Ko e ongo foʻi leá fakatouʻosi ʻoku ʻuhingá ko e “Tokotaha Pani.” Ko ia ko e Tuʻi ko ení ʻoku pani ia, pe fakanofo ki hono lakanga makehé ʻe Sihova. ʻOku folofola ʻa e ʻOtuá fekauʻaki mo ia: “Vakai ko ʻeku sevaniti é, ʻa ia ʻoku ou pukepuke; ʻa ʻeku pele, ʻa ia ʻou hoifua ai ʻeku moʻui: te u ʻai hoku laumalie kiate ia; te ne fakahoko ki he Senitaile ʻa e fai fakamaau.” (Aisea 42:1; Mātiu 12:17, 18) Ko hai ha toe taha ʻokú ne ʻiloʻi lelei ange ʻi hotau Tokotaha-Fakatupú ʻa e faʻahinga Pule ʻoku tau fiemaʻú?
5. Ko e Pule ʻo e Puleʻanga ʻo e ʻOtuá kuó ne fakahāhā ʻa ʻene tāú ʻi he ʻao ʻo e faʻahinga ʻo e tangatá kotoa. Ko Sīsū ʻo Nasaletí naʻe fakamoʻoniʻi ko ia ʻa e Mīsaia naʻe tomuʻa talá. Naʻe ʻaloʻi ia ʻi he laine fakafāmili ne fili ʻe he ʻOtuá. (Senesi 22:18; 1 Kalonikali 17:11; Mātiu 1:1) ʻI heʻene ʻi māmaní, naʻá ne fakahoko ai ʻa e ngaahi kikite lahi fekauʻaki mo e Mīsaiá ʻa ia naʻe hiki ʻi he ngaahi senituli ki muʻa angé. Naʻe toe fakahaaʻi ia mei hēvani ko e Mīsaiá. ʻO anga-fēfē? Sai, naʻe folofola hifo ʻa e ʻOtuá mei hēvani, ʻo fakahaaʻi ia ko Hono ʻAló tonu; naʻe fakahaaʻi ʻe he kau ʻāngeló ʻa Sīsū ko e Mīsaia ia naʻe tomuʻa talá; pea naʻe fakahoko ʻe Sīsū ʻa e ngaahi mana—ʻo faʻa fai ia ʻo sio tonu ai ʻa e lauingeau pe naʻa mo e laui afe—ʻa ia ne hā mahino ko e mālohi ia ʻo e ʻOtuá.b Naʻe toutou fakahaaʻi ʻe Sīsū ʻa e faʻahinga Pule te ne fakahokó. Naʻá ne maʻu ʻo ʻikai ngata pē ʻi he mālohí ka ko e holi foki ke tokoniʻi ʻa e kakaí. (Mātiu 8:1-3) Naʻá ne taʻesiokita, manavaʻofa, loto-toʻa mo anga-fakatōkilalo. Ko e fakamatala ki heʻene moʻui ʻi he māmaní ʻoku ʻi he Tohi Tapú ia ke lau ʻe he tokotaha kotoa.
6. Ko e Puleʻanga ʻo e ʻOtuá ʻoku ʻi ai ʻa e kaungāpule ʻe toko 144,000 fakataha mo Kalaisi. Naʻe pehē ʻe Sīsū ʻe pule ʻa e niʻihi kehe fakataha mo ia ʻi hēvani, ʻo kau ai ʻene kau ʻapositoló. Naʻá ne ui ʻa e kulupú ni ko e “fanga sipi toko siʻi.” (Luke 12:32) Ki mui ai, naʻe tala ki he ʻapositolo ko Sioné ko e fanga sipi toko siʻi ko ení ʻe toko 144,000 fakakātoa. Te nau maʻu ha ngāue fakafiefia ʻi hēvani, ʻi he pule fakataha mo Kalaisi ko e ngaahi tuʻi mo e kau taulaʻeiki.—Fakahā 5:9, 10; 14:1, 3.
7. Ko e Puleʻanga ʻo e ʻOtuá ʻa ia ʻoku pule ʻi hēvani he taimi ní, ʻoku mateuteu ke kamata ʻene pulé ki he māmaní kotoa. Ko e foʻi moʻoni fakaʻosi ko ení ʻa e taha ʻo e moʻoni fakafiefia taha ʻoku lava ke tau akó. ʻOku ʻomai ʻe he Tohi Tapú ʻa e fakamoʻoni lahi fau kuo foaki kia Sīsū ʻa hono mafai ko e Tuʻi ʻi hēvaní. ʻOkú ne pule ai he taimí ni, ʻi hotau taimí ni tonu, pea kuo vavé ni ke ne fakaaʻu ʻene pulé ki he māmaní kotoa ʻo fakahoko ʻa e ngaahi kikite fisifisimuʻa kuo tau ʻosi lave ki aí. Ka ʻoku lava fēfē ke tau fakapapauʻi ʻoku pule he taimí ni ʻa e Puleʻanga ʻo e ʻOtuá? Pea ʻe kamata ʻafē ʻa ʻene pule mai ki he māmaní?
[Fakamatala ʻi lalo]
a Ko e ngaahi kikite hangē ko ení ʻoku fakahaaʻi ai ko e Puleʻanga ʻo e ʻOtuá ʻoku ʻikai ko ha meʻa ia ʻi hotau lotó, hangē ko ia kuo akoʻi ki he tokolahi. Sio ki he kupu “ʻEke ʻe he Kau Lautohí,” ʻi he peesi 13.
b Ko e fakatātaá, sio ki he Mātiu 3:17; Luke 2:10-14; Sione 6:5-14.