Fakamanatu Akoʻanga Fakafaifekau Fakateokalati
Fakamanatu taʻesio ki ha tohi ʻi he ngaahi fakamatala naʻe vaheʻi ke fai ʻi he Akoʻanga Fakafaifekau Fakateokalatí ki he ngaahi uike ʻo Sepitema 7 ki Tīsema 21, 1998. Ngāueʻaki ha lauʻipepa kehe ke tohi ki ai ʻa e ngaahi tali ki he lahi taha ʻo e ngaahi fehuʻi te ke lava ʻo tali ʻi he taimi ʻoku vaheʻi maí.
[Fakatokangaʻi: Lolotonga ʻa e fakamanatu tohinimá, ko e Tohitapú pē ʻe lava ke ngāueʻaki ke tali ha fehuʻi. Ko e ngaahi maʻuʻanga fakamatala ʻoku hoko mai he ngaahi fehuʻí, ko e ʻai pē ia ki hoʻo fekumi fakafoʻituituí pē. Ko e ngaahi fika ʻo e pēsí mo e palakalafí ʻoku ʻikai ke ʻasi nai ia ʻi he ngaahi maʻuʻanga fakamatala kotoa ki he Taua Leʻo.]
Tali Moʻoni pe Loi ki he ngaahi fakamatala taki taha ʻoku hoko haké:
1. Ko e “mea foaki” ʻi he 2 Timote 1:6 (PM), ʻoku lau ia ki he malava ke lea ʻi he ngaahi lea kehekehe ʻa ia ne ʻoange kia Tīmote fakafou ʻi he ngāue ʻa e laumālie māʻoniʻoni ʻo e ʻOtuá. [Lau Tohitapu fakauike; sio ki he w85-E 5/1 p. 16 pal. 15.]
2. Ko ha Kalisitiane matuʻotuʻa ʻokú ne ‘akoʻi hono ngaahi ongoʻangá ke sivi ʻa e leleí mo e koví’ ʻaki ʻa e tōʻonga ko hono ngāueʻaki ʻo ha ʻilo pē ʻokú ne maʻu ʻi he Folofola ʻa e ʻOtuá. (Hep. 5:14) [Lau Tohitapu fakauike; sio ki he w85-E 6/15 p. 9 pal. 7.]
3. Ko e moʻoniʻi meʻa ko ia ko Sihova “ʻoku ne fakahopo ʻene laʻā ki he kovi mo e lelei, pea ʻoku ne fakaʻuha ki he faitotonu mo e faihala” ʻoku fakahaaʻi ai ko e kotoa ʻo ʻene feangainga mo e fāmili ʻo e tangatá, kuo fakahāhaaʻi hokohoko ai ʻe Sihova ʻa e taʻefilifilimānako. (Mt. 5:45) [w96-E 11/15 p. 25 pal. 7]
4. Ko e tokotaha tohi Tohitapu ko Sēmisí ko e Sēmisi tatau ai pē ia naʻe lea maʻá e “kau abosetolo moe mātua” ʻi he taimi ʻo e fili fekauʻaki mo e kamú. (Ng. 15:6, 13, PM; Sem. 1:1) [si p. 248 pal. 2-3]
5. Neongo ʻoku fakamatala ʻi he 1 Pita 5:13 naʻe ʻi Pāpilone ʻa Pita ʻi he taimi naʻá ne hiki ai ʻene ʻuluaki tohí, ʻoku fakahā ʻe he fakamoʻoní ko e hingoa Pāpiloné ko ha lave fakapulipuli ia ki Loma. [si p. 251 pal. 4]
6. Ko e kupuʻi lea “tuʻunuku mai ʻa Fiekalaisi” ʻi he 1 Sione 2:18 ko e lau ia ki he tokotaha ʻe taha. [Lau Tohitapu fakauike; sio ki he rs p. 32 pal. 3.]
7. Ko e fekau ʻi he 2 Sione 10 ke ʻoua ʻe tali ki hoto ʻapí pe fakafeʻiloaki ki he faʻahinga ʻe niʻihí ʻoku ʻuhinga pē ia ki he faʻahinga ʻoku nau pouaki ʻa e ngaahi tokāteline loí. [Lau Tohitapu fakauike; sio ki he w85-E 7/15 p. 30 pal. 1-3.]
8. Ko e tohi ʻa Fakahaá ʻoku fokotuʻu fakamuimui taha ia ʻi he Tohitapú koeʻuhi he ko e tohi fakamuimui taha ia naʻe tohi ʻe he ʻapositolo ko Sioné. [si p. 263 pal. 1]
9. ʻOku fakamatalaʻi totonu ʻi he Fakahā 13:11-15 ʻa e founga ʻo e hoko ʻa e Mafai Fakaemāmani Pilitānia-ʻAmeliká ko e poupou tefito mo e foaki-ivi ia fakatouʻosi ki he Kautaha ʻa e Ngaahi Puleʻangá pea ki hono fetongí ʻa e Ngaahi Puleʻanga Fakatahatahá. [Lau Tohitapu fakauike; sio ki he w89 1/1 p. 20 pal. 3.]
10. Koeʻuhi ʻoku fakangofua ʻe he Tohitapú ʻa hono inu ʻo e ngaahi inu ʻolokaholó, ʻe taau leva ai ke fakaʻatā ʻa e ngaahi anga mo e talatukufakaholo fakafonuá ke ne tuʻutuʻuni ʻa e lahi ʻo e meʻa ke inú. (Sāme 104:15) [w96-E 12/15 p. 27 pal. 5]
Tali ʻa e ngaahi fehuʻi ko ʻení:
11. Ko e hā ʻa e ʻuhinga ʻo e pehē kuo pau ki ha ʻovasia ke ʻoua ʻe “faʻa ta”? (Tai. 1:7) [Lau Tohitapu fakauike; sio ki he w91 4/1 p. 19 pal. 21.]
12. ʻOmai ʻa e ʻuhinga ʻe ua ʻoku ʻai ai ʻe Sihova ʻa e foakí ko ha konga ia ʻo e lotu moʻoní. [w96-E 11/1 p. 29 pal. 3-6; p. 30 pal. 3]
13. Ko e hā ʻa e ʻuhinga ʻa Sīsū ʻi heʻene pehē, “Naʻe ʻikai te ke tangi ki ha feilaulau pe ha foaki”? (Hep. 10:5) [Lau Tohitapu fakauike; sio ki he w96 7/1 p. 24 pal. 3.]
14. ʻE lava fēfē ke ‘ikuna ʻa mamani’ ʻe he kau Kalisitiané? (1 Sione 5:3, 4) [si p. 258 pal. 12].
15. Ko e hā ʻoku kau ki he lea ʻa Pita ke ‘tauhi maʻu ʻi he fakakaukaú ʻa e ʻaho ʻo Sihová’? (2 Pita 3:12) [Lau Tohitapu fakauike; sio ki he w97 9/1 p. 28 pal. 2.]
16. Ko e hā ʻa e ngaahi foʻi lea tefito ʻi he 1 Sione 2:2 ʻokú ne tokoniʻi kitautolu ke tau fakapapauʻi ʻa e kulupu ʻe ua ʻoku maʻu ʻaonga mei he pekia fakaefeilaulau ʻa Sīsuú? [Lau Tohitapu fakauike; sio ki he w90 8/1 p. 12 pal. 11.]
17. ʻI he fehoanaki mo e Fakahā 1:7, ʻe anga-fēfē ʻa e sio ʻa e faʻahinga naʻa nau hokaʻi ʻa Sīsuú kiate ia “ʻoku ne hoko mai mo e ngaahi ʻao”? [Lau Tohitapu fakauike; sio ki he br1 p. 59 pal. 7.]
18. Neongo naʻe fakamoleki ʻe Sīsū Kalaisi ʻa e taʻu ʻe tolu mo e konga ʻi he malanga he lotolotonga ʻo e kau ʻIsilelí, ko e hā naʻe talitekeʻi ai ia ʻe he tokolahi ʻi hono tuʻunga ko e Mīsaiá? [w96-E 11/15 p. 29 pal. 1, 6; p. 30 pal. 3]
19. ʻI he Fakahā 13:1, 2, ko e hā ʻoku feʻungamālie ai ʻa hono fakatātaaʻi ʻa e ngaahi puleʻanga fakaemāmaní ko “ha manu fekai”? [Lau Tohitapu fakauike; sio ki he w89 4/1 p. 22 pal. 17.]
20. Ko hai ʻoku fakafofongaʻi ʻe he “mātua e toko uofulu ma toko fa” ʻi he Fakahā 4:4, pea ko e hā ʻoku fakamanatu mai kiate kitautolu ʻe honau “kalauni” mo e “ngaahi taloni”? [Lau Tohitapu fakauike; sio ki he w95 11/1 p. 11 pal. 17.]
Fakakakato ʻa e ngaahi fakamatala ko ʻení ʻaki ha foʻi lea pe kupuʻi lea ʻoku totonú:
21. Ko e tohi hono ua ʻa Paula kia Tīmoté naʻe tohi ia mei ․․․․․․․․ ʻi he taʻu ․․․․․․․․ pea ngalingali naʻe kei ʻi ․․․․․․․․ pē ʻa Tīmote. [si p. 237 pal. 3]
22. Ke lele ʻi he lova kuo fokotuʻu mai kiate kitautolú, ʻoku fiemaʻu ke tau huʻihuʻi ʻa e fakamamafa kotoa pē pea mo e ․․․․․․․․ ʻokú ne maʻungofua kitautolú, ʻa ia ko e ․․․․․․․․ [Lau Tohitapu fakauike; sio ki he w98 1/1 p. 24 pal. 15.]
23. ʻI he 2 Pita 1:5-8, ʻoku fokotuʻu mai ai ʻe Pita ʻa e ․․․․․․․․ ke langa hake ai ʻa e ngaahi ʻulungaanga fakaʻotua ʻa ia te ne taʻofi kitautolu mei he hoko ʻo ․․․․․․․․ pe ․․․․․․․․ [si p. 255 pal. 9]
24. ʻI he Fakahā 6:1-8, ko e tokotaha heka ʻo e hoosi kulokulá ʻokú ne fakahaaʻi ʻa e ․․․․․․․․ ko e tokotaha heka ʻo e hoosi ʻuliʻulí ʻokú ne fakahaaʻi ʻa e ․․․․․․․․ ko e heka ʻa mate he hoosi teá, ʻokú ne fakaʻilongaʻi ʻa e ․․․․․․․․ koeʻuhi ko e mahaki fakaʻauhá mo e ngaahi meʻa kehe. [Lau Tohitapu fakauike; sio ki he w86-E 1/15 p. 3 puha.]
25. Naʻe hā mahino ʻi he ․․․․․․․․ ki muʻa ʻia Kalaisí naʻe kamata ke ngāueʻaki ʻe he kau Siú ʻa e akonaki ʻo e ․․․․․․․․ mei he kau Kalisí. [w96-E 8/1 p. 6 pal. 2-3]
Fili ʻa e tali ʻoku tonú ʻi he ngaahi fakamatala taki taha ʻi laló:
26. Lolotonga ʻa e ʻuluaki tuku pilīsone ʻo Paula ʻi Lomá, ko (ʻŌnesifolo; ʻOnesema; ʻŌnani), ko ha pōpula hola mei he fale ʻo (Filipe; Fēsito; Filimone), naʻe ʻi he lotolotonga ʻo e faʻahinga ko ia naʻa nau fanongo ki heʻene malangá. [si p. 241 pal. 2]
27. Ko e tohi ʻe Paula ʻa e tohi ki he kau Hepeluú ʻoku poupouʻi ia ʻaki ʻa e fakamoʻoni (ʻi tuʻa; ʻi loto; fakaemāmani), hangē ko ia ko e ʻi (Sipeini; Kēliti; ʻĪtali) ʻa Paulá pea ʻi heʻene feohi mo (Tīmote; Taitusi; Sēmisi). [si p. 243 pal. 3]
28. ʻI he Hepelu 11:10, ko e “kolo ʻoku oʻona ʻa e ngaahi tuʻunga” ko ha lave ia ki he (toe langa ʻo Selusalemá; kolo ʻoku lave ki ai ʻi he Isikeli 48:35; Puleʻanga faka-Mīsaiá). [si p. 247 pal. 26]
29. Ko e “houʻeiki” ʻoku lave ki ai ʻi he Siutasi 8 ko e lave ia ki he (tuʻunga ʻo Sīsuú; tuʻunga-hau ʻo Sihová; mafai kuo foaki ʻe he ʻOtuá ʻi he fakatahaʻanga Kalisitiané). [si p. 263 pal. 9]
30. ʻI he Fakahā 11:11, ko e “ʻaho ʻe tolu mo e vaeuamalie,” ʻi he taimi naʻe hā ai ʻa e toenga ʻo e kau paní ko e ngaahi ʻangaʻanga ʻi he vakai ʻa honau ngaahi filí, ʻoku ʻuhinga ia ki he (taʻu ʻe tolu mo e konga; vahaʻa taimi nounou; māhina ʻe tolu mo e konga). [Lau Tohitapu fakauike; sio ki he re p. 167 pal. 21.]
Fakahoa totonu ʻa e ngaahi konga Tohitapú ki he ngaahi fakamatala ʻoku hā ʻi laló:
1 Kol. 6:9-11; Hep. 2:1; Hep. 10:32; Sem. 4:15; 1 Pita 3:4
31. Ke fakafepakiʻi ʻa e tākiekina ʻa e fakakaukau fakatupu takiheeʻi tuʻumaʻu ʻoku fakaeʻa kiate kitautolu mei he māmani ko ení, ʻoku totonu ke “ʻasili ai ʻetau fakatokanga” ki he Folofola ʻa e ʻOtuá fakafou ʻi he ngaahi tōʻonga ako lelei pea mo ha taimi-tēpile lau Tohitapu lelei. [Lau Tohitapu fakauike; sio ki he w98 1/1 p. 21 pal. 9.]
32. ʻI ha taimi pē ʻoku tau fai ai ha ngaahi palani ki he kahaʻú, ʻoku totonu ke tau fakakaukau fou ʻi he lotu ki he anga ʻo ʻenau feʻungamālie mo e taumuʻa ʻa e ʻOtuá. [Lau Tohitapu fakauike; sio ki he w97 12/1 p. 20 pal. 10-11.]
33. “Ko e angavaivai mo e angamalū” ʻa ha uaifi mo e faʻē Kalisitiané ʻoku ʻikai ngata pē ʻi heʻene fakafiefiaʻi ʻa hono husepānití ka ʻoku mahuʻinga lahi angé ko ʻene fakahōifuaʻi ʻa e ʻOtuá. [Lau Tohitapu fakauike; sio ki he w89 11/1 p. 18 pal. 12.]
34. Ko ʻetau fakamanatuʻi ʻa e ngaahi tōʻonga ʻo e mateaki ʻi he faitau fakalaumālié ʻe lava ke ne ʻomai kiate kitautolu ʻa e loto-toʻa ʻoku fiemaʻú ke fakaʻosiʻaki ʻa e lova ki he moʻuí. [w96-E 12/1 p. 29 pal. 3]
35. ʻOku ʻikai ke fakangofua ʻe he Kau Fakamoʻoni ʻa Sihová ha niʻihi kuo nau hoko ko e kau konā taʻefakatomalá ke nau kei ʻi he fakatahaʻanga Kalisitiané. [w96-E 12/15 p. 25 pal. 3]