Mei ʻOlimipia ki Senē

ʻOKU vakai ʻa e tokolahi ki he Ngaahi Sipoti ʻOlimipikí ko e feʻauhi ʻatelita mahuʻinga taha ia ʻa e māmaní. “ʻOku ʻikai ha toe ngaahi sipoti kehe ʻe hoko te ne tohoakiʻi ha tokanga mātuʻaki lahi ʻaupito,” ko e lau ia ʻa e The World Book Encyclopedia. “ʻOku maʻu ʻe he kakai ʻe laui miliona ʻa e ngaahi sipotí, pea ko e lauingeau miliona ʻi he māmaní kotoa ʻoku nau mamataʻi kinautolu ʻi he televīsoné.”

Ko ha Hisitōlia Nounou

Ko e Ngaahi Sipoti ʻOlimipikí naʻe kamata ia ʻi he laui afeʻi taʻu kuo maliu atú. ʻI he tui ʻoku fakahōifuaʻi ʻe he ngaahi ʻatelitá ʻa e ngaahi laumālie ʻo e kau maté, naʻe fai ai ʻe he kau Kalisi ʻo onoʻahó ha ngaahi kātoanga fakafonua ʻa ia naʻe tuifio ai ʻa e lotú pea mo e sipotí. Naʻe kau ʻi he ngaahi meʻá ni ʻa e ngaahi sipoti ʻIsimiá, Nīmiá, ʻOlimipikí, mo e Pītiá. ʻI he ngaahi meʻá ni, naʻe fakamāʻolungaʻi taha pē ai ʻa e ngaahi ʻOlimipikí, he naʻa nau fakalāngilangiʻi ʻa Siusi, ʻa ia naʻe vakai ki ai ʻa e kau Kalisí ko e tuʻi ia ʻo e ngaahi ʻotuá.

ʻOku hā mahino ko e muʻaki ngaahi ʻOlimipikí naʻe fakahoko ai ha ʻiveni pē ʻe taha, ko ha lova lele. Ka ʻi he faai mai ʻa e taimí naʻa nau fakakau atu ki ai ʻa e ngaahi feʻauhi kehe, hangē ko e ngaahi lova saliote mo e ngaahi ʻahiʻahiʻi fefeka ʻo e kātakí. Naʻe holo atu ʻa e kau ʻaʻahí mei he feituʻu kotoa pē ki he kātoangá. Ke fakapapauʻi ʻenau malú, naʻe fakahoko ha tukulolo ʻo taʻofi ʻa e taú ʻi ha vahaʻa taimi, fakatouʻosi ʻi he ki muʻa pea mo e hili ʻa e ngaahi sipotí.

ʻI he taimi naʻe hoko ai ʻa Loma ʻo haú, naʻe kamata ai ke hōloa ʻa e ngaahi ʻOlimipikí. Ko hono moʻoní, naʻe vakai ʻa e kau Loma tokolahi mo e tuʻunga fehiʻa ki he ngaahi ʻatelitá. Ko e taha naʻe ʻikai ke kau aí ko ʻEmipola Nelo. Naʻá ne kau ki he ngaahi sipotí ʻi he 67 T.S. pea naʻá ne ikunaʻi ai ʻa e ʻiveni kotoa pē ʻa ia naʻá ne kau ki aí. ʻOku hā ngali naʻe tuku ʻe he kau feʻauhi kehé ke ne ikuna telia naʻá ne ʻita ʻiate kinautolu! ʻI ha tuʻunga pē, ʻi he aʻu mai ki he 394 T.S., naʻe ʻikai ke toe hoko atu ai ʻa e ngaahi ʻOlimipikí.

Ko e Toe Fakaake ʻo e Ngaahi ʻOlimipikí

ʻI ha senituli ʻe 15 ki mui ai, ko e meʻa naʻe maʻu hake ʻi he ngaahi keli fakatotolo ʻa e kau ʻāsioloki Siamané ʻi he tokalelei ʻo ʻOlimipia ʻi onoʻahó, naʻá ne toe fakafoʻou ʻa e mahuʻingaʻia ʻi he ngaahi sipotí. Pea naʻe fokotuʻu leva ai, ʻe Pāloni Pierre de Coubertin, ko ha tangata Falanisē taʻu 29, ke toe fakaake ʻa e meʻa naʻe hokó. Ko ia ai, ʻi he 1896 ko e ʻuluaki Ngaahi Sipoti ʻOlimipiki ʻi onopōní naʻe fai ia ʻi ʻAtenisi. Talu mei he taʻu ko iá, mo hono fai ʻo e ngaahi ʻOlimipikí, ʻo tātātaha ke taʻefakahoko, ʻo fakataʻu fā.

ʻI he ʻahó ni naʻe fakatuʻotuʻa loto-vēkeveke atu ʻa e tokolahi ki he ngaahi sipotí. ʻI he taʻu kuo ʻosí, naʻe fai kinautolu ʻi Senē, ʻAositelēlia, mei Sepitema 15 ki ʻOkatopa 1. Naʻe kau ai ʻa e ngaahi sipoti ʻe 28, ngaahi ʻiveni ʻe 292, mo e ngaahi konga kehekehe ʻe 635, ʻo kau ai ʻa e kau ʻatelita laka hake he toko 10,300.

Kae kehe, ʻi he ngaahi taʻu ki mui ní, kuo hoko ai ʻa e ngaahi ʻOlimipikí ʻo kāpui ʻe he fekīhiakí. ʻOku aʻu ʻo pehē ʻe he kakai tokolahi ko e ngaahi taumuʻa ʻo e ʻOlimipikí ʻoku ʻi he tuʻunga fakatuʻutāmaki. Ko ha sio atu ki he ngaahi meʻa ʻoku tuʻu mei muí ʻe fakamoʻoniʻi ai ʻa ʻene fakatou fakatupu mahino mo fakahohaʻá.

[Maʻuʻanga ʻo e Tā ʻi he peesi 3]

Scala/Art Resource, NY