Ko e Vakai ʻa e Tohi Tapú
ʻOku Hala ke Inu ʻa e Ngaahi Inu ʻOlokaholó?
“Koe mea manuki ae kava, bea koe mea fakatubu lili ae kava malohi: bea ko ia kuo kākāʻi aki ia oku tae boto.” ʻOku ʻuhinga nai ʻa e konga tohi ko ʻení, ʻa ia ʻoku hā ʻi he Palovepi 20:1 (PM) ʻoku hala ke inu ʻa e ngaahi inu ʻolokaholó? ʻOku fakakaukau pehē ʻa e niʻihi. Ki ha toe fakamoʻoni lahi ange, ʻoku nau tuhu ki he ngaahi fakamatala Fakatohitapu ʻa ia ne hoko ai ʻa e ngaahi tōʻonga kovi tupu mei hono ngāuehalaʻaki ʻa e ʻolokaholó.—Senesi 9:20-25.
ʻOku ʻi ai leva mo e ngaahi ola fakatuʻutāmaki ʻo hono inu tōtuʻa ʻa e ʻolokaholó—ngaahi tuʻunga faingataʻa hangē ko e maumau ʻa e ʻaté, ngaahi fakatamaki fakamamahi, tōlalo fakapaʻanga, ngaohikoviʻi ʻo e fāmilí pea fakatupu mele ki he pēpē teʻeki fanauʻí. Koeʻuhi nai ko e ngaahi nunuʻa fakamamahi ko iá, “ʻoku akoʻi ai ʻe he ngaahi kulupu lotu lahi ko hono inu ʻa e ʻolokaholó ʻoku hala,” ko e fakamatala ia ʻa e World Book Encyclopedia. Ka ʻoku hala ke inu ʻa e ngaahi inu ʻolokaholó? ʻOku tapui ʻe he Tohi Tapú ʻa hono inu ʻa e kotoa ʻo e ngaahi inu ʻolokaholó ʻo tatau ai pē pe ko e hā hono lahí?
Ko e Hā ʻa e Lau ʻa e Tohi Tapú?
ʻOku fakatokanga mai ʻa e Tohi Tapú ʻo fekauʻaki mo e ngaahi nunuʻa kovi ʻo hono inu tōtuʻa ʻa e ʻolokaholó. ʻOku naʻinaʻi mai ʻa e Efeso 5:18: “ʻOua te mou konā ʻi he uaine, he ʻoku ʻi ai ha fakalusa ʻi he fai pehe.” ʻIkai ngata aí, ʻoku ekinaki mai ʻe he Palovepi 23:20, 21 (PM): “Oua naa ke kau moe kakai faa inu ke kona, mo kinautolu oku uakai ki he e nau mea kai: koeuhi e iku ki he majiva aia oku faa kona mo faa uakai.” Pea ʻoku pehē ʻe he Aisea 5:11 (PM): “E malaia akinautolu oku tuu hegihegi hake, ke kumi ki he kava malohi; bea nofo o aʻu ki he bo, kae oua ke nau kona i he uaine!”
ʻOku toe lave ʻa e Tohi Tapú ki he ngaahi ʻaonga mo e fakafiefia ʻo e inu fakafeʻungá. Hangē ko ʻení, ʻoku pehē ʻe he Sāme 104:15 ko e taha ʻo e ngaahi meʻaʻofa ʻa e ʻOtuá ko e “uaine ʻoku ne fakafiefia ʻa e loto ʻo siʻi vaivai.” Pea ko e pale ki hono fai ʻo e ngaahi ngāue leleí, ʻoku pehē ʻe he Koheleti 9:7, ko e “kai hoʻo meʻakai mo e fiefia, pea inu hoʻo uaine mo e loto fiemalie.” ʻI hono ʻiloʻi ʻa e ngaahi ʻaonga fakafaitoʻo ʻo e inu uainé, naʻe tala ange ai ʻe Paula kia Tīmote “tuku hoʻo inu pe ʻa e vai ka ke fai ʻaki ha meʻi uaine, koeʻuhi ko ho fatu mo hoʻo faʻa mahamahaki.” (1 Timote 5:23) Ko e malava ʻa e ʻolokaholó ke tokoniʻi ha taha ke fakanonga ʻa e loto-mamahí ʻoku lave ki ai ʻi he Tohi Tapú.—Palovepi 31:6, 7.
ʻOku hā mahino, ʻoku ʻikai ke tapui ʻe he Tohi Tapú ʻa hono inu ʻo e ngaahi inu ʻolokaholó. Kae kehe, ko e meʻa ʻokú ne fakahalakí, ko hono inu ko ia ʻo tōtuʻá mo e konaá. Ko ia ai, naʻe naʻinaʻi ʻa Paula ki he kau ʻovasia, kau sevāniti fakafaifekau mo e kau fefine matuʻotuʻa Kalisitiané ke ʻoua te nau nofo ke “inu uaine” lahi, peá ne faleʻi ʻa Tīmote ke inu pē “ha meʻi uaine.” (Fakaʻītali ʻamautolu; 1 Timote 3:2, 3, 8, PM; Taitusi 2:2, 3) ʻOku fakamanatu mai ki he kau Kalisitiane kotoa pē ko e kakai “faʻa konā” ʻe ʻikai te nau “maʻu tofiʻa ʻi he Puleʻanga ʻo e ʻOtua.”—1 Kolinito 6:9, 10.
ʻOku taau ke fakatokangaʻi ʻa e moʻoniʻi meʻa ko ia ʻo hono fakafekauʻaki ʻe he Tohi Tapú ʻa e konaá mo e kai fakaputá, ʻi he fakahinohino mai ai ʻo pehē ke fakaʻehiʻehi mei he ongo meʻá ni fakatouʻosi. (Teutalonome 21:20) Kapau naʻe fakahinohino mai ʻoku ʻikai totonu ke inu ha faʻahinga ʻolokaholo pē, ʻikai ʻe toe fakahaaʻi mai ai ko ha kai pē ʻo ha faʻahinga meʻakai ʻoku hala mo ia foki? ʻI hono kehé, ko e meʻa ʻoku tala mai ʻe he Tohi Tapú ʻoku halá ko hono maʻu ko ia ʻo tōtuʻa ʻo aʻu ki he tuʻunga ʻo e konaá mo e kai fakaputá—ka ʻoku ʻikai ko e kai mo e inu fakafeʻungá.
Ko e Hā e Meʻa Naʻe Fai ʻe Sīsuú?
Naʻe hanga ʻe Kalaisi ʻo “tuku ha faʻifaʻitakiʻanga kiate [kitautolu] ke [tau] muimui ofi, ʻo topuvaʻe taha mo ia,” ko e lau ia ʻa e ʻapositolo ko Pitá. “Naʻe ʻikai te ne momoʻi fai ha angahala.” (1 Pita 2:21, 22) Ko ia naʻe anga-fēfē ʻa e vakai ʻa Sīsū ki he ngaahi inu ʻolokaholó? ʻIo, ko ʻene ʻuluaki maná ia ko hono liliu ʻa e vaí ko e uaine. Ko e hā ʻa e faʻahinga uaine naʻe liliu ki ai ʻe Sīsū ʻa e vaí? Naʻe vikia ʻe he “bule oe katoaga” ʻa e tangata taʻané ʻo fekauʻaki mo e uaine ko ia naʻe ngaohi fakaemaná. Naʻá ne pehē: “Oku tomua omi e he tagata kotoabe ae uaine lelei, bea ka lahilahiga lelei ae inu ae kakai, oku toki omi aia oku kovi: ka kuo ke tuku ae uaine lelei ki mui ni.”—Sione 2:9, 10, PM.
Ko e inu uainé ko ha konga ia ʻo e kātoanga Laka-Atú, pea naʻe ngāueʻaki ʻe Sīsū ʻa e uainé ʻi he taimi naʻá ne fokotuʻu ai ʻa e Kai Efiafi ʻa e ʻEikí. ʻI hono ʻoange ha ipu uaine ki heʻene kau akó, naʻá ne tala ange kiate kinautolu: “Mou inu kotoa pe mei ai.” ʻI heʻene ʻiloʻi naʻe ofi ʻaupito ke ne pekiá, naʻá ne toe pehē: “Hili ʻeni ʻe ʻikai ʻaupito te u inu mei he fua ko eni ʻo e vaine, ʻo aʻu ki he ʻaho ko ia te u toki inu ia kuo foʻou ʻi he puleʻanga ʻo ʻeku Tamai, fakataha mo kimoutolu.” (Mātiu 26:27, 29) ʻIo, naʻe ʻiloʻi ʻe he kakaí naʻe inu uaine ʻa Sīsū.—Luke 7:34.
Ko e Hā ʻOku Totonu Ke Tau Faí?
Neongo ʻoku ʻikai tapui ʻe he Tohi Tapú ʻa hono inu ʻo e ngaahi inu ʻolokaholó, ʻoku ʻikai ʻuhinga iá ʻoku fiemaʻu ke tau inu ia. ʻOku lahi ʻa e ngaahi ʻuhinga ke fakaʻehiʻehi ai mei aí. Hangē ko ʻení, ko ha taha naʻe ʻolokahōlika ki muʻa ʻokú ne ʻiloʻi ʻa e fakatuʻutāmaki ʻo hano inu naʻa mo ha ipu ʻolokaholo pē ʻe tahá. ʻE fakaʻehiʻehi nai ha fefine feitama ʻi he manavasiʻi naʻa uesia ʻa ʻene tama ʻi manavá. Pea ko hono ʻiloʻi ʻa e anga hono maumauʻi ʻe he ʻolokaholó ʻa e fakafuofua leleí mo e fakafeangai fakanatula ʻa e sinó, ʻe fakaʻehiʻehi ai ha fakaʻuli mei hono fai ha meʻa pē te ne ʻai ʻene moʻuí pe ko e moʻui ʻa e niʻihi kehé ke ʻi ha tuʻunga fakatuʻutāmaki.
ʻE ʻikai loto ha Kalisitiane ke hoko ko ha fakatūkiaʻanga ki ha taha pē ʻoku fakahalaki ʻe hono konisēnisí ʻa e inú. (Loma 14:21) ʻOku fakapotopoto ke ne fakaʻehiʻehi mei hono maʻu ʻa e ngaahi inu ʻolokaholó ʻi he taimi ʻokú ne kau ai ki he ngāue fakafaifekaú. ʻOku taau ke fakatokangaʻi ʻi he malumalu ʻo e Lao ʻa e ʻOtuá ki ʻIsileli ʻo e kuonga muʻá, naʻe tapui ai ʻa e kau taulaʻeikí mei hono “inu ha uaine pe ha kava malohi” ʻi he taimi naʻa nau fakahoko fatongia aí. (Livitiko 10:9) ʻIkai ko ia pē, ʻi he ngaahi fonua ʻa ia ʻoku tapui pe fakangatangata ai ʻa hono maʻu ʻo e ʻolokaholó, ʻe talangofua ha Kalisitiane ki he lao ko iá.—Loma 13:1.
Lolotonga ko e ngaahi fili fakafoʻituitui ʻa e fakapapauʻi ke inu pe ʻikaí, pe ko e hā ʻa e lahi ke inú, ʻoku fakalototoʻaʻi mai ʻe he Tohi Tapú ʻa e inu fakafeʻungá. ʻOku pehē ai: “Pe ko hoʻomou kai, pe ko hoʻomou inu, pe ko hoʻomou fai ha meʻa, mou fai kotoa pe ke ongoongolelei ai ʻa e ʻOtua.”—1 Kolinito 10:31.
KUÓ KE FIFILI?
◼ Ko e hā ʻa e fakatokanga ʻoku hā ʻi he Tohi Tapú fekauʻaki mo hono maʻu ʻa e ʻolokaholó?—1 Kolinito 6:9, 10.
◼ Naʻe inu ʻolokaholo ʻa Sīsū?—Luke 7:34.
◼ Ko e hā ʻokú ne fakahinohinoʻi ʻa e kau Kalisitiane moʻoní ʻi he tuʻunga ʻo e kaí mo e inú?—1 Kolinito 10:31.