LAIPELI Taua Le‘o ‘I HE ‘INITANETÍ
Taua Le‘o
LAIPELI ‘I HE ‘INITANETÍ
Faka-Tonga
ʻ
  • ʻ
  • ā
  • ē
  • ī
  • ō
  • ū
  • TOHI TAPU
  • ‘Ū TOHI
  • NGAAHI FAKATAHA
  • be ako 34 p. 202-p. 205 pal. 4
  • Fakatupu Langa Hake mo Pau

‘Ikai ala ma‘u ha vitiō

Kātaki, ‘oku ‘ikai ma‘u ha vitiō.

  • Fakatupu Langa Hake mo Pau
  • Maʻu ʻAonga mei he Ako Fakafaifekau Fakateokalatí
  • Fakamatala Meimei Tatau
  • Founga ke Fakaleleiʻi Ai ʻa e Ngaahi Pōtoʻi ʻi he Fetalanoaʻakí
    Maʻu ʻAonga mei he Ako Fakafaifekau Fakateokalatí
  • Hoko ʻo Fakatupu Langa Hake
    Ko ʻEtau Ngāue Fakafaifekau ʻo e Puleʻanga—1995
  • Fakatupu Langa Hake mo Pau
    Ke Ke Kīvoi ʻi he Lautohí mo e Faiakó
  • ʻOkú Ke Kau ʻi Hono ʻAi ʻa e Ngaahi Fakataha Faka-Kalisitiané Ke Fakatupu Langa Haké?
    Ko e Taua Leʻo ʻOku Fanongonongo Ai ʻa e Puleʻanga ʻo Sihová—2010
Sio ki he Me‘a Lahi Ange
Maʻu ʻAonga mei he Ako Fakafaifekau Fakateokalatí
be ako 34 p. 202-p. 205 pal. 4

AKO 34

Fakatupu Langa Hake mo Pau

Ko e hā ʻoku fiemaʻu ke ke faí?

ʻI he ʻikai nōfoʻi fuoloa ʻi he ngaahi meʻa fakalotosiʻí, lea fekauʻaki mo e ngaahi meʻa ʻokú ne fakaleleiʻi ha tuʻunga, pe ʻoku ʻomai ai ʻa e tuipaú.

Ko e hā ʻoku mahuʻinga aí?

ʻOku fakaongosiaʻi ʻa e kakaí ʻe ha māmani taʻeʻofa. ʻOku maʻu ʻe he tokolahi ʻa e ngaahi palopalema fakafoʻituitui mafatukituki. Ko e pōpoaki ʻa e Tohitapú, ʻi hono fakahoko fakaleleí, ʻokú ne ʻai ʻa e faʻahinga loto-totonú ke nau maʻu ha vakai fakatuʻamelie ange.

KO E pōpoaki kuo fekauʻi ke tau malangaʻí ko e ongoongo leleí. Naʻe pehē ʻe Sīsū: “Kuo pau ke tomuʻa fanongonongo ʻa e ongoongolelei ki he ngaahi kakai kotoa pē.” (Mk. 13:10) Naʻe fokotuʻu ʻe Sīsū tonu ʻa e faʻifaʻitakiʻangá ʻi heʻene fakahaaʻi “ʻa e ongoongolelei . . . ʻa e Puleʻanga ʻo e ʻOtua.” (Luke 4:43) Ko e meʻa naʻe malangaʻi ʻe he kau ʻapositoló ʻoku toe fakamatalaʻi ia ko e “ogoogolelei oe Otua” mo e “ogoogolelei o Kalaisi.” (1 Tes. 2:​2, PM; 2 Kol. 2:​12, PM) Ko ha pōpoaki pehē ʻoku fakatupu langa hake ia mo pau.

ʻI he fehoanaki mo hono talaki ʻo e “ogoogolelei taegata” ʻe he “agelo kehe . . . oku buna i he loto lagi,” ʻoku tau uki ʻa e kakaí ke nau: “Manavahe ki he Otua, bea atu ae fakamalo kiate ia.” (Fkh. 14:​6, 7, PM) ʻOku tau talanoa ki he kakai ʻi he feituʻu kotoa pē fekauʻaki mo e ʻOtua moʻoní, ko hono huafá, ko hono ngaahi ʻulungaanga fakaofó, ko ʻene ngaahi ngāue fakaofó, ko ʻene taumuʻa anga-ʻofá, ko ʻetau moʻua kiate iá, mo e meʻa ʻokú ne fiemaʻu mai meiate kitautolú. ʻOku kau ki he ongoongo leleí ʻa e moʻoniʻi meʻa ko ia ʻe hanga ʻe Sihova ko e ʻOtuá ʻo fakaʻauha ʻa e fulikivanú, ʻa ia ʻoku nau taʻefakalāngilangiʻi ia mo maumauʻi ʻa e moʻui ʻa e faʻahinga kehe ʻo e tangatá. Ka ʻoku ʻikai ko hotau fatongiá ia ke fakamāuʻi ʻa e faʻahinga tāutaha ko ia ʻoku tau malanga ki aí. Ko ʻetau holi fakamātoató ke tali lelei ʻe he tokolahi taha ʻe ala lavá ʻa e pōpoaki ʻa e Tohitapú koeʻuhi ke fakamoʻoniʻi moʻoni ai ko e ongoongo lelei ia kia kinautolu.​—Pal. 2:​20-​22; Sione 5:​22.

Fakangatangata ʻa e Fakamatala Taʻepoupouá. Ko e moʻoni, ʻoku ʻi ai ʻa e ngaahi tafaʻaki taʻepoupoua ki he moʻuí. ʻOku ʻikai ke tau fakakuikui mei he ngaahi meʻá ni. Ke kamata ha fetalanoaʻaki, te ke langaʻi hake nai ha palopalema ʻoku ʻi he ʻatamai ʻo e faʻahinga ʻi ho feituʻú pea lāulea nounou ki ai. Ka ʻoku faʻa ʻi ai ʻa e mahuʻinga fakangatangata ʻi he talanoa lahi fekauʻaki mo iá. ʻOku faʻa fanongo ʻa e kakaí ki he ngaahi ongoongo fakamamahi, ko ia ai, ko e talanoa fekauʻaki mo e ngaahi meʻa ʻoku ʻikai leleí te ne fakatupunga nai ai kinautolu ke tāpuniʻi ʻa honau matapaá pe ko honau telingá. ʻI ha tuʻunga ki muʻa ʻi hoʻo fetalanoaʻakí, feinga ke fakahanga ʻa e tokangá ki he ngaahi moʻoni fakaivifoʻou ʻi he Folofola ʻa e ʻOtuá. (Fkh. 22:17) Pea neongo kapau ʻoku ʻikai loto ʻa e tokotahá ke hoko atu ʻa e fetalanoaʻakí, kuó ke ʻosi tuku nai kiate ia ha meʻa fakatupu langa hake ke fakakaukau fekauʻaki mo ia. ʻE ʻai nai ʻe he meʻá ni ke ne loto-lelei ange ai ke fanongo ʻi ha toe taimi kehe.

ʻI he founga meimei tatau, kapau ʻoku fakaafeʻi koe ke ke fai ha malanga, ʻoua ʻe lōmakiʻi ʻaki ʻa e kau fanongó ʻa e fakamatala taʻepoupouá koeʻuhi pē ko hono ala maʻu lahi iá. Kapau ʻoku nōfoʻi lahi ha tokotaha malanga ʻi he taʻelavameʻa ʻa e kau pule fakaetangatá, ngaahi līpooti ʻo e faihiá mo e fakamālohí, pea mo e lahi fakaʻulia ʻo e ʻulungaanga taʻetāú, ʻe lava ke hoko ʻo fakalotosiʻi ʻa e olá. Fakahaaʻi ʻa e ngaahi tafaʻaki taʻepoupoua ʻo ha tuʻunga-lea ʻo kapau pē ʻoku nau fakahoko ha taumuʻa ʻaonga. Ko ha lahi fakangatangata ʻo e fakamatala peheé ʻe fakamamafaʻi nai ai ʻa e feʻungamālie ʻo hoʻo malangá. Te ne toe fakahaaʻi nai ʻa e ngaahi meʻa lahi ʻoku tokoni ki ha tuʻunga pea ngāueʻaki ia ke fakahaaʻi ai ʻa e ʻaonga ʻo e fakaleleiʻanga ʻoku fokotuʻu mai ʻi he Tohitapú. ʻO ka malava, fakahangatonu ʻo ʻikai nōfoʻi lahi ʻi he ngaahi palopalemá.

ʻOku faʻa taʻemalava pe ʻikai lelei ke fakangata ʻa e fakamatala taʻepoupoua kotoa mei ha malanga. Ko e polé ke fakahoko ʻa e fio ʻo e koví mo e leleí ʻi ha founga ʻa ia ʻoku pau ai ʻa e tuʻunga fakalūkufuá. Ke lavaʻi ení, kuo pau ke ke fakapapauʻi ʻa e meʻa ke fakakau ki aí, meʻa ke liʻakí, mo e feituʻu ke fai ai ʻa e fakamamafá. ʻI he Malanga he Moʻungá, naʻe enginaki ai ʻa Sīsū ki heʻene kau fanongó ke nau fakaʻehiʻehi mei he ngaahi founga tauhi kia kita ʻa e kau sikalaipé mo e kau Fālesí, pea naʻá ne lave ki ha fakatātā siʻi ke fakatātaaʻiʻaki ʻa e poiní. (Mt. 6:​1, 2, 5, 16) Kae kehe, ʻi he ʻikai nōfoʻi ʻi he ngaahi faʻifaʻitakiʻanga taʻepau ʻa e kau taki lotu ko iá, naʻe fakamamafaʻi ʻe Sīsū ʻa e mahinoʻi ʻo e ngaahi founga moʻoni ʻa e ʻOtuá mo e moʻui ʻo fakatatau ki he ngaahi meʻa ko ení. (Mt. 6:​3, 4, 6-​15, 17-​34) Ko e olá naʻe ʻaonga lahi.

Tauhi ʻa e Toó ke Pau. Kapau ʻoku vaheʻi atu ke ke fai ha malanga ʻi hoʻo fakatahaʻangá fekauʻaki mo ha tafaʻaki ʻo e ngāue faka-Kalisitiané, feinga ke fakatupu langa hake kae ʻikai ke fakaanga. Fakapapauʻi ʻokú ke fai ʻa e meʻa ʻokú ke fakalotolahiʻi ʻa e niʻihi kehé ke nau faí. (Loma 2:​21, 22; Hep. 13:7) Tuku ʻa e ʻofá, ʻikai ko e ʻitá, ke ne ueʻi ʻa e meʻa ʻokú ke leaʻakí. (2 Kol. 2:4) Kapau ʻokú ke falala ʻoku loto ho kaungātuí ke fakahōifuaʻi ʻa Sihova, ko e meʻa ʻokú ke leaʻakí ʻe tapua atu ai ʻa e falala ko iá, pea ʻe maʻu ʻe he meʻá ni ha ola ʻaonga. Fakatokangaʻi ʻa e anga ʻo e fakahaaʻi ʻe he ʻapositolo ko Paulá ʻa e falala ko iá, hangē ko ia ʻoku lēkooti ʻi he 1 Tesalonaika 4:​1-​12; 2 Tesalonaika 3:​4, 5; mo e Filimone 4, 8-14, 21.

ʻOku fiemaʻu ʻi he taimi ʻe niʻihi ki he kau mātuʻá ke nau fakatokanga fekauʻaki mo e ʻulungaanga taʻefakapotopotó. Ka ko e anga-fakatōkilaló te ne tokoniʻi kinautolu ke nau feangainga ai mo honau fanga tokouá ʻi ha laumālie ʻo e anga-malū. (Kal. 6:​1, NW) Ko e founga ʻo hono leaʻaki ʻa e ngaahi meʻá ʻoku totonu ke fakahaaʻi ai ko e faʻahinga ʻi he fakatahaʻangá ʻoku fakakaukau ki ai fakataha mo e tokaʻi. (1 Pita 5:​2, 3) ʻOku akonaki ʻa e Tohitapú ki he kau tangata kei siʻi angé ke tautefito ʻenau tokanga ki he meʻá ni. (1 Tim. 4:​12; 5:​1, 2; 1 Pita 5:5) ʻI he fiemaʻu ke valoki, ke akonaki, ke fakatonutonu ʻa e ngaahi meʻá, ʻoku totonu ke fai eni ʻo makatuʻunga ʻi he meʻa ʻoku leaʻaki ʻe he Tohitapú tonu. (2 Tim. 3:​16) Ko hono ngāueʻaki ʻa e Konga Tohitapú ʻoku ʻikai ʻaupito totonu ke fakamālohiʻi ia pe mioʻi ke poupouʻi ha fakakaukau ʻa ia ʻoku ʻi ai nai ha ngaahi ongoʻi mālohi ki ai ʻa e tokotaha malangá. Naʻa mo e taimi ʻoku fiemaʻu ai ha akonaki fakatonutonú, ko e tō ʻo e malangá ʻe lava ke tauhi ia ke pau kapau ko e fakamamafá ʻoku tuku tefito ia ʻi he founga ke fakaʻehiʻehi ai mei he hoko ʻo kau ki he faihalá, founga ke solova ai ʻa e ngaahi palopalemá, founga ke ikuʻi ai ʻa e ngaahi faingataʻá, founga ke fakatonutonu ai ha ʻalunga hala, pea mo e founga ʻo hono maluʻi kitautolu ʻe he ngaahi meʻa ʻoku fiemaʻu mai ʻe Sihová.​—Sāme 119:​1, 9-​16.

ʻI hono teuteu hoʻo malangá, fai ha fakakaukau makehe ki he founga te ke fakaʻosiʻaki ai ʻa e poini tefito taki taha pea mo e malangá fakakātoa. Ko e meʻa te ke leaʻaki fakaʻosí ʻoku faʻa manatuʻi fuoloa tahá. ʻE pau ia?

ʻI he Fetalanoaʻaki mo e Kaungātuí. ʻOku fakahoungaʻi ʻe he kau sevāniti ʻa Sihová ʻa e ngaahi faingamālie ki he feohi ʻi he ngaahi fakataha faka-Kalisitiané. Ko e ngaahi taimi eni ʻo e fakaivifoʻou fakalaumālie. ʻOku enginaki mai ʻa e Tohitapú kia kitautolu ke manatuʻi ke “fefakalototoʻaʻaki” ʻi he taimi ʻoku tau fakatahataha ai ʻi hotau ngaahi faiʻanga lotú. (Hep. 10:​25, NW) ʻOku fai ia ʻo ʻikai ʻi he ngaahi talanoá mo e ngaahi tali pē ʻi he lolotonga ʻa e ngaahi fakatahá kae pehē foki ʻi he fetalanoaʻaki ki muʻa pea mo e hili ʻa e ngaahi fakatahá.

Lolotonga ʻoku fakanatula pē ke kau ʻi ha fetalanoaʻaki ʻa ʻetau moʻui fakaʻahó, ko e fakalototoʻa lahi tahá ʻoku haʻu ia mei he lāulea ki he ngaahi meʻa fakalaumālié. ʻOku kau ki he ngaahi meʻá ni ʻa e ngaahi meʻa ʻoku hokosia ʻa ia ʻoku tau fiefia ai ʻi he ngāue toputapú. Ko hono fakahaaʻi ʻa e femahuʻingaʻiaʻaki leleí ʻoku toe fakatupu langa hake ia.

Koeʻuhi ko e tākiekina ʻa e māmani takatakai ʻia kitautolú, ʻoku fiemaʻu ʻa e tokanga. ʻI he tohi ki he kau Kalisitiane ʻi ʻEfesoó, naʻe pehē ai ʻe Paula: “Ko eni, kuo tuku ʻa e loi, ko ia mou taki taha lea moʻoni ʻi he feangai mo hono kaungaʻapi.” (Ef. 4:25) Ko e leaʻaki ʻa e moʻoní kae ʻikai ko e loí ʻoku kau ki ai ʻa e ʻikai ke fakalāngilangiʻi ʻa e ngaahi meʻa pea mo e kakai ʻoku ʻaitoli ʻaki ʻe he māmaní. ʻI he founga meimei tatau, naʻe fakatokanga ʻa Sīsū fekauʻaki mo e “fakahekeheke [kākā] ʻa koloa.” (Mt. 13:22) Ko ia ʻi he fetalanoaʻakí, ʻoku fiemaʻu ke tau tokanga ke ʻoua ʻe pouaki ʻa e kākā ko iá ʻaki hono ʻai ke fakaholomamata ʻa hono maʻu ʻo e ngaahi meʻa fakamatelié.​—1 Tim. 6:​9, 10.

ʻI he akonaki ʻi he fiemaʻu ke hoko ʻo langa haké, naʻe uki ʻe he ʻapositolo ko Paulá kitautolu ke ʻoua ʻe fakamāuʻi pe fakasiʻisiʻia ha tokoua ʻa ia ʻokú ne fakaʻehiʻehi nai mei ha ngaahi meʻa ʻe niʻihi koeʻuhi ko e “tui vaivai,” ʻa ia koeʻuhi ʻoku ʻikai te ne ʻiloʻi ʻa e ʻuhinga kakato ʻo e tauʻatāina faka-Kalisitiané. Ko e moʻoni, ke hoko ʻo fakatupu langa hake ʻetau fetalanoaʻakí ki he niʻihi kehé, kuo pau ke tau fakakaukau ki honau puipuituʻá pea mo e lahi ʻo ʻenau tupu fakalaumālié. He fakamamahi ē ke “ʻai ha tūkiaʻanga pe ha tauhele ke moʻua ai ho tokoua [pe ko ha tuofefine]”!—Loma 14:​1-4, 13, 19.

Ko e faʻahinga ʻoku nau fāinga mo e ngaahi palopalema mafatukituki fakafoʻituituí​—ko e fakatātaá, ʻa e mahaki tauhí—ʻoku nau fakahoungaʻi ʻa e fetalanoaʻaki fakatupu langa haké. Ko ha tokotaha pehē te ne fai nai ha feinga lahi ke maʻu ʻa e ngaahi fakatahá. Ko e faʻahinga ʻoku nau lāuʻilo ki hono tuʻungá te nau ʻeke nai: “ʻOkú ke ongoʻi fēfē?” ʻOku ʻikai ha veiveiua te ne houngaʻia ʻi heʻenau tokangá. Kae kehe, ko e tuʻunga ʻo ʻene moʻuí ʻe ʻikai nai ko e tuʻunga-lea ia ʻokú ne ʻiloʻi ʻoku fakalototoʻa taha ke talanoa ki aí. Ko e ngaahi lea ʻo e houngaʻia mo e fakaongoongoleleí te ne ʻai nai ke māfana ange ai hono lotó. ʻOkú ke sio ki he fakamoʻoni ʻo ʻene ʻofa hokohoko kia Sihová mo ʻene kītaki ʻi he malumalu ʻo ha tuʻunga faingataʻá? ʻOkú ke ongoʻi loto-toʻa ʻi he taimi ʻokú ne fai ai ha ngaahi talí? ʻIkai ʻe fakatupu langa hake lahi ange nai ke tohoaki ʻa e tokangá ki hono ngaahi mālohingá pea ki he meʻa ʻokú ne tokoni ai ki he fakatahaʻangá kae ʻikai ki hono ngaahi ngataʻangá?​—1 Tes. 5:​11.

Ke hoko ʻetau fetalanoaʻakí ʻo fakatupu langa hake, ʻoku mahuʻinga tautefito ke fakakaukau ki he vakai ʻa Sihova ki he meʻa ʻoku fai ki ai ʻa e lāuleá. ʻI ʻIsileli ʻo e kuonga muʻá, ko e faʻahinga naʻa nau lea fakafepaki ki he kau fakafofonga ʻo Sihová pea lāunga fekauʻaki mo e maná naʻa nau hokosia ʻa e taʻehōifua lahi mai ʻa e ʻOtuá. (Nom. 12:​1-​16; 21:​5, 6) ʻOku tau ʻoatu ʻa e fakamoʻoni kuo tau maʻu ʻaonga mei he ngaahi fakatātā ko iá ʻi he taimi ʻoku tau fakahaaʻi ai ʻa e ʻapasia ki he kau mātuʻá pea houngaʻia ʻi he meʻakai fakalaumālie ʻoku tokonaki mai fakafou ʻi he kalasi tamaioʻeiki anga-tonu mo potó.​—1 Tim. 5:​17.

Ko hono ʻiloʻi ʻa e ngaahi meʻa ʻaonga ke talanoa fekauʻaki mo ia ʻi heʻetau fakataha mo hotau fanga tokoua Kalisitiané ʻoku tātātaha ʻene hoko ko ha palopalemá. Kae kehe, kapau ʻoku fakaanga tōtuʻa ha ngaahi fakamatala ʻa ha tokotaha, tamuʻomuʻa ke fakahanga ʻa e fetalanoaʻakí ki ha fakahinohino fakatupu langa hake.

Pe ʻoku tau faifakamoʻoni ki he niʻihi kehé, malanga mei he peletifōmú, pe talanoa mo e kaungātuí, ʻofa ke tau fakahaaʻi ʻa e ʻiloʻiló koeʻuhi ke ʻohake ai ʻa e koloa ʻi hotau lotó “ha meʻa ʻoku ngali ʻaonga ʻi he faingataʻa ʻoku fai, ke ʻalu atu ia, heiʻilo ʻe maʻu tokoni mei ai ʻe he kakai ʻoku fanongo.”—Ef. 4:29.

FOUNGA KE FAI AI IÁ

  • Manatuʻi ko ʻetau ngāué ke malangaʻi ʻa e ongoongo leleí.

  • Fakatupu langa hake kae ʻikai fakaanga.

  • Fakatupulekina ha fakakaukau pau ki he faʻahinga ko ia ʻokú ke lea ki aí.

  • ʻI he fetalanoaʻakí, vakai ki he anga hono uesia nai ʻe hoʻo ngaahi fakamatalá ʻa e tokotaha ʻe tahá.

MEʻA KE FAI: ʻAʻahi ki ha taha ʻa ia ʻoku faingataʻaʻia fakasino pe nofo maʻu ʻi hono ʻapí. Kamataʻi ha fetalanoaʻaki fakatupu langa hake. Kaungāongoʻi, kae tauhi ke pau hoʻo ngaahi fakamatalá. Palani ki muʻa koeʻuhi ke lavaʻi ʻa e meʻá ni.

    ʻŪ Tohi Faka-Tonga (1987-2026)
    Hū ki Tu‘a
    Hū ki Loto
    • Faka-Tonga
    • Share
    • Sai‘ia
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Makatu‘unga Hono Ngāue‘akí
    • Polisī Fakafo‘ituitui
    • Privacy Setting
    • JW.ORG
    • Hū ki Loto
    Share