VAHE 2
Ko ha Tohi mei ha ʻOtua ʻOfa
TALA mai angé, ko fē ʻa e tohi ʻokú ke saiʻia taha aí?— Ko e fānau ʻe niʻihi te nau fili ʻa e tohi ʻoku talanoa ai ʻo kau ki he fanga manú. Ko e niʻihi te nau fili ʻa e tohi ʻoku lahi ai ʻa e ngaahi fakatātaá. ʻE fakafiefia ke lau ʻa e ngaahi tohi ko iá.
Ka ko e ngaahi tohi lelei taha ʻi he kotoa ʻo e māmaní ʻa e ngaahi tohi ko ia ʻoku tala mai ai kia kitaua ʻa e moʻoni fekauʻaki mo e ʻOtuá. Ko e taha ʻo e ngaahi tohi ko iá ʻoku mahuʻinga ange ia ʻi he kotoa ʻo e ngaahi tohi kehé. ʻOkú ke ʻilo pe ko e tohi fē ia?— Ko e Tohitapú.
Ko e hā ʻoku mātuʻaki mahuʻinga ai ʻa e Tohitapú?— Koeʻuhí he ko e tohi ia mei he ʻOtuá. ʻOku fakamatala mai ai kia kitaua ʻo kau kiate ia pea fekauʻaki mo e ngaahi meʻa lelei te ne fai mai maʻa kitauá. Pea ʻoku fakahaaʻi mai ai kia kitaua ʻa e meʻa ʻoku totonu ke ta fai ke fakafiefiaʻi ai iá. ʻOku hangē ia ha tohi mei he ʻOtuá.
Sai, ne mei lava pē ke hiki ʻe he ʻOtuá ia ʻa e Tohitapú kakato ʻi hēvani pea toki ʻomai ia ki he tangatá. Ka naʻe ʻikai te ne fai pehē. Neongo ko e haʻu ʻa e ngaahi fakakaukaú mei he ʻOtuá, naʻá ne ngāueʻaki ʻa ʻene kau sevāniti ʻi he māmaní ke nau fai ʻa e konga lahi taha ʻo hono hiki ʻo e Tohitapú.
Naʻe anga-fēfē hono fai ia ʻe he ʻOtuá?— Ke mahinoʻi ʻa e foungá, fakakaukau angé ki he meʻa ko ení. ʻI heʻeta fanongo ki he leʻo ʻo ha taha ʻi he letioó, ʻoku haʻu nai ʻa e leʻó mei ha tokotaha ʻoku mamaʻo ʻaupito. ʻI heʻeta mamata televīsoné, ʻoku aʻu ʻo malava ke ta sio ai ʻi he ngaahi ʻata ʻo e kakai ʻi he ngaahi fonua kehe ʻo e māmaní, pea ʻoku malava ke ta fanongo ki he meʻa ʻoku nau leaʻakí.
ʻOku aʻu ʻo malava ʻa e tangatá ke ʻalu ʻo aʻu ki he māhiná ʻi heʻenau ngaahi vaka vavaá, pea ʻoku malava ke nau ʻomai ha ngaahi fakamatala mei ai ki he māmaní. Naʻá ke ʻiloʻi ʻa e meʻa ko iá?— Kapau ʻoku malava ʻe he tangatá ke fai ʻa e meʻa ko iá, ʻe malava ke ʻomai ʻe he ʻOtuá ha ngaahi fakamatala mei hēvani?— Ko e moʻoni ʻokú ne lava! Pea naʻá ne fai fuoloa ia ki muʻa ke maʻu ʻe he tangatá ʻa e letioó pe televīsoné.
ʻOku anga-fēfē ʻeta ʻiloʻi ʻoku malava ʻa e ʻOtuá ke lea mai kia kitaua mei he mamaʻó?
Ko Mōsesé ko ha tangata naʻe fanongo moʻoni ki he lea ʻa e ʻOtuá. Naʻe ʻikai malava kia Mōsese ke ne mamata ki he ʻOtuá, ka naʻe malava ke ne fanongo ki he leʻo ʻo e ʻOtuá. Naʻe laui miliona ʻa e kakai ne ʻi ai ʻi he taimi naʻe hoko ai ʻa e meʻa ko ení. Ko hono moʻoní, ʻi he ʻaho ko iá naʻe ʻai ai ʻe he ʻOtuá ha moʻunga ke ngalulu, pea naʻe mana mo ʻuhila. Naʻe ʻiloʻi ʻe he kakaí naʻe lea mai ʻa e ʻOtuá, ka naʻa nau manavahē tuʻu. Ko ia, naʻa nau tala ange ai kia Mōsese: “ʻOua naʻa lea mai ʻa Elohimi, naʻa mau mate.” Ki mui ai, naʻe hiki ʻe Mōsese ʻa e ngaahi meʻa naʻe leaʻaki ʻe he ʻOtuá. Pea ko e meʻa naʻe hiki ʻe Mōsesé ʻoku ʻi he Tohitapú ia.—Ekisoto 20:18-21.
Naʻe hiki ʻe Mōsese ʻa e ʻuluaki ngaahi tohi ʻe nima ʻo e Tohitapú. Ka naʻe ʻikai ko ia tokotaha pē naʻá ne hikí. Naʻe ngāueʻaki ʻe he ʻOtuá ʻa e kau tangata nai ʻe toko 40 ke nau hiki ʻa e ngaahi konga ʻo e Tohitapú. Ko e kau tangatá ni naʻa nau moʻui ʻi ha taimi fuoloa ʻaupito ki muʻa, pea naʻe feʻunga mo e ngaahi taʻu lahi ʻaupito ke ʻosi ai ʻa e Tohitapú. ʻIo, naʻe feʻunga mo e vahaʻa taimi ko e taʻu nai ʻe 1,600! Ko e meʻa ʻoku fakaofó he neongo ko e niʻihi ʻo e kau tangatá ni naʻe ʻikai ʻaupito te nau feʻilongaki, ko e meʻa kotoa pē naʻa nau hikí ʻoku feongoongoi ʻaupito pē ia.
Ko e hā ʻa e hingoa ʻo e kau hiki Tohitapu ko ení?
Ko e niʻihi ʻo e kau tangata naʻe ngāueʻaki ʻe he ʻOtuá ke hiki ʻa e Tohitapú naʻa nau ongoongoa. Neongo ko Mōsesé ko ha tauhi-sipi ia, naʻá ne hoko ko e taki ʻo e puleʻanga ʻIsilelí. Ko Solomoné, ko ha tuʻi ʻa ia naʻe fakatou hoko ko e tangata poto taha mo koloaʻia taha ʻi he māmaní. Ka ko e kau hiki tohi ʻe niʻihi naʻe ʻikai te nau fuʻu ʻiloa. Ko ʻĒmosi naʻá ne tauhi ʻa e ʻakau naʻe fua ko e sukaminó.
Tānaki atu ki ai, ko e tokotaha hiki Tohitapu ʻe taha ko ha toketā fakafaitoʻo. ʻOkú ke ʻilo ʻa hono hingoá?— Ko Luke. Ko e tokotaha hiki tohi ʻe taha ko ha tānaki tukuhau. Ko hono hingoá ko Mātiu. Neongo ia ko ha loea ʻa e tokotaha, ʻa ia ko ha mataotao ʻi he lao fakalotu Siú. Naʻe lahi ange ʻa e ngaahi tohi ʻo e Tohitapú naʻá ne hikí ʻi ha toe taha kehe. ʻOkú ke ʻiloʻi ʻa hono hingoá?— Ko Paula. Pea ko e ongo ākonga ʻa Sīsū ko Pita mo Sioné, ʻa ia ko e ongo hiki Tohitapu foki mo kinaua, ko e ongo tangata toutai.
Ko e tokolahi ʻo e kau hiki Tohitapu ko ení naʻa nau hiki ʻa e ngaahi meʻa naʻe ʻamanaki ke fai ʻe he ʻOtuá ʻi he kahaʻú. Naʻe anga-fēfē ʻenau ʻiloʻi ʻa e ngaahi meʻa ko iá ki muʻa ia ke hoko moʻoní?— Naʻe ʻoange ʻe he ʻOtuá ki he kau tangata ko iá ʻa e fakamatalá. Naʻá ne tala kia kinautolu ʻa e meʻa ʻe hokó.
ʻI he taimi naʻe ʻi māmani ai ʻa Sīsū ko e Faiako Lahí, ko ha konga lahi ʻo e Tohitapú naʻe ʻosi hiki ia. Sai, manatuʻi, naʻe ʻi hēvani ʻa e Faiako Lahí. Naʻá ne ʻiloʻi ʻa e meʻa naʻe fai ʻe he ʻOtuá. Naʻá ne tui ko e Tohitapú naʻe mei he ʻOtuá?— ʻIo, naʻá ne tui pehē.
ʻI he taimi naʻe lea ai ʻa Sīsū ki he kakaí ʻo fekauʻaki mo e ngaahi ngāue ʻa e ʻOtuá, naʻá ne lau ia mei he Tohitapú. ʻI he taimi ʻe niʻihi, naʻá ne lau ange mei heʻene manatú ʻa e meʻa naʻe leaʻaki aí. Naʻe toe ʻomai ʻe Sīsū kia kitaua ʻa e fakamatala lahi ange mei he ʻOtuá. Naʻe pehē ʻe Sīsū: “Ko e ngaahi meʻa kuo u fanongo meiate ia, ʻoku ou tala ia ki mamani.” (Sione 8:26) Naʻe fanongoa ʻe Sīsū ʻa e ngaahi meʻa lahi mei he ʻOtuá koeʻuhí he naʻá ne nofo mo e ʻOtuá. Pea ko fē ʻe lava ke ta lau mei ai ʻa e ngaahi meʻa naʻe leaʻaki ʻe Sīsuú?— ʻI he Tohitapú. Naʻe hiki kotoa ia kia kitaua ke ta lau.
Ko e moʻoni, ʻi hono ngāueʻaki ʻe he ʻOtuá ʻa e kau tangatá ke nau hikí, naʻa nau hiki ia ʻi he lea naʻa nau ngāueʻaki fakaʻahó. Ko ia, ko e lahi taha ʻo e Tohitapú naʻe hiki ia ʻi he lea faka-Hepeluú, ko e niʻihi ʻi he lea faka-Alameá pea mo ha konga lahi ʻo ia ʻi he lea faka-Kalisí. Koeʻuhi ko e lahi taha ʻo e kakai he ʻaho ní ʻoku ʻikai te nau poto ʻi hono lau ʻa e ngaahi lea ko iá, kuo liliu ai ʻa e Tohitapú ki ha ngaahi lea kehe. ʻI he ʻahó ni, ko ha ngaahi konga ʻo e Tohitapú ʻoku lava ke lau ia ʻi he ngaahi lea laka hake he 2,260. Fakakaukau atu ki ai! Ko e Tohitapú ko e tohi ia ʻa e ʻOtuá ki he kakai ʻi he feituʻu kotoa pē. Ka neongo pe ko e hā hono lahi kuo hiki tatau aí, ko e pōpoakí ʻoku mei he ʻOtuá.
Ko e meʻa ʻoku leaʻaki ʻe he Tohitapú ʻoku mahuʻinga ia kia kitaua. Naʻe hiki ia ʻi ha taimi fuoloa ʻaupito ki muʻa. Ka ʻoku fakamatala ai ki he ngaahi meʻa ʻoku hoko ʻi he ʻaho ní. Pea ʻoku tala mai ai kia kitaua ʻa e meʻa ʻoku ʻamanaki ke fai ʻe he ʻOtuá ʻi he kahaʻu ofi maí. Ko e meʻa ʻoku leaʻaki aí ʻoku fakalotomāfana ia! ʻOkú ne ʻomai kia kitaua ha ʻamanaki fakaofo.
Ko e hā ʻa e meʻa ʻe lava ke ke ako mei hono lau ʻa e Tohitapú?
ʻOku toe tala mai ʻe he Tohitapú ʻa e founga ʻoku fiemaʻu mai ai ʻe he ʻOtuá kitaua ke ta moʻui aí. ʻOkú ne tala mai kia kitaua ʻa e meʻa ʻoku tonú mo e meʻa ʻoku halá. ʻOku fiemaʻu ke ke ʻiloʻi ʻa e meʻá ni, pea pehē pē mo au. ʻOku tala mai ai kia kitaua ʻo fekauʻaki mo e kakai naʻa nau fai ʻa e ngaahi meʻa naʻe kovi pea mo e meʻa naʻe hoko kia kinautolú, koeʻuhí ke ta lava ai ʻo fakaʻehiʻehi mei he faingataʻa naʻe hoko kia kinautolú. ʻOku toe tala mai ai kia kitaua ʻo fekauʻaki mo e kakai naʻa nau fai ʻa e meʻa naʻe totonú pea mo e ngaahi ola lelei naʻe hoko kia kinautolú. Naʻe hiki kotoa ia ko e lelei maʻa kitaua.
Ka ke maʻu ʻa e ʻaonga lahi tahá mei he Tohitapú, ʻoku fiemaʻu ke ta ʻiloʻi ʻa e tali ki ha fehuʻi. Ko e fehuʻí ʻoku peheni: Ko hai naʻá ne ʻomai kia kitaua ʻa e Tohitapú? Ko e hā hoʻo talí?— ʻIo, ko e Tohitapú kakato ʻoku mei he ʻOtuá ia. ʻE lava fēfē leva ke ta fakahaaʻi ʻokú ta poto moʻoni?— ʻAki ʻa e fanongo ki he ʻOtuá pea ʻi he fai ʻa e meʻa ʻokú ne leaʻakí.
Ko ia, ʻoku fiemaʻu ke ta fakamoleki ha taimi ke lau fakataha ai ʻa e Tohitapú. ʻI he taimi ʻokú ta maʻu ai ha tohi mei ha taha ʻokú ta ʻofa lahi ai, ʻokú ta toutou lau ia. ʻOku mahuʻinga ia kia kitaua. ʻOku totonu ke pehē ʻa e Tohitapú kia kitaua koeʻuhí ko ha tohi ia mei he Tokotaha ʻoku ʻofa lahi taha ʻia kitauá. Ko ha tohi ia mei ha ʻOtua ʻofa.
Vaheʻi ha toe ngaahi miniti siʻi he taimí ni ke lau ai ʻa e ngaahi konga Tohitapu ko eni ʻoku fakahaaʻi ai ko e moʻoni ko e Tohitapú ko e Folofola ia ʻa e ʻOtuá, naʻe tohi ko e lelei maʻa kitaua: Loma 15:4; 2 Timote 3:16, 17; mo e 2 Pita 1:20, 21.