VAHE 46
Fakaʻauha ʻe he Vaí ha Māmani—ʻE Toe Hoko Ia?
KUÓ KE fanongo ʻi ha taha ʻoku talanoa ʻo fekauʻaki mo e ngata ʻa e māmaní?— ʻI he ʻahó ni ʻoku talanoa ʻa e tokolahi ʻo fekauʻaki mo ia. ʻOku fakakaukau ʻa e kakai ʻe niʻihi ʻe ngata ʻa e māmaní ʻi ha tau ʻa ia ʻe ngāueʻaki ai ʻe he tangatá ʻa e ngaahi pomu niukilia. ʻOkú ke fakakaukau ʻe fakaʻatā ʻe he ʻOtuá ʻa e kakaí ke fakaʻauha hotau foʻi māmani fakaʻofoʻofá?—
Hangē ko ia kuó ta akó, ʻoku fakamatala ʻa e Tohitapú ʻo fekauʻaki mo e ngata ʻa e māmaní. “ʻOku fakaʻaʻau ke mole ʻa mamani,” ko e lau ia ʻa e Tohitapú. (1 Sione 2:17) ʻOkú ke fakakaukau ʻe ʻuhinga ʻa e ngata ʻa e māmaní ki he ngata ʻa e foʻi māmaní?— ʻIkai, ʻoku pehē ʻe he Tohitapú naʻe ngaohi ʻe he ʻOtuá ʻa e foʻi māmaní ‘ke nofoʻi,’ ʻio, ke nofo ai ʻa e kakaí pea ke nau fiefia ai. (Aisea 45:18) ʻOku pehē ʻe he Sāme 37:29: “Ko haʻa fai totonu te nau maʻu ʻa e fonua [“māmaní,” NW] pea te nau nofo ai ʻo tuputupuʻa.” ʻI he ʻuhinga ko ení ʻoku toe pehē ai ʻe he Tohitapú ʻe tuʻu ʻo taʻengata ʻa e foʻi māmaní.—Sāme 104:5; Koheleti 1:4.
Ko ia, kapau ʻoku ʻikai ʻuhinga ʻa e ngata ʻa e māmaní ki he ngata ʻa e foʻi māmaní, ko e hā hono ʻuhingá?— ʻE lava ke ta ʻiloʻi ia kapau te ta vakai fakalelei ki he meʻa naʻe hoko ʻi he ngaahi ʻaho ʻo Noá. ʻOku fakamatala ʻa e Tohitapú: ‘Naʻe lomaki vai ʻa e māmani ʻo e taimi ko iá, ʻo ʻauha.’—2 Pita 3:6.
Naʻe ʻi ai ha taha naʻe moʻui ʻi he ngata ʻa e māmani lolotonga ʻa e Lōvai, pe fuʻu Lōmaki ko ia ʻi he ʻaho ʻo Noá?— ʻOku pehē ʻe he Tohitapú naʻe ‘tauhi [ʻe he ʻOtuá] ha toko fitu, pea valu ʻaki ʻa Noa, ʻa ia naʻá ne malangaʻaki ʻa e maʻoniʻoní, ʻi heʻene ʻomi ʻa e Lōmaki ki he māmani ʻo e kau fakaʻotuamaté.’—2 Pita 2:5.
Ko e hā ʻa e māmani naʻe fakaʻauha ʻi he ngaahi ʻaho ʻo Noá?
Ko ia ai, ko e hā ʻa e māmani naʻe ngatá? Ko e foʻi māmaní, pe ko e kakai koví?— ʻOku pehē ʻe he Tohitapú ko e ‘māmani ʻo e kau fakaʻotuamaté.’ Pea fakatokangaʻi, ʻoku ui ʻa Noa ‘ko ha tokotaha malanga.’ Ko e hā ʻokú ke fakakaukau naʻá ne malangaʻakí?— Naʻe fakatokanga ʻa Noa ki he kakaí ʻo fekauʻaki mo e ngata ʻa e ‘māmani ʻo e taimi ko iá.’
ʻI he taimi naʻe lea ai ʻa Sīsū ʻo fekauʻaki mo e fuʻu Lōmakí, naʻá ne fakamatala ki heʻene kau ākongá ʻa e meʻa naʻe fai ʻe he kakaí ki muʻa pē pea hoko ʻa e ngataʻangá. Ko e meʻa eni naʻá ne leaʻaki kia kinautolú: ‘ʻI he ngaahi ʻaho ki muʻa ʻi he lomakí [ko e kakaí] naʻa nau kai mo inu, mo mali, mo foaki ke fakamaʻu, ʻo aʻu ki he ʻaho naʻe hu ai ʻa Noa ki he vaká, pea naʻe ʻikai te nau ʻamanaki, mo ʻene hoko mai ʻa e vai lahí, ʻo ʻave ʻakinautolu kotoape.’ Naʻe pehē leva ʻe Sīsū ʻe fai pehē tofu pē ʻa e kakaí ki muʻa ke ngata ʻa e māmani ko ení.—Mātiu 24:37-39, PM.
ʻOku fakahā mai ʻe he lea ʻa Sīsuú ʻe lava ke ta ako ha ngaahi lēsoni mei he meʻa naʻe fai ʻe he kakaí ki muʻa ʻi he Lōmakí. Mei hono lau ʻa e Vahe 10 ʻo e tohí ni, ʻokú ke manatuʻi ʻa e meʻa naʻe fai ʻe he kakai ko iá?— Ko e kau tangata ʻe niʻihi ko e kau fakaaoao naʻa nau fai ʻa e ngaahi meʻa fakamamahi. Ka ko e tokolahi kehe ia, ko e lea ia ʻa Sīsuú, naʻe ʻikai pē te nau fanongo ʻi he taimi naʻe fekau atu ai ʻe he ʻOtuá ʻa Noa ke malanga kia kinautolú.
Ko ia, naʻe hoko mai ʻa e ʻaho ʻa ia naʻe tala ai ʻe Sihova kia Noa te Ne fakaʻauha ʻa e kakai koví ʻaki ha lōmaki. ʻE ʻufiʻufi ʻe he vaí ʻa e foʻi māmaní kātoa, ʻo aʻu ki he ngaahi moʻungá. Naʻe tala ange ʻe Sihova kia Noa ke ne langa ha fuʻu ʻaʻake lahi. Naʻe hangē ia ha fuʻu puha lahi lōloa, ʻo hangē ko ia ʻoku lava ke ke sio ki ai kapau te ke sio ki he fakatātā ʻi he peesi 238.
Naʻe tala ange ʻe he ʻOtuá kia Noa ke ne langa ʻa e ʻaʻaké ke lahi feʻunga ke ne malu ai ʻi loto mo hono fāmilí pea mo e tokolahi ʻo e fanga manú. Naʻe ngāue mālohi ʻaupito ʻa Noa mo hono fāmilí. Naʻa nau tutuʻu hifo ha ngaahi fuʻu ʻakau lalahi, pea ʻi hono ngāueʻaki ʻa e papá naʻa nau kamata langa ʻa e ʻaʻaké. Naʻe feʻunga eni mo e ngaahi taʻu lahi koeʻuhí naʻe fuʻu lahi ʻaupito ʻa e ʻaʻaké.
ʻOkú ke manatuʻi ʻa e toe meʻa kehe naʻe fai ʻe Noa lolotonga ʻa e ngaahi taʻu kotoa naʻá ne langa ai ʻa e ʻaʻaké?— Naʻá ne malanga, ʻo ne fakatokanga ki he kakaí ʻo fekauʻaki mo e Lōmaki ʻoku ʻamanaki ke hokó. Naʻe ʻi ai ha niʻihi ʻo kinautolu naʻe fanongo? Naʻe ʻikai ha taha ʻo kinautolu naʻe fanongo tuku kehe pē ʻa e fāmili ʻo Noá. Ko e toengá naʻa nau fuʻu femoʻuekina ʻaupito pē ʻi he fai ʻo e ngaahi meʻa kehé. ʻOkú ke manatuʻi ʻa e meʻa naʻe pehē ʻe Sīsū naʻa nau faí?— Naʻa nau moʻua ʻi he kaí mo e inú mo e malí. Naʻe ʻikai te nau fakakaukau ko e kakai kovi kinautolu, pea naʻe ʻikai te nau fakamoleki ha taimi ke fanongo ai kia Noa. Ko ia, ta sio angé ki he meʻa naʻe hoko kia kinautolú.
ʻI he hili ʻa e hū ʻa Noa mo hono fāmilí ki he ʻaʻaké, naʻe tāpuni ʻe Sihova ʻa e matapaá. Ko e kakai ʻi tuʻá naʻa nau kei taʻetui pē ʻe hoko mai ʻa e Lōmakí. Kae fakafokifā, naʻe kamata ke tō hifo ha vai mei he langí! Naʻe ʻikai ko ha ʻuha anga-maheni pē. Ko ha ʻuha lōvai ia! Naʻe ʻikai fuoloa kuo hangē ʻa e vaí ha ngaahi fuʻu vaitafe lalahí, ʻo longoaʻa ʻaupito. Naʻá ne holoki ʻa e ʻakau lalahí pea tekaʻi ʻa e ngaahi fuʻu maká ʻo hangē ia ha fanga kiʻi foʻi maka īkí. Pea fēfē ʻa e kakai naʻe ʻi tuʻa ʻi he ʻaʻaké?— ʻOku pehē ʻe Sīsū: ‘Naʻe hoko mai ʻa e vai lahí, ʻo ʻave ʻakinautolu kotoape.’ Ko e kakai kotoa pē ʻi tuʻa ʻi he ʻaʻaké naʻa nau mate. Ko e hā hono ʻuhingá?— Hangē ko ia naʻe leaʻaki ʻe Sīsuú, ‘naʻe ʻikai te nau ʻamanaki.’ Naʻe ʻikai te nau fanongo!—Mātiu 24:39, PM; Senesi 6:5-7.
Ko e hā ʻoku ʻikai totonu ai ke ta fakakaukau pē ʻo fekauʻaki mo e vaʻingá?
Sai, manatuʻi naʻe pehē ʻe Sīsū ko e meʻa naʻe hoko ki he kakai ko iá ko ha lēsoni ia kia kitaua he ʻahó ni. Ko e hā ʻa e lēsoni ʻe lava ke ta akó?— Sai, naʻe fakaʻauha ʻa e kakaí ʻo ʻikai koeʻuhi pē ko ʻenau koví ka koeʻuhi naʻe fuʻu femoʻuekina pē ʻa e tokolahi ia ke vaheʻi ʻa e taimí ke ako ʻo fekauʻaki mo e ʻOtuá pea fekauʻaki mo e meʻa naʻe ʻamanaki ke ne faí. ʻOku fiemaʻu ke ta tokanga ke ʻoua naʻá ta hangē ko kinautolú, ʻikai ko ia?—
ʻOkú ke fakakaukau ʻe toe fakaʻauha ʻe he ʻOtuá ʻa e māmaní ʻaki ha lōmaki?— ʻIkai, naʻe palōmesi ʻa e ʻOtuá ʻe ʻikai te ne toe fai pehē. Naʻá ne pehē: “Kuo u ʻai ʻeku umata ʻi he ngaahi ʻao; pea ʻe hoko ia ko e fakaʻilonga.” Naʻe pehē ʻe Sihova ʻe hoko ʻa e ʻumatá ko ha fakaʻilonga “ʻe ʻikai toe hoko ʻa e vai ko e lomaki, ʻo maumauʻi ʻa e kakano kotoa pe.”—Senesi 9:11-17.
Ko ia, ʻoku lava ke ta fakapapauʻi ʻe ʻikai ʻaupito ke toe fakaʻauha ʻe he ʻOtuá ʻa e māmaní ʻaki ha lōmaki. Ka neongo ia, hangē ko ia kuó ta vakai ki aí, ʻoku fakamatala ʻa e Tohitapú ʻo fekauʻaki mo e ngata ʻa e māmaní. ʻI he taimi ʻe fakahoko mai ai ʻe he ʻOtuá ʻa e fakaʻauha ʻo e māmani ko ení, ko hai te ne fakahaofí?— Ko e kakai naʻa nau fuʻu mahuʻingaʻia ʻi he ngaahi meʻa kehé ʻo ʻikai ʻaupito ai te nau loto ke ako ʻo fekauʻaki mo e ʻOtuá? Ko e faʻahinga naʻa nau fuʻu femoʻuekina maʻu pē ke ako ʻa e Tohitapú? Ko e hā hoʻo fakakaukaú?—
ʻOkú ta loto ke ta kau ʻi he faʻahinga ʻe fakahaofi ʻe he ʻOtuá, ʻikai ko ia?— ʻIkai ko ha meʻa lelei ia kapau ʻe lava ke hangē hota fāmilí ko e fāmili ʻo Noá koeʻuhi ke fakahaofi kotoa kitautolu ʻe he ʻOtuá?— Ke ta hao ʻi he ngata ʻa e māmaní, ʻoku fiemaʻu ke ta mahinoʻi ʻa e founga ʻe fakaʻauha ai ia ʻe he ʻOtuá pea mo hono fakahoko mai ʻa ʻene māmani foʻou māʻoniʻoní. Ta sio angé ki he founga ʻokú ne fai ai ení.
ʻOku ʻomai ʻe he Tohitapú ʻa e talí kia kitaua ʻi he Taniela vahe 2, veesi 44. ʻOku lea ʻa e konga Tohitapú ni ʻo fekauʻaki mo hota taimí tonu ʻi heʻene pehē: “ʻI he taimi ʻo e ngaahi tuʻi ko ia, ko e ʻOtua ʻo Langi te ne fokotuʻu ha puleʻanga ʻe ʻikai fulihi ʻo taʻengata; pea ko hono pule ʻe ʻikai tuku ki ha kakai kehe: ka te ne laiki mo fakaʻauha ʻa e ngaahi puleʻanga ko ia, kae tuʻu pe ia ʻo taʻengata.”
ʻOkú ke mahinoʻi ia?— ʻOku pehē ʻe he Tohitapú, ʻe fakaʻauha ʻe he puleʻanga ʻo e ʻOtuá ʻa e ngaahi puleʻanga kotoa pē ʻi he māmaní. Ko e hā hono ʻuhingá?— Koeʻuhi ʻoku ʻikai te nau talangofua ki he Tokotaha kuo fakanofo ʻe he ʻOtuá ko e Tuʻí. Pea ko hai ia?— ʻIo, ko Sīsū Kalaisi!
ʻE fakaʻauha ʻe Sīsū Kalaisi, ko e Tuʻi kuo fili ʻe he ʻOtuá, ʻa e māmani ko ení ʻi ʻĀmaketone
ʻOku maʻu ʻe Sihova ko e ʻOtuá ʻa e totonu ke ne fakapapauʻi ʻa e faʻahinga puleʻanga ʻoku totonu ke pulé, pea kuó ne fili ʻa hono ʻAló, ʻa Sīsū, ke hoko ko e Tuʻí. ʻOku vavé ni ke takimuʻa ʻa e Pule ʻa e ʻOtuá, ʻa Sīsū Kalaisi, ʻi hono fakaʻauha ʻa e ngaahi puleʻanga kotoa pē ʻo e māmani ko ení. ʻOku fakamatalaʻi ia ʻe he Tohitapú ʻi he Fakahā vahe 19, veesi 11 ki he 16, ʻi heʻene fakahoko ʻa e meʻá ni, hangē ko hono fakahaaʻi ʻe he fakatātā ko ení. ʻI he Tohitapú, ko e tau ʻa e ʻOtuá ke fakaʻauha ʻa e ngaahi puleʻanga kotoa ʻo e māmaní ʻoku ui ia ko Hāmaketone, pe ʻĀmaketone.
Sai, ʻoku pehē ʻe he ʻOtuá ko hono Puleʻangá te ne fakaʻauha ʻa e ngaahi puleʻanga ʻo e tangatá. Ka ʻokú ne tala mai kia kitaua ke ta fai ʻa e meʻa ko iá?— ʻIkai, ʻi he Tohitapú, ko ʻĀmaketoné ʻoku ui ko e “tau ʻo e ʻaho lahi ʻo e ʻOtua Aoniu.” (Fakahā 16:14, 16) ʻIo, ko ʻĀmaketoné ko e tau ia ʻa e ʻOtuá, pea ʻokú ne ngāueʻaki ʻa Sīsū Kalaisi ke ne tataki ʻa e kau tau fakahēvaní ʻi he taú. ʻOku ofi ʻa e tau ʻo ʻĀmaketoné? Ta sio angé pe ʻe anga-fēfē haʻata ʻiloʻi.
Ta lau fakataha ʻo fekauʻaki mo e taimi ʻe toʻo ai ʻe he ʻOtuá ʻa e kakai kovi kotoa pē pea fakahaofi ʻa e faʻahinga ʻoku tauhi kiate iá, ʻi he Palovepi 2:21, 22; Aisea 26:20, 21; Selemaia 25:31-33; mo e Mātiu 24:21, 22.