VAHE 7
Ngaahi Fakataha ʻOku ‘Fakaʻaiʻai Ai ki he ʻOfá mo e Ngaahi Ngāue Leleí’
ʻI HE faai mai ʻa e ngaahi senitulí, kuo fakatahataha fakataha ʻa e kakai ʻa Sihová ʻi ha founga fokotuʻutuʻu maau. ʻI ʻIsileli ʻo e kuonga muʻá, naʻe fononga ʻa e kakai tangata kotoa ki Selusalema ki he kātoanga lalahi ʻe tolu. (Teu. 16:16) ʻI he ʻuluaki senitulí, naʻe fakatahataha maʻu pē ʻa e kau Kalisitiané, ʻo faʻa fai ʻi he ʻapi ʻo ha taha. (Flm. 1, 2) ʻI he ʻahó ni, ʻoku tau maʻu ʻa e ngaahi fakataha, ʻasemipilī mo e fakataha-lahi. Ko e hā ʻoku fakatahataha fakataha ai ʻa e kau sevāniti ʻa e ʻOtuá? Ko e ʻuhinga tefitó ko ha konga mahuʻinga ia ʻo ʻetau lotú.—Saame 95:6; Kol. 3:16.
2 Ko e ngaahi fakatahá ʻoku toe maʻu ʻaonga mei ai ʻa e faʻahinga ʻoku nau maʻu iá. ʻI he fekauʻaki mo e Kātoanga Falelouʻakau hono fitu kotoa pē, naʻe tala ange ki he kau ʻIsilelí: “Fakatahatahaʻi mai ʻa e kakaí, ʻa e kakai tangata, kakai fefine, mo e fānau, mo hoʻo muli ʻoku ʻi ho ngaahi koló, koeʻuhí ke nau fanongo mo ako pea mo manavahē kia Sihova ko homou ʻOtuá pea tokanga ke fakahoko ʻa e ngaahi lea kotoa ʻo e Laó ni.” (Teu. 31:12) ʻOku hā mahino, ko e ʻuhinga mahuʻinga ki he fakatahataha fakatahá ke “akoʻi ʻe Sihova.” (ʻAi. 54:13) Ko e ngaahi fakatahá ʻoku toe tokonaki mai ai ʻa e faingamālie ke feʻilongaki ai, maʻu ha fakalototoʻa, pea ke maʻu ha mālohi fakafou ʻi he feohí.
NGAAHI FAKATAHA ʻA E FAKATAHAʻANGÁ
3 Ko e kau ākonga naʻe fakatahataha fakatahá hili ʻa e Penitekosi 33 T.S. naʻa nau līʻoa kinautolu ki he faiako ʻa e kau ʻapositoló, pea “ʻi he ʻaho ki he ʻaho naʻa nau māʻunga nofo ki he temipalé mo e taumuʻa pē ʻe taha.” (Ngā. 2:42, 46) Ki mui ai, ʻi he taimi naʻe fakatahataha ai ʻa e kau Kalisitiané ki he lotú, naʻa nau lau ai ʻa e ngaahi tohi fakamānavaʻí, ʻo kau ai ʻa e ngaahi tohi naʻe hiki ʻe he kau ʻapositoló mo e kau ākonga Kalisitiane kehé. (1 Kol. 1:1, 2; Kol. 4:16; 1 Tes. 1:1; Sēm. 1:1) Naʻe toe fai e lotu ʻa e fakatahaʻangá. (Ngā. 4:24-29; 20:36) ʻI he taimi ʻe niʻihi, naʻe fai ʻa e talanoa ki he ngaahi hokosia ʻi he malaʻe ngāue fakamisinalé. (Ngā. 11:5-18; 14:27, 28) Naʻe fai ʻa e lāulea ki he ngaahi tokāteline Fakatohitapú mo hono fakahoko ʻo e ngaahi kikite fakamānavaʻí. Naʻe ʻomi ai ʻa e fakahinohino ki he ngaahi meʻa fekauʻaki mo e ʻulungaanga faka-Kalisitiane tāú mo e anga-līʻoa fakaʻotuá. Naʻe fakalototoʻaʻi ʻa e tokotaha kotoa ke nau hoko ko e kau fanongonongo faivelenga ʻo e ongoongo leleí.—Loma 10:9, 10; 1 Kol. 11:23-26; 15:58; ʻEf. 5:1-33.
Lolotonga ʻa e ngaahi ʻaho fakaʻosi faingataʻa ko ení, ʻoku tau fiemaʻu ʻa e fakalototoʻa ʻoku maʻu mei he fakatahataha maʻu pē
4 ʻI hotau ʻahó ni, ko e ngaahi fakataha faka-Kalisitiané ʻoku muimui ia ki he sīpinga naʻe fokotuʻu ʻi he taimi ʻo e kau ʻapositoló. ʻOku tau talangofua ki he ekinaki fakamānavaʻi ʻi he Hepelū 10:24, 25: “Tuku ke tau fetokangaʻaki . . . , ʻo ʻoua ʻe liʻaki ʻa ʻetau fakataha fakatahatahá, ʻo hangē ko ia ʻoku angaʻaki ʻe he niʻihi, kae fefakalototoʻaʻaki, pea toe ʻāsili angé ʻi hoʻomou sio ko ia ki he fakaofiofi mai ʻa e ʻahó.” Lolotonga ʻa e ngaahi ʻaho fakaʻosi faingataʻa ko ení, ʻoku tau fiemaʻu ʻa e toe fakalototoʻa ʻoku maʻu mei he fakatahataha maʻu pē kae lava ke tauhi maʻu ai ʻetau mālohi fakalaumālié mo e anga-tonu faka-Kalisitiané. (Loma 1:11, 12) ʻI he tuʻunga ko e kau Kalisitiané, ʻoku tau moʻui ʻi he haʻohaʻonga ʻo e toʻutangata pikopiko mo mioʻi. Kuo tau siʻaki ʻa e anga-taʻefakaʻotuá mo e ngaahi holi fakamāmaní. (Fil. 2:15, 16; Tai. 2:12-14) Ko e moʻoni, ko fē ha toe feituʻu lelei ange ke tau ʻi ai ka ko e feohi mo e kakai ʻa Sihová? (Saame 84:10) Pea ko e hā ʻa e meʻa ʻe ʻaonga lahi ange ka ko e ako mo lāulea ki he Folofola ʻa e ʻOtuá? Fakakaukau ki he ngaahi fakataha kehekehe kuo fokotuʻutuʻu ke tau maʻu ʻaonga mei aí.
FAKATAHA FAKAʻOSINGA E UIKÉ
5 Ko e konga ʻuluaki ʻo e fakataha fakaʻosinga e uiké ʻoku kau ai ha malanga Fakatohitapu ʻoku faʻu tefito ki he kakaí fakalūkufua, ko e niʻihi ko ʻenau fuofua maʻu nai ia ha fakataha. Ko e malanga maʻá e kakaí ko ha konga mahuʻinga ia hono fakalato ʻa e fiemaʻu fakalaumālie ʻa e faʻahinga foʻoú mo e kau malanga ʻi he fakatahaʻangá.—Ngā. 18:4; 19:9, 10.
6 Ko Sīsū Kalaisi, ko ʻene kau ʻapositoló mo honau ngaahi kaumeʻá naʻa nau fakahoko ʻa e ngaahi fakataha maʻá e kakaí ʻo meimei tatau mo ia ʻoku fai ʻe he ngaahi fakatahaʻanga ʻo e kakai ʻa Sihova ʻi he ʻaho ní. ʻI he ʻikai fehuʻiá, ko Sīsū ʻa e tokotaha-malanga lelei taha maʻá e kakaí kuo moʻui ʻi he māmaní. Naʻe pehē fekauʻaki mo ia: “Kuo teʻeki ai ʻaupito ha tangata ʻe lea ʻo hangē ko ení.” (Sione 7:46) Naʻe lea ʻa Sīsū fakataha mo e mafai, ʻo fakatumutumu ai ʻene kau fanongó. (Māt. 7:28, 29) Naʻe lahi ʻa e ngaahi ʻaonga naʻe maʻu ʻe he faʻahinga naʻa nau tokanga ki heʻene pōpoakí. (Māt. 13:16, 17) Naʻe muimui ʻa e kau ʻapositoló ki heʻene faʻifaʻitakiʻangá. ʻI he Ngāue 2:14-36, ʻoku tau lau ai fekauʻaki mo e malanga fakaueʻiloto ʻa Pita ʻi he ʻaho ʻo e Penitekosi 33 T.S. Naʻe ueʻi ʻa e laui afe ke nau fai ha meʻa tupu mei he meʻa naʻa nau fanongo ki aí. Ki mui ai, naʻe hoko ʻa e faʻahinga tāutaha ko e kau tui hili ʻenau fanongo ki he malanga ʻa Paula ʻi ʻAtenisí.—Ngā. 17:22-34.
7 ʻOku pehē pē ʻi hotau ʻahó ni, kuo maʻu ʻaonga ʻa e laui miliona mei he ngaahi malanga maʻá e kakaí ʻoku fai fakauike ʻi he ngaahi fakatahaʻangá, pea pehē ki he ngaahi malanga maʻá e kakaí pe ngaahi malanga ʻoku fakahoko ʻi he ngaahi ʻasemipilií mo e fakataha-lahí. Ko e ngaahi malanga peheé ʻoku tokoniʻi ai kitautolu ke tau hanganaki tokanga ki he ngaahi akonaki faka-Kalisitiané pea tuʻu maʻu ʻi he ngāue ʻo e Puleʻangá. ʻI hono fakaafeʻi ʻa e faʻahinga mahuʻingaʻiá pea pehē ki he kakaí fakalūkufua, ʻe lava ke tau fakahoko ai ʻa e meʻa lahi ʻi hono ʻai ke maheni ʻa e kakaí mo e ngaahi akonaki Fakatohitapu tefitó.
8 ʻOku kehekehe ʻa e ngaahi kaveinga ʻoku lāulea ki ai ʻi he malanga maʻá e kakaí. ʻOku kāpui ʻi he ngaahi malangá ʻa e tokāteline mo e kikite Fakatohitapu, ngaahi tefitoʻi moʻoni mo e akonaki Fakatohitapu ʻo fekauʻaki mo e moʻui fakafāmilí mo e ngaahi meʻa fakaemalí, ngaahi tuʻunga ʻoku fehangahangai mo e toʻutupú mo e ʻulungaanga taau faka-Kalisitiané. Ko e ngaahi malanga ʻe niʻihi ʻoku fakatefito ia ʻi he ngaahi ngāue fakaofo ʻo e fakatupu ʻa Sihová. ʻOku fakamamafaʻi ʻi he ngaahi malanga kehé ʻa e faʻifaʻitakiʻanga lelei ʻi he tui, loto-toʻa mo e anga-tonu ʻa e faʻahinga ʻi he Tohi Tapú, ʻo fakahangataha ki he ngaahi lēsoni ki hotau ʻahó ni.
9 Ke maʻu ʻaonga kakato mei he malanga maʻá e kakaí, ʻoku mātuʻaki mahuʻinga ke tau tokanga lelei, sio ki he ngaahi konga Tohi Tapu ʻoku lave ki ai ʻa e tokotaha-malangá, pea muimui ʻi heʻene lau mo fakamatalaʻi iá. (Luke 8:18) ʻI heʻetau fakapapauʻi ʻa e ngaahi meʻa ʻoku fai ki ai ʻa e lāuleá, te tau fakapapauʻi ai ke piki maʻu ki he meʻa ʻoku tau akó pea ngāueʻaki ia.—1 Tes. 5:21.
10 Kapau ʻoku ala maʻu ha kau malanga, ʻoku ʻikai ha veiveiua ʻe fai ʻe he fakatahaʻangá ʻa e malanga maʻá e kakaí ʻi he uike kotoa pē. ʻOku faʻa fakahoko ʻa e meʻá ni ʻi hono ʻomai ha kau malanga ʻaʻahi mei he ngaahi fakatahaʻanga ofi maí. Kapau ʻoku tokosiʻi ʻa e kau malangá, ʻe malava ke fai ʻa e ngaahi malanga ko ení ʻi he lahi taha ʻe ala lavá.
11 Ko e konga hono ua ʻo e fakataha fakaʻosinga e uiké ko e Ako Taua Leʻo, ko ha fetalanoaʻaki ʻi he fehuʻi mo e tali ʻi he ngaahi kupu he pulusinga ako ʻo e Taua Leʻo. Fakafou ʻi he Taua Leʻo, ʻoku tokonaki mai ai ʻe Sihova ʻetau meʻakai fakalaumālie taimi totonú.
12 Ko e ngaahi kupu akó ʻoku faʻa felāveʻi ia mo hono ngāueʻaki ʻa e ngaahi tefitoʻi moʻoni Fakatohitapú ʻi he moʻui fakaʻahó. ʻOku fakaivia ai ʻa e kau Kalisitiané ke nau fakafepakiʻi ʻa e “laumālie ʻo e māmaní” mo e ʻulungaanga taʻemaʻá. (1 Kol. 2:12) ʻOku fakafou mai ʻi he Taua Leʻo ʻa e maama fakautuutu fekauʻaki mo e tokāteline mo e kikite Fakatohitapú, ʻo malava ai ʻa e tokotaha kotoa ke laka fakataha mo e moʻoní pea nofo maʻu ʻi he hala ʻo e kau māʻoniʻoní. (Saame 97:11; Pal. 4:18) Ko e maʻu ʻo e Ako Taua Leʻo mo kau ki aí ʻe lava ke tokoniʻi ai kitautolu ke tau fiefia ʻi he ʻamanaki ki he māmani foʻou māʻoniʻoni ʻa Sihová. (Loma 12:12; 2 Pita 3:13) ʻOku tokoniʻi kitautolu ʻe heʻetau feohi faka-Kalisitiané ke tau fakatupulekina ʻa e fua ʻo e laumālié pea fakaivimālohiʻi ʻetau holi ke tauhi faivelenga kia Sihová. (Kal. 5:22, 23) ʻOku fakaivimālohiʻi kitautolu ke kātekina ʻa e ngaahi ʻahiʻahí pea ke langa hake “ha koloa fakalaumālie ki he kahaʻú,” ke tau “lava ai ʻo piki maʻu ki he moʻui moʻoní.”—1 Tīm. 6:19; 1 Pita 1:6, 7.
13 ʻE lava fēfē ke tau ngāueʻaki kakato ʻa e tokonaki ko eni ki he fafanga fakalaumālié? ʻOku totonu ke tau teuteu ki muʻa ʻa e akó, ʻi he tuʻunga ko ha fāmili pe ko kita pē, sio ki he ngaahi konga Tohi Tapu ʻoku ʻasí, pea lolotonga ʻa e fakatahá tali ʻi heʻetau lea pē ʻa kitautolu. ʻE tō loloto heni ʻa e moʻoní ki hotau lotó, pea ʻe maʻu ʻaonga ʻa e niʻihi kehé ʻi heʻenau fanongo ki hono fakahaaʻi ʻetau tuí. ʻI he fanongo lelei ki he ngaahi tali ʻa e niʻihi kehé, te tau maʻu ʻaonga ai mei he lēsoní ʻi he uike taki taha.
FAKATAHA LOLOTONGA E UIKÉ
14 Ko e fakatahaʻangá ʻoku nau fakataha ʻi he uike taki taha ʻi he Fale Fakatahaʻangá ki ha polokalama ʻoku fakakaveinga Ko ʻEtau Moʻui Faka-Kalisitiané mo e Ngāue Fakafaifekaú. Ko e fakataha ko ení ʻoku konga ʻe tolu ʻa ia ʻoku fakataumuʻa ke tokoniʻi kitautolu ke hoko ʻo ‘taau feʻunga’ ko e kau faifekau ʻa e ʻOtuá. (2 Kol. 3:5, 6) Ko e taimi-tēpilé mo e fakamatalá ʻe ʻomai fakamāhina ia ʻi he Ko ʻEtau Moʻui Faka-Kalisitiané mo e Ngāue Fakafaifekaú—Polokalama Ngāue ki he Fakatahá. Ko e Polokalama Ngāue ki he Fakataha Moʻuí mo e Ngāue Fakafaifekaú ʻoku toe ʻi ai mo e sīpinga fetalanoaʻaki ke ngāueʻaki ʻi he ngāue fakafaifekaú.
15 Ko e konga ʻuluaki ʻo e fakataha ko ení, ʻoku ui ko e Koloa mei he Folofola ʻa e ʻOtuá, te ne tokoniʻi kitautolu ke alāanga mo e puipuituʻa mo e potutohi ʻo e fakamatala ʻa e Tohi Tapú pea ako ki he founga ʻe lava ke tau ngāueʻaki ai iá. ʻOku kau ʻi he fakatahá ha malanga, lautohi, mo ha lāulea makatuʻunga ʻi he lau Tohi Tapu fakauiké. ʻOku kau ʻi he Polokalama Ngāue ki he Fakataha Moʻuí mo e Ngāue Fakafaifekaú ha ngaahi tokoni ki he mamatá mo e pepa ngāue ke tokoni ki hono akoʻi ʻa e ngaahi fakamatala ko ení. Ko e lāulea loloto ko eni ki he Tohi Tapú ʻoku ʻaonga ia kia kitautolu ʻi heʻetau moʻui fakafoʻituituí pea ki heʻetau faiakó, koeʻuhí ke tau hoko ai ʻo “maʻu ʻa e malava kakato, kuo teuʻi kakato ki he ngāue lelei kotoa pē.”—2 Tīm. 3:16, 17.
16 Ko e konga hono ua ʻo e fakatahá, Tokangataha ki he Ngāue Fakamalangá, ʻoku faʻu ia ke ʻoatu ki he tokotaha kotoa ʻa e faingamālie ke teuteu ki he ngāue fakafaifekaú pea fakaleleiʻi ʻenau malava ke malanga mo faiakó. Tānaki atu ki he ngaahi konga ʻa e kau akó, ʻoku fai ʻa e lāulea ki he ngaahi vitiō ʻo e sīpinga fetalanoaʻakí. ʻE tokoniʻi kitautolu ʻe he konga ko eni ʻo e fakatahá ke tau maʻu ʻa e “ʻelelo ʻo e faʻahinga kuo akoʻí” koeʻuhí ke tau “ʻilo ʻa e founga ke fai ai ha tali ki he tokotaha ʻoku ongosiá ʻaki ʻa e lea totonu.”—ʻAi. 50:4.
17 Ko e konga hono tolú, Moʻui ko ha Kalisitiane, ʻe lāulea ai ki hono ngāueʻaongaʻaki ʻa e ngaahi tefitoʻi moʻoni Fakatohitapú ʻi he moʻui fakaʻahó. (Saame 119:105) Ko e tafaʻaki tefito ʻo e konga ko eni ʻo e fakatahá ko e Ako Tohi Tapu ʻa e Fakatahaʻangá. Hangē ko e Ako Taua Leʻo, ko e Ako Tohi Tapu ʻa e Fakatahaʻangá ko ha fetalanoaʻaki ʻi he fehuʻi mo e tali.
18 ʻI he taimi ʻoku maʻu ai ʻi he māhina kotoa pē ʻa e Polokalama Ngāue ki he Fakataha Moʻuí mo e Ngāue Fakafaifekau foʻoú, ko e sea ʻo e kulupu ʻo e kau mātuʻá, pe ko ha mātuʻa ʻoku tokoni kiate ia, te ne sivisiviʻi fakalelei ia pea fokotuʻutuʻu ha taimi-tēpile. ʻI he uike taki taha, ʻe hoko ko e sea ʻo e fakatahá ha mātuʻa ʻa ia ʻokú ne taau ko ha faiako pea tali ʻe he kulupu ʻo e kau mātuʻá. ʻOku kau ʻi hono ngaahi fatongiá ʻa hono fakapapauʻi ʻoku kamata mo ngata ʻa e fakatahá ʻi he taimi totonu pea fai ha fakaongoongolelei mo e akonaki ki he kau ako ʻoku ʻi ai ʻenau ngaahi kongá.
19 ʻI heʻetau teuteu, maʻu mo kau maʻu pē ki he Fakataha ki he Moʻuí mo e Ngāue Fakafaifekaú, te tau maʻu ai ʻa e ʻilo fekauʻaki mo e Folofolá, mahinoʻi ʻa e ngaahi tefitoʻi moʻoni Fakatohitapú, loto-maʻu ke malangaʻi ʻa e ongoongo leleí, pea pōtoʻi ʻi he ngaohi ākongá. Ko e faʻahinga ʻoku nau maʻu ia kae teʻeki ai ke nau hoko ko ha Fakamoʻoni ʻosi papitaisó te nau toe maʻu ʻaonga mei he feohi māfana mo e fetalanoaʻaki fakatupu langa hake fakalaumālié. Ke tokoniʻi kitautolu ke teuteu ki he fakataha ko ení mo e niʻihi kehé, ʻe lava ke tau ngāueʻaki ʻa e Watchtower Library, JW Library®, LAIPELI Taua Leʻo ʻI HE ʻINITANETÍ (kapau ʻoku ala maʻu ʻi hoʻo leá), mo e laipeli ʻi he Fale Fakatahaʻangá. Ko e laipeli ʻa e Fale Fakatahaʻangá ʻoku ʻi ai ʻa e ʻū tohi ʻoku ala maʻu ʻe he Kau Fakamoʻoni ʻa Sihová, ko e Watch Tower Publications Index pe ko e Tataki Fakaefekumi Maʻá e Kau Fakamoʻoni ʻa Sihová, pehē ki he ngaahi liliu Tohi Tapu lahi, ko ha concordance, ko ha tikisinale, mo e ngaahi maʻuʻanga fakamatala ʻaonga kehe. Ko e laipeli ko ení ʻe lava ke ngāueʻaki ʻe ha taha pē ki muʻa pe hili ʻa e ngaahi fakatahá.
FAKATAHA KI HE NGĀUE FAKAMALANGÁ
20 ʻI he ngaahi taimi kehekehe lolotonga ʻo e uiké mo e ngaahi fakaʻosinga uiké, ʻe fakatahataha nounou ai ʻa e kulupu ʻo e kau malangá ʻi he ngaahi fakataha ki he ngāue fakamalangá. Ko e ngaahi fakataha ko ení ʻoku faʻa fai ia ʻi he ngaahi ʻapi tāutaha pe ʻi ha ngaahi feituʻu ʻoku feʻungamālie. ʻE toe ngāueʻaki nai ʻa e Fale Fakatahaʻangá ki he taumuʻa ko ení. ʻI he fakatahataha ha kulupu tokosiʻi ange ʻi he ngaahi feituʻu kehekehe ʻi he feituʻu ngāué ʻe faingofua nai ai ki he kau malangá ke nau fononga ki he fakataha malangá pea ki he feituʻu ngāué. ʻE lava ke fokotuʻutuʻu vave ʻa e kau malangá pea ʻalu leva ki he feituʻu ngāué. ʻE toe malava ʻe he ʻovasia kulupú ke ne tokangaʻi lelei ange ʻa e faʻahinga ʻokú ne tokangaʻí. Neongo ʻoku lelei ke fakataha kehekehe ha ngaahi kulupu, koeʻuhí ko e ngaahi tuʻungá ʻe fiemaʻu ke fakatahataha fakataha ha kulupu ʻe niʻihi. Ko e fakatātaá, kapau ʻoku tokosiʻi ʻa e kau malanga ʻoku nau ʻalu ʻi he ngāue fakafaifekaú he lolotonga ʻo e uiké, ʻe lelei nai ke fakatahaʻi ha ngaahi kulupu pe fakataha kotoa ki he Fale Fakatahaʻangá pe ki ha feituʻu ʻoku feʻungamālié. ʻI he founga ko ení, ʻe maʻu ai ʻe he kau malangá ha taha ke ngāue mo ia. ʻOku toe ʻiloʻi ʻe he fakatahaʻangá ʻoku feʻungamālie ke fakataha ki he Fale Fakatahaʻangá ʻi he ngaahi ʻaho mālōlō fakapuleʻangá. Pe ʻe fili nai ʻe he fakatahaʻangá ke ʻi ai ha fakataha fakakātoa ki he ngāue fakamalangá hili ʻa e Ako Taua Leʻo.
21 Kapau ʻoku fakataha kehekehe ʻa e ngaahi kulupú, ko e ʻovasia kulupú te ne takimuʻa ʻi hono tataki ʻa e fakataha ki he ngāue fakamalangá. ʻE toutou vaheʻi nai ʻe ha ʻovasia kulupu hono tokoní pe ko ha tokoua taau ke ne tataki ʻa e ngaahi fakataha peheé. ʻOku totonu ki he taki kulupú ke ne mateuteu ke lāulea ki ha meʻa ʻe ʻaonga mo tokoni ki he ngāue fakamalangá. ʻOku fokotuʻutuʻu ʻa e ngāue fakamalangá, pea lotu ha taha ʻi he kulupú. ʻOku mavahe leva ʻa e kulupú ki he feituʻu ngāué. Ko e ngaahi fakataha peheé ʻoku miniti ʻe nima ki he fitu ka ʻoku totonu ke nounou ange ai kapau ko e toki ʻosi pē ia ha fakataha ʻa e fakatahaʻangá. ʻOku totonu ke nau fai ha fakalototoʻa, faleʻi ʻaonga mo e fakahinohino ki he faʻahinga ʻoku ʻalu atu ʻi he ngāue fakamalangá. Ko e faʻahinga foʻou pe ko e niʻihi kehe ʻoku fiemaʻu tokoní ʻe lava ke nau ngāue fakataha mo e kau malanga taukeí koeʻuhí ke nau ako mei ai.
FOKOTUʻUTUʻU ʻA E FAKATAHA KI HE FAKATAHAʻANGA FOʻOU PE SIʻISIʻI
22 Ko e tokolahi ange ʻa e kau ākongá, ko e lahi ia ʻa e tupu ʻa e ngaahi fakatahaʻangá. Ko e kole ki ha fakatahaʻanga foʻoú ʻoku faʻa ʻoatu ia ʻe he ʻovasia sēketí. Kae kehe, ʻi he ngaahi tuʻunga ʻe niʻihi, ʻoku ʻiloʻi nai ʻe he ngaahi kulupu īkí ʻoku lelei ange ke nau feohi mo e fakatahaʻanga ʻoku ofi taha atú.
23 ʻI he taimi ʻe niʻihi, ko e ngaahi fakatahaʻanga īkí ko e fanga tuofāfine ʻataʻatā pē ʻoku ʻi aí. Kapau ko e tuʻungá ia, ko e tuofefine ʻoku lotu ʻi he fakatahaʻangá pe fai ʻa e ngaahi fakatahá ʻoku totonu ke ne tui ha pūlou ʻi he fehoanaki mo e fokotuʻutuʻu Fakatohitapú. (1 Kol. 11:3-16) ʻI he ngaahi tuʻunga lahi tahá, te ne tangutu pē, ʻo hanga ki he kulupú. ʻOku ʻikai ke fai ʻe he fanga tuofāfiné ʻa e malanga maʻá e kakaí ʻi he ngaahi fakatahá. Ka, ʻoku nau lau ʻa e fakamatala ʻoku ʻomai ʻe he kautahá pea fakamatalaʻi ia, pe ke ʻai ke fakamānakó, te nau fai nai ia ʻi he ngaahi fetalanoaʻaki pe fakahāhā. ʻE kole ʻe he ʻōfisi vaʻá ha taha ʻo e fanga tuofāfiné ke ne fetohiʻaki mo e ʻōfisí mo tokangaʻi ʻa e ngaahi fakatahá. Faifai atu pē, ʻi he taimi ʻe taau ai ha fanga tokoua ke fai iá, te nau tokangaʻi ʻa e ngaahi fatongia ko ení.
ʻASEMIPILĪ FAKASĒKETI
24 ʻI he taʻu taki taha, ʻoku fai ha fokotuʻutuʻu ki he ngaahi fakatahaʻanga ʻoku vaheʻi ki he sēketi tataú ke nau fakatahataha ki he ʻasemipilī fakasēketi ʻaho ʻe taha tuʻo ua ʻi he taʻu. Ko e ngaahi taimi fakafiefia ko ení ʻoku maʻu ai ʻe he kau maʻu fakatahá kotoa ha faingamālie ke ‘fakaava atu [honau] lotó’ ʻi he feohi faka-Kalisitiané. (2 Kol. 6:11-13) ʻI he fakakaukau ki ha fiemaʻu makehe, ʻoku teuteu ai ʻe he kautaha ʻa Sihová ʻa e ngaahi kaveinga Fakatohitapu mo e konga kehekehe ʻo e polokalama ko ení. Ko e fakamatalá ʻoku ʻoatu ia fakafou ʻi he ngaahi malanga, fakahāhā, fakatātaaʻi, talanoa pē kia kita mo e fakaʻekeʻeke. Ko e ngaahi fakahinohino taimi totonu ko iá ʻoku fakatupu langa hake ki he kotoa ʻo e kau maʻu fakatahá. ʻOku ʻomai ʻi he ʻasemipilī ko ení ha faingamālie ke papitaiso ai ʻa e kau ākonga foʻoú ʻi hono fakahāhā ʻenau fakatapui kia Sihová.
FAKATAHA-LAHI FAKAVAHE
25 Tuʻo taha ʻi he taʻu, ʻoku fai ai ha ngaahi fakatahataha lalahi ange. ʻOku faʻa ʻaho ʻe tolu ʻa e fakataha-lahi fakavahé, ʻo fakatahaʻi ai ha ngaahi fakatahaʻanga mei ha ngaahi sēketi. ʻOku ʻiloʻi nai ʻe he ngaahi vaʻa iiki angé ʻoku ʻaonga lahi ange ki he ngaahi fakatahaʻanga kotoa ʻi he feituʻu ʻo e vaʻá ke fakatahataha ki ha feituʻu pē ʻe taha. ʻI he ngaahi fonua ʻe niʻihi, ko e ngaahi fokotuʻutuʻu ki he fakatahataha ko ení ʻoku kehekehe nai ʻo fakatatau ki he ngaahi tuʻungá pe makatuʻunga ʻi he fakahinohino mei he kautahá. ʻOku toutou fai ʻa e fakataha-lahi fakavahaʻapuleʻanga pe fakataha-lahi makehe ʻi he ngaahi fonua ʻe niʻihi pea ʻoku ʻalu ki ai ʻa e laui mano ʻo e Kau Fakamoʻoni ʻa Sihová mei ha ngaahi fonua kehekehe. ʻI he faai mai ʻa e ngaahi taʻú, kuo ako ʻe he tokolahi ʻa e ongoongo lelei ʻo e Puleʻangá koeʻuhí ko hono ʻilolahia ʻa e ngaahi fakatahataha lalahi ange ko eni ʻa e Kau Fakamoʻoni ʻa Sihová.
26 Ki he kakai fakatapui ʻa Sihová, ko e fakataha-lahí ko e taimi fakafiefia ia ʻo e lotu fāʻūtaha. ʻOku tokonaki mai ai ʻa e fokotuʻutuʻu ki hono fakaeʻa ʻa e maama fakautuutu ʻo e moʻoní. ʻI he fakataha-lahi ʻe niʻihi, ʻoku tukuange mai ai ʻa e ʻū tohi foʻou ke ako fakafoʻituitui mo ako ʻi he fakatahaʻangá pe ke ngāueʻaki ʻi he ngāue fakamalangá. ʻOku toe fai ʻi he fakataha-lahí ʻa e papitaiso. Ko e fakataha-lahí ʻoku mātuʻaki mahuʻinga ki hono pouaki ʻa e tupu fakalaumālié. ʻOku ʻomai ai ʻa e fakamoʻoni ko e kakai ʻa Sihová ʻoku nau maʻu moʻoni ʻa e fetokouaʻaki fakavahaʻapuleʻanga ʻo e kau Kalisitiane fakatapui ʻoku nau fataki ʻa e fakaʻilonga mahino ʻo e kau ākonga ʻa Sīsū Kalaisí.—Sione 13:35.
27 ʻI hono maʻu ʻa e fakataha ʻa e fakatahaʻanga fakalotofonuá pea pehē ki he ngaahi ʻasemipilī mo e fakataha-lahi ʻa e kakai ʻa Sihová, ʻoku fakaivimālohiʻi ai kitautolu ke fai ʻa e finangalo ʻo Sihová. ʻOku toe maluʻi ai kitautolu mei he ngaahi tākiekina ʻa e māmaní ʻa ia ʻe lava ke ne fakavaivaiʻi ʻetau tui faka-Kalisitiané. Ko e fakatahatahá kotoa ʻoku ʻoatu ai ʻa e lāngilangi mo e fakahīkihiki kia Sihova. (Saame 35:18; Pal. 14:28) ʻE lava ke tau fakamālō ʻi hono tokonaki ʻe Sihova ʻa e ngaahi fakataha ko eni ʻo e fakaivifoʻou fakalaumālié ki heʻene kakai fakatapuí ʻi he taimi ko eni ʻo e ngataʻangá.
KAI EFIAFI ʻA E ʻEIKÍ
28 ʻI hono fakamanatu tuʻo taha ʻi he taʻu ʻa e pekia ʻa Sīsū Kalaisí, ʻoku kātoangaʻi ai ʻe he fakatahaʻanga ʻa e Kau Fakamoʻoni ʻa Sihova takatakai ʻi he māmaní ʻa e Fakamanatu ʻo e pekia ʻa Kalaisí, pe Kai Efiafi ʻa e ʻEikí. (1 Kol. 11:20, 23, 24) Ko e fakataha mahuʻinga taha eni ʻo e taʻú ki he kakai ʻa Sihová. ʻOku fekauʻi makehe kitautolu ke tau kātoangaʻi ʻa e Fakamanatú.—Luke 22:19.
29 Ko e ʻaho ʻo e Fakamanatú ʻoku fehoanaki ia mo e ʻaho ʻo e Pāsova Fakatohitapú, ʻa ia ʻoku hā ʻi he Folofolá. (ʻEki. 12:2, 6; Māt. 26:17, 20, 26) Ko e Pāsová ko e fakamanatu fakataʻu ia ʻo e ʻEkisoto ʻa e kau ʻIsilelí mei ʻIsipite ʻi he taʻu 1513 K.M. ʻI he taimi ko iá, naʻe fakaʻilongaʻi ʻe Sihova ʻa e ʻaho hono 14 ʻo ʻenau ʻuluaki māhina luná ko e ʻaho ia ke nau kai ai ʻa e lami Pāsová mo ʻenau mavahe mei he nofo pōpula ʻi ʻIsipité. (ʻEki. 12:1-51) ʻOku fakapapauʻi ʻa e ʻahó mei hono lau ʻa e ʻaho ʻe 13 mei he hā ʻa e māhina foʻoú ʻo ofi taha ki he ʻekunoti ʻo e taimi failaú ʻo sio ki ai mei Selusalema. Ko hono moʻoní, ko e kātoanga Fakamanatú ʻoku tō ia ʻi he ʻuluaki kātoa ʻa e māhiná ʻi he ʻosi pē ʻa e ʻekunoti ʻo e taimi failaú.
30 ʻOku fakamatalaʻi ʻi he Mātiu 26:26-28 ʻa e ngaahi lea tonu ʻa Sīsū fekauʻaki mo e founga ke kātoangaʻi ai ʻa e Fakamanatú. ʻOku ʻikai ko ha ouau ia ʻoku fakahuʻunga fakamisiteli, ka ko ha houa kai fakaefakatātā ʻa ia ʻoku maʻu ʻinasi ai ʻa e faʻahinga kuo ui ke kaungāʻea mo Sīsū Kalaisi ʻi hono Puleʻanga fakahēvaní. (Luke 22:28-30) Ko e kotoa ʻo e kau Kalisitiane fakatapui kehé mo e kakai mahuʻingaʻiá ʻoku fakalototoʻaʻi ke nau haʻu ki he Kai Efiafi ʻa e ʻEikí ko e kau mamata pē. ʻI heʻenau haʻu ki he kātoangá, ʻoku nau fakahaaʻi ʻenau houngaʻia ki he tokonaki kuo fai ʻe Sihova ko e ʻOtuá maʻá e lelei ʻa e kotoa ʻo e faʻahinga ʻo e tangatá fakafou ʻi hono ʻAló, ʻa Sīsū Kalaisi. Ki muʻa ʻi he Fakamanatú, ʻe fai ha malanga makehe ʻoku faʻu ia ke fakatupulekina ʻa e vēkeveke ki he kātoangá ni pea langaʻi ai ha mahuʻingaʻia lahi ange ʻi he ako Tohi Tapú.
31 ʻOku fakatuʻamelie fiefia atu ʻa e Kau Fakamoʻoni ʻa Sihová ke nau fakatahataha fakataha ʻi he ngaahi fakatahá, ʻa ia ʻoku tau “fetokangaʻaki koeʻuhi ke fakaʻaiʻai ai kitautolu ki he ʻofá mo e ngaahi ngāue leleí.” (Hep. 10:24) Ko e tamaioʻeiki anga-tonu mo potó ʻoku nau tokanga ke tokonaki mai ʻa e ngaahi fakataha peheé ʻo fakatatau ki heʻetau ngaahi fiemaʻu fakalaumālié. ʻOku fakalototoʻaʻi ʻa e kau sevāniti kotoa ʻa Sihová pea pehē ki he kakai mahuʻingaʻiá ke nau ngāueʻaki kakato ʻa e ngaahi fokotuʻutuʻu ki he fakatahataha fakataha maʻu peé. ʻI hono fakahaaʻi ʻa e houngaʻia loto-moʻoni ki he ngaahi tokonaki ʻa Sihova fakafou ʻi heʻene kautahá, ʻoku haʻi fakatahaʻi ai ʻa e kau sevāniti ʻa e ʻOtuá ʻi he fāʻūtaha. Ko e mahuʻinga angé, ʻoku tau fakahīkihikiʻi ai mo fakalāngilangiʻi ʻa Sihova.—Saame 111:1.