Talitekeʻi ʻa e Ngaahi Fakaʻānaua Fakaemāmaní, Tuli ki he Ngaahi Meʻa Moʻoni ʻo Fekauʻaki mo e Puleʻangá
“Ka mou kumi muʻa ki hono puleʻanga, mo e maʻoniʻoni aʻana, pea ʻe ʻatu mo ia foki ʻa e ngāhi meʻa ko ia kotoa.”—MĀTIU 6:33.
1. Ko e hā ʻa e fakatokanga ʻoku ʻomai ʻe he Folofola ʻa e ʻOtuá ʻo fekauʻaki mo e lotó, pea ko e hā ʻa e taha ʻo e ngaahi founga tefito ʻokú ne kākaaʻi ai kitautolú?
“ʻI HE meʻa kotoa ʻoku ke tauhi, muʻomuʻa ʻa e lama ʻo ho loto, he ʻoku founga mei ai ʻa e ngaahi meʻa ʻoku ʻasi ʻi he moʻui.” (Palōvepi 4:23) Ko e hā naʻe fiemaʻu ai ke fai ʻe he Tuʻi poto ko Solomoné ʻa e fakatokanga ko ʻení? Koeʻuhi he “ko e fungani ʻi he meʻa kākā ka ko e loto, pea ʻoku hilio hono kovi.” (Selemaia 17:9) Ko e taha ʻo e ngaahi founga tefito ʻoku malava ai ʻe hotau lotó ke kākaaʻi kitautolú ko hono ʻai kitautolu ke tau faʻa fakakaukau ki he ngaahi fakaʻānaua fakaemāmaní. Ka ko e hā ʻa e ngaahi fakaʻānauá? Ko e fakalaulauloto ki he meʻa ʻikai ke moʻoni, ngaahi fakaʻamua, mo e ngaahi fakakaukau noa pē. ʻI he hoko ʻa e ngaahi fakaʻamuá ko e ngaahi fakaʻānaua fakaemāmaní, ʻoku ʻikai ke ngata pē ʻi he maumau-taimí ka ʻoku nau fuʻu fakatuʻutāmaki. Ko ia, kuo pau ke tau talitekeʻi fakaʻaufuli kinautolu. Ko hono moʻoní, kapau ʻoku tau fehiʻa ki he maumau-laó ʻo hangē ko ia naʻe fai ʻe Sīsuú, te tau maluʻi ʻa hotau lotó ke ʻoua ʻe fakakaukau ki he ngaahi fakaʻānaua fakaemāmaní.—Hepelū 1:8, 9.
2. Ko e hā ʻa e ngaahi fakaʻānaua fakaemāmaní, pea ko e hā ʻoku totonu ai ke tau talitekeʻi kinautolú?
2 Ka ko e hā ʻa e ngaahi fakaʻānaua fakaemāmaní? Ko e ngaahi tōʻonga fakaʻānaua ʻa e māmani ko ʻeni ʻoku puleʻi ʻe Sētané. Naʻe tohi ʻe he ʻapositolo ko Sioné ʻo fekauʻaki mo e māmani ko ení: “He ko e meʻa katoa ʻoku ʻi mamani, ʻa e holi ʻo e kakano, mo e holi ʻo e mata, mo e ʻafungi ʻo e moʻui, ʻoku ʻikai mei he Tamai ia, ka ʻoku mei mamani.” (1 Sione 2:16; 5:19) Ko e hā kuo pau ai ki he kau Kalisitiané ke nau talitekeʻi ʻa e ngaahi fakaʻānaua fakaemāmaní? Koeʻuhi he ʻoku langaʻi hake ʻe he ngaahi fakaʻānaua peheé ʻa e ngaahi holi siokita ʻi he ʻatamaí mo e lotó. Ko hono moʻoní ko e fakaʻamu ʻo fekauʻaki mo hono fai ʻo ha meʻa ʻoku halá ʻe hoko ia ko hono fakaangaanga ʻi he ʻatamaí ʻa e meʻa ʻe fai moʻoni ʻe ha tokotaha. ʻOku fakatokanga mai kiate kitautolu ʻe he ākonga ko Sēmisí: “Ka ʻoku ʻahiʻahiʻi ʻa e tangata taki taha he tohoaki ia ʻe heʻene holi aʻana, mo taki ʻaki ha mounu. Faifai pea tuʻituʻia ʻa e holi ko ia, ʻo ne fanauʻi ha angahala: pea ko e angahala ko ia, ʻo ka kakato, ʻoku ne faʻeleʻi ʻa e mate.”—Sēmisi 1:14, 15.
Ngaahi Meʻa ʻOku Tuʻu Ko e Fakatokanga
3. Ko e meʻa fekauʻaki mo hai ʻoku tokonaki mai ai ʻa e fakatātā tuʻu-ki-muʻa taha ʻoku tuʻu ko e fakatokanga ki he fakatuʻutāmaki ʻo e ngaahi fakaʻānaua siokitá?
3 Tau vakai ange ki ha ngaahi meʻa ʻoku nau fakahā ʻa e ʻuhinga kuo pau ai ke talitekeʻi ʻa e ngaahi fakaʻānaua fakaemāmaní. ʻOku tokonaki mai ʻe he meʻa fekauʻaki mo Sētane ko e Tēvoló ʻa e fakatātā tuʻu-ki-muʻa ʻo kau ki he maumau ʻe lava ke hoko mei he faʻa fakakaukau ki he ngaahi fakaʻānaua siokitá. Naʻá ne fakaʻatā ʻa e ngaahi ongoʻi ʻo e fiemeʻá ke tupu ʻi hono lotó ʻo aʻu ki he tuʻunga naʻá ne meheka ai ki he tuʻunga makehe ʻo Sihova ko e Hau Fakalevelevá pea naʻá ne loto ai ke fai ange ki ai ʻa e lotú. (Luke 4:5-8) Ko ha fakaʻānaua taʻeʻaonga? ʻIo, naʻe pehē! ʻE fakamoʻoniʻi ia ʻo ʻikai ke toe fehuʻia ʻi hano haʻi ʻa Sētane ʻi he taʻu ʻe taha afé pea tautautefito ʻi hano lī ki he “ano afi,” ko e mate ʻangauá.—Fakahā 20:1-3, 10.
4. Naʻe anga-fēfē ʻa hono kākaaʻi ʻe Sētane ʻa ʻIví?
4 ʻOku tau toe maʻu ha meʻa ʻoku tuʻu ko e fakatokanga ʻi he meʻa fekauʻaki mo e ʻuluaki fefiné, ko ʻIvi. ʻI he feinga ʻa Sētane ke fakahoko moʻoni ʻa ʻene fakaʻamú, naʻá ne kākaaʻi ʻa ʻIvi ʻaki ʻa ʻene ʻai ki he fakakaukau ʻa ʻIví ʻa e fakaʻānaua ʻo pehē kapau te ne kai ʻa e fuaʻiʻakau naʻe tapuí, ʻe ʻikai te ne mate ka te ne hangē ko e ʻOtuá, ʻo ʻilo ʻa e leleí mo e koví. Ko ha fakaʻānaua taʻeʻaonga nai mo siokita ia? Ko e moʻoni naʻe pehē, pea ʻoku hā ia mei hono fakahalaiaʻi ʻe Sihova ʻa ʻIvi mo hono husepānití, ko ʻĀtama, ʻi he taimi naʻe fakaʻeke ai ʻe Sihova mo fakahā ʻa e tautea kiate kinauá. Ko hono nunuʻá, naʻe mole meiate kinaua ʻa e totonu ki he moʻui ʻi he Palataisí pea pehē pē ki he kotoa ʻo hona hako taʻehaohaoá.—Sēnesi 3:1-19; Loma 5:12.
5. Ko e hā naʻá ne fakatupunga ʻa e tōʻanga ʻo e kau ʻāngelo ʻe niʻihi ko e ngaahi foha ʻo e ʻOtuá, pea ko e hā ʻa hono nunuʻa kiate kinautolú?
5 ʻOku tau toe maʻu foki mo e meʻa ʻoku tuʻu ko e fakatokanga ʻi he ngaahi foha fakaʻāngelo ʻe niʻihi ʻo e ʻOtuá. (Sēnesi 6:1-4) ʻI he ʻikai ke nau fiemālie pē ʻi he ngaahi tāpuaki naʻa nau maʻu ʻi he ʻao ʻo Sihová ʻi hēvaní, naʻa nau fakaʻānaua mai ʻo fekauʻaki mo e kau fefine ʻi he māmaní pea mo e fiemālie ʻe hoko ʻi he fehokotaki fakasino mo kinautolú. Koeʻuhi naʻa nau fakahoko moʻoni ʻa e ngaahi fakaʻānaua ko ʻení, ʻoku lolotonga fakangatangata ai ʻa e kau ʻāngelo talangataʻá ni ʻi he fakapoʻuli fakalaumālie ko Tātalusi, ʻo talitali ai ki honau fakaʻauhamālie ʻi he ngataʻanga ʻo e Pule Taʻu Taha Afe ʻa Sīsū Kalaisí.—2 Pita 2:4, NW; Siutasi 6; Fakahā 20:10.
Talitekeʻi ʻa e Ngaahi Fakaʻānaua Fakaemāmaní
6, 7. Ko e hā ʻoku fakatuʻutāmaki mo kākā ai ʻa e ngaahi fakaʻānaua fakaemāmani ʻo fekauʻaki mo e koloa fakamatelié?
6 Tau vakai ange ʻi he taimí ni ki he taha ʻo e ngaahi fakaʻānaua ʻiloa mo fakatuʻutāmaki lahi taha ʻoku poupouʻi ʻe Sētané. ʻOku fakataueleʻi kitautolu ke tau faʻa fakakaukau ki he ngaahi fakaʻānaua fakaemāmani ʻo fakafou mai ʻi he ngaahi nusipepa, letiō, pe televīsone. ʻOku faʻa fakatupunga ʻa e ngaahi fakaʻānauá ni ʻe he mātuʻaki holi ki he ngaahi koloá. ʻOku ʻikai ke ʻi ai hano kovi ʻo e maʻu ʻo e koloá. Naʻe fuʻu koloaʻia ʻaupito ʻa e tokotaha anga-fakaʻotua ko ʻĒpalahame, pea mo Siope, mo e Tuʻi ko Tēvitá, ka naʻe ʻikai te nau mātuʻaki holi ki he ngaahi koloa fakamatelié. ʻOku ueʻi ʻa e kakaí ʻe he ngaahi fakaʻānaua ke maʻu ʻa e koloa fakamatelié ke nau ngāue fakaongosia ʻi he ngaahi taʻu lahi ke nau maʻu koloa. ʻOku toe ueʻi kinautolu ʻe he ngaahi fakaʻānaua peheé ke kau ki he faʻahinga founga kehekehe ʻo e pele-paʻangá, ʻo hangē ko e peti lova hoosi, mo e fakatau ʻo e ngaahi tikite lulu. ʻAi ke ʻoua te tau maʻu ha fakakaukau hala ʻo fekauʻaki mo e koloaʻiá. Kapau ʻoku tau fakakaukau ko e koloa fakamatelié te ne ʻomai ʻa e maluʻanga, fakakaukau ange ki he palōvepi tonu matematē ko ʻení: “ʻOku ʻikai ʻaonga ʻa e koloa ʻi he ʻaho ʻo e houhau: Ka ko e faitotonu ʻoku ne fakahaofi kita mei he mate.” (Palōvepi 11:4) Ko e moʻoni, ʻe ʻikai ke ʻaonga ʻa e koloa fakamatelié ke hao moʻui atu ai ʻi he “mamahi lahi.”—Mātiu 24:21; Fakahā 7:9, 14.
7 ʻOku faingofua ke kākaaʻi kitautolu ʻe he koloaʻia fakamatelié. Ko e ʻuhinga ia ʻoku tala mai ai kiate kitautolu: “Koe kolo malohi ae tagata koloaia ko ene koloa, bea oku tatau ia i he ene mahalo aana moe fuu a maoluga.” (Palōvepi 18:11, PM) ʻIo, ʻi “he ene mahalo aana” pē, he ʻoku ʻikai ke ʻomai ha maluʻi ʻe he koloa fakamatelié ʻi he taimi ʻoku fakautuutu ʻo fuʻu hulu ʻa e mamafa ʻo e totongi ʻo e koloá, ʻi he maumau ʻo e tuʻunga fakaʻikonōniká, ʻi he hoko ha fuʻu maveuveu fakapolitikale, pe ha puke ʻe faifai pē ʻo iku ki he mate. Naʻe fakatokanga ʻa Sīsū Kalaisi ki he fakavalevale ʻo ʻetau falala ki he ngaahi koloa fakamatelié. (Luke 12:13-21) ʻOku tau toe maʻu foki ʻa e ngaahi lea fakatokanga ʻa e ʻapositolo ko Paulá: “He ko e ʻofa ki he paʻanga ko e aka ʻoku tupu mei ai ʻa e ngaahi kovi kotoa pe, pea ko e niʻihi ʻi heʻenau ala ki he meʻa ko ia kuo nau hē mei he lotu, pea kuo nau hokohokaʻi ʻaki ʻa kinautolu ʻa e ngaahi mamahi lahi.”—1 Tīmote 6:10.
8. Ko e hā hono lahi ʻo e ngaahi fakaʻānaua fakaemāmani fekauʻaki mo e faʻahinga meʻa fakaefehokotaki fakasinó, pea ko e hā ʻa e ngaahi fakatuʻutāmaki ʻoku nau ʻomaí?
8 ʻOku felāveʻi ʻa e ngaahi fakaʻānaua kehe mo e fehokotaki fakasino taʻetotonú. ʻOku hā ʻa e lahi ʻo e saiʻia ʻa e faʻahinga ʻo e tangata angahalaʻiá ke fakakaukau maʻu pē ki he ngaahi fakaʻānaua fakaefehokotaki fakasinó mei hono manakoa ʻa e ngaahi lea mousaʻa ʻoku ala maʻu ʻi he tā atu pē ki he ngaahi fika telefoni pea fanongo ai ki ha ngaahi pōpoaki ʻoku fakatupu ai ʻa e ngaahi holi fakakakanó. ʻI he ʻIunaite Seteté, ko ha pisinisi ia ʻoku maʻu mai ai ʻa e paʻanga ʻe laui piliona ʻa ia ko hono fakahoko mai ʻo ala maʻu ʻi he telefoní ʻa e ngaahi lea kovi ʻokú ne fakatupu ʻa e ngaahi holi fakakakanó. Kapau ʻoku tau fakakaukau maʻu pē ʻi he fehokotaki fakasino taʻetotonú, ʻikai ʻoku tau mālualoi, ʻo hā ngalingali pē ko e kau Kalisitiane maʻa? Pea ʻikai ʻoku ʻi ai ʻa e fakatuʻutāmaki ʻa ia ʻe iku ʻa e ngaahi fakaʻānaua peheé ki he ʻulungaanga taʻetaau fakaefehokotaki fakasino? Kuo ʻosi hoko ʻa e meʻá ni pea kuo iku eni ki hono tuʻusi ʻo ha niʻihi mei he fakatahaʻanga Kalisitiané koeʻuhi ko ʻenau fai feʻauaki pe tono. ʻI he fekauʻaki mo e ngaahi lea ʻa Sīsū ʻi he Mātiu 5:27, 28, ʻikai ʻoku halaia ʻi he tono pē ʻi he lotó ʻa kinautolu kotoa ʻoku nau kīvoi pē ke faʻa fakakaukau ki he ngaahi fakaʻānaua peheé?
9. Ko e hā ʻa e akonaki lelei ʻoku ʻi he Tohitapú ʻokú ne fakatokanga mai kiate kitautolu ʻo kau ki he ngaahi fakaʻānaua fakaemāmaní?
9 ʻI he fekauʻaki mo hono fakafepakiʻi ʻa e hehema ʻo hotau ngaahi loto angahalaʻiá ke faʻa fakakaukau ʻo kau ki he ngaahi fakaʻānaua peheé, ʻoku fiemaʻu ke tau manatuʻi ʻa e fakatokanga ʻa Paulá: “Pea ʻoku ʻikai ha meʻa kuo ngaohi ʻe taeʻata pe ki he ʻEne ʻAfio [ʻOtua]: ka ʻoku telefua mo tokaimaʻananga ʻa e meʻa kotoa pe ki he fofonga ʻo ia ʻoku tau fakamāu ki ai.” (Hepelū 4:13) ʻOku totonu ke tau loto ke tau hangē ko Mōsesé ʻi he taimi kotoa pē, ʻa ia “naʻa ne kitaki heʻene sio ki he Tuʻi Taʻehamai.” (Hepelū 11:27) ʻIo, kuo pau ke tau manatuʻi maʻu ai pē ʻoku ʻikai ke fakahōifua kia Sihova ʻa e ngaahi fakaʻānaua fakaemāmaní pea ʻe iku pē ki he meʻa ʻoku kovi kiate kitautolu. Kuo pau ke tau tokanga ke fakatupulekina ʻa e ngaahi fua kotoa ʻo e laumālie ʻo e ʻOtuá, tautautefito ki he mapuleʻi-kitá, koeʻuhi he ʻikai lava ke tau kalo mei he tefitoʻi moʻoni ko ia kapau ʻoku tau tō ki he kakano, te tau utu ʻa e ʻauha mei he kakanó.—Kalētia 5:22, 23; 6:7, 8.
Ngaahi Meʻa Moʻoni ʻo e Puleʻangá
10, 11. (a) Ko e hā ʻa e ngaahi moʻoniʻi meʻa ʻoku nau poupouʻi ʻa e moʻoni ʻo e Tokotaha-Fakatupú? (e) Ko e hā ʻa e fakamoʻoni ʻoku ʻi ai ke poupouʻi ko e moʻoni ko e Tohitapú ko e Folofola ʻa e ʻOtuá? (f) Ko e hā ʻa e fakamoʻoni ʻoku maʻu ki he moʻoni ʻo e Tuʻi ʻo e Puleʻanga ʻo e ʻOtuá?
10 Ko e founga lelei taha ki hono talitekeʻi ʻa e ngaahi fakaʻānaua fakaemāmaní ko e tulitāupau ai pē ki he ngaahi meʻa moʻoni ʻo fekauʻaki mo e Puleʻangá. ʻOku ʻilonga lelei hono faikehekehe ʻo e ngaahi meʻa moʻoni ʻo e Puleʻangá kuo tokonaki mai ʻe he ʻOtua mo e ngaahi fakaʻānaua fakaemāmaní. Ko ha meʻa moʻoni ʻa e ʻOtuá? ʻOku ʻikai ke toe fehuʻia ʻa ʻene ʻi aí. ʻOku fakamoʻoni ki he meʻa ko iá ʻa e ngaahi meʻa fakaefakatupu ʻoku hā maí. (Loma 1:20) Kuo fakamanatu mai kiate kitautolu ʻa e meʻa naʻe hā ʻi he taʻu ʻe teau tupu kuo maliu atú ʻi he tohi ko e The Divine Plan of the Ages, naʻe pulusi ʻe he Watch Tower Society. Naʻe pehē: “Ko ha taha ʻe lava ke ne sio ki he langí ʻi ha meʻa-fakaʻata-fetuʻu, pe ʻi heʻene sio ʻaki pē hono matá, peá ne sio ki he kāfakafa ʻo e ngaahi meʻa fakaefakatupú, ʻene potupotumālié, fakaʻofoʻofá, maaú, feongoongoí mo hono faikehekehé, ka ʻokú ne kei veiveiua ʻi he kāfakafa mo māʻolunga fakatouʻosi ʻi he poto mo e mālohi fekauʻaki mo e Tokotaha-Fakatupu ʻo e ngaahi meʻa ko ʻení, pe te ne pehē ʻe ia naʻe hoko noa mai pē ʻa e tuʻunga maau ia ko ʻení, ʻo ʻikai ke ʻi ai ha Tokotaha-Fakatupu, kuo mole meiate ia pe ʻokú ne taʻetokaʻi ʻa e mafai fakaefakakaukau leleí, ko ia ʻoku taau ke lau ia ʻo hangē ko ia ʻoku lave ki ai ʻi he Tohitapú, ko ha vale (ko ha tokotaha ʻokú ne taʻetokaʻi pe ʻoku ʻikai te ne maʻu ʻa e mafai fakaefakakaukau leleí).”—Sāme 14:1.
11 ʻOku tau ako ʻa e ngaahi meʻa hono kotoa ʻo fekauʻaki mo e Puleʻangá ʻi he Tohitapú. ʻOku moʻoni koā ko e Tohitapú ko e Folofola kuo tohi ʻa e ʻOtuá? ʻIo ʻoku pau ia, pea ʻoku hā mai mei heʻene feongoongoí, ʻene tonu matematē fakasaienisí, pea mo hono mālohi ke liliu ʻa e ngaahi moʻui ʻa e kakaí pea tautefito ko hono fakahoko ʻa ʻene ngaahi kikité.a Fēfē ʻa e Tuʻi ʻo e Puleʻanga ʻo e ʻOtuá, ko Sīsū Kalaisi? Naʻe ʻi ai moʻoni ha tokotaha pehē? ʻOku fakamoʻoni mahino mo maeʻeeʻa mai ʻe he ngaahi fakamatala ʻa e Kosipelí mo e ngaahi tohi naʻe fakamānavaʻi fakaʻotua ʻi he Konga Tohitapu Faka-Kalisi Kalisitiané ki he moʻoniʻi meʻa ko Sīsū Kalaisí ko ha tokotaha moʻoni ia. ʻI he fekauʻaki mo e moʻoniʻi meʻa ko ia naʻe ʻi ai moʻoni ʻa e tokotaha ko Sīsū, ʻoku toe ʻi ai ʻa e fakamoʻoni mei he tohi talatupuʻa faka-Siu ko e Talmud, ʻa ia ʻokú ne lave kiate ia ko e tokotaha. Naʻe fai pehē pē mo e kau faihisitōlia Siu mo Loma ʻo e ʻuluaki senituli T.S.
12, 13. Ko e hā ʻa e ngaahi moʻoniʻi meʻa ʻoku fakamoʻoni ki he ʻi ai moʻoni ʻo e Puleʻanga ʻo e ʻOtuá?
12 Fēfē ʻa e moʻoni ʻo kau ki he Puleʻangá tonu? ʻOku ʻikai faʻa lave ki ai ʻa e Puleʻanga-Haʻa-Kalisitiané, ʻo hangē ko ia ʻoku fakahā ʻi he lāunga ʻa ha tokotaha lotu Palotisani ʻiloa: “Ko e moʻoni kuo laka hake ʻi he taʻu ʻe tolungofulu talu ʻeku fanongo ki ha faifekau naʻá ne feinga ke fakamatala ki hono kakaí ʻa e moʻoni ʻo e Puleʻangá.” Ka, ko e fakamāʻoniʻoniʻi ʻo e huafa ʻo Sihová ʻo fakafou mai ʻi he Puleʻangá ko e kaveinga ia ʻo ʻene Folofolá. Ko e ʻOtuá tonu pē naʻá ne fai ʻa e ʻuluaki talaʻofa ʻo fekauʻaki mo e Puleʻangá, ʻo ne pehē: “Te u ʻai ke mo fetāufehiʻa ʻaki, ʻa koe mo e fefine, pea ko ho hako mo hono hako; ʻe laiki ʻe ia ho ʻulu, pea te ke laiki ʻe koe ʻa hono muivaʻe.” (Sēnesi 3:15) Naʻe fakatātaaʻi ʻa e Puleʻangá ʻe he puleʻanga ʻIsilelí, tautefito ʻi he lolotonga ʻo e pule ʻa e Tuʻi ko Solomoné. (Sāme 72) Tānaki atu ki ai, ko e Puleʻangá naʻe kaveinga ʻaki ʻa e malanga ʻa Sīsuú. (Mātiu 4:17) Naʻá ne fakaeʻa ia ʻi heʻene ngaahi talanoa fakatātā lahi, ʻo hangē ko ia ʻoku hā ʻi he Mātiu vahe 13. Naʻe tala mai ʻe Sīsū kiate kitautolu ke tau lotu fekauʻaki mo e Puleʻangá pea ke tau hanganaki fuofua kumi ki ai. (Mātiu 6:9, 10, 33) Ko hono moʻoní, ʻoku meimei tuʻo 150 ʻa e lave ki he Puleʻanga ʻo e ʻOtuá ʻi he Konga Tohitapu Faka-Kalisi Kalisitiané.
13 Ko e Puleʻangá ko ha founga-pule moʻoni, pea ʻoku ʻi ai hono mālohi mo e mafai, pea te ne fakahoko ʻa e ngaahi ʻamanaki totonu kotoa pē. ʻOku maʻu ʻa hono ngaahi laó ʻi he Tohitapú. Kuo ʻosi fakahoko moʻoni mai ʻa e ngaahi meʻa lahi ʻe he Puleʻangá. ʻOku ʻi ai ʻa hono kakai mateaki ʻi hono malumalú—ko e Kau Fakamoʻoni ʻa Sihova ʻoku lahi ange ʻi he toko 4,000,000. ʻOku nau malangaʻi ʻa e ongoongo lelei ʻo e Puleʻanga ʻo e ʻOtuá ʻi he ngaahi fonua ʻe 211, ko hono fakahoko ia ʻo e Mātiu 24:14. ʻI he lolotonga ʻa honau taʻu fakangāue 1991, naʻa nau fakamoleki ʻa e ngaahi houa ʻe 951,870,021 ʻi hono malangaʻi ʻa e pōpoaki ʻo fekauʻaki mo e Puleʻangá. ʻOku fakatupu ʻe he ngāue ko ʻení ʻa e ngaahi ola mahino mo tuʻuloa ʻi he ako ʻa e fuʻu kakai tokolahi ki he “lea maa” ʻo e moʻoni ʻa e Tohitapú.—Sēfanaia 3:9, PM.
Tulitāupau ki he Ngaahi Meʻa Moʻoni ʻo Fekauʻaki mo e Puleʻangá
14. ʻE lava fēfē ke tau fakaivimālohi ʻa ʻetau mahino ʻo kau ki he Puleʻangá ko e meʻa moʻoni ia?
14 Ko ia, ʻe lava fēfē ke tau tulitāupau ki he ngaahi meʻa moʻoni ʻo fekauʻaki mo e Puleʻangá? Kuo pau ke makatuʻunga fakapapau ʻa ʻetau ʻamanakí ʻi ha tui pau mālohi. Kuo pau ke hoko ko e meʻa moʻoni kiate kitautolu ʻa e māmani foʻou kuo talaʻofa mai ʻe he ʻOtuá. (2 Pita 3:13) Pea kuo pau ke tau maʻu ʻa e tui ʻi he talaʻofa ko e ʻOtuá “te ne holoholo ʻa e loʻimata kotoa pē mei [hotau] mata; pea ʻe ʻikai toe ai ha mate, pea ʻe ʻikai toe ai ha mamahi, pea ha tangi, pe ha ongosia; kuo mole ʻa e ngaahi meʻa muʻa.” (Fakahā 21:4) ʻOku lava fēfē ke tau ʻilo fakapapau ʻoku ʻikai ko ha fakaʻānaua pē ʻeni? ʻOku pau ke hoko ia ʻi he taimi kotofa ʻa e ʻOtuá, he ʻoku ʻikai ʻaupito lava ke loi ʻa e ʻOtuá. (Taitusi 1:1, 2, PM; Hepelū 6:18) ʻOku fiemaʻu ke tau fakalaulauloto ki he ngaahi talaʻofa ko iá. ʻOku ʻikai ko ha fakaʻānaua taʻeʻuhinga lelei ʻa ʻetau fakaʻuta atu ki heʻetau ʻi he māmani foʻou ʻa e ʻOtuá mo maʻu ʻa e ngaahi tāpuakí ka ko e fakamoʻoni ia ʻo e tuí. Hangē ko e fakamatala ʻa Paula ʻo kau ki ai, “ko e anga ʻo tui, ʻoku ne fakasino ʻa e ngaahi meʻa ʻoku ʻamanekina, ʻoku ne mafakamoʻoni ʻa e ngaahi meʻa ʻoku ʻikai ha.” (Hepelū 11:1) ʻAi ke tau fakaivimālohi ʻa ʻetau tuí ʻaki ʻa e lau maʻu pē ʻa e Folofola ʻa e ʻOtuá mo e ngaahi tohi faka-Kalisitiane ʻoku nau tokoni ke tau maʻu ʻa e mahinó mo ngāueʻaki ia. Pea ko e lahi ange ʻa e taimi ʻoku tau fakamoleki ke tala ai ki he niʻihi kehé ʻo fekauʻaki mo e Puleʻangá, ʻi he founga anga-maheni mo ʻi he founga ʻikai anga-mahení, ko e lahi ange ai pē ia ʻo ʻetau fakaivimālohi ʻa ʻetau tuí mo ʻai ke maʻalaʻala ange ʻa ʻetau ʻamanaki ki aí.
15. Ko e hā ʻa e fatongia ʻoku tau maʻu ʻo fekauʻaki mo e ngāue fakamalanga faka-Kalisitiané?
15 ʻOku toe fiemaʻu foki ke tau ngāue ʻo fetāiaki mo e ngaahi meʻa moʻoni ʻo fekauʻaki mo e Puleʻangá ʻaki ʻa ʻetau fakaleleiʻi ʻa e anga ʻo ʻetau ngāue fakamalangá. ʻE anga-fēfē ke tau fai ʻeni koeʻuhi he ʻoku kei toe lahi ʻa e meʻa ke fai? (Mātiu 9:37, 38) ʻOku moʻoni ʻa e pehē ʻoku ʻikai ke fakalaulau taʻu motuʻa ʻa e ako ki ha meʻa. Tatau ai pē pe ko e hā ʻa e lahi ʻo e ngaahi taʻu kuo tau kau ai ki he ngāue fakaefakamoʻoní, ʻe lava ke tau fakaleleiʻi ia. ʻI he hoko ʻo pōtoʻi ange ʻi hono ngāueʻaki ʻa e Folofola ʻa e ʻOtuá, ʻoku tau ʻi ha tuʻunga lelei ange ai ke tokoni ki he niʻihi kehé ke nau fanongo ki he leʻo ʻo e Tuʻi, ko Sīsū Kalaisí. (Fehoanaki mo Sione 10:16) ʻI heʻetau fakatokangaʻi ʻoku kaungatonu eni ki he kahaʻu taʻengata ʻo e kakaí, ʻoku totonu ke tau loto ke ngāueʻi fakaʻāuliliki ʻa hotau kauhalá koeʻuhi ke toutou ʻoange kiate kinautolu ʻa e faingamālie ke fakahā pe ʻoku nau kau ki fē, pe ko ha “fanga sipi” pe ko e “fanga kosi.” (Mātiu 25:31-46) Ko e moʻoni, ʻoku fiemaʻu ke hiki ha fakamatala fakaʻāuliliki ʻo kinautolu naʻe ʻikai te nau ʻi ʻapí pea tautautefito kiate kinautolu ʻoku nau mahuʻingaʻia ʻi he pōpoaki ʻo e Puleʻangá.
Tulitāupau Ai Pē ki he Puleʻangá
16. Ko hai kuo nau fokotuʻu ʻa e faʻifaʻitakiʻanga lelei ʻi he tulitāupau ki he ngaahi meʻa moʻoni ʻo fekauʻaki mo e Puleʻangá, pea ʻoku anga-fēfē ʻa ʻenau “faʻao” ʻa e Puleʻangá?
16 ʻOku fiemaʻu ha feinga fakamātoato ke hanganaki tulitāupau ai pē ki he ngaahi meʻa moʻoni ʻo fekauʻaki mo e Puleʻangá. ʻIkai ʻoku fakalototoʻaʻi kitautolu ʻe he faʻifaʻitakiʻanga faivelenga ʻa e toenga ʻo e kau Kalisitiane paní? Kuo nau tulitāupau ki he ngaahi meʻa moʻoni ʻo fekauʻaki mo e Puleʻangá ʻi he ngaahi hongofuluʻi taʻu lahi. Naʻe fakamatalaʻi ʻa e tulitāupau ko ʻení ʻi he ngaahi lea ʻa Sīsū: “Talu meia Sione Papitaiso ʻo fai mai, mo e ʻohofia ʻo e Puleʻanga ʻo Hevani, mo hono faʻao ʻe ha kau fakamalohi.” (Mātiu 11:12) ʻOku ʻikai ʻomai heni ʻa e fakakaukau ʻo pehē ʻoku faʻao ʻe he ngaahi fili ʻa e Puleʻangá. Ka ʻoku lave ʻeni ki he ngāue ʻa kinautolu te nau kau ki he Puleʻangá. Naʻe pehē ʻe ha tokotaha poto mataotao ʻi he Tohitapú: “ʻI he founga ko ʻení ʻoku fakamatalaʻi ai ʻa e feinga loto-fiefai mo taʻe ala talitekeʻi pea mo e fāinga atu ki he puleʻanga Faka-Mīsaia ʻoku ofí ni maí.” Kuo feinga ʻa e faʻahinga kuo paní ʻi heʻenau malava lelei tahá ke nau ʻai ʻa e Puleʻangá ko ʻenau meʻa tonu pē. ʻOku fiemaʻu mei he “fanga sipi kehe” ʻa e ngaahi feinga longomoʻui meimei tatau koeʻuhi ke nau taau ai ke hoko ko e kakai ʻe nofo ʻi māmani ʻi he malumalu ʻo e Puleʻanga fakahēvani ʻo e ʻOtuá.—Sione 10:16.
17. Ko e hā ʻa e ʻinasi ʻo kinautolu ʻoku nau tulitāupau ki he ngaahi fakaʻānaua fakaemāmaní?
17 Ko e moʻoni, ʻoku tau moʻui ʻi he vahaʻa taimi makehe ʻo e faingamālié. Ko kinautolu ʻoku nau tulitāupau ki he ngaahi fakaʻānaua fakaemāmaní ʻe ʻi ai ʻa e ʻaho te nau ʻā hake ki he meʻa moʻoni fakamamahi. ʻOku fakamatalaʻi lelei ʻa honau ʻinasí ʻi he ngaahi lea ko ʻení: “ʻIo, ʻoku hange ko e misi ʻa e tangata fiekaia, ta ʻoku ne kai; ka ʻi heʻene ʻa ko e koto ngeʻesi ʻene holi: pea hange ko e misi ha tangata fieinu, ta ʻoku ne inu; ka ʻi heʻene ʻa, ʻoku ne vaivai, pea ʻoku manganga ʻene holi.” (ʻAisea 29:8) ʻIo, ʻoku moʻoni ko e ngaahi fakaʻānaua ʻo e māmaní ʻe ʻikai ʻaupito ke nau ʻai ha tokotaha ke fiemālie mo fiefia.
18. Koeʻuhi ko e meʻa moʻoni ʻa e Puleʻangá, ko e hā ʻa e ʻalunga ʻoku totonu ke tau tulitāupau ki aí, pea ko e hā ʻa e ʻamanaki ʻoku hanga mai mei muʻá?
18 Ko e meʻa moʻoni ʻa e Puleʻanga ʻo Sihová. ʻOku lolotonga pule longomoʻui ia, ka ʻoku tuʻunuku mai ʻa e fakaʻauha fakaʻaufuli ki he ngaahi meʻa fulikivanu ʻoku tuʻu ní. Ko ia ai, tukulotoʻi ʻa e akonaki ʻa Paulá: “Ko ia, ʻai ke ʻoua te tau mohe ʻo hangē ko ia ʻoku fai ʻe he kakai kehe, ka ke tau ʻāʻā pea fakakaukau lelei.” (1 Tesalonaika 5:6, NW) ʻOfa ke tau fakahangataha ʻa hotau lotó mo ʻetau fakakaukaú ki he ngaahi meʻa moʻoni ʻo fekauʻaki mo e Puleʻangá pea maʻu ʻa e ngaahi tāpuaki ʻo taʻengata. Pea ʻofa ko hotau ʻinasí ia ke fanongo ki he Tuʻi ʻo e Puleʻanga ko iá ʻoku pehē mai kiate kitautolu: “Omi kimoutolu, ʻa e faʻahinga kuo fakamonuʻia ʻe heʻeku Tamai, ʻo mou hoko ki he puleʻanga kuo toka teuteu moʻomoutolu talu e tanu pou ʻo mamani.”—Mātiu 25:34.
[Fakamatala ʻi lalo]
a Sio ki he tohi ko e The Bible—God’s Word or Man’s? naʻe pulusi ʻe he Watchtower Bible and Tract Society of New York, Inc.
Ko e Hā Haʻo Tali?
◻ Ko e hā ʻa e ngaahi fakaʻānaua fakaemāmaní, pea ko e hā ʻoku totonu ai ke tau talitekeʻi kinautolú?
◻ Ko e hā ʻa e ngaahi meʻa ʻoku nau fakahā ʻa e fakavalevale ke faʻa fakakaukau ki he ngaahi fakaʻānaua fakaemāmaní?
◻ Ko e hā ʻa e ngaahi moʻoniʻi meʻa ʻoku nau fakamoʻoniʻi ʻa e moʻoni ʻo e Tokotaha-Fakatupú, ʻene Folofola kuo tohí, ko Sīsū Kalaisi, mo e Puleʻangá?
◻ ʻE lava fēfē ke tau fakaivimālohi ʻa ʻetau tui ki he ngaahi meʻa moʻoni ʻo fekauʻaki mo e Puleʻangá?
[Fakatātā ʻi he peesi 29]
ʻOku faʻa fakatupunga ʻe he holi ki he koloa fakamatelié ʻa e ngaahi fakaʻānaua fakaemāmani
[Fakatātā ʻi he peesi 30]
Ko e malangaʻi ʻa e ongoongo leleí ko e taha ia ʻa e founga ʻo e tulitāupau ki he ngaahi meʻa moʻoni ʻo fekauʻaki mo e Puleʻangá
[Fakatātā ʻi he peesi 31]
ʻOkú ke tulitāupau ki he ngaahi meʻa moʻoni ʻo fekauʻaki mo e Puleʻangá ʻaki ʻa hono ako fakamākukanga ʻo e Folofola ʻa e ʻOtuá?