ʻOku Vete Hia ʻa e Ngaahi Siasí
“ʻOku Tuku Atu ʻe he Tuʻitapú ʻa e Siasí ki ha Hopo.” “Fakaʻekeʻeke Anga-Fakamamahí mo e Fehiʻa ki he Kau Siú—ʻOku Teuteu ʻa e Siasí ke Fakahaaʻi ʻa e Halá.”a “Fakahaaʻi ʻa e Hala ʻi he Tāmate Tokolahí.” “ʻOku Kole Fakamolemole ʻa e Kau Metotisí ki he Kau ʻInitia ʻo e Hihifo Mamaʻó.”
KUÓ KE lau ha ngaahi ʻuluʻitohi hangē ko ʻení? ʻOku hā ʻi ha tuʻunga tupulekina, ʻa hono tali ʻe he ngaahi siasí ʻa e tukuakiʻí pea ʻoku nau kole fakamolemole ki he meʻa kuo nau fai ʻi he faai mai ʻa e ngaahi senitulí. ʻOku fakaeʻa hokohoko ʻe he maʻuʻanga ongoongó ʻa e foʻou ʻo e ngaahi fakahaaʻi ʻo e halá ʻe he tuʻitapú.
Taimi ʻOku Kole Fakamolemole Ai ʻa e Tuʻitapú
ʻI he vahaʻa taimi ʻo e 1980 mo e 1996, ko Sōane Paulo II ‘naʻá ne ʻilo ʻa e ngaahi fehālaaki fakahisitōlia ʻa e Siasí pe kole fakamolemole’ ʻo ʻikai siʻi hifo he tuʻo 94, ko e lau ia ʻa e tokotaha fakamatala ki he Vatikanó ko Luigi Accattoli ʻi heʻene tohi ko e Quando il papa chiede perdono (Taimi ʻOku Kole Fakamolemole Ai ʻa e Tuʻitapú). Fakatatau kia Accattoli, “ʻi he Siasi Katoliká, ko e tuʻitapú pē ʻoku lava ke ʻi ai ʻene totonu ke ne fai ha fakahaaʻi ʻo e halá.” Pea kuó ne fai ʻeni, ʻi heʻene lave ki he ngaahi peesi alafakakikihiʻi taha ʻi he hisitōlia ʻo e Katoliká—ko e ngaahi Kalusetí, ngaahi taú, poupouʻi ʻo e ngaahi tuʻunga fakatikitató, movetevete ʻi he ngaahi siasí, fehiʻa ki he kau Siú, ko e ngaahi Fakaʻekeʻeke Anga-Fakamamahí, ko e Māfiá, mo e tāufehiʻa fakamatakalí. ʻI ha tohi fakamanatu naʻe ʻave ʻi he 1994 ki he kau katinalé (ʻa ia ʻoku vakai ki ai ʻa e niʻihi ko e tohi mahuʻinga taha ia ʻa e ʻōfisi ʻo e tuʻitapú), naʻe fokotuʻu atu ʻe Sōane Paulo II “ha vete hia ki he ngaahi angahala fakalūkufuá mo e lolotonga ʻo e ua afeʻi taʻu ʻo e Kalisitiané.”
Kuo muimui ʻa e kau pīsope ʻe niʻihi ʻi he faʻifaʻitakiʻanga ʻa e tuʻitapú. ʻI Tīsema 1994 naʻe fakamatala ai ʻi he nusipepa ʻĪtali ko e Il Giornale: “Kuo hā ʻa e kau pīsope ʻAmelika tokolahi ʻi he televīsoné ʻo kole fakamolemole fakahāhā.” Ki he hā? Ki he taʻetokangaʻi ʻa e palopalemá ʻi he kau pātele ʻoku nau alakoviʻi ʻa e fānaú, ki hono maumauʻi ʻa e moʻui ʻa e fānau tokolahi ne maʻukoviá. ʻI Sanuali 1995 naʻe fakamatala ai ʻa e nusipepa La Repubblica ʻo kau ki ha “ngāue taʻehanotatau ʻi he hisitōlia ʻo e toʻutangata tui faka-Katoliká”—ko e palopalema ʻi he longo ʻa Tuʻitapu Pio XII ʻi he fekauʻaki mo e Tāmate Tokolahí, naʻe fai ʻa e lau ki ai. ʻI Sanuali 1995 naʻe fakamatala ai ʻi he nusipepa tatau pē naʻe kole fakamolemole ʻa e kau pīsope Siamané ki he “ngaahi fehālaaki lahi” ʻa e kau Katolika Loma naʻa nau poupouʻi ʻa e ngaahi faihia ʻa e kau Nasí. Kuo toe fakahaaʻi foki ʻe he ngaahi siasi Palotisani kehekehe ʻenau fakaangaʻi pē kinautolu.
Ko e Hā Hono ʻUhingá?
ʻOku fakalototoʻaʻi mai kitautolu ʻe he Tohitapú ke kole fakamolemole ʻi he taimi ʻoku tau fehālaaki aí, pea ʻoku fakamālō ʻa e tokolahi ki he ngaahi siasí ʻi he taimi ʻoku nau fakahaaʻi ai ʻenau fakaangaʻi pē kinautolú. (Semisi 5:16) Ka ko e hā ʻoku fai ai ʻeni ʻe he ngaahi siasí? ʻOku totonu ke anga-fēfē ʻene uesia ʻa e anga ʻo ʻetau vakai kiate kinautolú?
[Fakamatala ʻi lalo]
a Ko e faka-Latina ki he “ʻeku fehālaakí tonu,” ko ha konga ia ʻo ha lotu ʻa e Katoliká (ko e Confiteor pe, “ʻoku ou vete hia”), ʻa ia ko e kau mēmipá ʻoku nau toutou leaʻaki ʻa e kupuʻi leá ni.