LAIPELI Taua Le‘o ‘I HE ‘INITANETÍ
Taua Le‘o
LAIPELI ‘I HE ‘INITANETÍ
Faka-Tonga
ʻ
  • ʻ
  • ā
  • ē
  • ī
  • ō
  • ū
  • TOHI TAPU
  • ‘Ū TOHI
  • NGAAHI FAKATAHA
  • w99 6/1 p. 28-31
  • Ko e Kaungāngāue ʻo Paulá—Ko Hai Kinautolu?

‘Ikai ala ma‘u ha vitiō

Kātaki, ‘oku ‘ikai ma‘u ha vitiō.

  • Ko e Kaungāngāue ʻo Paulá—Ko Hai Kinautolu?
  • Ko e Taua Leʻo ʻOku Fanongonongo Ai ʻa e Puleʻanga ʻo Sihová—1999
  • Kaveinga Tokoni
  • Fakamatala Meimei Tatau
  • Kaungāfonongá, Kau Tangata, mo e Kau Fefine Talitali ʻAʻahi
  • Ko ha Ngaahi Kaumeʻa Tokolahi
  • Poupou Mateaki Lolotonga ʻa e Tuku Pilīsoné
  • ‘Ko e Kaungāngaue Kitautolu mo e ʻOtuá’
  • “Fakamoʻoni Fakaʻāuliliki”
    “Fai ha Fakamoʻoni Fakaʻāuliliki” Fekauʻaki mo e Puleʻanga ʻo e ʻOtuá
  • Loto-Toʻa​—Ko Sihova Ho Tokoní
    Ko e Taua Leʻo ʻOku Fanongonongo Ai ʻa e Puleʻanga ʻo Sihová (Ako)—2020
  • “ʻOku Ou ʻAtaʻatā Au mei he Toto ʻo e Tangata Kotoa Pē”
    “Fai ha Fakamoʻoni Fakaʻāuliliki” Fekauʻaki mo e Puleʻanga ʻo e ʻOtuá
  • Ko Paula ʻi Loma
    Ko ʻEku Tohi ʻo e Ngaahi Talanoa Faka-Tohitapú
Sio ki he Me‘a Lahi Ange
Ko e Taua Leʻo ʻOku Fanongonongo Ai ʻa e Puleʻanga ʻo Sihová—1999
w99 6/1 p. 28-31

Ko e Kaungāngāue ʻo Paulá—Ko Hai Kinautolu?

ʻI HE tohi ʻa Ngāué ʻi he Tohitapú pea ʻi he ngaahi tohi ʻa Paulá ʻoku lave ai ki ha faʻahinga ʻe toko teau nai, ko e kau mēmipa ʻo e fakatahaʻanga Kalisitiane ʻo e ʻuluaki senitulí ʻa ia naʻa nau fetuʻutaki mo e “aposetolo ʻo e Senitaile.” (Loma 11:13) ʻOku ʻiloʻi ʻa e meʻa lahi fekauʻaki mo e niʻihi ʻo kinautolu. Ngalingali ʻokú ke maheni mo e ngaahi ngāue ʻa ʻApolosi, Panepasa, mo Sailosí. ʻI he tafaʻaki ʻe tahá, te ke ʻilo nai ʻoku faingataʻa ange ke leaʻaki ha meʻa lahi fekauʻaki mo ʻĀkipo, Kalōtia, Temaleti, Laino, Pesisi, Piutena, mo Sōpeta.

ʻI he ngaahi vahaʻa taimi kehekehe pea ʻi he malumalu ʻo e ngaahi tuʻunga kehekehe, naʻe fakahoko ai ʻe he faʻahinga tāutaha tokolahi ha ngafa longomoʻui ʻi hono poupouʻi ʻa e ngāue fakafaifekau ʻa Paulá. Ko e faʻahinga pau hangē ho ʻĀlisitako, Luke, mo Tīmoté naʻa nau ngāue ʻi he tafaʻaki ʻo e ʻapositoló ʻi he ngaahi taʻu lahi. Naʻe ʻi ai ʻa e niʻihi naʻe ʻiate ia ʻi he taimi naʻá ne ʻi pilīsone aí pe ʻi he lolotonga ʻo ʻene fononga holó, ʻi heʻenau hoko ko hono kaungāfononga pe ko e kau tangata pe kau fefine talitali ʻaʻahi. Ko hono pangó, ko e niʻihi kehe, hangē ko ʻĀlekisānita, Tīmasi, Heamokena, mo Faikeló, naʻe ʻikai te nau kītaki ʻi he tui faka-Kalisitiané.

ʻI heʻene hoko mai ki he niʻihi ʻo e ngaahi kaumeʻa kehe ʻo Paulá, hangē ko ʻĀsinikalaito, Heamasi, Siulia, pe Filolokó ʻa ia ko honau kiʻi niʻihi pē eni, ʻoku ʻikai te tau loko ʻilo ha toe meʻa fekauʻaki mo kinautolu ʻi honau hingoá pē. ʻI he meʻa fekauʻaki mo e tuofefine ʻo Nilioó pe faʻē ʻa Lūfusí pe ko e faʻahinga ko ia ʻi he fale ʻo Koloí, ʻoku ʻikai te tau ʻilo naʻa mo honau hingoá. (Loma 16:​13-​15; 1 Kolinito 1:​11) Ka neongo ia, ko ha sivisiviʻi ʻo e fakamatala siʻisiʻi ʻoku tau maʻu fekauʻaki mo e faʻahinga tāutaha ko eni ʻe toko teau pe ofi ki aí ʻokú ne fakamaama kitautolu ki he founga ʻo e ngāue ʻa e ʻapositolo ko Paulá. ʻOkú ne toe akoʻi kiate kitautolu ʻa e meʻa fekauʻaki mo e ngaahi ʻaonga ʻo e hoko ʻo takatakaiʻi ʻe ha fuʻu tokolahi ʻo e kaungātuí pea ʻi he ngāue vāofi mo kinautolú.

Kaungāfonongá, Kau Tangata, mo e Kau Fefine Talitali ʻAʻahi

Naʻe kau ki he ngāue fakafaifekau ʻa Paulá ha fuʻu fefonongaʻaki lahi. ʻOku fakafuofua ʻe ha tokotaha hiki-tohi ʻe taha ko e mamaʻo naʻá ne ʻosiki ʻi ʻuta mo tahí hangē ko ia ʻoku lēkooti ʻi he tohi Ngāué ʻataʻatā pē, naʻe ofi ia ki he kilomita nai ʻe 16,000. Ko e fonongá ʻi he taimi ko iá naʻe ʻikai ngata pē ʻi heʻene fakaongosiá ka naʻe toe fakatuʻutāmaki. Naʻe ʻi he lotolotonga ʻo e ngaahi faingataʻa kehekehe naʻá ne fehangahangai mo iá ʻa e vaka-tūkia, ngaahi fakatuʻutāmaki ʻi he ngaahi vaitafé pea mei he kau kaihaʻa he halá, ngaahi fakatuʻutāmaki ʻi he toafá, mo e ngaahi fakatuʻutāmaki ʻi tahi. (2 Kolinito 11:​25, 26) Ko e meʻa naʻe saiʻakí, naʻe tātātaha pē ke tokotaha ʻa Paula ʻi heʻene ngaahi fononga mei he feituʻu ʻe taha ki he feituʻu ʻe taha.

Ko e faʻahinga ko ia naʻa nau ō fakataha mo Paulá naʻa nau hoko ko ha matavai ʻo e feohi, fakalototoʻa, mo e tokoni ʻaonga ʻi he ngāue fakafaifekaú. ʻI ha taimi, naʻe tuku ai kinautolu ʻe Paula koeʻuhi ke lava ke nau tokangaʻi ʻa e ngaahi fiemaʻu fakalaumālie ʻa e kau tui foʻoú. (Ngāue 17:14; Taitusi 1:5) Ka ko e ʻi ai ʻa e kaungāfeohí ngalingali naʻe fiemaʻu ia ki ha maluʻanga pea ki ha poupou ʻi he feangai mo e ngaahi haʻahaʻa ʻo e fonongá. Ko ia ai, ko e faʻahinga tāutaha pehē hangē ko Sōpeta, Sekunio, Keio, mo Talofima, ʻa ia ʻoku tau ʻilo naʻa nau ʻi he lotolotonga ʻo e kaungāfeohi fefonongaʻaki ʻo Paulá, naʻa nau fakahoko nai ha ngafa mahuʻinga ki he lavameʻa ʻa ʻene ngāue fakafaifekaú.​—Ngāue 20:4.

Naʻe talitali lelei tatau mo e tokoni naʻe fai ʻe he kau tangata mo e kau fefine talitali ʻaʻahí. ʻI he taimi naʻe aʻu ai ʻa Paula ki ha kolo ʻa ia naʻá ne fakataumuʻa ke fai ai ha feingangāue fakamalanga pe ke nofo pē ai ʻi he poó, ko ha meʻa muʻomuʻa ia ke kumi ha feituʻu ke nofo ai. Ko ha taha ʻa ia naʻe fefonongaʻaki lahi hangē ko ia naʻe fai ʻe Paulá naʻe fiemaʻu ke ne mohe ʻi he ngaahi mohenga lahi kehekehe taʻefaʻalaua. ʻE lava maʻu pē ke ne nofo ʻi ha fale tali fononga, ka ko e ngaahi feituʻu ia ʻoku fakamatalaʻi ʻe he kau faihisitōliá ko e “ngaahi feituʻu fakatuʻutāmaki mo ʻulungaanga taʻetaau,” ko ia, ʻi heʻene ala lavá, hangehangē naʻe nofo ʻa Paula mo e kaungātuí.

ʻOku tau ʻiloʻi ʻa e ngaahi hingoa ʻo e niʻihi ʻo e kau tangata mo e kau fefine talitali ʻaʻahi kia Paulá​—ko ʻAkuila mo Pīsila, Keio, Sēsoni, Litia, Manasoni, Filimone, mo Filipe. (Ngāue 16:​14, 15; 17:7; 18:​2, 3; 21:​8, 16; Loma 16:23; Filimone 1, 22) ʻI Filipai, Tesalonaika, mo Kolinitō, ko e ngaahi nofoʻanga peheé naʻe tokonaki ai kia Paula ha senitā ʻa ia naʻe lava ke ne fokotuʻutuʻu maau ai ʻa ʻene ngaahi ngāue fakamisinalé. ʻI Kolinitō, naʻe toe fakaʻatā ai ʻe Titiasi Siusitasi ʻa hono ʻapí ke tokonaki ai ki he ʻapositoló ha feituʻu ʻa ia naʻe lava ke ne fakahoko atu ai ʻa ʻene malangá.​—Ngāue 18:7.

Ko ha Ngaahi Kaumeʻa Tokolahi

Hangē pē ko ia nai naʻe ʻamanekiná, naʻe manatua ʻa e ngaahi maheni ʻo Paulá ʻi he ngaahi founga kehekehe koeʻuhi ko e ngaahi tuʻunga kehekehe naʻá ne fetaulaki ai mo kinautolú. Ko e fakatātaá, ko Mele, Pesisi, Fīpē, Talaifina, mo Talaifosa, ko e kaungātui fefine kotoa kinautolu ʻa ia naʻe fakaongoongoleleiʻi ʻi heʻenau ngaahi ngāue leleí mo e ngāue mālohí. (Loma 16:​1, 2, 6, 12) Naʻe papitaiso ʻe Paula ʻa Kalisipo, Keio, mo e fale ʻo Setivená. Naʻe tali ʻe Taionisio mo Temaleti ʻa e pōpoaki ʻo e moʻoní meiate ia ʻi ʻAtenisi. (Ngāue 17:34; 1 Kolinito 1:​14, 16) Ko ʻAnitalonaika mo Siunia, ko e “ongo meʻa ia ʻoku tokangaekina ʻi he haʻohaʻonga ʻo e kau Aposetolo” ʻa ia ko e ongo tui fuoloa ange ʻia Paula, ʻoku ui ko hono “ongo kaunga-nofo-pilisone.” Mahalo pē naʻá na ʻi he pilīsoné mo ia ʻi ha taimi. Ko e ongo uá ni, hangē ko Helotioni, Sēsoni, Lūsio, mo Sosipetá, naʻe toe lave ʻa Paula fekauʻaki mo kinautolu ko hono “kainga.” (Loma 16:​7, 11, 21) Lolotonga ko e foʻi lea faka-Kalisi naʻe ngāueʻaki hení ʻoku lava ke ʻuhingá ko e “kaungā-tangataʻifonua,” ko e ʻuhinga tefito ʻo iá ko e “kāinga ʻi he toto ʻo e toʻutangata tatau.”

Naʻe fononga ʻa e tokolahi ʻo e ngaahi kaumeʻa ʻo Paulá koeʻuhi ko e ongoongo leleí. Tuku kehe hono kaungāfeohi ʻiloʻi lelei angé, ʻoku toe ʻi ai foki mo ʻĀkeiko, Fotunato, mo Setivena, ʻa ia naʻa nau fononga mei Kolinitō ki ʻEfesō ke talanoa mo Paula fekauʻaki mo e tuʻunga fakalaumālie ʻo ʻenau fakatahaʻangá. Naʻe mateuteu ʻa ʻĀtema mo Tikiko ke fononga ke fetaulaki mo Taitusi, ʻa ia naʻe ngāue ʻi he motu ko Kēlití, pea naʻe teu ʻa Sena ke fai ha fononga mo ʻApolosi.​—1 Kolinito 16:17; Taitusi 3:​12, 13.

ʻOku ʻi ai mo e faʻahinga ʻa ia ʻoku ʻomai ʻe Paula ʻa e fakaikiiki siʻisiʻi mo fakamānako fekauʻaki mo kinautolu. Ko e fakatātaá, ʻoku fakamatalaʻi mai kiate kitautolu, ko ʻEpainetó ko e “polopolo ʻo Esia,” ko ʻElasitó ko e “setuata fakakolo” ia ʻi Kolinitoó, ko Luké ko ha toketā, ko Litiá ko ha tokotaha fakatau ʻo e tupenu fisiʻifekika, pea ko Teasio ʻa e tokotaha naʻe ngāueʻaki ʻe Paula ke ne hiki ʻa ʻene tohi ki he kau Lomá. (Loma 16:​5, 22, 23; Ngāue 16:14; Kolose 4:​14) Ki ha niʻihi te nau saiʻia ke ʻilo lahi ange fekauʻaki mo e faʻahinga tāutaha peheé, ko e fanga kiʻi fakaikiiki ko eni ʻo e fakamatalá ʻoku fakamānako ʻi heʻenau nounoú.

Ko e niʻihi kehe ʻo e kaungāfeohi ʻo Paulá naʻa nau maʻu ʻa e ngaahi pōpoaki fakafoʻituitui, ʻa ia ʻoku lēkooti ʻi he taimí ni ʻi he Tohitapú. Hangē ko ení, ʻi heʻene tohi ki he kau Kolosé, naʻe enginaki ai ʻa Paula kia ʻĀkipo: “Tokanga ki he lakanga kuo ke maʻu ʻi he ngaue ʻa e ʻEiki, ke ke ʻosiki ia.” (Kolose 4:​17) ʻI ha fakamoʻoni ʻoku ala maʻu ko ʻIuotia mo Siniteké naʻe ʻi ai ʻena fefaikehekeheʻaki ke fakaleleiʻi. Ko ia ai, naʻe enginakiʻi ʻe Paula kinaua fakafou ʻi ha “kaunga-toho-palau” ʻi Filipai ʻoku ʻikai hā hono hingoá, ke na “loto taha ʻi he ʻEiki.” (Filipai 4:​2, 3) Ko e moʻoni, ko e akonaki lelei eni ki he kotoa ʻo kitautolú.

Poupou Mateaki Lolotonga ʻa e Tuku Pilīsoné

Naʻe ʻi pilīsone ʻa Paula ʻi ha ngaahi taimi. (2 Kolinito 11:23) ʻI he ngaahi taimi ko iá ko e kau Kalisitiane fakalotofonuá, ʻi he taimi naʻe ʻi ai ai ha niʻihí, kuo pau naʻa nau feinga ke fai ʻa e meʻa kotoa naʻa nau malavá ke ʻai ke ala makātakiʻi ʻa e meʻa naʻá ne hokosiá. ʻI he taimi naʻe fou ai ʻa Paula ʻi hono ʻuluaki tuku pilīsone ʻi Lomá, naʻe fakaʻatā ia ke ne totongi hono fale pē ʻoʻona ki he taʻu ʻe ua pea naʻe lava ke ʻaʻahi ki ai ʻa hono ngaahi kaumeʻá. (Ngāue 28:30) Lolotonga ʻa e vahaʻa taimi ko iá, naʻá ne tohi ai ʻa e ngaahi tohi ki he ngaahi fakatahaʻanga ʻi ʻEfesō, Filipai, mo Kolosé, pehē foki kia Filimone. Ko e ngaahi maʻuʻanga fakamatala ko ení ʻoku nau tala mai kiate kitautolu ʻa e meʻa lahi fekauʻaki mo e faʻahinga ko ia naʻa nau ofi kia Paula lolotonga ʻa hono leʻohí.

Ko e fakatātaá, ʻoku tau ako ai ko ʻOnesema, ʻa e pōpula hola ʻa Filimoné, naʻá ne fetaulaki mo Paula ʻi Loma, ʻo hangē ko Tikikó, ʻa ia naʻá ne ʻalu fakataha mo ʻOnesema ʻi heʻene fononga ʻo foki ki hono pulé. (Kolose 4:​7-9) Naʻe ʻi ai foki mo ʻEpafalotaito, ʻa ia naʻá ne fai ʻa e fononga lōloa mei Filipai mo ha meʻaʻofa mei heʻene fakatahaʻangá peá ne toki hoko ʻo mahamahakí. (Filipai 2:​25; 4:​18) Naʻe ngāue vāofi mo Paula ʻi Loma ʻa ʻĀlisitako, Maʻake, mo Sīsū ʻa ia naʻe ui ko Siusitasá, ʻa ia naʻe pehē ʻe Paula fekauʻaki mo kinautolu: “Ko kinautolu pe . . . ʻoku kau mo au ʻi he ngaue maʻa e Puleʻanga ʻo e ʻOtua: ko e tuʻungameʻa ia kuo fakafiemalie kiate au.” (Kolose 4:​10, 11) Fakataha mo e faʻahinga anga-tonu kotoa ko ení, naʻe ʻi ai ʻa e faʻahinga ʻiloʻi lelei ange ko Tīmote mo Luke, pehē foki kia Tīmasi, ʻa ia ki mui, ʻi heʻene ʻofa ki he māmaní, naʻá ne liʻaki ai ʻa Paula.​—Kolose 1:1; 4:​14; 2 Timote 4:​10; Filimone 24.

ʻOku hā mahino, naʻe ʻikai ha taha ʻi he faʻahinga ko iá mei Loma, neongo ia naʻa nau ʻi ai ʻi he tafaʻaki ʻo Paulá. Mahalo pē naʻe ō fakahangatonu ʻa e niʻihi ke tokoniʻi ia lolotonga ʻa hono tuku pilīsoné. ʻOku ʻikai ha veiveiua naʻe fai ʻe he niʻihi ʻa e ngaahi fekau maʻana, naʻe tuku atu ʻa e niʻihi ki he ngaahi vāhenga-ngāue mamaʻo, pea ki he niʻihi kehe naʻe hanga ʻe Paula ʻo tala kae tohi ʻe kinautolu ʻa e ngaahi tohí. He fakamoʻoni fakaueʻiloto moʻoni ia ki he lahi ʻo e pipiki mo e mateaki naʻe fai ʻe he kotoa ʻo e faʻahingá ni kia Paula pea ki he ngāue ʻa e ʻOtuá!

Mei he fakaʻosinga ʻo e niʻihi ʻo e ngaahi tohi ʻa Paulá, ʻoku tau lāuʻilo ai hangehangē naʻe takatakaiʻi ia ʻe ha fuʻu kau Kalisitiane ko e fanga tokoua mo e tuofāfine ʻoku fakalaka atu ʻi he ngaahi hingoa siʻi ko ia ʻoku tau ʻilo ki aí. Naʻá ne tohi ʻi he ngaahi taimi kehekehe: “ʻOku ʻofa atu ʻa e kakai lotu kotoa pe” pea, “ʻOku ʻofa atu ʻa e kainga kotoa pe ʻoku ʻiate au.”​—2 Kolinito 13:13; Taitusi 3:​15; Filipai 4:​22.

Lolotonga ʻa e tuku pilīsone faingataʻa hono ua ʻo Paula ʻi Lomá ʻi he tuʻunuku mai ʻa e mate fakamāʻatá, naʻe mātuʻaki ʻi he fakakaukau ʻa Paulá ʻa hono ngaahi kaungāngāué. Naʻá ne kei longomoʻui ʻi hono fakahinohino mo hono ʻai ke fāitaha ʻa e ngaahi ngāue ʻa e niʻihi ʻo kinautolu. Naʻe tuku atu ʻa Taitusi mo Tikiko ki ha ngaahi vāhenga-ngāue, naʻe ʻalu ʻa Kilisiki ki Kalētia, naʻe nofo ʻa ʻElasito ʻi Kolinitō, naʻe tuku ʻa Talofima ʻi heʻene puke ʻi Mīleto, ka ko Maʻake mo Tīmoté naʻe pau ke na haʻu kiate ia. Neongo ia naʻe ʻi he tafaʻaki ʻo Paulá ʻa Luke, pea ʻi he taimi naʻe tohi ai ʻe he ʻapositoló ʻa ʻene tohi hono ua kia Tīmoté, ko e toe niʻihi ʻo e kau tui, kau ai ʻa ʻIupulo, Piutena, Laino, mo Kalōtiá, naʻa nau ʻi ai ke ʻoatu ʻenau ngaahi pōpoaki ʻofá. Naʻa nau fai ʻo ʻikai ha veiveiua ʻa e meʻa naʻe malava ke nau faí ke tokoniʻi ʻa Paula. ʻI he taimi tatau, naʻe ʻoatu ʻe Paula tonu ʻa e pōpoaki ʻofa kia Pīsila mo ʻAkuila pea mo e fāmili ʻo ʻŌnesifoló. Kae kehe, ko e meʻa pangó, ʻi he taimi ko ia ʻo e faingataʻá, naʻe liʻaki ia ʻe Tīmasi, pea naʻe fai ki ai ʻe ʻĀlekisānita ʻa e ngaahi kovi lahi.​—2 Timote 4:​9-​21.

‘Ko e Kaungāngaue Kitautolu mo e ʻOtuá’

Naʻe hāhāmolofia ke tokotaha pē ʻa Paula lolotonga ʻa ʻene ngaahi ngāue fakamalangá. “Ko e fakatātā ko ia ʻoku hā maí,” ko e lea ia ʻa ha faifakamatala ko E. Earle Ellis, “ko ha misinale ia mo ha fuʻu kaungāfeohi tokolahi. Ko e moʻoni, ʻoku tātātaha ke ʻilo ʻa Paula ʻoku ʻikai hano kaungāfeohi.” ʻI he malumalu ʻo e tataki ʻa e laumālie māʻoniʻoni ʻo e ʻOtuá, naʻe malava ʻa Paula ke fakatahatahaʻi ʻa e kakai tokolahi pea fokotuʻutuʻu maau ʻa e ngaahi feingangāue ola lelei fakamisinale. Naʻe takatakaiʻi ia ʻe he ngaahi hoa vāofi, kau tokoni fakataimi, ngaahi angaʻitangata mālohi, mo e kau sevāniti anga-fakatōkilalo tokolahi. Neongo ia, ko e faʻahingá ni naʻe ʻikai ko ha kaungāngāue pē. Tatau ai pē ʻa hono lahi ʻo ʻenau ngāue pe feohi mo Paulá, ko e haʻi ʻo e ʻofa faka-Kalisitiané mo e kaumeʻa fakafoʻituituí ʻoku hā mahino.

Naʻe maʻu ʻe he ʻapositolo ko Paulá ʻa e meʻa naʻe ui ko ha “taukei ki he fakakaungāmeʻá.” Naʻá ne fai ʻa e meʻa lahi ke ʻave ʻa e ongoongo leleí ki he ngaahi puleʻangá, ka naʻe ʻikai te ne feinga ke fai tokotaha ia. Naʻá ne fāitaha mo ngāueʻaki kakato ʻa e fakatahaʻanga fokotuʻutuʻu maau faka-Kalisitiané. Naʻe ʻikai ʻave ʻe Paula ha lāngilangi maʻana ʻi he ngaahi ola naʻe maʻú ka naʻá ne fakahaaʻi anga-fakatōkilalo ko ha tamaioʻeiki ia pea ke ʻave ʻa e lāngilangi kotoa pē ki he ʻOtuá, ʻa e tokotaha ʻoku haʻu mei ai ʻa e tupú.​—1 Kolinito 3:​5-7; 9:​16; Filipai 1:1.

Ko e taimi ʻo Paulá naʻe kehe ia mei hoʻotautolú, ka neongo ia, ʻoku ʻikai totonu ki ha taha ʻi he fakatahaʻanga Kalisitiane he ʻaho ní ke fakakaukau ʻe lava ke ne hoko pe fiemaʻu ke ne ngāue tauʻatāina. Ka, ʻoku totonu ke tau ngāue maʻu pē mo e kautaha ʻa e ʻOtuá, fakataha mo ʻetau fakatahaʻanga fakalotofonuá, pea mo hotau kaungātuí. ʻOku tau fiemaʻu ʻenau tokoní, poupoú, mo e fakafiemālié ʻi he ngaahi taimi faingamālié mo e ngaahi taimi faingataʻá. ʻOku tau maʻu ʻa e monū mahuʻinga ʻo e hoko ko e konga ʻo ha ‘feohiʻanga fakakātoa ʻo e fanga tokouá ʻi he māmaní.’ (1 Pita 5:​9, NW) Kapau te tau ngāue vāofi anga-tonu mo anga-ʻofa pea mo fāitaha mo kinautolu hono kotoa, ʻi he hangē leva ko Paulá, ko kitautolu foki ʻe lava ke tau pehē ‘ko e kaungāngaue kitautolu mo e ʻOtuá.’​—1 Kolinito 3:9.

[Fakatātā ʻi he peesi 31]

ʻAPOLOSI

ʻĀLISITAKO

PANEPASA

LITIA

ʻŌNESIFOLO

TEASIO

TIKIKO

    ʻŪ Tohi Faka-Tonga (1987-2026)
    Hū ki Tu‘a
    Hū ki Loto
    • Faka-Tonga
    • Share
    • Sai‘ia
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Makatu‘unga Hono Ngāue‘akí
    • Polisī Fakafo‘ituitui
    • Privacy Setting
    • JW.ORG
    • Hū ki Loto
    Share